Πηγή: Lorenzo Merlo
Λίγες γραμμές για να πλαισιώσουν τη φύση του μυστηρίου.
Αν ρωτήσεις το ψάρι, «Πώς είναι το νερό;» Θα σε κοιτάξει περίεργα λέγοντας: «Ποιό νερό;»
Σαν τον κέφαλο είμαστε βυθισμένοι στο νερό μας, κι ας το λέμε συνήθως σύλληψη. Η σύλληψη καθορίζει την πραγματικότητα, τις λέξεις για να την περιγράψεις, τις σκέψεις για να την εξετάσεις, τις ιδέες για να τη σχεδιάσεις, τις πράξεις για να την πραγματοποιήσεις.
Δεν είναι τυχαίο ότι, με τα ίδια προβλήματα, ο Σαμουραϊκός-Ιάπωνας Bushido, το Βορειοαλβανικό Κανούν, ο Κώδικας Barbagia-Σαρδηνίας, ο Παστούν-Αφγανό-Πακιστανός Pashtunwali, ο Ισλαμικός-Καυκάσιος-Βαλκανικός Αντάτ, όλοι ειδικοί σέ θέματα της κοινότητας, έχουν ισχυρές ομοιότητες στους τρόπους διαχείρισης προβλημάτων της κοινότητας, όπως ο επισκέπτης (η φιλοξενία), η οικογένεια, η περιουσία, ο γάμος, η κληρονομιά, η τιμή, η κλοπή, ο φόνος, η εκδίκηση, η δικαιοσύνη κ.λπ. έχουν υιοθετήσει μάλλον παρόμοιες λύσεις, παρά τον πολιτισμικό διαχωρισμό που τους διακρίνει. Η σύλληψη της ερώτησης ήταν πανομοιότυπη για όλους.
Πέρα από τη συνηθισμένη παρέκβαση, το νερό μας λέγεται λογική. Ένας μεγάλος ωκεανός που περιέχει τα πάντα, πέρα από τον οποίο δεν θα υπήρχε τίποτα. Οι μικρότερες θάλασσες ονομάζονται ορθολογισμός, υλισμός, επιστημονισμός.
Κάθε κέφαλος κολυμπάει ήρεμα πιστεύοντας ότι επισκέπτεται την πραγματικότητα. Δεν υποψιάζεται ότι είναι ο δημιουργός αυτών που βλέπει και βιώνει. Όπου κι αν πάει τον εμποδίζει η λογική, ο ορθολογισμός, ο υλισμός, ο επιστημονισμός.
Βυθισμένος στο νερό, ο κέφαλος δεν έχει άλλη αντίληψη για μια πραγματικότητα πέρα από τη δική του. Δεν τίθεται θέμα να δούμε ότι ο παρατηρούμενος και ο παρατηρητής αποτελούν μια δυάδα. Απλώς δεν έχει τα μέσα να χειριστεί το θέμα. Το να απελευθερώνεται από τη βεβαιότητα ότι οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις του είναι αυτόνομες και ανεξάρτητες από το πλαίσιο στο οποίο προκύπτουν μέσα του, δεν τον αφορά. Πράγματι, θυμώνει, κατατάσσοντας όσους του το αναφέρουν στους τσαρλατάνους.
Επομένως, όπως κάθε κέφαλος, πιστεύει ότι εκτός από νερό δεν υπάρχει κόσμος. Μια πεποίθηση τόσο ολοκληρωτική που δεν τον αφοπλίζει ακόμα κι όταν του επισημαίνεις ότι ο ωκεανός του όχι μόνο είναι μεγάλος αλλά πρέπει απαραίτητα να είναι άπειρος. Θα ήταν λογικό, σωστά; Ωστόσο, ενώ αναγνωρίζει - και πάλι από τη λογική - ότι στην πραγματικότητα δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι, δεν πιστεύει ότι λαμβάνει υπόψη οτιδήποτε δεν είναι λογικό, δεν πιστεύει ότι η λογική έχει ελαττώματα. Επομένως για αυτόν ο χρόνος είναι πάντα γραμμικός, η φύση και ο άνθρωπος είναι μηχανές, η πραγματικότητα, όπως αναφέρθηκε, είναι αντικειμενική, η αλήθεια είναι δυνατή, η αρχή αιτίου-αποτελέσματος είναι η μόνη, η ύλη και η ενέργεια είναι διαφορετικής φύσης, ο νους είναι ο τόπος των σκέψεων, η εξυπνάδα είναι στον εγκέφαλο: στη θάλασσα –λέει– υπάρχουν τα πάντα.
