Άγ. Συμεών ο Νέος Θεολόγος - Βίβλος των ηθικών (9)

 Συνέχεια από: Τρίτη 8 Αυγούστου 2023

Ηθικός Λόγος Α'

θ. Στο ρητό του Ευαγγελίου: "είναι όμοια η βασιλεία των ουρανών με ένα βασιλιά". Και ποιος είναι ο μυστικός γάμος του Θεού.

1. «Ομοιώθηκε», λέγει, «η βασιλεία των ουρανών με βασιλέα, ο οποίος επραγματοποίησε γάμους για τον υιό του και εκάλεσε πολλούς»· για ποιον άλλον έκαμε τους γάμους, εάν όχι γι’ αυτόν τον μονογενή του Υιό και Θεό, τον Κύριό μας Ιησού τον Χριστό;

Με ποιον άραγε ή ποιου βασιλέως καταδέχθηκε ο Δεσπότης και Κύριος των πάντων να κάνει το συνάλλαγμα της μνηστείας; Πράγματι, ο καθένας από εμάς τους ανθρώπους, επιθυμώντας να οδηγήσει νύμφη στον υιό του, σπεύδει να λάβει νύμφη την θυγατέρα του περιφανεστέρου και ενδοξοτέρου και πλουσιωτέρου.

Ο Θεός λοιπόν ποιον θα εύρει έστω και ίσον ακόμη με τον εαυτό του, ώστε από αυτόν να οδηγήσει την νύμφη στον εαυτό του; Περί αυτού λέγει ο προφήτης: «αυτός κατέχει στο χέρι του τον γύρο της γης και τους κατοίκους της ως ακρίδες». Και άλλος· «είναι ο Θεός ο αιώνιος που κατασκεύασε τα άκρα της γης»· και που δεν εθεμελίωσε σε τίποτε τους στύλους της».

Και ο Δαβίδ λέγει, «είναι αυτός που επιβλέπει επάνω στην γη και την κάνει να τρέμει». Αυτός λοιπόν που είναι τόσο μεγάλος, ας σκεφθούμε τίνος άραγε θυγατέρα επήρε νύμφη και έκαμε γάμους με τον υιό του.

Θέλετε να μάθετε τινος;

Αλλά εκπλήσσει τον λογισμό μου το μέγεθος της συγκαταβάσεως και θέλω βέβαια να το ειπώ, αλλά φρίττω· παίρνοντας όμως θάρρος από την αγαθότητά του θα ειπούμε αυτά εδώ. Την θυγατέρα κάποιου που συγκρούσθηκε μαζί του και διέπραξε μοιχεία και φόνο, δηλαδή ενός μοιχού και φονέως, αυτήν οδήγησε ως νύμφη για τον εαυτό του.

2. Είδες τι ασύγκριτη και ανέκφραστη αγαθότητα και συγκατάβαση; Είδες τι υπερβολική φιλανθρωπία; Είδες τι μέγεθος αγάπης και χρηστότητας; Μάθε λοιπόν, παρακαλώ, από εδώ, ο καθένας που υπερηφανεύεται για τον εαυτό του, να ταπεινώνεσαι και να μετριοφρονείς και ποτέ να μη υπερηφανεύεσαι σε κάποιον, κι αν ακόμη είσαι ο βασιλικώτατος όλων των βασιλέων ή ο περιφανέστερος των αρχόντων, ή ο πλουσιώτερος όλων των πλουσίων, βλέποντας τον Δεσπότη και Κύριο των πάντων, τον άγιο των αγίων, τον μακάριο Θεό και μόνον δυνάστη, ο οποίος κατοικεί σε απρόσιτο και ανεκλάλητο φως, που έδειξε τέτοια συγκατάβαση και που οδήγησε νύμφη στον μονογενή του Υιό από κάποιον που συγκρούσθηκε μαζί του, τον αόρατο, τον ακατάληπτο, τον ανεξιχνίαστο, τον ποιητή, τον δημιουργό των πάντων, για σένα και την δική σου σωτηρία.

Ποιος είναι λοιπόν αυτός που διέπραξε τον φόνο και την μοιχεία, του οποίου την θυγατέρα επέλεξε ο Θεός ως νύμφη για τον εαυτό του; Ο Δαβίδ του Ιεσσαί, ο οποίος και τον Ουρία εφόνευσε και εμοίχευσε την γυναίκα του.

