Περί πνεύματος, ψυχής και σώματος 13

Συνέχεια από: Τρίτη 19 Μαίου 2020

Αγίου Λουκά Συμφερουπόλεως

Πνεύμα, Ψυχή, Σώμα

Κεφάλαιο 5 Η ψυχή των ζώων και η ψυχή του ανθρώπου γ

Αναφερθήκαμε ήδη στην αυτό-συνείδηση, στην αυτό-αντίληψη. Πώς πρέπει να την κατανοήσουμε; Ο άνθρωπος δημιουργεί την συνείδηση τής προσωπικότητάς του δια των οργανικών αισθήσεων που λαμβάνει από το σώμα του, από τις προσλήψεις που προέρχονται από τις αισθήσεις του, από ένα ολόκληρο σύνολο αναμνήσεων, από την κατανόηση δια του πνεύματος του, και δια του χαρακτήρα και της διάθεσης.

Πως δημιουργείται η αυτό-συνείδηση ως σύνολο όλων αυτών των στοιχείων, και ποιο είναι το υποκείμενο της; Δεν είναι η διάνοια, όπως γενικά κατανοείται, αλλά το πνεύμα. Γιατί η διάνοια είναι μόνο ένα μέρος του πνεύματος, και όχι ολόκληρο το πνεύμα. Το μέρος δεν μπορεί να συλλάβει το όλο. Αυτό είναι ένα σημαντικό συμπέρασμα στο οποίο θα αναφερθούμε αργότερα, στο θέμα της αθανασίας. Και δεν είναι κάτι τυχαίο, αλλά βασίζεται στον λόγο του Αποστόλου Παύλου:

«τίς γὰρ οἶδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ ἀνθρώπου εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ; οὕτω καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.» (Α’ Κορινθίους 2:11)

Δεν γνωρίζουμε την βαθύτατη ουσία της ύπαρξής μας με την διάνοιά μας, αλλά με το πνεύμα μας. Η αυτό-αντίληψη είναι λειτουργία του πνεύματος, όχι της διάνοιας. Μαθαίνουμε για την Χάρι του Θεού, όπως μας δώρισε Αυτός, όχι δια του πνεύματος του κόσμου, αλλά δια του δικού μας πνεύματος, το οποίο επίσης μας το δώρισε ο Θεός.

Η ίδια σκέψη βρίσκεται στα σοφά λόγια του Σολομώντος:  «φῶς Κυρίου πνοὴ ἀνθρώπων, ὃς ἐρευνᾷ ταμιεῖα κοιλίας.» (Παροιμίαι 20:27)

Πολλά μπορούν να βρεθούν στις Γραφές για το Πνεύμα ως την ύψιστη δύναμη της πνευματικής μας δραστηριότητας. Παραθέτουμε μερικά παραδείγματα:

«ὅτι ὁ σπείρων εἰς τὴν σάρκα ἑαυτοῦ ἐκ τῆς σαρκὸς θερίσει φθοράν, ὁ δὲ σπείρων εἰς τὸ πνεῦμα ἐκ τοῦ πνεύματος θερίσει ζωὴν αἰώνιον.» (Προς Γαλάτας 6:8)

«ἀλλ᾿ οὐ πρῶτον τὸ πνευματικόν, ἀλλὰ τὸ ψυχικόν, ἔπειτα τὸ πνευματικόν.» (Α’ Κορινθίους 15:46)

Αυτό σημαίνει πως η πνευματικότητα είναι το ύψιστο επίτευγμα της ανθρώπινης ψυχής.

«ὁ δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, 23 πρᾳότης, ἐγκράτεια·» (Προς Γαλάτας 5:22-23)

«τῷ πνεύματι ζέοντες» (Προς Ρωμαίους 12:11)

«πνεύματι δὲ λαλεῖ μυστήρια» (Α’ Κορινθίους 14:2)

«ἀλλὰ πνεῦμά ἐστιν ἐν βροτοῖς, πνοὴ δὲ Παντοκράτορός ἐστιν ἡ διδάσκουσα·» (Ιώβ 32:8)

«τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής.» (Κατά Ματθαίον 26:41)

«καὶ ὁ λόγος μου καὶ τὸ κήρυγμά μου οὐκ ἐν πειθοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ᾿ ἐν ἀποδείξει Πνεύματος καὶ δυνάμεως,» (Α’ Κορινθίους 2:4)

«ἀπορρίψατε ἀφ᾿ ἑαυτῶν πάσας τὰς ἀσεβείας ὑμῶν, ἃς ἠσεβήσατε εἰς ἐμὲ καὶ ποιήσατε ἑαυτοῖς καρδίαν καινὴν καὶ πνεῦμα καινόν·» (Ιεζεκιήλ 18:31)

Εδώ βρίσκεται η ιδέα για την στενή σύνδεση μεταξύ καρδίας και πνεύματος, που επιβεβαιώνει τον πρωταρχικό ρόλο της καρδιάς στην συνείδηση, όπως αναφέραμε νωρίτερα.

«καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου,» (Κατά Λουκάν 1:47)

Το ανθρώπινο πνεύμα αγάλλεται εν Θεώ, λατρεύει τον Θεό, αναζητά τον Θεό και πλησιάζει τον Θεό. Και αυτή φυσικά είναι η ύψιστη ικανότητα της ανθρώπινης ψυχής.

Φυσικά, η τελειότερη εκδήλωση της πνευματικότητας της ανθρώπινης ψυχής μπορεί να είναι μόνο δώρο του Αγίου Πνεύματος. Αυτό επιδεικνύεται με αρκετής σαφήνεια στην αποκάλυψη:

«καὶ τὸ πνεῦμά μου δώσω ἐν ὑμῖν» (Ιεζεκιήλ 36:27)

«Οτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ὑμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ.» (Προς Γαλάτας 4:6)

«οὐ γὰρ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεὸς Πνεῦμα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως καὶ ἀγάπης» (Προς Τιμόθεον Β’ 1:7)

«ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ» (Προς Κορινθίους Α’ 2:10)

«ᾧ μὲν γὰρ διὰ τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, ἄλλῳ δὲ λόγος γνώσεως κατὰ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, 9 ἑτέρῳ δὲ πίστις ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύματι,» (Προς Κορινθίους Α’ 12:8-9)

«ἐν ᾧ καὶ ὑμεῖς συνοικοδομεῖσθε εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι.» (Προς Εφεσίους 2:22)

«καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν καινὴν καὶ πνεῦμα καινὸν δώσω ἐν ὑμῖν καὶ ἀφελῶ τὴν καρδίαν τὴν λιθίνην ἐκ τῆς σαρκὸς ὑμῶν καὶ δώσω ὑμῖν καρδίαν σαρκίνην. 27 καὶ τὸ πνεῦμά μου δώσω ἐν ὑμῖν καὶ ποιήσω ἵνα ἐν τοῖς δικαιώμασί μου πορεύησθε, καὶ τὰ κρίματά μου φυλάξησθε καὶ ποιήσητε.» (Ιεζεκιήλ 36:26-27)

«Κύριος …πλάσσων πνεῦμα ἀνθρώπου ἐν αὐτῷ·» (Ζαχαρίας 12:1)

«καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι.» (Κατά Ιωάννην 3:6)

«οὐ γὰρ ἐκ μέτρου δίδωσιν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα.» (Κατά Ιωάννην 3:34)

«εἰ δέ τις Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, οὗτος οὐκ ἔστιν αὐτοῦ.» (Προς Ρωμαίους 8:9)

«ἡμεῖς δὲ οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάβομεν, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ,» (Προς Κορινθίους Α’ 2:12)

Η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος στου Αποστόλους επιβεβαίωσε πράγματι την αλήθεια που βρίσκεται στα κείμενα αυτά: το πνεύμα του ανθρώπου έχει την πηγή του στο Πνεύμα του Θεού.

Όσοι είναι εξοικειωμένοι με την Γραφή, γνωρίζουν πόσα κείμενα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης αναφέρονται στον διάβολο και τα ακάθαρτα πνεύματα και την κακή επίδραση τους στο ανθρώπινο πνεύμα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής μιλά στην πρώτη του επιστολή (Επιστολή Ιωάννου Α’ 2:22: τίς ἐστιν ὁ ψεύστης εἰ μὴ ὁ ἀρνούμενος ὅτι ᾿Ιησοῦς οὐκ ἔστιν ὁ Χριστός; οὗτός ἐστιν ὁ ἀντίχριστος, ὁ ἀρνούμενος τὸν πατέρα καὶ τὸν υἱόν.) άμεσα για το πνεύμα του αντιχρίστου. Η επίδραση του πνεύματος αυτού, που είναι εχθρικό προς το Πνεύμα του Θεού, στην ανθρώπινη καρδιά είναι πολύ μεγάλη. Ορίζοντας πιο πάνω ποιες είναι οι πηγές για τις δράσεις της συνείδησης, μιλήσαμε για τις προσλήψεις από τον ανώτερο πνευματικό κόσμο. Στην περίπτωση αυτή αναφερόμαστε στις επιδράσεις του Πνεύματος του Θεού και του πνεύματος του σατανά στο ανθρώπινο πνεύμα.

Πότε και πως γεννήθηκε το πνεύμα του σατανά;

Η υπερηφάνεια είναι το αντίθετο της ταπείνωσης, οργή και μίσος είναι το αντίθετο της αγάπης, η βλασφημία είναι το αντίθετο της αγάπης προς τον Θεό, η κενοδοξία και η φιλαργυρία είναι το αντίθετο της αγάπης προς τους ανθρώπους. Το αρνητικό συμβαίνει και αυξάνεται διαρκώς ζημιώνοντας το θετικό. Το σκοτάδι εμφανίζεται όταν χάνεται το φως, το κρύο εμφανίζεται με την απώλεια της θερμότητας, η ακινησία και η τελμάτωση εμφανίζονται με την απώλεια της κινήσεως. Το πνεύμα του σατανά γεννήθηκε από την απώλεια της αγάπης για τον Θεό.

Το Πνεύμα του Θεού και το πνεύμα του σατανά είναι παντού και επηρεάζουν όλα τα ζωντανά όντα. Κάτι που ζει είναι ικανό να προσλάβει κάτι το οποίο του ταιριάζει. Τα ζώα προσλαμβάνουν οξυγόνο και τα φυτά διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα. Υπάρχουν όντα τα οποία δεν χρειάζονται το φως και το αποφεύγουν. Μερικά βακτήρια (που λέγονται αναερόβια) μπορούν να ζήσουν μόνο εν απουσία οξυγόνου, και πεθαίνουν όταν εκτεθούν στον αέρα. Άνθρωποι που στο πνεύμα τους συγγενεύουν με τον σατανά, προσλαμβάνουν αυτό το πνεύμα και αναπτύσσονται διαρκώς εντός του. Ο Απόστολος Παύλος μιλά γι’ αυτό το πράγμα με εικόνες: «οἷς μὲν ὀσμὴ θανάτου εἰς θάνατον, οἷς δὲ ὀσμὴ ζωῆς εἰς ζωήν. καὶ πρὸς ταῦτα τίς ἱκανός;» (Προς Κορινθίους Β’ 2:16)

Οι άνθρωποι που στο πνεύμα τους συγγενεύουν με τον Θεό-Αγάπη, λαμβάνουν το Άγιο Πνεύμα και βελτιώνονται διαρκώς στην καλοσύνη και την αγάπη. Ο Ιησούς Χριστός και ο Προφήτης Ιεζεκιήλ μαρτυρούν για τις πνευματικές επιδράσεις απ’ έξω πάνω στο ανθρώπινο πνεύμα:

«τὸ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ, καὶ τὴν φωνὴν αὐτοῦ ἀκούεις, ἀλλ' οὐκ οἶδας πόθεν ἔρχεται καὶ ποῦ ὑπάγει·» (Κατά Ιωάννην 3:8)

«τὸ πνεῦμά ἐστι τὸ ζωοποιοῦν, ἡ σὰρξ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν·» (Κατά Ιωάννην 6:63)