Μετά από μια πιο προσεκτική εξέταση, υπάρχει κάποια αλήθεια στη στιγμή κατά την οποία ο κόσμος περιορίζεται στα κλειστά πεδία της τεχνικής γνώσης, που εδώ ονομάζονται επίσης διοικητικά (διοικητική γνώση). Σε αυτά όλοι όσοι μένουν ή περνούν ξέρουν τα πάντα, γλώσσα και κανόνες και μοιράζονται και την τιμωρία σε όσους δεν τους σέβονται.
Αλλά είναι ένας ανθρωπιστικός σεισμός, ένα εξελικτικό μποτιλιάρισμα, όταν η λογική, ο ορθολογισμός, ο υλισμός και ο επιστημονισμός γίνονται τρόποι που θέλουν να βασιλέψουν ακόμα και στο ανοιχτό πεδίο, δηλαδή σε ελεύθερες σχέσεις όπου τα διαφορετικά σύμπαντα που βρισκόμαστε συναντιούνται και συγκρούονται, χωρίς υποψία ότι οι αμοιβαίες δηλώσεις έχουν υψηλή δύναμη παρεξήγησης και χαμηλή δύναμη επικοινωνίας. Είναι πάντα έτσι όταν δεν είναι εκεί γιατί δεν υπάρχει κοινό έδαφος, αίσθημα ή κοινό συναίσθημα. Όπου -κατά τη λογική- πιστεύουμε ότι οι άλλοι ακολουθούν τους δικούς μας κανόνες, τους οποίους δεν γνωρίζουν και που ακόμη και μερικές φορές δεν γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι. Όπου είμαστε ανίκανοι να δούμε την κατάχρηση της ηθικής μας τάξης, να δούμε ότι λειτουργεί μόνο σε αναγνωρισμένα και κοινά πεδία ή μόνη της, ενώ στην πραγματικότητα βλέπουμε πομπωδώς τη λύση στα προβλήματα και δεν καταλαβαίνουμε γιατί αυτό δεν λειτουργεί πλέον όταν το εκθέτουμε στο ανοιχτό πεδίο των διαφορετικών συμπάντων των συνομιλητών που, μάλιστα, «είναι αυτοί που δεν καταλαβαίνουν», λέει ήρεμα ο κέφαλος.
Χωρίς να γνωρίζει την άκρη του νερού, ο κέφαλος προχωρά σαν καρχαρίας, αφήνοντας ίχνη αίματος και ερωτήματα που δεν επιλύει και για τα οποία σηκώνει τους ώμους του. Ένα από αυτά είναι το μυστήριο.
Τι κάνει ο κέφαλος όταν έρχεται αντιμέτωπος με το μυστήριο; Εν τω μεταξύ, δεν τον ενδιαφέρει η αντίφαση μεταξύ της αναγνώρισης της παρουσίας του μυστηρίου στις σκέψεις του και της λογικής που αμέσως -δεδομένου ότι μαζί της θα έπρεπε να βγει στην επιφάνεια όλη η αλήθεια- θα έπρεπε να το εξηγεί και να μην τον ενοχλεί πλέον. Δευτερευόντως, αλλά αυτό μπορεί να του παραχωρηθεί ως κέφαλος, δεν συνειδητοποιεί ότι το μυστήριο δεν είναι άλλο από τα σύνορα του ωκεανού του και ότι -ακόμα πιο δύσκολο- είναι ο ίδιος που χαράζει αυτά τα σύνορα, όταν μας ρωτά: «Ποιο νερό; Ποιος καταρράκτης;» Υπάρχει όμως και ένα τρίτο επιχείρημα, ισχυρότερο από τα προηγούμενα. Ο κέφαλος δεν αντιλαμβάνεται ότι είναι ακριβώς ο τρόπος λογικής που γεννά το μυστήριο, όταν με τα ακατάλληλα όργανα του θέλει να ερευνήσει τι δεν χωράει στον περιορισμένο πάγκο εργασίας του. Δεν ξέρει τι να κάνει με το μυστήριο του Α και του Β και ακόμη και το να του προτείνει ένα ΑΒ είναι απλώς μια επώδυνη λογική προσπάθεια καταδικασμένη σε αποτυχία, καθώς και μια επίδειξη της ανικανότητας του κέφαλου.