Αυτού λοιπόν την θυγατέρα, την Μαρία την υπεράμωμη, την υπέραγνη και αγνή παρθένο, οδήγησε ως νύμφη. Και την λέγω αυτήν υπέραγνη και υπεράμωμη σε σχέση μ’ εμάς και τους τότε ανθρώπους, συγκρίνοντας αυτήν μ’ εκείνους και μ’ εμάς τους δούλους της· ως προς τον νυμφίο της όμως και τον Πατέρα εκείνου, είναι άνθρωπος βέβαια, αγία όμως και υπεραγία, καθαρώτατη και άχραντη περισσότερο από όλους τους ανθρώπους όλων των γενεών.

Αυτήν λοιπόν οδήγησε νύμφη κι έκαμε γάμους για τον υιό του. Με ποιον τρόπο; Άκουσε προσεκτικά.

3. Ο Θεός και Πατήρ του Κυρίου μας Ιησού Χριστού έστειλε από το άγιο ύψος του έναν από τους δούλους του, τον Γαβριήλ, δηλαδή τον αρχάγγελο, και μηνύει στην Παρθένο το Χαίρε· αυτός, αφού κατήλθε, διακονεί το μυστήριο στην Παρθένο και της λέγει, «χαίρε, χαριτωμένη, ο Κύριος μαζί σου».

Και μαζί με τον λόγο ο ενυπόστατος και ομοούσιος και συναΐδιος Λόγος του Θεού και Πατρός εισήλθε όλος στην γαστέρα της κόρης· με την έλευση και συνεργία του ομοουσίου του Πνεύματος ανέλαβε λογική και έμψυχη σάρκα (σάρκα με νου και ψυχή) από τα αγνά αίματα αυτής κι έγινε άνθρωπος.

Αυτή λοιπόν είναι η ανέκφραστη συνουσία κι αυτός είναι ο μυστικός γάμος του Θεού, κι έτσι έγινε η συναλλαγή του Θεού προς τους ανθρώπους· ενώθηκε δηλαδή ασυγχύτως με την φθαρτή και πτωχή ουσία και φύση μας αυτός που είναι υπέρ φύσιν και υπερούσιος.

Συνέλαβε λοιπόν η Παρθένος κι εγέννησε παραδόξως από δύο φύσεις, την θεότητα και την ανθρωπότητα, έναν υιό, τέλειο Θεό και τέλειο άνθρωπο, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, χωρίς να διαφθείρει την παρθενία της και χωρίς να χωρισθεί ο κόλπος από τον  πατρικό.

4. Αλλ’ όμως από αυτό εδώ το ευαγγελικό χωρίο η χάρις μου δίδει να κατανοήσω και κάτι άλλο να το ειπώ, αυτό δηλαδή που πάντοτε γίνεται μυστικώς και σ’ όλους τους υιούς του φωτός. Γιατί δηλαδή δεν είπε, ‘επραγματοποίησε γάμο με τον υιό του’ αλλά «γάμους»;

Εδώ, παρακαλώ, ευρίσκεται το καινό νόημα. Γιατί; Επειδή στον καθένα από τους πιστούς και υιούς της ημέρας τελείται πάντοτε παραπλησίως και απαραλλάκτως ο ίδιος γάμος. Πως και με ποιόν τρόπο;

Ο Θεός ενώνεται μαζί μας σε υπεράμωμο και υπέραγνο γάμο, και τελεί κάτι ανώτερο της δυνάμεώς μας.

Τι είναι λοιπόν αυτό; Άκουε με σύνεση.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Απόσπασμα από τον λόγο του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου «Βίβλος των ηθικών», Λόγοι Α-Στ’, σε εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση της Θεολόγου Αικατερίνας Γκόλτσου. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο, το «Βυζάντιον», «Πατερικαί εκδόσεις Γρηγόριος ο Παλαμάς», 1988.

Το πρωτότυπο κείμενο

θ΄. Εἰς τό ῥητόν τοῦ Εὐαγγελίου· “Ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βασιλεῖ”. Καί τίς ἐστιν ὁ γάμος ὁ μυστικός τοῦ Θεοῦ.

1. “Ὡμοιώθη” φησίν “ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βασιλεῖ ὅστις ἐποίησε γάμους τῷ Υἱῷ αὐτοῦ καί ἐκάλεσε πολλούς” τίνα λέγων βασιλεία, εἰ μή αὐτόν ἐκεῖνον τόν ἑαυτοῦ Πατέρα καί Θεόν; Τίνι δέ ἑτέρῳ τούς γάμους πεποίηκεν, εἰ μή αὐτῷ τῷ μονογενεῖ αὐτοῦ Υἱῷ καί Θεῷ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ τῷ Χριστῷ; Μετά τίνος δέ ἄρα ἤ ποίου βασιλέως ὁ τῶν ἁπάντων δεσπότης καί κύριος τό τῆς μνηστείας κατεδέξατο ποιῆσαι συνάλλαγμα; Ἕκαστος γάρ ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων νύμφην τῷ ἑαυτοῦ Υἱῷ ἀγαγέσθαι βουλόμενος σπεύδει περιφανεστέρου καί ἐνδοξοτέρου καί πλουσιωτέρου θυγατέρα νύμφην λαβεῖν. Ὁ οὖν Θεός τίνα κἄν ἴσον εὑρήσει ἑαυτοῦ, ἵνα νύμφην ἐξ αὐτοῦ ἀγάγοιτο ἑαυτῷ; Φησί γάρ περί αὐτοῦ ὁ προφήτης· “Ὁ κατέχων ἐν τῇ χειρί αὐτοῦ τόν γῦρον τῆς γῆς καί τούς κατοικοῦντας ἐν αὐτῇ ὡς ἀκρίδας”. Καί ἄλλος· “Ὁ Θεός ὁ αἰώνιος ὁ κατασκεύασας τά ἄκρα τῆς γῆς” καί θεμελιώσας ἐπ᾿ οὐδενός τούς στύλους αὐτῆς. Καί ὁ Δαβίδ· “Ὁ ἐπιβλέπων ἐπί τήν γῆν καί ποιῶν αὐτήν τρέμειν”. Ὁ γοῦν τοιοῦτος καί τηλικοῦτος τίνος ἄρα σκοπήσωμεν θυγατέρα νύμφην ἠγάγεο καί τῷ υἱῷ αὐτοῦ γάμους πεποίηκεν. Βούλεσθε μαθεῖν τίνος; Ἀλλ᾿ ἐξιστᾷ μου τόν λογισμόν τό τῆς συγκαταβάσεως μέγεθος καί βούλομαι μέν εἰπεῖν, φρίττω δε· εἰς δέ τήν αὐτοῦ θαρρήσαντες ἀγαθότητα ἐροῦμεν ὦδε. Θυγατέρα προσκεκρουκότος αὐτῷ καί μοιχείαν καί φόνον πεποιηκότος, οἷον εἰπεῖν μοιχοῦ φονέως, νύμφην ἠγάγετο ἑαυτῷ.

2. Εἶδες ἀσύγκριτον καί ἄφατον ἀγαθότητά τε καί συγκατάβασιν; Εἶδες φιλανθρωπίας ὑπερβολήν; Εἶδες ἀγάπης καί χρηστότητος μέγεθος; Μάθε μοι τοίνυν ἐντεῦθεν, πᾶς ὁ μεγάλα περί ἑαυτοῦ οἰόμενος, ταπεινοῦσθαι καί μετριοφρονεῖν καί μηδέποτέ τινος κατεπαίρεσθαι, κἄν βασιλέων πάντων βασιλικώτατος, κἄν ἀρχόντων περιφανέστερος, κἄν πλουσίων ἁπάντων πλουσιώτερος ᾖς, τόν δεσπότην βλέπων καί κύριον τῶν ἁπάντων, τόν ἅγιον τῶν ἁγίων, τόν μακάριον Θεόν καί μόνον δυνάστην, τόν ἐνοικοῦντα ἐν ἀπροσίτῳ καί ὑπεραρρήτῳ φωτί, οὕτω συγκαταβαίνοντα καί ἐκ προσκεκρουκότος νύμφην ἑαυτῷ ἀγόμενον εἰς τόν μονογενῆ αὐτοῦ Υἱόν, τόν ἀόρατον, τόν ἀκατάληπτον, τόν ἀνεξιχνίαστον, τόν ποιητήν καί δημιουργόν τῶν ἁπάντων, διά σέ καί τήν σήν σωτηρίαν. Τίς οὖν ἐστιν ὁ τόν φόνον καί τήν μοιχείαν πεποιηκώς, οὗ τήν θυγατέρα εἰς νύμφην ὁ Θεός ἑαυτῷ ἐξελέξατο; Δαβίδ ὁ τοῦ Ἰεσσαί, ὅς καί τόν Οὐρίαν ἀπέκτεινε καί τήν τούτου γυναῖκα ἐμοίχευσε. Τούτου τοιγαροῦν τήν θυγατέρα, Μαρίαν φημί τήν ὑπεράμωμον, τήν ὑπέραγνον καί ἁγνήν παρθένον, νύμφην ἠγάγετο. Ὑπεράγνον δέ λέγω καί ὑπεράμωμον ταύτην ὡς πρός ἡμᾶς καί τούς τότε ἀνθρώπους, συγκρίνων αὐτήν ἐκείνοις τε καί ἡμῖν τοῖς δούλοις αὐτῆς, ὡς δέ πρός τόν ἑαυτῆς νυμφίον καί τόν ἐκείνου Πατέρα, ἄνθρωπον μέν, ἁγίαν δέ καί ὑπεραγίαν καί ὑπέρ ἅπαντας ἀνθρώπους πασῶν τῶν γενεῶν καθαρωτάτην καί ἄχραντον. Ταύτην οὖν ἠγάγετο καί γάμους ἐποίησε τῷ υἱῷ αὐτοῦ. Τίνα τρόπον; Ἄκουε νουνεχῶς.

3. Ὁ Θεός καί Πατήρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἕνα τῶν αὐτοῦ δούλων, Γαβριήλ, φημί, τόν ἀρχάγγελον, ἐξαποστείλας ἐξ ὕψους ἁγίου αὐτοῦ μηνύει τῇ Παρθένῳ τό χαῖρε· ὅς καί κατελθών διακονεῖ τό μυστήριον τῇ Παρθένῳ καί λέγει αὐτῇ· “Χαῖρε, κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ”. Καί σύν τῷ λόγῳ συνεισῆλθεν ὁ ἐνυπόστατος καί ὁμοούσιος καί συναΐδιος Λόγος τοῦ Θεοῦ καί Πατρός ὅλος ἐν τῇ τῆς κόρης γαστρί καί ἐπελεύσει καί συνεργείᾳ τοῦ ὁμοουσίου αὐτοῦ Πνεύματος ἀνελάβετο σάρκα ἔννουν καί ἐψυχωμένην ἐξ ἁγνῶν αἱμάτων αὐτῆς καί ἐγένετο ἄνθρωπος. Αὕτη τοιγαροῦν ἡ ἄφραστος συνουσία καί τοιοῦτος ὁ γάμος ὁ μυστικός τοῦ Θεοῦ καί οὕτω γέγονε τό συνάλλαγμα Θεοῦ πρός ἀνθρώπους, ἑνωθείς ἀσυγχύτως τῇ φθαρτῇ καί πτωχῇ ἡμῶν οὐσίᾳ καί φύσει ὁ ὑπέρ φύσιν καί ὑπερούσιος. Συνέλαβεν οὖν ἡ Παρθένος καί ἔτεκεν ἐκ δύο φύσεων παραδόξως, θεότητος, λέγω, (86) καί ἀνθρωπότητος, ἕνα υἱόν, Θεόν τέλειον καί τέλειον ἄνθρωπον, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν τόν Χριστόν, μήτε τήν παρθενίαν αὐτῆς διαφθείραντα, μήτε τοῦ κόλπου χωρισθέντα τοῦ πατρικοῦ.

4. Ἀλλά γάρ ἐντεῦθεν ὅσον ἀπό τοῦ εὐαγγελικοῦ ῥήματος νοεῖν μοι καί ἕτερόν τι δίδωσιν ἡ χάρις καί εἰπεῖν κατεπείγει, ὅ μυστικῶς ἀεί γίνεται καί ἐν πᾶσι τοῖς υἱοῖς τοῦ φωτός. Διατί γάρ οὐκ εἶπεν· “Ἐποίησε γάμον τῷ υἱῷ αὐτοῦ”, ἀλλά “γάμους”; Ἐνταῦθά μοι τό καινόν τοῦ νοήματος. Διά τί; Ἐπειδή ἐφ᾿ ἑνί ἑκάστῳ τῶν πιστῶν καί υἱῶν τῆς ἡμέρας ὁ αὐτός ἀεί γάμος παραπλησίως καί ἀπαραλλάκτως γίνεται. Πῶς καί τίνα τρόπον; Ἐν ὑπεραμώμῳ καί ὑπεράγνω γάμῳ ἑνούμενος ἡμῖν, ὁ Θεός ἐμποιεῖ τι μεῖζον ἡμῶν τῆς δυνάμεως. Τί οὖν ἐστι τοῦτο; Ἄκουε συνετῶς.