ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ - Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ (16)

Συνέχεια από Τετάρτη, 20 Μαΐου 2020

Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ.

Του Jean Pierre Torrell.

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ. (συνέχεια)

Εάν επιβάλλεται να παρατηρήσουμε την θέση του ελέους σ'αυτά τα κείμενα, ας θυμηθούμε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πρόκειται για την "κοινωνία τών αγίων" και ότι δέν υπάρχει αγιότης έξω από την αγάπη και το έλεος. Αλλά αν θέλουμε να κατανοήσουμε γιατί η ελεημοσύνη έχει αυτή την μυστηριώδη γονιμότητα, χρειάζεται να θυμηθούμε τον ιδιαίτερο δεσμό που υπάρχει ανάμεσα σ'αυτή και το Άγιο Πνεύμα. Μόνον η παρουσία τού πνεύματος στο σώμα, τού οποίου είναι η ψυχή, μάς επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς παράγεται αυτή η αντιστρεπτότητα τών πνευματικών αγαθών που ονομάζουμε "κοινωνία αγίων". 

Το έλεος έχει δύο πλευρές και αυτό. Καθώς είναι κτιστό δώρο, αποτέλεσμα δημιουργηθέν σε μένα μέσω τού Αγίου Πνεύματος, τελειοποιεί το πνευματικό μου Είναι, αλλά είναι αναγκαίως, περιορισμένο στο πρόσωπό μου. Μ'αυτή την έννοια δέν θα μπορούσε να εξηγήσει αυτή την αμοιβαία κοινωνία την οποία προσπαθούμε να κατανοήσουμε. Εάν όμως υπολογίσουμε ότι αυτό το πεπερασμένο έλεος μάς επιτρέπει να έλθουμε σε κοινωνία με το άπειρο έλεος που είναι το Άγιο Πνεύμα, ώστε να το βοηθήσει να κατοικήσει μέσα μας σε μία μορφή πνευματικώς παρούσα, τότε όλα αλλάζουν.

Και πράγματι το έλεος (ο οίκτος) στην πηγή του μάς θέτει σε επικοινωνία με τον κόσμο τών άλλων προσώπων στα οποία είναι παρόν, καθότι δέν είναι τίποτε άλλο παρά η άκτιστη Αγάπη, η οποία μοναδική και ταυτόσημη, γεμίζει όλη την Εκκλησία και την καθιστά μία ενότητα. Παρούσα στο όλον τού Εκκλησιαστικού σώματος και σε καθένα από τα μέλη του, πραγματοποιεί σ'αυτό μία αμοιβαία κατοικία όλων εκείνων που είναι χαριτωμένοι. Εάν λοιπόν το πνεύμα τής Αγάπης κατοικεί μέσα μας και εάν εμείς κατοικούμε στο πνεύμα, τότε όλοι αυτοί στους οποίους κατοικεί το πνεύμα και κατοικούν στο πνεύμα κατοικούν και αυτοί σε εμάς και εμείς σ'αυτούς. Έπρεπε να φτάσουμε μέχρις εδώ για να κατανοήσουμε το μυστήριο τής κοινωνίας των Αγίων. Το έλεός μας δέν περιορίζεται μόνον στα αδέλφια μας, είναι το δικό τους και το δικό τους είναι και το δικό μας. Αυτό το αμοιβαίο έλεος κοινωνεί τα αποθέματα και την γονιμότητα που αντλεί από το πνεύμα μ'έναν τέτοιο τρόπο ώστε το έλεος τού πιό αδύνατου να ανυψώνεται από εκείνο τού πιό δυνατού, και το έλεος και των δύο αναλαμβάνεται στο έλεος χωρίς καμμία ρωγμή ολοκλήρου της Εκκλησίας, καθότι είναι η Αγάπη η άκτιστος, η άτμητος και η πανταχού παρούσα, την οποία κατέχουν όλοι από κοινού. (Γίνεται φανερό βεβαίως ότι εδώ μεταφέρεται σε Χριστιανικούς όρους η θεωρία της φιλίας. Ο Ακινάτης την παραλαμβάνει από τον Αριστοτέλη, αλλά εκείνος την είχε δεχθεί από τον Πλάτωνα). Εάν είναι αλήθεια λοιπόν ότι κάθε πράξη αγαθή και αγία ενός και μόνου, ανήκει σε όλους, αυτό οφείλεται ακριβώς στην κοινή τους ρίζα, το έλεος, καθώς και το ίδιο είναι ο καρπός τής καρδίας (της Εκκλησίας), του Αγίου Πνεύματος!

Ανάμεσα στις σπάνιες ομιλίες που κατέχουμε του Ακινάτη, υπάρχει μία για την ημέρα τών Αγίων Πάντων, στην οποία ξαναβρίσκουμε όλα τα θέματα που θίξαμε μέχρι τώρα, σ'αυτό το κεφάλαιο. Αυτή η ομιλία, κοινότοπα θα λέγαμε, βασίζεται στην ιδέα της congregatio Fidelium [κοινότης πιστών, Σύναξη σήμερα, sobornost για τους Ρώσους], η οποία είναι ο ορισμός τής Εκκλησίας που προτιμά από όλους, διότι θέτει την σημασία στην κοινωνία των προσώπων.

Το κείμενο λοιπόν ξεκινά πολύ απότομα: «κανείς, ανάμεσα σε όσους σκέφτονται ορθά, δέν αγνοεί, ότι η κοινωνία καί η κοινότης (societas) ανάμεσα στον Θεό, τους αγγέλους και τους ανθρώπους είναι μοναδική». Αυτή η δήλωση υποστηρίζεται από δύο χωρία της Γραφής τα οποία αναφέρουν την κοινωνία (communion: societas στην Βουλγκάτα) ακριβώς στην οποία ο Θεός καλεί τους ανθρώπους στον Υιό Του Ιησού Χριστό. "Πιστὸς ὁ Θεὸς δι᾿ οὗ ἐκλήθητε εἰς κοινωνίαν τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν." (1 Κορ 1,9). Και "ἐὰν δὲ ἐν τῷ φωτὶ περιπατῶμεν, ὡς αὐτός ἐστιν ἐν τῷ φωτί, κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾿ ἀλλήλων, καὶ τὸ αἷμα ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας." (1 Ιωάν 1,7). Ο Ακινάτης εξηγεί αυτή την κοινωνία λόγω του γεγονότος ότι υπάρχει επικοινωνία των αγγέλων και των ανθρώπων εν'όψει του κοινού τέλους, της μακαριότητος. Αλλ’ όμως, ενώ ο Θεός κατέχει αυτή την Μακαριότητα ουσιωδώς, οι άγγελοι και οι άνθρωποι αποκτούν πρόσβαση σ'αυτή διά μετοχής. Η κοινωνία δέν σταματά εδώ όμως. Ανάμεσα σε όλους όσους συμμετέχουν σ'αυτό το ίδιο τέλος, πρέπει να υπάρχει και μία επικοινωνία τών έργων. Έτσι λοιπόν όσοι δέν έχουν φθάσει ακόμη το τέλος, οι άνθρωποι που βρίσκονται ακόμη στην γή (οι ταξιδευτές ή οι στρατευμένοι), καθοδηγούνται πρός αυτό μέσω των λόγων και των παραδειγμάτων αυτών που ήδη την κατέχουν. Γι'αυτό εορτάζουμε τους αγίους οι οποίοι έχουν αποκτήσει ήδη την ευτυχία. Έτσι ώστε βοηθούμενοι από την προσευχή τους, εποικοδομούμενοι από το παράδειγμα τους, να φτάσουμε με την σειρά μας.

Η άμεση συνέπεια αυτού του επιχειρήματος συνίσταται στο γεγονός ότι ο Ακινάτης δέν θεωρεί τα πράγματα σε μία ατομική προοπτική, ούτε την προσπάθεια του Χριστιανού, ούτε το τέλος αυτής της προσπάθειας. Μας θυμίζει πώς το πρόσωπο μπορεί να υπολογίσει στην κοινότητα τής οποίας αποτελεί μέρος. Πώς ακόμη και αν δέν είμαστε πάντοτε αποφασισμένοι να συγχωρήσουμε, μπορούμε να απαγγείλουμε το "Πάτερ ημών" χωρίς να ψευδόμαστε, διότι ο αμαρτωλός δέν προσεύχεται μόνον για λογαριασμό του (in persona sui), αλλά και στο όνομα της Εκκλησίας (in persona ecclesiae), και αυτή δέν ψεύδεται. Από το άλλο μέρος, ακριβώς για να υπογραμμίσει αυτή την είσοδο στην Εκκλησιαστική κοινωνία ο Χριστός μας διδάσκει να λέμε "Πάτερ ημών" και όχι μόνον "Πάτερ". Η Κοινωνία των αγίων τελικώς φανερώνεται γι'αυτό που είναι: το μυστήριο της δικής μας υπερφυσικής αλληλεγγύης στον οργανισμό της χάριτος που είναι το Σώμα του Χριστού, του νέου Αδάμ.

Συνεχίζεται

ΣΧΟΛΙΟ: Ας προσέξουμε λοιπόν ιδιαιτέρως τίς κινήσεις μας, τίς αποφάσεις μας καί τίς πράξεις μας, διότι ο Ακινάτης καιροφυλακτεί καί αντί νά υπερασπιστούμε τήν Ορθοδοξία, μήπως στρώσουμε τελικώς χαλί στόν πάπα. Διότι όπως βλέπουμε όλη η επιχειρηματολογία τής Αποτειχίσεως στηρίζεται στόν Ακινάτη, στήν κοινωνία τών έργων, σάν κοινωνία τών αγίων. Σύμφωνα καί μέ τήν επιχειρηματολογία ακριβώς καί τών οικουμενιστών.