Επομένως, το μυστήριο και όλες οι μορφές του, επομένως ο Θεός, η φύση, το σύμπαν, η ζωή, η συνείδηση κ.λπ., σύμφωνα με τις σκέψεις που διεξάγονται εδώ, είναι μια οντότητα που δημιουργήθηκε από τη λογική. Παράλογο; ΠΩΣ;
Η λογική απαιτεί το Α και το Β για να λειτουργήσει, όχι μόνο ένα από τα δύο. Ο κέφαλος, αλλά και ο επιστήμονας, όταν το ένα του λείπει, γυρίζει πίσω, αλλάζει δρόμο. Και, αν τον ρωτήσεις γιατί, η απάντηση είναι πάντα η ίδια: «Δεν υπάρχει τίποτα εκεί». Παρά αυτό το σταθερό και επαναλαμβανόμενο συμπέρασμα, δεν χάνει το κουράγιο του. Συνεχίζει να μην αναγνωρίζει την ανεπάρκεια των γνωστικών του εργαλείων. Άλλωστε, αυτός είναι που μας διδάσκει, η επιστήμη μετρά την πραγματικότητα και η πραγματικότητα που δεν είναι μετρήσιμη, απλά δεν είναι ή, τουλάχιστον, δεν μετράει τίποτα στην κλίμακα (στη ζυγαριά) της αλήθειας. Μάλιστα, αφού η λογική δεν οδηγεί στην επίλυση του μυστηριώδους προβλήματος του Θεού, σε ποιο σημείο φτάνει ο επιστήμονας, οπλισμένος με τη μέθοδό του; Κανένα πρόβλημα, έχει τη λύση. «Δεν υπάρχουν στοιχεία, επομένως δεν υπάρχει». Μόνο να ήξερε ότι ο ίδιος ήταν αυτό που έψαχνε και επίσης να τό αποκλείει, θα ήταν ένας άλλος ωκεανός.
Είναι ακριβώς το σύστημά του, ο λογικός ωκεανός του, το μόνο σημείο εκκίνησης από το οποίο ξεφεύγει το πρόβλημα του μυστηρίου. Μερικές φορές είναι καλύτερα να αποφύγεις να του το πεις, έχει πάντα τα δίκρανα μαζί του. Ωστόσο, είναι ακριβώς από τη λογική που προκύπτει το μυστήριο. Έναν τέτοιο καυγά προφανώς δεν μπορεί να τον φτάσει ο κέφαλος, ο οποίος στην πραγματικότητα συνεχίζει να κολυμπάει στα πιστεύω του, στις πεποιθήσεις του. Ηρεμία που, επιπλέον, του επιτρέπει να κατηγορεί οποιονδήποτε για μεροληψία και προκατάληψη που του μιλάει για το νερό της αντικειμενικότητας στο οποίο ζει. Και πάνω από όλα, σαν να ήταν ελεύθερος από αυτό. Αυτό σκέφτεται ο κέφαλος.
Αν το μυστήριο δημιουργείται από τη λογική επειδή είναι έξω από τις, κατά τα άλλα, άριστες διοικητικές του ικανότητες, σημαίνει ότι αφαιρώντας τη λογική από την υπεροχή στις σκέψεις, όχι μόνο δεν δημιουργείται πλέον το μυστήριο αλλά εξαφανίζεται από τον ορίζοντα των προβλημάτων, δηλαδή, από τις ερωτήσεις που η ωκεάνια αλαζονεία του κέφαλου πιστεύει ότι μπορεί να αγνοήσει. Εξαφανίζεται γιατί αντί να το αναλύσουμε ως αντικείμενο, θα ξεκινούσαμε τις διαδικασίες για να γίνει ένα.
Για τον εξερευνητή κέφαλο, θα ήταν λογικό να αναζητήσει αυτό που δεν εμπίπτει στους κανόνες του κλειστού πεδίου της επιστήμης - ειδικά για μια μηχανή, την οποία πρέπει, για λόγους μηχανιστικής συνέπειας, να αναγνωρίσει ότι είναι ο ίδιος - και όμως είναι ακριβώς έτσι, το μαγικό και το λογικό για εκείνον δεν υπάρχει. (Παραλείπω να σχολιάσω την αντίληψή του για τη μαγεία, η οποία του επιβάλλει σκέψεις και λέξεις που απέχουν πολύ από τη φύση του θέματος). Πράγματι, αν του μιλήσεις για τον άνθρωπο ως δημιουργό του κόσμου, θα θεωρεί τον εαυτό σου, όπως αναφέρθηκε, τσαρλατάνο. Αυτό είναι καλύτερο από ένα δίκρανο. Αν του επισημάνετε ότι οι άνθρωποι συνειδητοποιούν μόνο και μόνο αυτό που κατοικεί μέσα τους, ότι χωρίς ιδέα δεν υπάρχει δημιουργία, και ότι σε αυτή τη διαδικασία αναπαράγουμε με έναν μικρό τρόπο αυτό που το μυστήριο μας αναγκάζει να πιστεύουμε ότι κάποιος ή κάτι έχει μέσα του, δεν ανατριχιάζει. Γυρίζει και απομακρύνεται. Ο τσαρλατάνος δεν χαίρει ίσης αξιοπρέπειας με τον κεφαλοεπιστήμονα. Ο οποίος, αν είναι πραγματικά καλός, σαν να είναι κάποια εξίσωση, μπαίνει στη δουλειά και θα αρχίσει να σου εξηγεί πώς είναι πραγματικά τα πράγματα στον ωκεανό.
Επιπλέον, λεία στο δίχτυ που ρίχνει το κήρυγμα του Χριστιανισμού, πιστεύει εύκολα ότι αυτός ο θεός είναι ένας σοφός και δίκαιος κύριος που βρίσκεται στον ουρανό. Όχι. Δεν είναι τόσο κέφαλος ώστε να πάει τόσο μακριά, ακόμα κι αν πλησιάσει. Ναι, γιατί το αντιλαμβάνονται ως έξω από εμάς, όπως όντως κάνει όλος ο φιλοχριστιανικός όχλος, αλλά, αξίζει να αναφέρουμε, επίσης και ο φιλοϊσλαμικός όχλος, μήπως καί οι διαιτητές ίσων συνθηκών, σε συνδυασμό με αυτούς της ενσωμάτωσης, περάσουν στήν πράξη και πάρουν τα δίκρανα ενάντια σε κάθε τσαρλατάνο.
Πέρα από την υγρή κουλτούρα - αλλά ούτε καν τόσο πολύ, αφού υπάρχουν πολλοί λογικοί λόγοι για να την υποστηρίξουμε και οι πνευματικοί "δεν υπάρχουν" - πρέπει να σεβαστούμε ότι ο λογικός κόσμος του κέφαλου αντιλαμβάνεται τον Θεό και το μυστήριο ως εξωτερικά της δημιουργίας λόγω τής μπανάλ παρατήρησης ότι η λογική δεν του επιτρέπει κάτι άλλο.
Η σχέση δεν είναι πλέον με έναν εξωτερικό θεό από τον οποίο μπορούμε να ζητάμε έλεος στις κακές στιγμές και να ευχαριστούμε τις καλές στιγμές. Αντίθετα, αναγνωρίζει τη θεϊκή φύση του εαυτού μας, ως δημιουργών της καλύτερης ή της χειρότερης κατάστασής μας, ακριβώς ως συνάρτηση της αποδοχής γεγονότων ή της απόρριψής τους ως μη άξιες κατά τη γνώμη μας. Είναι λοιπόν ένα έδαφος όπου η λογική δεν είναι παρά μια μικρή ιστορική σκοπιμότητα συνύπαρξης ή σύγκρουσης. Πρόκειται για το ελεύθερο πεδίο της μαγείας, τις ανθρώπινες δυνάμεις που έχει ευνουχίσει η λογική, τη δυναμική της πραγματικότητας, τις δυνάμεις, όχι ωμές και μηχανικές, που την κινούν.
Στην ουσία, το ξόρκι του μυστηρίου, ως αντικείμενο που πρέπει να αναλυθεί για να δούμε τι και πώς είναι φτιαγμένο, για να το αποκαλύψουμε, με μια λέξη, λύνεται με την επίγνωση του νερού στο οποίο κολυμπάμε. Είναι σε εκείνο το σημείο που ο κέφαλος βλέπει τον ουρανό και το άπειρο που περιέχει τον μικρό, κερματισμένο ωκεανό του. Είναι σε εκείνο το σημείο που η λογική και η μαγική αλήθεια αποκτά την ίδια αξιοπρέπεια με αυτό που η λογική κουλτούρα του κέφαλου πίστευε ότι θα εξουθενώσει τον κόσμο. Αυτό είναι το σημείο που η φυσική έχει αρχίσει επίσης να ρίχνει μια ματιά, αναγνωρίζοντας έτσι το όριο της πραγματικότητας που πιστεύεται ότι είναι ασηπτικά παρατηρήσιμο και με μηχανιστική λογική, πάνω στο οποίο στήριξε την περίφημη καθολικότητα των αυτοαναφορικών ερευνητικών μεθόδων της.
Το μυστήριο λύνεται με το να το αποδεχόμαστε, να είναι αυτό, να παύουμε να πιστεύουμε ότι είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να διερευνηθεί με λαβίδες και μικροσκόπιο. Επιλύεται υπερβαίνοντας τον εαυτό μας και αυτό που πιστεύουμε ότι είμαστε, ανταλλάσσοντας αυτά που γνωρίζουμε, αυτά που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τον κόσμο ως αλήθεια. Επιλύεται αναγνωρίζοντας ότι στον ουρανό δεν υπάρχουν μέρη, Α και Β, αλλά μόνο ολότητες. Ότι είναι από τον υπερουράνιο ουρανό που οι κεφαλικοί άνδρες παίρνουν τα μισά από τα σύνολα που χρειάζονται για να συνεχίσουν τις ομιλίες τους στη σκηνή της ιστορίας. Μισά για να κρατούν ψηλά τη δεισιδαιμονία και την αλαζονεία της γνώσης και μαζί της τις φλόγες της κόλασης, που αθώα αποκαλούν πραγματικότητα. Κι αν δεν το έχει καταλάβει ο κέφαλος, πρέπει να του πούμε καλύτερα: η λογική δεν είναι το παν όπως νομίζει, είναι ένα κομμάτι. Το να το μπερδεύεις με τα πάντα είναι ελαττωματικό.
Τότε το μυστήριο αρχίζει να μιλάει και η σάρκα μας αρχίζει να καταλαβαίνει ότι πρέπει να γίνει πρόοδος μέσα μας, ώστε η ζωή να αλλάξει από πόνο σε χαρά.
Αλλά υπάρχει πάντα ένα μη τυποποιημένο μπαρμπούνι. Τό οποίο σωστά ρωτά: «Και τα συναισθήματα, οι αισθήσεις; Δεν αρκούν η αγάπη και το μίσος, η ευχαρίστηση και η ταλαιπωρία για να επιβεβαιώσουν ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο πέρα από τον δυϊσμό; Ότι πέρα από την ιστορία δεν υπάρχει τίποτα;»
Καλή ερώτηση, με την έννοια ότι όταν σκέφτεσαι, ο κόσμος κινείται και η ίση αξιοπρέπεια των προοπτικών που λένε γι 'αυτό γίνεται πραγματικότητα.
Η απάντηση είναι στοιχειώδης, αν υιοθετήσει κανείς μια διαφορετική οπτική από την κεφαλική για να τη διατυπώσει. Στην πραγματικότητα, δεν είναι θέμα να πιστεύουμε ότι μόνο η ευχαρίστηση και η αγάπη μπορούν να κάνουν χωρίς το αντίθετό τους. Δεν είναι αυτός ο τρόπος, για το απλό γεγονός ότι το ερώτημα δεν εκτυλίσσεται σε λογικό επίπεδο. Αυτό αντίθετα έγκειται στη χειραφέτηση από την εγωκεντρική ερμηνεία αυτού που μας συμβαίνει. Ο άνθρωπος στην ιστορία δεν μπορεί να αποφύγει τον δυϊσμό, αλλά αντίθετα μπορεί να χειραφετηθεί από την κυριαρχία τους, από τον υλιστικό πολιτισμό και να κινηθεί προς τη γνώση, απελευθερώνοντας τον εαυτό του από τα γνωστά που μαθαίνει στο σπίτι και στο σχολείο. Ένα απαραίτητο βήμα για την πρόσβαση στη συνειδητοποίηση ότι η προσωπική ερμηνεία εξυψώνει τις επιθυμίες, τις προσδοκίες, τα συναισθήματα και τις αισθήσεις, επομένως ότι προκαλεί πόνο, κακό, ασθένεια, όταν αυτά δεν ικανοποιούνται.
Επομένως, το αποκορύφωμα της συζήτησης έγκειται στο να συνειδητοποιήσουμε ότι η αποδοχή αυτού που συμβαίνει σε εμάς όπως συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους μάς επιτρέπει να ζούμε τη ζωή με την καλύτερη παρουσία, ενέργεια και δημιουργικότητα. Τότε η λογική και ο τυραννικός υλισμός των σκέψεών μας θα επιστρέψουν σε απλά εργαλεία στον πάγκο εργασίας της ύπαρξης.
Τότε θα ήταν λογικό να ολοκληρώσουμε με τα λόγια ενός φίλου: «Έχουμε καταλάβει ότι όταν υπερασπιζόμαστε μια γνώμη με θερμότητα και με συρμένο σπαθί, είμαστε οι πρώτοι που δεν πείθουμε γι' αυτήν μέχρι τα βάθη μας».
Έτσι θα ήταν, αλλά όχι για τον κέφαλο.
Logico no? (ariannaeditrice.it)
ΜΙΑ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ: "Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου