Τετάρτη 25 Μαρτίου 2020

Λευκοί και μαύροι κύκνοι

Είναι φανερό πως οι πολιτικές «κλειδώματος» και απομόνωσης των ανθρώπων στα σπίτια τους, σώζουν ζωές – με ένα τεράστιο οικονομικό κόστος όμως που δεν μπορούν να επωμιστούν όλα τα κράτη. Έτσι μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία, μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε μία οικονομική κρίση – οπότε το μόνο που βοηθάει είναι οι δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές ευρείας κλίμακας, για την αντιμετώπιση και των δύο. Εν προκειμένω, θα μπορούσε να αποδειχθεί κατάρα η συμμετοχή μίας υπερχρεωμένης χώρας όπως η Ελλάδα σε μία νομισματική ένωση – ευχή όμως, εάν η τελευταία υιοθετήσει τα παραπάνω μέτρα για όλους, αφού η πατρίδα μας, χωρίς δική της νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, με την οικονομία της να επιδεινώνεται συνεχώς τα τελευταία δέκα χρόνια, είναι καταδικασμένη. Χωρίς διαγραφή χρεών πάντως μπορεί να υπάρξει παρόν, αλλά όχι μέλλον.  

Ανάλυση

Κατ’ αρχήν Χρόνια Πολλά και Καλά για όλους – τόσο για την εθνική επέτειο που μας βρίσκει ξανά αντιμέτωπους με τις παράνομες διεκδικήσεις της Τουρκίας και με τον υβριδικό μεταναστευτικό πόλεμο που μας έχει κηρύξει (πηγή), μετά από τις προσπάθειες του βίαιου εποικισμού των νησιών μας (για τον οποίο είχαμε υποδείξει τη λύση πολύ πριν την υιοθετήσει η κυβέρνηση, πηγή), όσο και για τη μεγάλη θρησκευτική γιορτή του Ευαγγελισμού.
Επειδή όμως ευρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία ακόμη τραγωδία, παγκόσμια αυτή τη φορά, με την πανδημία του κορώνα ιού, η οποία εξελίσσεται καταστροφικά εν πρώτοις στην Ιταλία και στην Ισπανίαως αποτέλεσμα των άτυπων μνημονίων που τους έχουν επιβληθεί από τους δολοφόνους της Ευρώπης (ανάλυση), είναι ίσως η ύστατη ώρα να σκεφθούμε σοβαρά τι θα κάνουμε για να μην καταστραφούμε – αφού ο οικονομικός εφιάλτης είναι αυτός που προκαλεί τον υγειονομικό, τον αμυντικό κοκ. Πόσο μάλλον αφού για μία χώρα σαν τη δική μας, με ένα δημόσιο χρέος που θα υπερβεί σύντομα το 200% με πολύ συντηρητικές προβλέψεις (πηγή), επί πλέον σε ένα θηριώδες κόκκινο ιδιωτικό, ένα τέταρτο μνημόνιο είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να μας συμβεί.
Με δεδομένη όμως την ακραία καταστροφή που μας προκάλεσαν τα τρία προηγούμενα και το σημερινό άτυπο στο διηνεκές, κόστους άνω του 1 τρις € συν τις τεράστιες παράπλευρες ζημίες στο σύστημα υγείας, στο ασφαλιστικό και αλλού (brain-drain κλπ.), θα ήταν εντελώς αυτοκτονικό να δεχθούμε ένα τέταρτο – για το οποίο αυτή τη φορά δεν θα φταίει τόσο η πολιτική ηγεσία της χώρας, όσο όλοι εμείς οι Πολίτες.
Για να γίνει κατανοητό, οι Πολίτες της Ισλανδίας ήταν αυτοί που πλημμύρισαν τους δρόμους σε ποσοστό άνω του 90%, απαιτώντας τη μη διάσωση των τραπεζών που είχε αποφασίσει η κυβέρνηση τους και η Βουλή το 2008 – ενώ ο πρόεδρος της χώρας τους στήριξε, επειδή διαπίστωσε πως ήταν πρόθυμοι να υποστούν τις κακουχίες και τις απώλειες του πρώτου εξαμήνου, όπως πραγματικά συνέβη.
Όσο λοιπόν η ελληνική πολιτική δεν διαπιστώνει μία ανάλογη προθυμία της πλειοψηφίας των Ελλήνων, θα συνεχίσει να υπογράφει μνημόνια – αφού εάν δεν το κάνει, τότε φοβάται πως θα τοποθετηθεί στο στόχαστρο και θα αποτελέσει το εξιλαστήριο θύμα της κοινωνίας που θα εξεγερθεί, αντιδρώντας στην ακραία δοκιμασία που θα ακολουθούσε τους πρώτους έξι μήνεςΕιδικά τα τρία κόμματα που είναι υπεύθυνα για την υπερχρέωση της χώρας, για την υπαγωγή της στο ΔΝΤ, για τη χρεοκοπία με το PSI, για την υποθήκευση της και για την προδοσία του 2015, όπου η Ελλάδα μετατράπηκε σε άβουλο γερμανικό προτεκτοράτο – οπότε εύλογα ανησυχούν για την τιμωρία τους, εάν πάψει να εξυπηρετείται το χρέος και χρεοκοπήσει ξανά η Ελλάδα.
Η δοκιμασία αυτή θα ήταν πολύ μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της Ισλανδίας, αφού έχουν ήδη προηγηθεί δέκα χρόνια βαθιάς ύφεσης, κατάρρευσης του βιοτικού επιπέδου, ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας, μαζικών κατασχέσεων της ιδιωτικής κοκ. – με το δίδυμο χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) να ακολουθεί μία ακόμη πιο έντονη ανοδική πορεία, ενώ σύντομα θα είναι εκτός ελέγχου λόγω της πανδημίας.

Η λευκοί κύκνοι

Περαιτέρω, «μαύροι κύκνοι» αποκαλούνται οι αφορμές μίας οικονομικής κρίσης, οι αιτίες της οποίας είναι διαφορετικές – όπως η πανδημία σήμερα που έφερε στην επιφάνεια τα προβλήματα που συσσώρευε ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός τα τελευταία σαράντα χρόνια: με τις ανεξέλεγκτες τράπεζες, με τις κερδοσκοπικές χρηματοπιστωτικές αγορές, με τις συνεχείς κρίσεις λόγω της δημιουργίας φουσκών και το σπάσιμο τους, καθώς επίσης με τη μη ισορροπημένη αναδιανομή των εισοδημάτων – η οποία οδήγησε στα βουνά των χρεών που απειλούν να πνίξουν σήμερα ολόκληρο τον πλανήτη.
Αντίθετα, «λευκοί κύκνοι» ονομάζονται οι υπαρκτές αιτίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρές οικονομικές, χρηματοπιστωτικές, πολιτικές, κοινωνικές και γεωπολιτικές αναταραχές – με σημαντικότερο λευκό κύκνο σήμερα την κλιμακούμενη στρατηγική αντιπαλότητα των Η.Π.Α., με την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και τη Β. Κορέα. Όπως σωστά αναφέρεται (Rubini), όλες αυτές οι χώρες έχουν κάθε συμφέρον να αμφισβητήσουν την υφιστάμενη παγκόσμια τάξη (PAX Americana) – ενώ το 2020 θα μπορούσε να είναι ένα κρίσιμο έτος, λόγω των προεδρικών εκλογών στις Η.Π.Α.
Η υπερδύναμη βέβαια προσπαθεί να προκαλέσει την αλλαγή των καθεστώτων αυτών των χωρών, μέσω οικονομικών κυρώσεων και άλλων τρόπων, ελπίζοντας όχι με βιολογικά όπλα (πηγή) – ενώ κάτι ανάλογο επιδιώκουν και αυτές, αποσταθεροποιώντας τις Η.Π.Α. με τις μεθόδους ασύμμετρου πολέμου που χρησιμοποιούν. Βασικός στόχος τους είναι ο πρόεδρος Trump – ενώ ειδικά το Ιράν που υποφέρει τα πάνδεινα, τόσο από τις κυρώσεις, όσο και από την πανδημία, φαίνεται έτοιμο να κλιμακώσει τη σύγκρουση με τις Η.Π.Α. ακόμη και στρατιωτικά.
Όσον αφορά τώρα τις σχέσεις των Η.Π.Α. με την Κίνα, με τον εμπορικό πόλεμο των κυρώσεων που μαίνεται μεταξύ τους, είναι πολύ χειρότερες – ενώ το κινεζικό καθεστώς που υπέστη σοβαρές ζημίες από την κρίση του κορώνα ιού, αντιμετωπίζοντας την ανησυχία των μαζών που θα μπορούσε εύκολα να μετατραπεί σε οργή πυροδοτώντας μαζικές εξεγέρσεις, αναζητάει εναγωνίως έναν «αποδιοπομπαίο τράγο». Εύκολα λοιπόν θα μπορούσε να θέσει στο στόχαστρο τις ναυτικές βάσεις τhς Ταιβάν, του Χονγκ Κονγκ του Βιετνάμ και των Η.Π.Α. στην Ανατολική και Νότια Κίνα – με την αντιπαράθεση να εξελίσσεται σε κλιμακούμενα στρατιωτικά επεισόδια.
Πόσο μάλλον όταν η Κίνα αντιμετωπίζει επί πλέον μία μεγάλη επιδημία γρίπης των χοίρων, πολιτικές αναταραχές στο Χονγκ Κονγκ, την επανεκλογή του προέδρου υπέρ της ανεξαρτησίας της Ταιβάν, καθώς επίσης τις ναυτικές επιχειρήσεις των Η.Π.Α. στην Ανατολική και Νότια Κίνα – ενώ ίσως επιδιώξει την χρηματοοικονομική πυρηνική επιλογή της, το ξεπούλημα δηλαδή των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου ύψους άνω του 1 τρις $, μεταξύ άλλων επειδή φοβάται πως οι Αμερικανοί θα μπορούσαν να τα παγώσουν μέσω της επιβολής κυρώσεων όπως στο Ιράν και στη Βόρεια Κορέα.
Η μεγάλη συγκέντρωση αποθεμάτων χρυσού τόσο από την Κίνα, όσο και από τη Ρωσία (πηγή), συνηγορεί σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο – ως μέτρο προστασίας απέναντι στη ραγδαία υποτίμηση των δεκαετών αμερικανικών ομολόγων, στην περίπτωση μαζικού ξεπουλήματος τους (τα κεφαλαιακά κέρδη από τον χρυσό θα αντιστάθμιζαν τυχόν ζημίες που θα προκαλούταν, αφού οι αποδόσεις θα αυξάνονταν ενώ η τιμή αγοράς και η αξία τους θα έπεφταν).
Σε συνεργασία τώρα με τις άλλες «αναθεωρητικές» δυνάμεις, θα μπορούσε να επιτεθεί στα αμερικάνικά και δυτικά χρηματοπιστωτικά συστήματα, όπως στο Swift (ανάλυση) – υπενθυμίζοντας πως η επικεφαλής της ΕΚΤ προειδοποίησε για τον κίνδυνο μίας επίθεσης στον κυβερνοχώρο που θα μπορούσε να κοστίsει 645 δις $ (πηγή). Παρόμοιες ανησυχίες έχουν εκφραστεί από τις Η.Π.Α. – όπου ένα ακόμη ευρύτερο φάσμα τηλεπικοινωνιακών υποδομών είναι πολύ ευάλωτο (πηγή). Φυσικά οι Η.Π.Α. δεν θα παρέμεναν αδρανείς, δεχόμενες τέτοιες ασύμμετρες επιθέσεις – γεγονός που σημαίνει πως ο κίνδυνος ενός πρώτου παγκοσμίου πολέμου στον κυβερνοχώρο, ένας ακόμη «λευκός κύκνος», είναι πολύ πιθανός.
Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν πολλοί άλλοι «λευκοί κύκνοι» σε μη γεωπολιτικά επίπεδα – όπως η κλιματική αλλαγή που προκαλεί με αυξανόμενη συχνότητα ακραία καιρικά φαινόμενα τεραστίου κόστους αντιμετώπισης τους, τα νέα σεισμικά φαινόμενα (πηγή) που οδηγούν σε μεταβολές της μαγνητικής πολικότητας (πηγή) και στην επιτάχυνση των ρευμάτων των ωκεανών (πηγή), η αύξηση της υποθαλάσσιας ηφαιστειακής δραστηριότητας (πηγή) που οδηγεί στην εξάντληση των αποθεμάτων ψαριών, από τα οποία εξαρτώνται δισεκατομμύρια άνθρωποι κοκ.
Ειδικά όσον αφορά τον ενεργειακό πόλεμο που ευρίσκεται σε εξέλιξη, υπάρχουν υπόνοιες σχετικά με το ότι, δεν διεξάγεται μεταξύ της Ρωσίας και της Σαουδικής Αραβίας, αλλά πρόκειται για ένα προπέτασμα καπνού – με την έννοια πως και οι δύο αυτές χώρες που διαθέτουν μεγάλα αποθέματα, έχουν στόχο να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς τους, αφενός μεν εις βάρος του πετρελαίου από σχιστόλιθο των Η.Π.Α., αφετέρου των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας. Με την πτώση της τιμής λοιπόν πετυχαίνουν και τα δύο –  ενώ η εισαγωγή της SAUDIARAMCO στο χρηματιστήριο υποδηλώνει πως το βασίλειο της ερήμου έχει αλλάξει στρατηγική, στοχεύοντας στη μεγιστοποίηση των κερδών από το πετρέλαιο και όχι στη διατήρηση των αποθεμάτων για τις επόμενες γενιές.
Εκτός αυτού υπήρξε συμφωνία με το Κουβέιτ για την παραγωγή πετρελαίου στην ουδέτερη ζώνη (πηγή) – ενώ ανακοίνωσε πρόσφατα σχέδια για την ανάπτυξη ενός πεδίου αερίου (JAFURAH) που θα αυξήσει περισσότερο την παραγωγή της. Επομένως ούτε εδώ θα παραμείνουν αδρανείς οι Η.Π.Α. – πόσο μάλλον αφού από τη Σαουδική Αραβία εξαρτάται το πετροδολάριο και από αυτό ολόκληρη η οικονομία των Η.Π.Α. (ανάλυση).

Ο μαύρος κύκνος

Συνεχίζοντας, το βασικό χαρακτηριστικό της σημερινής κρίσης, με «μαύρο κύκνο» τον κορώνα ιό, είναι η προτεραιότητα που δίνουν οι κυβερνήσεις σε μέτρα που περιορίζουν την εξάπλωση της ασθένειας και σώζουν ζωές – όπως η απομόνωση πολλών περιοχών, η απαγόρευση ταξιδιών, το κλείσιμο των συνόρων και το κλείδωμα (lock down) των οικονομιών σε πολλές χώρες.
Για τις Η.Π.Α. βέβαια δεν είμαστε σίγουροι, με βάση τις χθεσινές δηλώσεις του προέδρου Trump – ο οποίος αντέδρασε στην προοπτική κατάρρευσης του ΑΕΠ της χώρας του, με αποτέλεσμα η εξέλιξη της κρίσης από οικονομικής πλευράς να μην προβλέπεται ούτε V (απότομα καθοδική και μετά απότομα ανοδική πορεία), ούτε U (όπως το σχήμα), ούτε καν L (κάθοδος και σταθεροποίηση σε χαμηλό επίπεδο), αλλά συνεχώς καθοδική.
Εν προκειμένω, η επικράτηση του στασιμοπληθωρισμού (ανάλυση), με εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους, καθώς επίσης με μαζικές χρεοκοπίες κρατών, τραπεζών, επιχειρήσεων και Πολιτών, από μία κρίση που μειώνει ταυτόχρονα τη συνολική ζήτηση και διακόπτει την προσφορά, είναι πραγματικά εφιαλτική – εκτός αυτού, εντελώς διαφορετική από κάθε προηγούμενη στην ιστορία.
Ειδικότερα στις δύο προηγούμενες μεγαλύτερες, στη Μεγάλη Ύφεση του 1929 και στη χρηματοπιστωτική του 2008, οι χρηματιστηριακές αγορές κατέρρευσαν πάνω από 50% – οι αγορές παροχής πιστώσεων πάγωσαν, σημειώθηκαν μαζικές χρεοκοπίες, αύξηση της ανεργίας και το ΑΕΠ συρρικνωνόταν με ρυθμό της τάξης του 10% ετήσια. Εν τούτοις, για να συμβούν όλα αυτά απαιτήθηκαν περίπου τρία χρόνια – ενώ με τη σημερινή, σε μόλις τρεις εβδομάδες συνέβησαν τα περισσότερα. Επομένως, δεν μπορούν να επιχειρηθούν κανενός είδους προβλέψεις – αλλά μόνο εικασίες που δεν βοηθούν καθόλου (ανάλυση).

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, είναι φανερό πως οι πολιτικές «κλειδώματος» και απομόνωσης των ανθρώπων στα σπίτια τους, σώζουν ζωές – με ένα τεράστιο οικονομικό κόστος όμως που δεν μπορούν να επωμιστούν όλα τα κράτη. Έτσι μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία, μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε μία οικονομική κρίση – οπότε το μόνο που βοηθάει είναι οι δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές ευρείας κλίμακας για την αντιμετώπιση και των δύο.
Εν προκειμένω, θα μπορούσε να αποδειχθεί κατάρα η συμμετοχή μίας υπερχρεωμένης χώρας όπως η Ελλάδα σε μία νομισματική ένωση – ευχή όμως, εάν η τελευταία υιοθετήσει τα παραπάνω μέτρα για όλους, αφού η πατρίδα μας χωρίς δική της νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, με την οικονομία της να επιδεινώνεται συνεχώς τα τελευταία δέκα χρόνια, είναι καταδικασμένη. Χωρίς διαγραφή χρεών πάντως μπορεί να υπάρξει παρόν, αλλά όχι μέλλον.

Δεν υπάρχουν σχόλια: