Ο ΕΡΩΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ ΣΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ. (3)

Συνέχεια από: Τετάρτη 29 Απριλίου 2020

FIORENTINA UNIVERSITAS STUDIORUM.

Ο ΕΡΩΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ ΣΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ.

Του Νικολάου Πατρώζου.

Κεφάλαιο Πρώτο.

        
  Ι.3. In vino veritas.

        
Το στοιχείο τού συμποσίου γενικώς, σε όλη του τήν ανάπτυξη, είναι ο οίνος, το κρασί. Το κρασί “αφαιρεί τα απαγορευτικά φρένα και μας κάνει να πούμε την αλήθεια, γκρεμίζει τις άμυνες και αφαιρεί τις μάσκες αλλά ακόμη πριν παρακινεί την διάθεση για να μιλήσουμε” (D.Musti, Το συμπόσιο, Laterza, Roma-Bari, 2001,σ. 51). Εισάγοντας τον οίνο για την δυνατότητά του να “ανοίγει” τα πρόσωπα και να τα καθιστά αυτό που αληθινά είναι, και δεδομένου ότι έχει “περάσει ήδη η πιο κουραστική δουλειά και η πιο χονδροειδής τού μασήματος”, οι συμμετέχοντες μπορούν πλέον να συζητήσουν παραμένοντας πιστοί στο αληθινό, χωρίς τον περισπασμό τής τροφής. Ας σημειώσουμε όμως ότι ο Σωκράτης διαθέτει τα χαρακτηριστικά τού “λέγειν τήν αλήθεια” και την “διάθεση για ομιλία” αμέσως από την αρχή, χωρίς να έχει πιεί ούτε μια σταγόνα κρασί. Και πράγματι, η συμπεριφορά του δεν αλλάζει τόσο μετά που είχε πιεί. Ο Σωκράτης ήταν γνωστός στους περισσότερους σαν ένας που δεν μεθά (το λέει ο Αλκιβιάδης στο 214 α), και αυτό εν δυνάμει δείχνει “πώς ο αληθινός φιλόσοφος κυριαρχεί στο σώμα του μέσω τού χαρακτήρος και τής δυνάμεως τής ψυχής” (L. Robin, Η Πλατωνική θεωρία της αγάπης, Celuc, Milano, 1937, σ. 221). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Σωκράτης, με την κλίση του να ερευνά πάντοτε τήν αλήθεια και τήν προδιάθεσή του στην συζήτηση, βρίσκεται σε μία κατάσταση “διαρκούς μέθης”, όχι αρνητικής, η οποία δεν αλλοιώνει και δεν επηρεάζει τούς άλλους με δυσάρεστο τρόπο, αλλά αντιθέτως τούς παροτρύνει να γίνουν σαν αυτόν, να ασχοληθούν με την αρετή, με την ψυχή, με την δικαιοσύνη. Τους παροτρύνει δηλαδή να γίνουν καλύτεροι. Την ίδια επιρροή με την οποία κυριαρχεί στο συμπόσιο ο Αλκιβιάδης με την είσοδό του, την ασκεί ήδη ο Σωκράτης σε κάθε στιγμή, και κατά την διάρκεια τού μεγαλύτερου μέρους τών συζητήσεών του.

        
  1.4.  Εισερχόμενοι στην αφήγηση!

        
  Το Συμπόσιο διαφέρει από όλους τούς άλλους διαλόγους τού Πλάτωνος. Ο Σωκράτης ντυμένος καλά, “φρεσκοπλυμένος, φορώντας τα σανδάλια του, κάτι που έκανε σπάνια”, (Πλάτων, Συμπόσιο, μετάφραση F. Zanatta, Feltrinelli, Milano, 1995, 5^η έκδοση, 2006, σ. 37). Στήν σημείωσή του επ’αυτού τού σημείου ο Zanatta θέλει να υπογραμμίσει τήν “αδιαφορία τού φιλοσόφου για τα εξωτερικά πράγματα και να φανερώσει, ακόμη και κάτω από αυτό το προφίλ, την διαφορά που χωρίζει τον Σωκράτη από τους Σοφιστές”. Όπως μπορούμε να δούμε ήδη στην αρχή τού διαλόγου, η εμφάνιση και η ομορφιά έχουν έναν σημαντικό και κεντρικό ρόλο) πηγαίνει στο δείπνο τού Αγάθωνος. Στον δρόμο συναντά τόν Αριστόδημο, ο οποίος μένει έκπληκτος βλέποντας τον Σωκράτη τόσο τακτοποιημένο, αλλά πριν συνέλθει από την έκπληξή του δέχεται την πρόσκληση τού Σωκράτη να τον συνοδεύσει στο δείπνο. Ο Αριστόδημος,  χαρούμενα φτάνει στό δείπνο πριν από τον Σωκράτη, ενώ αυτός ο τελευταίος, στην ατοπία η οποία συνιστά μία του συνήθεια, (επίσης σ. 39 θα δούμε στην συνέχεια ότι η ατοπία τού Σωκράτη ήταν ένα αποτέλεσμα τής σχέσης που είχε με τον εαυτό του. Κάτι πού επηρέαζε όλο του τό Είναι), μένει βυθισμένος στις σκέψεις του, ακίνητος, δίπλα στο αίθριο τής γειτονικής οικίας. Μόλις ο Σωκράτης “έφτασε τους συνδαιτημόνες, το δείπνο συνεχίζει και ξεκινούν οι συζητήσεις περί τού Έρωτος!

          Αμέσως μετά το εγκώμιο στον Έρωτα τού Σωκράτη-- ένας λόγος διαφορετικός από εκείνον  των άλλων συνδαιτημόνων, όχι για την ωραιότητά του, αλλά για την προσκόλλησή του στην αλήθεια-- ολοκληρώνεται το δεύτερο μέρος τού Συμποσίου. Ο Αριστοφάνης προσπαθεί να σχολιάσει τήν συζήτηση τού Σωκράτη και τής Διοτίμα, αλλά η άφιξη τού Αλκιβιάδη στο συμπόσιο τον σώζει από την αντιπαράθεση. Ο διάλογος τού Πλάτωνος αποκορυφώνεται τοιουτοτρόπως αλλά όχι με τα λόγια τής Διοτίμα, αλλά με εκείνα τού Αλκιβιάδη. Εάν η έννοια τού Έρωτος τής Διοτίμα υπήρξε πολύ “ιδανική”, με τήν απολλώνια επιρροή, δεν θα είναι όμως για τον Αλκιβιάδη, ο οποίος υπήρξε θύμα αυτού τού Έρωτος. Μόνον το στόμα ενός μεθυσμένου μπορεί να πει την αλήθεια τόσο άμεσα. Μόνον η ερωτική εξομολόγηση κάποιου ο οποίος είναι “εκτός εαυτού”, αρπαγμένος από τον “πυρετό τού πάθους”, μπορεί να ολοκληρώσει αυτό που είχε αρχίσει η Διοτίμα.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.