Συνέχεια από: Κυριακή, 11 Οκτωβρίου 2020
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
9) Η θεωρία τής χιλιετίας
Ο πρώτος που διετύπωσε την θεωρία της χιλιετίας ήταν ο αιρετικός Κήρινθος, αυτός, όμως, που την διέδωσε ευρύτερα μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας ήταν ο Παππίας. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο, ο Παππίας, ενώ ήταν αρχαίος μαθητής, δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνος. Η μικρόνοιά του τον οδήγησε στην διατύπωση εσφαλμένων θέσεων, οι οποίες λόγω της παλαιότητας και της θέσης του ως μαθητού των μαθητών του Χριστού, θεωρήθηκαν έγκυρες και διαδόθηκαν. Στην συνέχεια ο Αιγύπτιος επίσκοπος Νέπως και άλλοι διετύπωσαν παρόμοιες θέσεις1443. Ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί πως ποτέ η χιλιετία δεν υπήρξε η μόνη εσχατολογική θέση. Ακόμη και στους πρώτους εκκλησιαστικούς χρόνους παράλληλα με την θεωρία της χιλιετίας κηρυσσόταν και η ορθή εσχατολογική διδασκαλία1444. Επίσης, δεν είναι άσκοπο να σημειωθεί πως η θεωρία της χιλιετίας διατυπώθηκε και ως αντίδραση σε διδασκαλίες που περιφρονούσαν την ύλη και το ανθρώπινο σώμα. Στην άποψη περί χιλιετίας αντέδρασαν, κυρίως, οι Ωριγένης, Άγιος Διονύσιος Αλεξανδρείας και, αργότερα οι Άγιοι Αυγουστίνος και Ιερώνυμος αλλά και πολλοί άλλοι. Τελικά, η Εκκλησία απέρριψε την υπόθεση της χιλιετίας και, μάλιστα, διετύπωσε την ορθή διδασκαλία για το τέλος του κόσμου στο σύμβολο της πίστεως με την προσθήκη των λόγων « οὗ τῆς βασιλεῖας οὐκ ἔσται τέλος »1445.
Πολλά επιχειρήματα διατυπώθηκαν για να ανατρέψουν την θεωρία της χιλιετίας. Κατ’ αρχήν δεν έχει ισχυρή αγιογραφική βάση. Στηρίζεται σε μία μόνο περικοπή, το εικοστό κεφάλαιο της Αποκάλυψης. Δεν υπάρχουν άλλες γραφικές μαρτυρίες που να την ενισχύουν. Σύμφωνα με άλλα χωρία της Αγίας Γραφής που αναφέρονται στην Δευτέρα Παρουσία, η Βασιλεία του Θεού που έρχεται με την Β΄ Παρουσία του Χριστού δεν θα έχει τέλος1446. Η συντέλεια του κόσμου και η Β΄ Παρουσία συμβαίνουν ταυτόχρονα και ακολουθεί η αιώνια Βασιλεία του Θεού.
Εξάλλου, για τη μοναδική περικοπή της Αποκάλυψης στην οποία στηρίχτηκε η χιλιαστική δοξασία, τελικά, επικράτησε η αλληγορική ερμηνεία. Ο Άγιος Διονύσιος Αλεξανδρείας αγωνίστηκε κατά της χιλιαστικής ερμηνείας της Αποκάλυψης. Ο Άγιος Αυγουστίνος ανέτρεψε την θεωρία της χιλιετίας στην Πολιτεία του Θεού. Ο Άγιος Ιερώνυμος στην διόρθωση της ερμηνείας του Βικτωρίνου στην Αποκάλυψη παρέλειψε το κείμενο που αναφερόταν στην χιλιετία και το αντικατέστησε με χωρία του Αυγουστίνου που δίνουν την ορθόδοξη ερμηνεία των χωρίων. Επίσης, σύμφωνα με την πατερική παράδοση δεν μπορούμε να μιλάμε για χρονική διαδοχή των γεγονότων που περιγράφονται στην Αποκάλυψη. Αυτό είναι κάτι που επισημαίνουν οι άγιοι Βικτωρίνος και Ιερώνυμος και επαναλαμβάνεται στην πατερική ερμηνευτική παράδοση της Αποκάλυψης1447. Βέβαια, ο Άγιος Βικτωρίνος, όπως ήδη αναφέραμε, ερμήνευσε χιλιαστικά την συγκεκριμένη περικοπή. Ωστόσο, η χιλιαστική του ερμηνεία διορθώθηκε για να παραθεωρηθεί τελείως στην συνέχεια1448.
Το βασικό σφάλμα των υποστηρικτών των χιλιαστικών δοξασιών είναι η εφαρμογή της κυριολεκτικής ερμηνείας σε μια περικοπή που είναι εμφανές πως πρέπει να ερμηνευτεί αλληγορικά. Επικρίνοντας την πείσμονα επιμονή τους στην κυριολεκτική ερμηνεία των χιλίων ετών αυτής της περικοπής ο Άγιος Εφραίμ με κάποια αγανάκτηση επισημαίνει πως αν το μεγαλύτερο σχεδόν μέρος απ’ όσα γράφει ο Ιωάννης στην Αποκάλυψη, τα είπε « εν παραβολή και αινίγματι », τότε και τα χίλια έτη τα ανέφερε συμβολικά. Και απευθυνόμενος προς τους οπαδούς του χιλιασμού γράφει: « Αλλά εσύ απαιτείς από μένα την αναφορά των χιλίων ετών; Και εγώ θα απαιτήσω από σένα την λυχνία, την λευκή ψήφο, την χλιαρήν πόσιν και τον εμετό που ανέφερε συμβολικά απευθυνόμενος στις επτά εκκλησίες. Αν μου ζητάς εξηγήσεις για την πρώτη ανάσταση των χιλίων ετών και εγώ θα σου ζητήσω εξηγήσεις για τον ωχριούντα ίππον… ». Και συνεχίζει: « Δος μοῖ τάς ἐπτά φιάλας και λάβε τά χίλια ἔτη. Ἀπόδειξον γυναίκα εἶναι πόλιν, καγώ σοῖ περί τῶν χιλίων ἐτών παρέξομαι ἀπόδειξιν… Μή πόλις γεννᾶ; Μή γεννήσασα γίνεται Ἰερουσαλήμ; Μη θηρίον ἐστίν ὁ ἄνθρωπος τῆς ἀνομίας; »1449.
Ένα άλλο πρόβλημα, που επισημαίνει ο Άγιος Εφραίμ, είναι πως, αν δεχθούμε αυτήν την θεωρία, δημιουργείται πρόβλημα και σε διάφορα άλλα θέματα από διδασκαλίες που σχετίζονται μ’ αυτήν. Σύμφωνα με αυτές τις χιλιαστικές αντιλήψεις υπάρχουν δύο θάνατοι, δύο αναστάσεις και δύο ημέρες κρίσης. Άλλοι Χριστιανοί θα είναι στον ουρανό, άλλοι στον Παράδεισο και άλλοι στην Ιερουσαλήμ. Δημιουργείται ένα, πραγματικά, ευφάνταστο σενάριο1450.
Η σωστή ερμηνεία της περικοπής είναι η εξής: Το δέσιμο του Σατανά είναι η μείωση της δύναμης του Σατανά με την πρώτη Παρουσία του Κυρίου. Το λύσιμο είναι η έλευση του Αντιχρίστου1451. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία επαναλαμβάνεται η ίδια θέση, καθώς οι Οικουμένιος, Ανδρέας και Αρέθας, απορρίπτουν την θεωρία της χιλιετούς βασιλείας των δικαίων. Η χιλιετής βασιλεία είναι το διάστημα που θα μεσολαβήσει μεταξύ της ενανθρώπησης του Κυρίου και της έλευσης του Αντιχρίστου1452.
Στην απόρριψη της θεωρίας της χιλιετίας συνέβαλε και το ότι οι οπαδοί της έδιναν σ’ αυτήν μια μάλλον υλική διάσταση1453. Επίσης, η χιλιετία συνδέθηκε με χριστολογική αίρεση, που μείωνε το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, αφού, σύμφωνα με πολλούς οπαδούς αυτής της αίρεσης, ο Χριστός, μετά το τέλος της χιλιετίας, θα έπαυε να βασιλεύει1454. Αυτή η σύνδεση υπήρξε και η κύρια αιτία της σχετικής αναφοράς στο σύμβολο της πίστεως1455. Τέλος, θεωρήθηκε πως η διδασκαλία της χιλιετίας προετοιμάζει και την έλευση του Αντιχρίστου1456.
1443. Βλ. Αγουρίδου, ο.π., σελ. 444 και Αντωνοπούλου Αναστασίου, Χιλιασμός και χριστιανικά δόγματα, Πάτραι 1946, σελ. 14-19.