«τὰ ρήματα ἃ ἐγὼ λαλῶ ὑμῖν, πνεῦμά ἐστι καὶ ζωή ἐστιν.» (Κατά Ιωάννην 6:63)

«καὶ ἦλθεν ἐπ᾿ ἐμὲ πνεῦμα καὶ ἀνέλαβέ με καὶ ἐξῆρέ με καὶ ἔστησέ με ἐπὶ τοὺς πόδας μου, καὶ ἤκουον αὐτοῦ λαλοῦντος πρός με,» (Ιεζεκιήλ 2:2)

Το πνεύμα ήρθε απ’ έξω μέσα στον άνθρωπο που ήταν ψυχή. Το ίδιο λένε και οι Απόστολοι:

«συνείχετο τῷ πνεύματι ὁ Παῦλος διαμαρτυρόμενος τοῖς ᾿Ιουδαίοις τὸν Χριστὸν ᾿Ιησοῦν.» (Πράξεις 18:5)

«καὶ νῦν ἰδοὺ ἐγὼ δεδεμένος τῷ πνεύματι πορεύομαι εἰς ῾Ιερουσαλήμ,» (Πράξεις 20:22)

Με την επέμβαση του Θεού, το πνεύμα του ενός ανθρώπου μπορεί να μεταφερθεί σε άλλο.

«ἐπαναπέπαυται τὸ πνεῦμα ᾿Ηλιοὺ ἐπὶ ῾Ελισαιέ·» (Βασιλειών Δ’ 2:15)

«ἀφελῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ ἐπὶ σοὶ καὶ ἐπιθήσω ἐπ’ αὐτούς,» (Αριθμοί 11:17)

Τι μπορούμε να πούμε για το πνεύμα των ζώων;

Αυτά, όπως και οι άνθρωποι είναι φορείς ορισμένου πνεύματος σύμφωνα με την φύση τους. Σε μια ράτσα μπορεί να υπάρχουν τολμηρά και δειλά ζώα, κακά και κακόκεφα, στοργικά και αστεία. Δεν κατέχουν τις υψηλότερες μορφές πνευματικότητας, θρησκευτικότητα, αίσθηση ηθικής, φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη, ευαισθησία για τις καλές τέχνες και την μουσική. Αλλά αγάπη και καταβολές αλληλεγγύης, όπως και καλαισθησία είναι εγγενή στα ζώα. Όχι η ύψιστη μορφή αγάπης, όχι θείος έρως, αλλά μόνο αγάπη για την οικογένεια, και οι κύκνοι και τα περιστέρια ίσως ξεπερνούν τον άνθρωπο σε αυτή την μορφή αγάπης. Είναι γνωστό πως αρσενικοί κύκνοι αυτοκτονούν εάν χάσουν το θηλυκό σύντροφο τους: πετούν ψηλά, διπλώνουν τα φτερά τους και πέφτουν σαν πέτρα στο έδαφος.

Όσο πιο χαμηλά στην σκάλα της τελειότητος βρίσκεται ένα ζώο, τόσο χαμηλότερου βαθμού πνευματικότητα έχει. Η εξαίρεση στον κανόνα αυτό είναι η αγάπη μεταξύ των πουλιών. Αυτό μπορούμε να το παραλληλίσουμε με το γεγονός πως η ύψιστη μορφή αγάπης και θρησκευτικότητας συναντάται συχνά στους απλούς, αμόρφωτους ανθρώπους. Τα ανώτερα ζώα, αφού έχουν έστω και μια περιορισμένη πνευματικότητα, πρέπει να έχουν μια μορφή πρωτόγονης αυτό-αντίληψης. Δεν μπορεί ένας σκύλος να εκφράσει «κρυώνω, είμαι άρρωστος, ο κύριος μου μού φέρεται άσχημα»; Ο βαθμός της συνείδησης στα ζώα καθορίζεται από την ανάπτυξη της διάνοιας τους και από τον βαθμό πνευματικότητας που διαθέτουν.

Τέλος κεφαλαίου

Συνεχίζεται