ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ (11)

Συνέχεια από Δευτέρα 25 Μαίου 2020

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ 

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ.

ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ.

Angelo Scola, Gilfredo Marengo, Javier Prades López

Εκδόσεις Jaca Book

IMAGO DEI: Συνθετικό κλειδί τής δραματικής ανθρωπολογίας.

         

          Μέχρις εδώ οι πολικότητες τής συστάσεως τού ανθρώπου, φανέρωσαν την σημασία τους για τον ανθρωπολογικό στοχασμό. Βεβαίως υπάρχουν και άλλες εντάσεις οι οποίες επιβεβαιώνονται στην ύπαρξη τού ανθρώπου αλλά οι πολικότητες είναι εις θέσιν να εξαντλήσουν την πληρότητα τών συστατικών διαστάσεων τής υπάρξεώς του.

          Οι πολικότητες λοιπόν καταλήγουν να είναι στενά συνδεδεμένες με το περιεχόμενο τής αποκαλύψεως τού ανθρώπου σαν Imago Dei. Επειδή δέ αυτός ο τελευταίος όρος βρίσκει την πληρότητά του στα συμβάντα μέσα στην ιστορία τής Θείας Υιότητος στον Ιησού Χριστό, μόνον σ'αυτόν οι πολικότητες (ψυχή-σώμα, άνδρας-γυναίκα, άτομο-κοινωνία) βρίσκουν την οδό τής σταθερότητός των, χωρίς να υπερβαίνονται, ή να ξεπερνώνται, καθότι η δραματική φύση τής ανθρωπολογίας είναι συστατική.

          
3. Υιοί στον Υιό!

          
          Για να απαντήσουμε στην ερώτηση περί τής ταυτότητος τού ανθρώπου στον Ιησού Χριστό, οφείλουμε να εμβαθύνουμε όσο είναι εφικτό την θέση ότι η πλήρης αποκάλυψη τής αλήθειας τού ανθρώπου δίνεται στο ότι είναι υιός στον Υιό!

          Δύο στοιχεία, η πολικότης καί ιδιαιτέρως ο Ιησούς Χριστός σαν μορφή τού ανθρωπίνου είναι ο μοναδικός παράγων, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε μία πραγματική ένωση την αμείωτη δυαδικότητα που την υποβαστάζει, καί βρίσκεται μόνον στον Υιό του Θεού που έγινε άνθρωπος, λόγω της ιδιαιτερότητός του. 

          Αυτά τα δύο στοιχεία συναντώνται στην βεβαίωση ότι ο Ιησούς Χριστός είναι μορφή τού ανθρωπίνου καθότι Αυτός είναι το γεγονός στο οποίο η αλήθεια του Θεού, η οποία κοινωνείται ολόκληρη στον Υιό, δίνεται στην ιστορία σαν άνθρωπος και επομένως σαν η μοναδική αλήθεια του ανθρωπίνου. Σ'αυτή την βεβαίωση είναι παρόντα δύο πράγματα: η μοναδικότης του προσώπου του Χριστού η οποία εξασφαλίζει την πλήρη αντιστοιχία του δοσίματός του στην ιστορία, με την αλήθεια (την τριαδική) τού Θεού, και την ποιότητα Του σαν γεγονότος το οποίο συνεπάγεται την ελευθερία!

          Γι'αυτούς τους λόγους ο στοχασμός περί του ανθρώπου στον Ιησού Χριστό απαιτεί την εμβάθυνση τής σημασίας με την οποία μπορούμε να πούμε ότι αυτός είναι πρόσωπο καί ελευθερία. Αυτές είναι οι δύο αποφασιστικές λέξεις για να διαφωτίσουμε το ότι είμαστε υιοί στον Υιό. Η ιδιαιτερότης του ανθρώπου είναι το ότι εδημιουργήθη σαν Ελεύθερο πρόσωπο.

          Για να διευκολύνουμε την κατανόηση αυτών των θεμάτων είναι απαραίτητο να δούμε, στοιχειωδώς, την σύνθετη πορεία τού όρου τού προσώπου στην ιστορική ανάπτυξη τού Θεολογικού στοχασμού: Η πρώτη μας έγνοια θα είναι να φανερώσουμε σε ποιές συνθήκες και με ποιά έννοια αυτός ο όρος μπορεί να αντιπροσωπεύσει ένα συνθετικό κλειδί τής Θεολογικής ανθρωπολογίας, λαμβάνοντας υπ'όψιν την χρήση του στην Τριαδική Θεολογία, στην Χριστολογία και στην ανθρωπολογία! Αφού αποκτήσουμε κάποιες αναγκαίες διασαφηνίσεις θα μπορέσουμε στην συνέχεια να στοχαστούμε περί του ανθρώπου σαν ελευθέρου προσώπου διότι εδημιουργήθη για να είναι υιός στον Υιό!

         
α) Ο Θεολογικός όρος τού προσώπου!

         
          Η λέξη πρόσωπο έχει μία πλούσια νοηματική ισχύ. Χρησιμοποιήθηκε για να δείξει την ταυτότητα κάθε ανθρώπου, το άτομο, καθότι είναι δυνατόν να διακριθεί κατά κάποιο τρόπο από τους άλλους ανθρώπους με τους οποίους μοιράζεται την ίδια φύση, αλλά χρησιμοποιήθηκε επίσης για να υπογραμμίσει την απαράλλακτη μοναδικότητα τού ατόμου, την ιδιαιτερότητά του. Η σημαίνουσα πυκνότης αυτής της λέξης συνδέεται μέ τήν ιστορία, τόσο σύνθετη και πλούσια, τής εξελίξεως τού νοήματός της!

          Σ'αυτή την τόσο ταραγμένη διαδρομή είναι δυνατόν όμως να ανιχνεύσουμε μία κόκκινη κλωστή η οποία δίνει την κατεύθυνση εξ'αρχής στην έρευνά μας. Σύμφωνα με την έκφρασή τού Maritain (1882-1973), η οποία έλεγε ότι το άτομο είναι για την κοινωνία, αλλά η κοινωνία είναι για το πρόσωπο ("Οι μεταμορφωτές, οι εκσυγχρονιστές: Λούθηρος, Καρτέσιος, Ρουσσώ, Paris 1925").

          Θα μιλήσουμε για το άτομο όταν θα πρόκειται να υπογραμμίσουμε πρώτα απ'όλα, την ταυτότητα τής κοινής ανθρώπινης φύσης σε όλους (καθολική αξία), αλλά θα αναφερθούμε στο πρόσωπο όταν θα θελήσουμε να επιμείνουμε στην μοναδικότητα και την ασύγκριτη ιδιαιτερότητα κάθε ατόμου!

          Ο λόγος αυτής της διακρίσεως μπορεί να προέλθει και από το γεγονός ότι η ιστορία τής έννοιας του προσώπου ανεπτύχθη σε δύο διαφορετικά πεδία: τόσο στην κοινή χρήση, στην καθημερινότητα, η οποία στην συνέχεια επεκτείνεται στα πλαίσια της ηθικής στο δίκαιο ή στην φιλοσοφία, όσο και στο πεδίο τής Θεολογίας όπου η έννοια του προσώπου απέκτησε μία νέα σημασία, ιδιαιτέρως λόγω των Τριαδικών και Χριστολογικών μελετών. Στην εποχή του Χριστιανισμού η κοινή σημασία συνέχισε να παίζει τον ρόλο της και ταυτοχρόνως η νεωτερικότης του Θεολογικού στοχασμού επηρέασε την κοινή σημασία, χωρίς να την εξαφανίσει.

          Στα γεγονότα η έννοια του προσώπου με την δυνατή της σημασία, διαφορετική από την καθαρή ατομικότητα, έλαβε ιστορικά την την ειδική της αξιοπρέπεια όταν φωτίστηκε από την Χριστιανική πίστη!

Όπου αυτό δέν συνέβη -ή όπου δέν είναι πλέον έτσι- το ανθρώπινο πρόσωπο τείνει να επαναφομοιωθεί στην σφαίρα τής απλής ατομικότητος.

         
Ο όρος πρόσωπο πρίν τον Χριστιανισμό!

         
          Στην ελληνο-ρωμαϊκή αρχαιότητα δέν βρίσκεται ακόμη φανερά η χριστιανική έννοια ή η μοντέρνα εκδοχή τού προσώπου! Εξ'άλλου ούτε και η συζήτηση περί της ετυμολογικής καταγωγής τής λέξης έφτασε σε οριστικά συμπεράσματα.

          Δέν υπάρχει ένα κατάλληλο θεμέλιο συνδυασμού τής λέξης πρόσωπο με την "προσωποποίηση". Καθ'αυτό δέν είναι κάν συμφωνημένο ότι το πρόσωπο έχει μία κοινή ρίζα με την ελληνική λέξη ΠΡΟΣΩΠΟΝ. Είναι δέ πιθανόν τα πρώτα ίχνη αυτής τής λέξης να αναζητηθούν στο Ετρουσκικό Phersu το οποίο θα σήμαινε μάσκα ή μασκαρεμένο άτομο στα μυστήρια τα οποία ήταν αφιερωμένα στην τιμή τής Phersepona!  Σε μία μετέπειτα περίοδο το πρόσωπο θα είχε αποκτήσει την σημασία τού ρόλου, ενός τύπου κάποιου θεατρικού έργου και ίσως ενός ανθρώπινου ατόμου!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.