1444. O Hill E. Charls στο έργο του Regnum Caelorum, Patterns of Millenial Thought in early Christianity, ( Grand Rapids: Eerdmans, 2001 ) αποδεικνύει πως από τον πρώτο ήδη αιώνα υπήρχαν αρκετές μη χιλιαστικές εσχατολογίες.
1445. Βλ. Seraphim Rose, Contemporary signs of the end of the world.
1446. Βλ. Δαν. 2,44 και 7,14, Μθ. 25,46.
1446. Βλ. Δαν. 2,44 και 7,14, Μθ. 25,46.
1447. Bλ. Bικτωρίνου και Ιερωνύμου, CCEL, VII, σελ. 352, « And although the same thing recurs in the phials, still it is not said as if it occurred twice, but because what is decreed by the Lord to happen shall be once for all; for this cause it is said twice. What, therefore, He said too little in the trumpets, is here found in the phials. We must not regard the order of what is said, because frequently the Holy Spirit, when He has traversed even to the end of the last times, returns again to the same times, and fills up what He had before failed to say. Nor must we look for order in the Apocalypse; but we must follow the meaning of those things which are prophesied » και CSEL, VIII, σελ. 86-87, και CCEL, XI, σελ. 355, « Τherefore it behooves us diligently, and with the utmost care, to follow the prophetic announcement, and to understand what the Spirit from the Father both announces and anticipates, and how, when He has gone forward to the last times, He again repeats the former ones. And how, what He will do once for all, He sometimes sets forth as if it were done; and unless you understand this, as sometimes done, and sometimes as about to be done, you will fall into a great confusion. Therefore the interpretation of the following sayings has shown therein, that not the order of the reading, but the order of the discourse, must be understood », και CSEL, XI, σελ. 102-105.
1448. Βλ. Aυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, Κ΄, ΣΤ΄-ΙΔ΄, σελ. 82-106, Ιερωνύμου, Πρόλογος στην ερμηνεία της Αποκάλυψης του Βικτωρίνου, CSEL 49, σελ. 14-15, « Και επειδή στις επιστολές σου με εκλιπαρείς, δεν θέλω να καθυστερήσω αλλά ούτε θέλω να καταφρονήσω την προσευχή. Αμέσως άνοιξα τα βιβλία των σπουδαίων, και ό,τι βρήκα στα υπομνήματά τους σχετικά με την βασιλεία των χιλίων ετών, τα πρόσθεσα στο μικρό έργο του Βικτωρίνου, σβήνοντας από αυτό τα πράγματα που ερμήνευσε κατά γράμμα », και σελ. 139.141.143.145.147.149.151.153, Βέδα, Ε.Α., Μarshall, σελ. 135-139 και P.L. 93, 191-193.
1449. Εφραίμ, Περί μετανοίας, Έργα Αγίου Εφραίμ του Σύρου, Εκδόσεις « Το περιβόλι της Παναγίας », τ. 5ος, σελ. 75.
1450. Εφραίμ, ο.π., σελ. 71-76. Βλ. Σχετικά και Seraphim Rose, Signs of the end of the world, « it confuses the whole picture of Christian eschatology ».
1451. Βλ. και Εφραίμ, Περί μετανοίας, Έργα Αγίου Εφραίμ, Εκδόσεις « Το περιβόλι της Παναγίας », τ. 6, σελ. « Οὐκούν λύεται – ὁ διάβολος - ὅταν ἔλθῃ ἐν τῷ Ἀντιχρίστῳ ».
1452. Βλ. Οικουμενίου, Ε.Α., Χ, σελ. 248, « Ἆρα μή τήν χιλιονταετηρίδα τῶν ἀθέων Ἐλλήνων.… Ἄπαγε τῶν οὕτως ὀλεθρίων δογμάτων καί τῇ σκαιότητι τῇ Ἑλληνικῇ προπόντων. … βλέπε σελ. 248-258, Ανδρέα, Ε.Α., ΞΓ΄, 413-416, και Αρέθα ΧΧ, σελ. 474 « Ὅτι μέν οὖν οὐδέν τούτων ἡ Ἐκκλησία δέδεκται, περιττόν ἐστι καί λέγειν. Ἡμεῖς τοίνυν ἀκούοντες τοῦ Κυρίου προς τούς Σαδδουκαίους λέγοντος, ὅτι ὡς ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἐν οὐρανῷ, οὕτως οἱ δίκαιοι ἔσονται, καί τοῦ Ἀποστόλου φήσαντος, ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔστι βρῶσις καί πόσις, τόν τοῦ Εὐαγγελικοῦ κηρύγματος χρόνον τήν χιλιετίαν ἐξελάβομεν » και γενικά σελ. 469-474.
1453. Βλ. Αυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, Κ΄, Ζ΄, σελ. 86-7, « Η γνώμη αυτή θα ήτο ανεκτή οπωσδήποτε, εάν η παρουσία του Κυρίου θα παρείχεν εις το Σάββατον τούτο των Αγίων πνευματικάς τινας ηδονάς. Κάποτε είχομεν
μάλιστα παραδεχθή την γνώμην ταύτην. Αλλά, επειδή ισχυρίζονται, ότι αι ατελεύτηται ανέσεις των αναστάντων θα λάβουν χώρα εις σαρκικά συμπόσια, όπου όχι μόνον δεν θα τηρηθή κανένα μέτρον, αλλά και τα όργια θα υπερβούν εκείνα των Εθνικών, η γνώμη αύτη δεν θα είναι αρμόζουσα παρά διά σαρκικούς μόνον ανθρώπους. Οι πνευματικοί άνθρωποι ονομάζουν τους συμμεριζομένους την γνώμην ταύτην χιλιαστάς … ».
1454. Βλ. και Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΚΖ΄, P.G. 33, 909, « Κἄν ποτέ τινος ἀκούσης λέγοντος, ὅτι τέλος ἔχει ἡ Χριστοῦ βασιλεία, μίσησον τήν αἵρεσιν• τοῦ δράκοντός ἐστιν ἄλλη κεφαλή, προσφάτως περί τήν Γαλατίαν ἀναφυεῖσα. Ἐτόλμησέ τις λέγειν, ὅτι μετά τό τέλος του κόσμου ὁ Χριστός οὐ βασιλεύει… », και Κατήχησις Δ΄, ΙΕ΄, Κατηχήσεις Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Εκδόσεις Ετοιμασία, ο.π., σελ. 92-93, « Οὗτος ὁ Ἰησοῦς ὁ ἀναβάς Χριστός ἔρχεται πάλιν ἐξ οὐρανῶν, οὐκ ἀπό γῆς. Καί εἶπον, οὐκ ἀπό γῆς. Ἐπειδή πολλοί μέλλουσιν ἀντίχριστοι νῦν ἀπό γῆς ἔρχεσθαι. Ἤδη γάρ, καθώς ἐθεώρησαν, ἤρξαντο πολλοί λέγειν, ὅτι ἐγώ εἰμι ὁ Χριστός. Καί μέλλει λοιπόν ἔρχεσθαι τό βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως, ψευδῆ Χριστοῦ προσηγορίαν ἑαυτῷ προστιθέναι. Σύ δέ μοι τόν ἀληθῆ Χριστόν, τόν υἱόν τοῦ Θεοῦ τόν μονογενῆ, μηκέτι ἀπό γῆς ἐρχόμενον, ἀλλ’ ἐξ οὐρανῶν προσδόκα. ὑπέρ ἅπασαν ἀστραπήν καί λαμπηδόνα φωτός τοῖς πᾶσι φαινόμενον, ὐπ’ ἀγγέλων δορυφορούμενον, ἵνα κρίνη ζῶντας καί νεκρούς, καί βασιλεύοντα βασιλείαν οὐράνιον, αἰώνιον καί ἀτελεύτητον. Ἀσφαλίζου γάρ μοι καί ἐν τούτῳ, ἐπειδή πολλοί εἰσιν οἰ λέγοντες, τέλος εἶναι τῆς Χριστοῦ βασιλείας ».
1455. Βλ. Gumerlock X. Francis, « Millennialism and the Early Church Councils: Was Chiliasm condemned at Constantinople? », Fides et Historia 36:2 ( Summer/Fall 2004 ), σελ. 83-95.
1456. Βλ. Ρουφίνου, A commentary on the Apostle’ s creed, 34, Theodoret, Jerome, Gennadius and Rufinus: Historical Writings, CCEL, New York 1892, σελ. 556, « As it is said in the creed “ and of his kingdom there shall be no end ”. So that one who says that Christ’ s kingdom shall one day have an end is very far from faith. Yet it behoves us to know that the enemy is wont to counterfeit this salutary advent of Christ with cunning fraud in order to deceive the faithfull, and in the place of the Son of Man, Who is looked for as coming in the majesty of His Father, to prepare the Son of Perdition with prodigies and lying signs, that instead of Christ he may introduce Antichrist into the world, of whom the Lord Himself, warned the Jews beforehand in the Gospels “ Because Ι am come in My Father’ s Name ….”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου