LEO OF SUPPORT OF THEODORET, DIOSCORUS OF ALEXANDRIA SUPPORT OF EUTYCHES AND LIFTING OF ANATHEMAS

LEO OF SUPPORT OF THEODORET, DIOSCORUS OF ALEXANDRIA SUPPORT OF EUTYCHES AND LIFTING OF ANATHEMAS

by JOHN S. ROMANIDES

Πηγή: http://www.romanity.org

Διόσκουρος και Ευτύχιος

Theodoretwas a heretic before Leo got involved with him, and he remained a heretic all the time that he was being supported by Leo.Ο Θεόδωρος ήταν αιρετικός πριν ο Λέων εμπλακεί μαζί του και παρέμεινε αιρετικός όλον τον καιρό που τον υποστήριζε ο Λέων. Just after Chalcedon Leo wrote a letter toTheodoretabout their common victory they had won at the Council of Chalcedon, yet the very same letter complained aboutTheodoret'stardiness rejecting Nestorius.Αμέσως μετά ο Χαλκηδόνος Λέων έγραψε μια επιστολή στον Θεοδωρητο για την κοινή τους νίκη που είχαν κερδίσει στο συμβούλιο της Χαλκηδόνος, αλλά στήν ίδια επιστολή διαμαρτυρήθηκε για την αργοπορία του Θεοδώρητου να απορρίψει τον Νέστοριο. other words Leo supportedTheodoretduring all the time that he had not one confession of the Orthodox faith to his credit.Με άλλα λόγια ο Λεων υποστήριζε τόν Θεοδώρητο κατά τη διάρκεια όλου τού χρόνου που ο ίδιος δεν είχε μια ομολογία της ορθοδόξου πίστεως στο ενεργητικό του. The first time that he came close to a confession of the Orthodox faith was when he became a member of the committee, we have already mentioned, whichfound that Leo's Tome agrees with Cyril's Twelve Chapters.Την πρώτη φορά που ήρθε κοντά στην ομολογία της ορθόδοξης πίστης ήταν όταν έγινε μέλος της επιτροπής, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, όπου διαπιστώθηκε ότι ο Τόμος του Λέοντα συμφωνεί με τα Δώδεκα Κεφάλαια του Κυρίλλου. Evidentlyhe was made a member of this committee order to create grounds for satisfying Leo's insistence that he must have his way aboutTheodoretor there will be Council of Chalcedon.Προφανώς έγινε μέλος της εντολής αυτής της επιτροπής για να δημιουργήσει λόγους ώστε να ικανοποιήσει την επιμονή του Λέοντα ότι πρέπει να έχει τον τρόπο του για το Θεοδώρητο ή δεν θα υπάρξει η Σύνοδος της Χαλκηδόνας.

Now we compare Leo's support for Theodore withDioscorus'ssupport of Eutyches.Τώρα συγκρίνουμε την υποστήριξη του Λέοντα για τον Θεοδώρητο με τη στήριξη τού Διόσκουρου από τον Ευτύχιο.

1)Theodoretnot only showed sign whatsoever that he agreed with the Third Ecumenical Council before Chalcedon, but thetraryrejected it and continued to fight against its Twelve Chapters of St. Cyril and refused to condemn Nestorius.1) Ο Θεοδώρητος όχι μόνο δεν είχε υπογράψει ότι συμφωνούσε με την Τρίτη Οικουμενική Σύνοδο πριν από τη Χαλκηδόνα, αλλά αντιθέτως το απέρριψε και συνέχισε να αγωνίζεται ενάντια στα Δώδεκα Κεφάλια του Αγίου Κυρίλλου και αρνήθηκε επίσης να καταδικάσει τον Νέστοριο.

2) the contraryDioscorussupported Eutyches the basis of his confession of faith that «Christ is consubstantial with his mother».2) Αντιθέτως ο Διόσκουρος υποστήριξε τον Ευτύχιο στη βάση της δικής του ομολογίας πίστεως ότι «ο Χριστός είναι ομοούσιος με τη μητέρα του». Whether this confession is genuine or not, or reality an act of penance, the fact remains thatDioscorusdefended a Eutyches con- fessing a Christology which was not exactly that for which he was condemned.Είτε αυτή η εξομολόγηση είναι γνήσια είτε όχι, ή στην πραγματικότητα είναι πράξη τιμωρίας, το γεγονός παραμένει ότι ο Διόσκουρος υπερασπίστηκε έναν Ευτύχιο που είχε μια χριστολογία που δεν ήταν ακριβώς εκείνη για την οποία καταδικάστηκε. Διευκρίνησα αυτήν την ομολογία στο κείμενο του Αarhus το 1964. This writer brought this confession to light his paper at Aarhus 1964. This corrected or perhaps falsified confession of faith was the basis whichDioscorusaccepted to defend Eutyches againstfalse accuserΑυτή η διορθωμένη ή ίσως παραποιημένη ομολογία της πίστης ήταν η βάση που ο Διόσκουρος δέχθηκε να υπερασπιστεί τον Ευτύχιο από ψευδοκατήγορους. any case this means that Chalcedon did not con-demnthe faith ofDioscorus.Σε κάθε περίπτωση αυτό σημαίνει ότι η Χαλκηδόνα δεν καταδίκασε την πίστη του Διοσκούρου . He was condemned only because he excommunicated Leo and refused to appear before the Council to defend himself.Καταδικάστηκε μόνο επειδή απείλησε τον Λέοντα και αρνήθηκε να εμφανιστεί ενώπιον του Συμβουλίου για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Itis within this context thatAnatoliusof New Rome- Constantinople opposed the effort of the imperial commissioners toΕίναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που ο Ανατόλιος της Νέας Ρωμης- Κωνσταντινούπολης απέκρουσε την προσπάθεια των αυτοκρατορικών επιτρόπων να καταδικάσουν τον Διόσκουρο για αίρεσηhaveDioscoruscondemned for heresy.. Anatoliusclearly declared that, «Dioscoruswas not deposed because of the faith, but because he ex- communicated Lord Leo the Archbishop and although he was summoned to the Council three times he did not come».Ο Ανατόλιος δήλωσε με σαφήνεια ότι «ο Διόσκουρος δεν καθαιρέθηκε λόγω της πίστης αλλά επειδή καθαίρεσε τον Λόρδο Λέων τον Αρχιεπίσκοπο και αν και κλήθηκε στο Συμβούλιο τρεις φορές δεν προσήλθε».

It hasbeen pointed out that whatAnatoliusis perhaps only sayinghere is thatDioscorus' faith had not been examined and for this rea- son he had not been condemned for his faith.Έχει επισημανθεί ότι αυτό που ίσως λέει ο Ανατόλιος είναι μόνο ότι η πίστη του Διοσκούρου δεν είχε εξεταστεί και για το λόγο αυτό δεν είχε καταδικαστεί για την πίστη του. But it seems thatDio-scorus' faith was possibly proven by the confession of faith by which he restored Eutyches to communion.Φαίνεται όμως ότι η πίστη του Διοσκούρου αποδεικνύεται πιθανόν με την εξομολόγηση της πίστεως με την οποία αποκατέστησε τον Ευτύχιο στην κοινωνία. Eutyches had been condemned as denying that Christ consubstantial with us.Ο Ευτύχιος είχε καταδικαστεί επειδή αρνήθηκε ότι ο Χριστός ήταν ομοούσιος μαζί μας. F1avian two times con- fesses to the emperor that Christ is consubstantial with his mother.Ο Φλαβιανός διαβεβαιώνει δύο φορές τον αυτοκράτορα ότι ο Χριστός είναι ομοούσιος με τη μητέρα του. Now it is supposedly proven that Eutychesis agreement with Fla-vianwho had him condemned.Τώρα υποτίθεται ότι είναι αποδεδειγμένο ότι ο Ευτύχιος είναι σε συμφωνία με τον Φλαβιανό που τον είχε καταδικάσει.

After his condemnation by the Home Synod of 448 Eutychesap- pealed to the emperor, Rome, Alexandria, Antioch and Thessaloniki.Μετά την καταδίκη του από την Κεντρική Σύνοδο του 448 ο Ευτύχιος άσκησε έφεση στον αυτοκράτορα, στην Ρώμη, Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια και την Θεσσαλονίκη και He argued among other things that the acts had been falsified.ισχυρίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι οι πράξεις είχαν παραποιηθεί. order of theemperor the Review Council of 449 was convened examine Eutyches' contentioΝΕΕ   Με την εντολή του αυτοκράτορα το Συμβούλιο Επανεξέτασης του 449 συγκλήθηκε για να εξετάσει τους ισχυρισμούς του Ευτύχιου. There we find among other things the following the minutes: The Presbyter and Advocate John told the Patrician and examining magistrateFlorentiusthat when 448 he was sent to summon Eutyches to the Synod order to testify, Eutyches told him that «Christ is consubstantial with his mother even though not withFlorentiussaid that «this is not to be found either your memorandum or your report».Εκεί βρίσκουμε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα στα πρακτικά: Ο Πρεσβυτέρος και ο Εισαγγελέας Ιωάννης είπε στον Πατρίκιο και τον επιθεωρητή της επανεξέτασης Φλορέντιο ότι όταν στάλθηκα το 448 στον Ευτύχιο με την διάταξη της Συνόδου για να καταθέσει, ο Ευτύχιος του είπε ότι «ο Χριστός είναι ομοούσιος με την η μητέρα, αν και όχι με εμας». Ο Φλορέντιος δήλωσε ότι «δεν βρίσκεται ούτε στο μνημόνιο ούτε στην έκθεσή σας». Johnanswered«This he told me while speaking only with me, that he does not have a consubstantial flesh with us, but with his mother».Ο Ιωάννης απάντησε: «Αυτό μου είπε, καθώς μίλησε μόνο μαζί μου, ότι δεν έχει ομοούσιο σώμα με εμάς, αλλά με την μητέρα του». Then the Patrician said, «Did you forget what you heard, and for this reason this is not to be found the memorandum which you composed»?Τότε ο Πατρίκιος είπε: «Ξεχάσατε αυτό που ακούσατε και γι 'αυτό δεν υπάρχει στο μνημόνιο που συνθέσατε»; John answered, «Because the most reverend deacons with me did not hear what was told to meΟ Ιωάννης απάντησε: «Eπειδη οι πιο αξιόλογοι διάκονοι μαζί μου δεν άκουσαν τι μου είπε private, for this reason did not put it the memorandum».ιδιωτικά, γι 'αυτό δεν το έθεσα στο μνημόνιο».

the face of these remarks it could be argued that Eutyches agreed with F1avian.Κατόπιν αυτών των παρατηρήσεων θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ο Ευτύχιος συμφώνησε με τον Φλαβιανό. But this Patriarch is not recorded as ever denying that Christ is consubstantial with us, although there could be thepos-sibilitythat he believed this.Αλλά αυτό ο Πατριάρχης δεν είναι καταγεγραμένος οτι αρνήθηκε ποτέ οτι ο Χριστός δεν ειναι ομοούσιος με εμάς, αν και θα μπορούσε να υπάρξη η πιθανότητα οτι το πιστεύει. Eutyches had confessed that, although Christ is not consubstantial with us, His mother is.Ο Ευτύχιος είχε ομολογήσει ότι, αν και ο Χριστός δεν είναι ομοούσιος μαζί μας, η μητέρα του είναι.the case ofEuty-cheswe end with a contradiction. Στην περίπτωση του Ευτύχιου καταλήγουμε με μια αντίφαση. Since Christ is consubstantial with His mother and His mother is consubstantial with us, it would stand to normal reason that Christ should be consubstantial with us also.Επειδή ο Χριστός είναι ομοούσιος με τη μητέρα Του και η μητέρα Του είναι ομοούσιος μαζί μας, θα ήταν σύμφωνο με την κοινοί λογική ότι ο Χριστός θα έπρεπε να είναι ομοούσιος μαζί μας. It seems that behind such contradictions are either a forgery or anunbal-ancedpersonality.Φαίνεται ότι πίσω από τέτοιες αντιφάσεις βρίσκεται είτε κατι πλαστό ή μια ασταθής προσωπικότητα.

487Leo of Rome andDioscorusof AlexandriaThe backbone of the Orthodox tradition is the fact that thegosbecame consubstantial with us.Η ραχοκοκαλιά της ορθόδοξης παράδοσης είναι το γεγονός ότι ο Λόγος έγινε ομούσιος μαζί μας. There can be doubt thatDiosco-rusagrees with this fact and so could be accused of being amonophysitealong with Eutyches.Δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία ότι ο Διόσκουρος συμφωνεί με αυτό το γεγονός και έτσι δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι είναι ένας μονοφυσίτης μαζί με τον Ευτύχιο.

It seems that Eutyches was tryingto follow the fathers in his ownway, butwas not doing a good job.Φαίνεται ότι ο Ευτύχιος προσπαθούσε να ακολουθήσει τους πατέρες με τον δικό του τρόπο, αλλά δεν έκανε καλή δουλειά. Then some likeDioscorusundertook to guide him, but toButneitherDioscorushimself nor anyother of the Oriental Orthodox Fathers followed Eutyches the way Leo followedTheodoretlike apet a leash.Στη συνέχεια, κάποιοι, όπως ο Διόσκουρος ανέλαβαν να τον καθοδηγήσουν. Αλλά ούτε ο ίδιος ο Διόσκουρος ούτε οποιοσδήποτε άλλος από τους Ανατολικούς Ορθόδοξους Πατέρες ακολούθησε τον Ευτύχιο όπως ο Λέων ακολούθησε τον Θεοδώρητο, σαν ενα κατοικίδιο ζώο με λουρί.

FlavianandEusebiusΦλάβιανος και Ευσέβιος

At Ephesus 449 both and Eusebius accepted Cyril's One nature of the Logos incarnate, the Third Ecumenical Council and its Chapters of Cyril.Στην Έφεσο το 449, ο Φλαβιανός και ο Ευσέβιος δέχτηκαν τη μία φύση του Κυρίλλου του ένσαρκου Λόγου, την Τρίτη Οικουμενική Σύνοδο και τα Δώδεκα κεφάλαια του Κυρίλλου. Dioscorusaccused them of contradicting and Cyril by using this formula wrongly by speaking about two natures afterthe union instead of one.Ο Διόσκουρος τους κατηγόρησε ότι ήταν σε αντίφαση με τον εαυτό τους και με τον Κύριλλο χρησιμοποιώντας αυτήν την διατύπωση λανθασμένα μιλώντας για δύο φύσεις μετά την ένωση αντί για μία. 50 they were condemned because they insisted that when the uncreated nature (or alsohyposta- sisCyrilianusage) of the Logos became by nature flesh orcarnate, the two natures out of which Christ was composed, became one nature(or hypostasis).Έτσι καταδικάστηκαν επειδή επέμεναν ότι όταν η άκτιστη φύση (ή η υπόσταση κατα Κύριλλον) του Λόγου έγινε κατά φύσιν σάρκα ή ενσαρκώθηκε, οι δύο φύσεις από τις οποίες συνίσταται ο Χριστός, έγιναν μία φύση (ή υπόσταση). Σε αυτή τη φυσική και υποστατική ένωση, σύμφωνα με τον Κύριλλο, η ανθρώπινη φύση ή η υπόσταση του Λόγου ούτε υποστέλλεται, ούτε αφομοιώνεται ούτε αλλάζει και ενώνεται φυσικά με τον Λόγο, χωρίς διαχωρισμό, διαίρεση και αλλαγή. Κάτα τον Κύριλλον οι δύο φύσεις ή υποστάσεις διακρίνονται σαν δύο μόνο στην σκέψη. Αντιθέτως, οι Ορθόδοξες παραδόσεις της Ρώμης, της Νέας Ρώμης και την Αντιοχείας χρησιμοποιούσαν τις δύο φύσεις από τις οποίες συνίσταται ο Χριστός κατά τήν ενσάρκωση ακριβώς όπως η Αλεξάνδρεια, αλλά μιλούν για δύο φύσεις διακεκριμένες μόνο στήν σκέψη. Με άλλα λόγια, και οι δύο παραδόσεις συμφωνούν στην σύσταση του ενσαρκομένου Λόγου απο κτιστές και άκτιστες φύσεις, η άκτιστη υπάρχει από τόν Πατέρα και η κτιστή φύσις απο την Θεοτόκο. Μέ άλλα λόγια, είτε πεί κάποιος δύο ενωμένες φύσεις διακεκριμένες μόνο στην σκέψη, ή, μία φύση απο τίς δύο φύσεις διακεκριμένες μόνο στήν σκέψη, ομολογεί τήν ίδια πραγματικότητα.

Το 433 ο Κύριλλος δέχτηκε πώς και οι δύο πλευρές έλεγαν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Ωστόσο, ο Διόσκουρος έφτασε στο συμπέρασμα πώς ο Θεοδόρητος προσπαθούσε να γλιτώσει από μία δίκαιη καταδίκη για την πραγματική αίρεση του με το να τήν κρύβει πίσω απο την δυνατότητα οχι μόνον να λέει δύο φύσεις αλλα να σκέφτεται δύο ξεχωριστές και ενεργείς φύσεις, κατι που έκανε. Ωστόσο, το κλειδί της αίρεσης του Θεοδώρητου δεν ήταν αυτό, αλλά το γεγονός πώς για αυτόν, τον Νεστόριο, τον Θεόδωρο της Μοψουεστίας, τον Άριο, τον Λουκιανό, και τον Πάυλο τον Σαμοσατέα (τον φιλοσοφικό προ-πάππου και παππού όλων τόν προηγούμενων) ο Θεός είναι ενωμένος με τα πλάσματα μόνο με την θέληση και την ενέργεια και ποτέ με την φύση. Γία όλους τούς αναφερόμενους αυτό που σχετίζεται η ενώνεται κάτα φύσει, το κάνει απο ανάγκη και όχι απο ελέυθερη βούληση.

Κάποιος μπορεί να συμπεράνει πως μπορουμε να υπερασπιστούμε τον Διόσκουρο στής πράξεις του εναντίον του Λέοντος. Είναι απολύτως άξιος συγχαρητηρίων για την μάχη του ενάντιον του Θεοδόρητου. Οι πράξεις του εναντίον του Φλαβιανού και Ευσέβιου μπορούν να εξηγηθούν οτι πρωτίστως κινήθηκαν απο την επιθυμία του να υπερασπιστεί την πίστη εναντίον του Νεστοριανισμού σε τέτοιο βαθμό πού έφτασε σχεδόν κοντά στο να εγκαταλείψει την συμφιλίωση του Κύριλου το 433 με τον Ιωάννη της Αντιοχείας. Η χρήση της Αλεξανδρινής διατυπώσεως «Μία Φύση ή Υπόσταση Ενσαρκωμένη » από τον Φλαβιανό και τον Ευσέβιο ήταν τεχνικά λάθος τότε, εφόσον το χρησιμοποιούσαν όχι στήν σωστή ιστορική πραγματικότητα. Ωστόσο, απο την άποψη της συμφιλίωσης του 433 μεταξύ του Κύριλλο και του Ιωάννη, αυτή η διατύπωση μπορεί να χρησιμοποιηθή και όπως την χειρίστηκε ο Φλαβιανός και ο Ευσέβιος, αλλά μόνο εαν η αρχική του χρήση ηταν ξεκαθαρισμένη. Ούτε ο Φλαβιανός, ούτε ο Ευσέβιος δεν το καταλάβαιναν αυτο και αυτό  ενοχλούσε τον Διόσκουρο. Είχε δίκαιο όταν διαμαρτυρήθηκε οτι και οι δύο αντιφάσκουν τον εαυτό τους οταν χρησιμοποιούν αυτήν την διατύπωση. Αλλα θα μπορούσε να τους επειτρέψει να την χρησιμοποιήσουν στο φώς του 433.

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΕΣ

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

http://www.vic.com/~tscon/parembasis/2004/04_12_12.htm

Στην Ιεραρχία του Οκτωβρίου 2004 σε σχετική εισήγηση για τους διαλόγους της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις διάφορες Ομολογίες υποστηρίχθηκε η άποψη ότι στον διάλογο της Εκκλησίας με τους χαρακτηριζόμενους ως Αντιχαλκηδονίους (Μονοφυσίτες) επιτεύχθηκε συμφωνία στο Χριστολογικό δόγμα, αλλά υπάρχει διαφωνία, διότι οι Μονοφυσίτες αρνήθηκαν να δεχθούν τις μετά την Γ΄ Οικουμενικές Συνόδους, ιδιαιτέρως την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνος.

Το απλό όμως ερώτημα είναι: Πώς είναι δυνατόν να θεωρηθή ότι επήλθε συμφωνία στο Χριστολογικό δόγμα, όταν οι λεγόμενοι Αντιχαλκηδόνιοι δεν παραδέχονται τις Οικουμενικές εκείνες Συνόδους (Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄) που οριοθέτησαν την ορθόδοξη διδασκαλία στο Χριστολογικό δόγμα, δηλαδή στο δόγμα που αφορά τον τρόπο ενώσεως των δύο φύσεων στον Χριστό;

Θα ήθελα στην συνέχεια να παρουσιάσω με απλό –όσον είναι δυνατόν– και σύντομο τρόπο μερικά ενδιαφέροντα σημεία.

1. Η θεωρία του Νεοχαλκηδονισμού

Η άποψη ότι υπάρχει ταύτιση στο Χριστολογικό δόγμα, καίτοι δεν γίνονται αποδεκτές οι μετά την Γ΄ Οικουμενικές Σύνοδοι από τους Μονοφυσίτες, δείχνει ότι: ή οι Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων δεν αντελήφθησαν τα θέματα αυτά ή ότι ισχύει η παράδοξη θεωρία των ξένων, αλλά και μερικών δικών μας θεολόγων, περί του νεοχαλκηδονισμού, ότι δηλαδή υπάρχει μια εξέλιξη στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος που στηρίχθηκε στον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας είναι μια μονοφυσιτίζουσα Σύνοδος, η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος που στηρίχθηκε στο Τόμο του Πάπα Λέοντος διόρθωσε την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο και η Ε΄ Οικουμενική Σύνοδος επανήλθε στις αποφάσεις της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Η παραδοχή όμως μιας τέτοιας θεώρησης των πραγμάτων ανατρέπει τα θεμέλια της Εκκλησίας και υπονομεύει το “πνεύμα” και την υποδομή των Οικουμενικών Συνόδων. Παρουσιάζει δε τους Πατέρας της Εκκλησίας ως στοχαζομένους και όχι ως ενεργουμένους από το Άγιον Πνεύμα και την δική τους εν πνεύματι εμπειρία της αποκαλυπτικής αληθείας. Οι Πατέρες όμως των Οικουμενικών Συνόδων, κατά τον λόγο του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου εργάσθηκαν αλιευτικώς (όπως οι άγιοι Απόστολοι) και όχι αριστοτελικώς (δηλαδή οι φιλόσοφοι) ήταν, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, “πάσχοντες τα θεία και ου διανοούμενοι”.

Επομένως, η μη παραδοχή από τους λεγομένους Αντιχαλκηδονίους των αποφάσεων των Δ΄, Ε΄, και ΣΤ΄ Οικουμενικών Συνόδων, αλλά και η θεωρία μερικών ορθοδόξων θεολόγων περί νεοχαλκηδονισμού, στην ουσία έχουν κοινό παρονομαστή και δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Ακριβώς για τον λόγο αυτό δεν μπορούμε, από ορθοδόξου πλευράς, να κάνουμε λόγο για Αντιχαλκηδονίους ή Προχαλκηδονίους, αλλά για Μονοφυσίτας, αφού οι ονομαζόμενοι Αντιχαλκηδόνιοι πιστεύουν ότι ναι μεν η ένωση στον Χριστό έγινε από δύο φύσεις, αλλά μετά την ένωση υπάρχει μία φύση στον Χριστό. Μερικοί λεγόμενοι Αντιχαλκηδόνιοι υποστηρίζουν ότι καίτοι υπάρχει μία φύση στον Χριστό μετά την ένωση, εν τούτοις όμως δεν αναιρέθηκε η ανθρώπινη φύση. Και αυτή η άποψη είναι παράδοξη. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχη μία φύση στον Χριστό μετά την ένωση, “μή αναιρουμένης της ανθρωπίνης φύσεως” και πώς υφίσταται αυτή η ανθρώπινη φύση μόνη της, χωρίς να μη θεωρήται αυτό νεστοριανισμός, τον οποίο οι Αντιχαλκηδόνιοι θέλουν να πολεμούν; Αυτός είναι ο λόγος που με κάνει να τους ονομάζω Μονοφυσίτες και όχι Αντιχαλκηδονίους ή Προχαλκηδονίους.

2. Οι βασικές Χριστολογικές διαφορές

Το ότι όμως δεν ευσταθεί η άποψη ότι συμφώνησαν οι Ορθόδοξοι με τους Μονοφυσίτες στο Χριστολογικό δόγμα φαίνεται από την διαφορά ερμηνείας σε μερικές χαρακτηριστικές χριστολογικές φράσεις, που αποτελούν τον πυρήνα της διαφοράς.

Στα όσα θα γράψω στην συνέχεια θα γίνη προσπάθεια να παρουσιασθούν απλοποιημένα –όσο μπορεί να γίνη αυτό– τα σημεία αυτά. Και λέγω όσο μπορεί να γίνη αυτό, γιατί τα δογματικά θέματα δεν απλοποιούνται πολύ.

α) “Μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”

Η πρώτη φράση στην οποία φαίνεται η Χριστολογική διαφορά μεταξύ των αγίων Πατέρων και των Μονοφυσιτών είναι η φράση του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας: “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”.

Οι όροι φύση και υπόσταση στην θύραθεν φιλοσοφία ταυτίζονταν εννοιολογικά, άλλωστε ο όρος φύση προέρχεται από το ρήμα πεφυκέναι και ο όρος υπόσταση προέρχεται από το ρήμα υφεστάναι και δηλώνει την ύπαρξη. Με αυτήν την έννοια, δηλαδή της υπάρξεως, τους χρησιμοποιούσαν οι Αλεξανδρινοί Πατέρες. Οι Καππαδόκες, όμως, Πατέρες διεχώρισαν την φύση από την υπόσταση και ταύτισαν την φύση με την ουσία, και την υπόσταση με το πρόσωπο. Έτσι καθόρισαν την έκφραση “δύο φύσεις, έν πρόσωπον” στον Χριστό.

Πολλοί θεολόγοι παρετήρησαν ότι σε κείμενα του αγίου Κυρίλλου εναλλάσσονται οι όροι “φύσις” και “υπόστασις” και ότι άλλοτε χρησιμοποιείται ο όρος “φύσις” αντί του όρου “υπόστασις” και άλλοτε χρησιμοποιείται ο όρος “υπόστασις” αντί του όρου “φύσις”. Σε επιστολή του προς τον Θεοδώρητο γράφει: “Η φύσις του Λόγου ήγουν η υπόστασις, ό εστιν αυτός ο Λόγος”. Εδώ φαίνεται ότι συνδέεται η φύση με την υπόσταση και με αυτήν την έννοια φαίνεται ότι χρησιμοποιούσε και την φράση “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”. Δεν μιλούσε όμως ποτέ για μία ουσία σεσαρκωμένη. Επομένως, όπως υποστηρίζεται, χρησιμοποιούσε την φράση “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη” με την έννοια της μιας υποστάσεως του Λόγου σεσαρκωμένης, όπως το λέγει στην τρίτη επιστολή του προς Νεστόριο “υποστάσει μια τη του Λόγου σεσαρκωμένη”, προκειμένου να αντιμετωπίση την αίρεση του Νεστοριανισμού που υποστήριζε την άποψη ότι στον Χριστό υπάρχει ένωση των δύο φύσεων-υποστάσεων και ότι μια τέτοια ένωση απετέλεσε το ένα πρόσωπο της οικονομίας. Οπότε με αυτήν την έννοια χρησιμοποιείται καταχρηστικώς η εναλλαγή φύσεως και υποστάσεως για να αντιμετωπισθή ο Νεστοριανισμός. Άλλωστε η υπόσταση του Θεού Λόγου έγινε υπόσταση και της ανθρωπίνης φύσεως, αφού η ανθρώπινη φύση στον Χριστό δεν είναι ανυπόστατη ούτε αυθυπόστατη, αλλά είναι ενωμένη με την θεία φύση στην υπόσταση του Λόγου και γι' αυτό και ονομάζεται και ενυπόστατη.

Βέβαια, η εναλλαγή αυτή των όρων φύσεως και υποστάσεως από τον άγιο Κύριλλο σε μερικά χωρία δεν σημαίνει ότι ταυτίζει εννοιολογικά τους όρους φύση και υπόσταση, όπως έκανε ο Σεβήρος, αλλά χρησιμοποιεί τους όρους “καταχρηστικώς”, χωρίς να ταυτίζη την φύση με την υπόσταση ως έννοιες και ως “πράγματα”, αλλά τις θεωρούσε ως υπάρξεις. Μάλιστα υπάρχουν μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες ο άγιος Κύριλλος θεωρούσε ότι άλλο είναι η φύση και άλλο η υπόσταση, όπως επίσης υπάρχουν άλλα χωρία του αγίου Κυρίλλου, στα οποία γίνεται λόγος για δύο φύσεις στον Χριστό και για την καθ' υπόσταση ένωση των δύο φύσεων. Άλλωστε αυτό φαίνεται από το ότι στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο οι Πατέρες μελέτησαν τα “δώδεκα κεφάλαια” του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας σε σχέση με τον Τόμο του Πάπα Λέοντος και διεπίστωσαν την συμφωνία μεταξύ αυτών.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας, και προσωπικώς και Συνοδικώς, ερμήνευσαν σωστά την φράση του αγίου Κυρίλλου “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη”. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι δεν διαπράττουμε σφάλμα με το να λέμε με αυτήν την φράση απόλυτα μία υπόσταση του Θεού Λόγου, αλλά προχωρεί για να πη ότι ο άγιος Κύριλλος με την φράση “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη” δεν δήλωνε ούτε μόνη την υπόσταση, ούτε το κοινό των υποστάσεων, “αλλά την κοινήν φύσιν εν τη του Λόγου υποστάσει ολικώς θεωρουμένην”, δηλαδή την κοινή φύση της θεότητος την ενθεωρουμένη στην υπόσταση του Λόγου. Δηλαδή, δεν παραμένει στην φράση “μία φύσις”, αλλά επιμένει στην φράση “μία φύσις του Λόγου”, που δηλώνει την ενυπόστατη ουσία. Επίσης, ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής θεωρεί ότι με την φράση αυτή ο άγιος Κύριλλλος ομολογούσε περιφραστικώς τις δύο φύσεις του Χριστού, ήτοι με την λέξη “φύσις” εννοούσε την θεία φύση και με την λέξη “σεσαρκωμένη” εννοούσε την ανθρώπινη φύση.

Επομένως, η φράση αυτή του αγίου Κυρίλλου χρησιμοποιείται και εναντίον του Νεστοριανισμού, με την έννοια “μία φύσις - υπόστασις του Λόγου σεσαρκωμένη”, για να αποκλεισθούν τα δύο πρόσωπα - υποστάσεις στον Χριστό, και εναντίον του Μονοφυσιτισμού, με την έννοια της ενώσεως της κοινής φύσεως με την ανθρώπινη φύση στην υπόσταση του Λόγου, χωρίς να συμβή κράση ή σύγχυση ή φυρμός ή τροπή, αφού όπως γράφει σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Αντιοχείας, “μένει γαρ ό εστιν αεί και ουκ ηλλοίωται, ουδ' αν αλλοιωθείη πώποτε και μεταβολής έσται δεκτική”, και στην Β΄ επιστολή του προς Νεστόριον γράφει: “είς δε εξ αμφοίν Χριστός και Υιός, ουχ ως της των φύσεων διαφοράς ανηρημένης δια την ένωσιν…”.

Οι Μονοφυσίτες όμως την φράση του αγίου Κυρίλλου “μία φύσις του Λόγου σεσαρκωμένη” την ερμήνευσαν σύμφωνα με την δική τους παράδοση, που ταυτίζει εννοιολογικά την φύση με την υπόσταση, εντελώς διαφορετικά από την παράδοση των Καππαδοκών Πατέρων και του αγίου Κυρίλλου. Έτσι οδηγούνται στην μία φύση και τον Μονοφυσιτισμό. Αυτό το απέκρουε ο άγιος Κύριλλος στα κείμενά του. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής μαρτυρεί ότι ο Σεβήρος “ταυτόν οίδεν αλλήλαις, όρω τε και λόγω την φύσιν και την υπόστασιν” και μάλιστα “κακούργως ταυτόν είναι λέγει τη φύσει την υπόστασιν…”, ο δε άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τονίζει ότι “τούτό εστι το ποιούν τοις αιρετικοίς την πλάνην, το ταυτόν λέγειν την φύσιν και την υπόστασιν”.

Το θέμα αυτό θα διασαφηνισθή ακόμη περισσότερο με τα όσα θα γραφούν στην συνέχεια, αλλά πάντως πρέπει να υπογραμμισθή ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην ερμηνεία του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας.

β) “Δύο φύσεις τη θεωρία μόνη”

Η δεύτερη φράση, στην οποία φαίνεται η χριστολογική διαφοροποίηση μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και των Μονοφυσιτών, είναι η φράση του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας περί του ότι κατανοείται η φυσική διαφορά των δύο φύσεων στον Χριστό “τή θεωρία μόνη”, δηλαδή στον Χριστό υπάρχουν “δύο φύσεις τη θεωρία μόνη”. Ο άγιος Κύριλλος χρησιμοποιούσε την φράση αυτή εναντίον του Νεστορίου που υπεστήριζε την πραγματική διαίρεση των δύο φύσεων. Οι Πατέρες της Εκκλησίας ερμήνευσαν αυτήν την φράση με την έννοια ότι στον Χριστό ενώθηκαν οι δύο φύσεις “ασυγχύτως, ατρέπτως, αδιαιρέτως, αχωρίστως”, αλλά και των δύο φύσεων –θείας και ανθρωπίνης– υπόσταση είναι ο Λόγος, δηλαδή χρησιμοποιήθηκε για να αποκλεισθή η διαίρεση των δύο φύσεων στον Χριστό. Οπότε μετά την ένωση των δύο φύσεων δεν μπορούν να υφίστανται αυτές οι φύσεις στον Χριστό ως ιδιοϋπόστατες και χωρισμένες φύσεις, δηλαδή δεν υφίστανται χωριστά ως ιδιαίτερες υποστάσεις. Άλλωστε και η προσληφθείσα ανθρώπινη φύση δεν ήταν πριν την πρόσληψη αυθυπόστατη. Έτσι οι δύο φύσεις στον Χριστό, μετά την υποστατική ένωση, δεν υπάρχουν ως ξεχωριστές, ανεξάρτητες μεταξύ τους και αυθυπόσταστες, αφού και των δύο φύσεων υπόσταση έγινε ο Λόγος, και με αυτό το σκεπτικό γίνεται λόγος για δύο φύσεις “τή θεωρία μόνη”.

Οι Μονοφυσίτες όμως την φράση αυτή την εννοούν με την άποψη ότι μετά την ένωση των δύο φύσεων δεν μπορούμε να μιλούμε για δύο φύσεις, αφού απετέλεσαν μία φύση, γι’ αυτό με την φράση “τή θεωρία μόνη” πρέπει να θεωρήται ότι δεν υφίσταται η ανθρώπινη φύση μετά την ένωση των δύο φύσεων στον Χριστό, αλλά μόνον θεωρητικώς και κατ' επίνοιαν μπορούμε να μιλούμε για δύο φύσεις με ιδιαίτερες ενέργειες.

Επομένως οι Πατέρες της Εκκλησίας χρησιμοποιούν την φράση “δύο φύσεις τη θεωρία μόνη” με την έννοια ότι οι δύο φύσεις στον Χριστό δεν διακρίνονται ανεξάρτητες μεταξύ τους, λόγω της υποστατικής ενώσεως, ούτε είναι ιδιαίτερες υποστάσεις, ενώ οι Μονοφυσίτες την φράση αυτήν την χρησιμοποιούν με την έννοια ότι δεν υφίσταται η ανθρώπινη φύση στον Χριστό, μετά την ένωση.

γ) “Σύνθετος φύσις”, “σύνθετος υπόστασις”

Η τρίτη φράση στην οποία φαίνεται η διαφορά στην Χριστολογία μεταξύ των Ορθοδόξων και των Μονοφυσιτών είναι οι εκφράσεις “σύνθετος φύσις” και “σύνθετος υπόστασις”.

Κατά την ερμηνεία των αγίων Πατέρων μπορούμε να μιλούμε, αναφερόμενοι στον Χριστό, για “σύνθετον υπόστασιν”, ότι δηλαδή η υπόσταση του Λόγου είναι η υπόσταση και των δύο φύσεων, ήτοι της θείας και της ανθρωπίνης φύσεως. Αυτό σημαίνει ότι διατηρούνται τα ιδιώματα των δύο φύσεων, αλλά και οι δύο φύσεις ενεργούν στην ενιαία υπόσταση του Λόγου, “μετά της θατέρου κοινωνίας”. Έτσι οι δύο φύσεις (θεία και ανθρώπινη) είναι ενωμένες μεταξύ τους στην μία σύνθετη υπόσταση.

Οι μονοφυσίτες δεν παραδέχονται τον όρο “σύνθετος υπόστασις” και κάνουν λόγο για “σύνθετον φύσιν”, ότι δηλαδή μετά την ένωση των δύο φύσεων αποτελέσθηκε μία φύση. Αυτό δεν μπορεί να γίνη παραδεκτό από ορθοδόξου πλευράς, γιατί όπως υποστήριξαν οι Πατέρες της Εκκλησίας, ιδίως ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο όρος σύνθετος φύση σημαίνει ότι χάνουν τα ιδιώματα οι δύο φύσεις που ενώνονται, γιατί αποτελούν μία τρίτη ενιαία φύση, οπότε ο Χριστός δεν θα ήταν ούτε ομοούσιος με τον Πατέρα, ούτε ομοούσιος με την Μητέρα. Για παράδειγμα, εάν ενώσουμε μερικά είδη, ήτοι το νερό, το αλάτι, το λάδι κλπ. γίνεται μια καινούρια φύση. Γι' αυτό “αδύνατόν εστιν εκ δύο φύσεων μίαν φύσιν σύνθετον γενέσθαι”. 

δ) “Εκ δύο φύσεων”, “εν δύο φύσεσιν”

Το τέταρτο σημείο που διαφοροποιεί την χριστολογία των Ορθοδόξων και των Μονοφυσιτών είναι οι φράσεις “εκ δύο φύσεων” και “εν δύο φύσεσιν”.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως το διατύπωσαν και συνοδικώς, εκφράζουν την αλήθεια ότι στον Χριστό υπάρχουν δύο φύσεις που ενώθηκαν στην υπόσταση του Λόγου, ότι η ένωση έγινε “εκ δύο φύσεων” , αλλά συγχρόνως ο Χριστός ενεργεί “εν δύο φύσεσιν”, αφού δεν καταργούνται ούτε συμφύρονται τα ιδιώματα κάθε φύσεως μετά την ένωση. Και ακόμη κάθε φύση ενεργεί στην υπόσταση του Λόγου “μετά της θατέρου κοινωνίας”.

Οι Μονοφυσίτες δεν μπορούν να αποδεχθούν αυτήν την ορθόδοξη διδασκαλία και πιστεύουν ότι καίτοι ο Χριστός αποτελέσθηκε από δύο φύσεις –θεία και ανθρώπινη– εν τούτοις μετά την ένωση υπάρχει μία φύση στον Χριστό. Αυτό ανατρέπει ολόκληρο το Χριστολογικό δόγμα. Η άποψη μερικών Μονοφυσιτών ότι, παρά την ενιαία φύση, δεν αναιρείται η ανθρώπινη φύση μετά την ένωση, δεν μπορεί να γίνη αποδεκτή, διότι οδηγεί κατ' ευθείαν στον Νεστοριανισμό.

Σε αυτές τις βασικές τέσσερεις φράσεις φαίνεται η διαφορά της Χριστολογίας μεταξύ Ορθόδοξης Εκκλησίας και Μονοφυσιτών. Επειδή οι Μονοφυσίτες δεν μπορούν να παρακάμψουν τις ερμηνείες στις φράσεις αυτές –κλειδιά- γι’ αυτό και δεν επιτυγχάνεται η ένωση μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και Μονοφυσιτών και γι’ αυτό δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για το ότι συμφώνησαν οι Ορθόδοξοι με τους Μονοφυσίτες, κατά τον διάλογο, πάνω στο Χριστολογικό δόγμα. 

3. Εμπειρική δογματική

Βέβαια κάποιος που διαβάζει τέτοια κείμενα που αναλύουν τα δόγματα της Εκκλησίας μπορεί να θεωρήση ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας φιλοσοφούσαν, όπως έκαναν και οι θεολόγοι των Μονοφυσιτών και γι' αυτό πρέπει να παρακάμπονται αυτές οι φιλοσοφικές αναλύσεις για να αποκτήσουμε κοινωνία μεταξύ μας.

Η άποψη αυτή δεν ευσταθεί. Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όταν οριοθέτησαν το ορθόδοξο δόγμα, και στην προκειμένη περίπτωση το Χριστολογικό, δεν το έκαναν για να αναπτύξουν την φιλοσοφία. Εκτός από την αποδοχή της μαρτυρίας των Προφητών και των Αποστόλων είχαν και δική τους αποκαλυπτική πείρα. Με την αποκαλυπτική εμπειρία, κατά την θεοπτία των τριών Φώτων της Αγίας Τριάδος, είχαν εμπειρία ότι το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος ενηνθρώπησε και επομένως και αυτή η τεθεωθείσα ανθρώπινη φύση στον Χριστό έγινε πηγή της ακτίστου Χάριτος και ενεργείας του Θεού. Έβλεπαν το ένα Φώς που ήταν πηγή των άλλων Τριών Φώτων και ήταν άσαρκο (Πατέρας), έβλεπαν ένα άλλο Φώς, που προερχόταν από το Πρώτο, αλλά ήταν σεσαρκωμένο (Χριστός) και έβλεπαν ένα άλλο Φώς που προερχόταν από το Πρώτο, αλλά δεν ήταν σεσαρκωμένο (Άγιον Πνεύμα).

Έπειτα, όταν κοινωνούσαν του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, κατά την θεία Ευχαριστία, ευρισκόμενοι οι ίδιοι σε κατάσταση εμπειρίας, αισθάνονταν πνευματικά το τεθεωμένο Σώμα του Χριστού δια του οποίου ενεργούσε η άκτιστος ενέργεια του Θεού, οπότε αντιλαμβάνονταν ότι δεν ήταν ένας κοινός άρτος, αφού αλλοίωνε και μεταμόρφωνε την όλη ύπαρξή τους.

Το ίδιο αισθάνονταν, όταν πρόφεραν με κατάνυξη το όνομα του Χριστού, του ενανθρωπήσαντος Υιού και Λόγου του Θεού.

Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις (θεοπτία, θεία Κοινωνία, νοερά προσευχή) βίωναν ενυπόστατο άκτιστο φως και ενυπόστατη θεία ενέργεια, γι' αυτό και είχαν προσωπική πείρα του Τριαδικού Θεού και της ενεργείας Του.

Αυτήν την εμπειρία που είχαν οι άγιοι Πατέρες, την εξέφρασαν με τους όρους που χρησιμοποιούσαν την εποχή εκείνη για να ανατρέψουν τις αιρέσεις των στοχαστών θεολόγων που δεν είχαν προσωπική αποκαλυπτική εμπειρία. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ των αγίων Πατέρων και των αιρετικών.

4. Τρία κείμενα

Τα θέματα αυτά που παρουσίασα με συνοπτικό και απλό τρόπο είναι σοβαρά και βεβαίως απαιτείται μελέτη σε βάθος. Υπάρχουν τρία βασικά κείμενα τα οποία χρήζουν βαθυτέρας μελέτης από όσους ενδιαφέρονται περισσότερο. Το ένα είναι τα “δώδεκα κεφάλαια” του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, που ευρίσκονται στην Γ΄ επιστολή του αγίου αυτού Πατρός προς τον Νεστόριο, το δεύτερο είναι οι “διαλλαγές” του Ιωάννου που ανευρίσκονται στην επιστολή του αγίου Κυρίλλου προς τον Ιωάννη Αντιοχείας, και το τρίτο είναι ο “Τόμος” του Πάπα Ρώμης Λέοντος. Υπάρχει μια θεολογική ενότητα μεταξύ των τριών αυτών κειμένων, δηλαδή το ένα δεν αναιρεί τα άλλα, αφού και τα τρία αυτά κείμενα εγράφησαν με διαφορετική αφορμή. Το γεγονός είναι ότι και τα τρία αυτά κείμενα συνδέονται στενά με τον όρο της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου και τους όρους των μετέπειτα Συνόδων ήτοι της Ε΄ και της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Το συμπέρασμα είναι ότι δεν μπορεί να υποστηριχθή από ορθοδόξου πλευράς ότι επετεύχθη συμφωνία μεταξύ Ορθοδόξων και Αντιχαλκηδονίων στην Χριστολογία, και ότι η διαφωνία υπάρχει μόνον ως προς την αναγνώριση των Οικουμενικών Συνόδων. Κάτι τέτοιο είναι αντιφατικό. Πώς επήλθε συμφωνία στο Χριστολογικό δόγμα, όταν δεν γίνονται αποδεκτές οι Οικουμενικές Σύνοδοι που το καθόρισαν;

Επίσης, ο ορθότερος χαρακτηρισμός των ανθρώπων αυτών δεν είναι απλώς Αντιχαλκηδόνιοι ή Προχαλκηδόνιοι, αλλά Μονοφυσίτες, αφού δέχονται την άποψη ότι ο Χριστός αποτελέσθηκε “εκ δύο φύσεων”, αλλά δεν παραδέχονται συγχρόνως και την ορθόδοξη διδασκαλία ότι ο Χριστός ενεργεί και “εν δύο φύσεσιν” “εν μια υποστάσει”.–

impantokratoros

ΣΧΟΛΙΟ: ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΣΤΗΚΕ ΠΟΤΕ Η ΦΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ.
Τό αληθινό πρόβλημα όμως ανεξαρτήτως τής φιλολογικής διαμάχης είναι αυτό πού ακολούθησε.
Στεφανίδου, Εκκλησιαστική Ιστορία Σ. 242.
"Αλλ' όπως μετά τόν αρειανισμόν ήλθεν τό ζήτημα τών πνευματομάχων, λείψανον τού αρειανισμού, έτσι μετά τόν μονο φυσιτισμόν δέν ήταν δυνατόν νά μήν έλθει ειδικώς τό ζήτημα τού μονοθελητισμού καί μονοενεργητισμού, λείψανον τού μονοφυσιτισμού. Ο μονοθελητισμός καί μονοενεργητισμός είναι τό ελάχιστον όριο(minimum) τού μονοφυσιτισμού. Οι μονοθελήται καί μονοενεργήται είναι οι μετριοπαθέστεροι μονοφυσίται. Αντιστοιχούσι πρός τούς ομοιουσιανούς τών Αρειανών(αυτοί δέν παρουσιάσθησαν ώς πνευματομάχοι;). Οπως οι ενωτικές προσπάθειες τών ομοιουσιανών καί ορθοδόξων προώθησαν τό ζήτημα τής πνευματομαχίας, έτσι επί Ηρακλείου ενωτικαί προσπάθειαι προώθησαν τό ζήτημα τού μονοθελητισμού καί μονοενεργητισμού. Ο μονοενεργητισμός προυποθέτει  τόν μονοθελητισμόν ενώ ο μονοθελητισμός δέν έχει αναγκαία συνέπεια τόν μονοενεργητισμόν. Βαρύτερη μορφή είναι επομένως ο μονοενεργητισμός."

Αμέθυστος