Συνέχεια από : Τρίτη 19 Μαίου 2020
Ο animus όπως εμφανίζεται στις εικόνες του ασυνειδήτου.
Έχοντας προσπαθήσει να δείξω στα προηγούμενα πώς ο animus εκδηλώνεται εξωτερικά και συνειδητά, θα ήθελα τώρα να μιλήσω για το πώς τον παριστάνουν οι εικόνες του ασυνείδητου, και πώς εμφανίζεται στα όνειρα και στις φαντασιώσεις.⁵ Το να μάθουμε να αναγνωρίζουμε αυτή τη μορφή και να κάνουμε πότε-πότε συζητήσεις μαζί της είναι σημαντικά βήματα προς τα εμπρός προς την κατεύθυνση της διάκρισης ανάμεσα στον εαυτό μας και τον animus. Η αναγνώριση του animus σαν μιας εικόνας ή μορφής μέσα στην ψυχή σημαδεύει την αρχή μιας καινούργιας δυσκολίας. Αυτό οφείλεται στην πολλαπλότητά του. Μαθαίνουμε από τους άνδρες ότι η anima σχεδόν πάντα εμφανίζεται με αρκετά συγκεκριμένες μορφές, που είναι οι ίδιες λίγο-πολύ σε όλους τους άνδρες. Είναι μητέρα ή αγαπημένη, αδελφή ή κόρη, κυρία ή σκλάβα, ιέρεια ή μάγισσα˙ περιστασιακά εμφανίζεται με αντίθετα χαρακτηριστικά, φωτεινή και σκοτεινή, βοηθητική και καταστρεπτική, άλλοτε σαν ένα ευγενικό και άλλοτε σαν ένα ανάξιο πλάσμα.
Αντίθετα, στις γυναίκες ο animus εμφανίζεται είτε σαν ένα πλήθος από άνδρες, μια ομάδα από πατέρες, ένα συμβούλιο, ένα δικαστήριο, ή κάποια άλλη συγκέντρωση σοφών ανθρώπων, ή αλλοιώς σαν ένας καλλιτέχνης που αλλάζει πρόσωπο αστραπιαία και που μπορεί να πάρη οποιαδήποτε μορφή, και κάνει εκτεταμένη χρήση αυτής της ικανότητάς του.
Εξηγώ αυτή την διαφορά με τον εξής τρόπο: Ο άνδρας έχει πραγματική πείρα της γυναίκας μόνο σαν μητέρας, αγαπημένης κλπ., δηλαδή πάντα με τρόπους που έχουν σχέση με τον εαυτό του. Αυτές είναι οι μορφές που έχει παρουσιασθή η γυναίκα, οι μορφές με τις οποίες η μοίρα της έγινε πραγματικότητα. Η ζωή του άνδρα, αντίθετα, έχει πάρει περισσότερο ποικίλες μορφές, επειδή το βιολογικό του έργο τού έδινε χρόνο για πολλές άλλες δραστηριότητες. Ανταποκρινόμενος στο περισσότερο πολύπλοκο πεδίο της δραστηριότητας τού άνδρα, ο animus μπορεί να εμφανισθή σαν ένας αντιπρόσωπος ή δάσκαλος οποιουδήποτε είδους ικανότητας ή γνώσης. Η μορφή της anima, όμως, χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι όλες οι μορφές της είναι συγχρόνως μορφές σχέσης. Ακόμη κι αν η anima εμφανίζεται σαν ιέρεια ή μάγισσα, η μορφή αυτή βρίσκεται πάντα σε μιαν ιδιαίτερη σχέση με τον άνδρα τού οποίου την anima ενσαρκώνει, έτσι που ή τον εμπνέει ή τον μαγεύει. Συχνά θυμόμαστε «Αυτήν» του Ridder Haggard, όπου αυτή η ιδιαίτερη σχέση παρουσιάζεται σαν να έχη διαρκέσει για αιώνες.
Αλλά όπως ήδη ειπώθηκε, η μορφή του animus δεν εκφράζει πάντοτε αναγκαστικά μια σχέση. Ανάλογη με τον πραγματικό προσανατολισμό του άνδρα και τα χαρακτηριστικά της αρχής του λόγου, αυτή η μορφή μπορεί να έρθη στο προσκήνιο μ’ έναν καθαρά αντικειμενικό, αυτόνομο τρόπο, σαν σοφός, δικαστής, καλλιτέχνης, πιλότος, μηχανικός κλπ. Όχι σπάνια εμφανίζεται σαν ένας «ξένος». Ίσως αυτή ειδικά η μορφή είναι η πιο χαρακτηριστική, επειδή, για το καθαρά θηλυκό μυαλό, το πνεύμα αντιπροσωπεύει αυτό που είναι παράξενο και άγνωστο.
Η ικανότητα να παίρνη διαφορετικές μορφές φαίνεται να είναι μια χαρακτηριστική ιδιότητα του πνεύματος όπως η κινητικότητα, η δυνατότητα να διασχίζη μεγάλες αποστάσεις σε μικρό χρονικό διάστημα εκφράζει μιαν ιδιότητα που έχουν από κοινού η σκέψη και το φως. Αυτό συνδέεται με την ευχετική μορφή της σκέψης που ήδη αναφέρθηκε. Επομένως ο animus εμφανίζεται συχνά σαν αεροπόρος, οδηγός, σκιέρ ή χορευτής. Όταν η ελαφρότητα κι η γρηγοράδα χρειάζεται να τονισθούν. Και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, δηλαδή η ικανότητα μεταβολής και η ταχύτητα συναντώνται σε πολλούς μύθους και παραμύθια σαν χαρακτηριστικά θεών ή μάγων. Ο Wotan, ο θεός του ανέμου και αρχηγός της στρατειάς των πνευμάτων, έχει ήδη αναφερθή˙ ο Loki, ο φλογισμένος, κι ο Ερμής με τα φτερωτά πόδια επίσης παριστάνουν αυτήν την πλευρά του λόγου, τον ζωντανό, κινούμενο, άυλο χαρακτήρα του, που, χωρίς καθορισμένες ιδιότητες, είναι ως έναν βαθμό μόνον ένας δυναμισμός που εκφράζει τη δυνατότητα τής μορφής, το πνεύμα, όπως θα λέγαμε, που «όπου θέλει πνει».
Στα όνειρα ή τις φαντασιώσεις ο animus εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή ενός αληθινού άνδρα: σαν πατέρας, εραστής, αδελφός, δάσκαλος, δικαστής, σοφός˙ σαν μάγος, καλλιτέχνης, φιλόσοφος, λόγιος, χτίστης, μοναχός ( ιδιαίτερα σαν Ιησουίτης )˙ ή σαν ένας έμπορος, πιλότος, σκιέρ, και ούτω καθεξής, με λίγα λόγια σαν ένας άνδρας διακεκριμένος κατά κάποιον τρόπο για τις πνευματικές του ικανότητες ή τις άλλες ανδρικές του ιδιότητες. Με θετική έννοια, μπορεί να είναι ένας αγαθός πατέρας, ένας γοητευτικός εραστής, ένας φίλος με κατανόηση, ένας ανώτερος καθοδηγητής ή, απ’ την άλλη πλευρά, μπορεί να είναι ένας βίαιος και ανελέητος τύραννος, ένας σκληρός αφέντης που δίνει εντολές, ένας ηθικολόγος και επικριτής, ένας αποπλανητής και εκμεταλλευτής, και, επίσης συχνά ένας ψευδο-ήρωας που γοητεύει με ένα κράμα διανοητικής λάμψης και ηθικής ανευθυνότητας. Μερικές φορές παίρνει τη μορφή ενός παιδιού, ενός γιου ή νεαρού φίλου, ειδικά όταν το αρσενικό στοιχείο μέσα στην ίδια τη γυναίκα φαίνεται έτσι πως βρίσκεται σε κατάσταση γένεσης. Σε πολλές γυναίκες, όπως είπα, ο animus έχει την τάση να εμφανίζεται σε πολλαπλή μορφή, σαν ένα συμβούλιο που εκφέρει κρίσεις για ο,τιδήποτε συμβαίνει, δίνει εντολές και απαγορεύσεις, ή διακηρύττει γενικά αποδεκτές ιδέες.⁶ Το αν θα εμφανισθή πιο συχνά σαν ένα πρόσωπο με μάσκα που αλλάζει ή σαν πολλά πρόσωπα συγχρόνως, μπορεί να εξαρτηθή απ’ τα φυσικά χαρακτηριστικά της γυναίκας που μας ενδιαφέρει, ή της φάσης της ανάπτυξης της εκείνη τη στιγμή.
Δεν μπορώ να ασχοληθώ εδώ με όλες τις πολλαπλές προσωπικές μορφές με τις οποίες εμφανίζεται ο animus, και επομένως περιορίζομαι σε μια σειρά από όνειρα και φαντασιώσεις, που δείχνουν πώς παρουσιάζεται στο εσωτερικό μας βλέμμα, πώς εμφανίζεται στο φως του κόσμου των ονείρων. Αυτά είναι παραδείγματα, στα οποία ο αρχετυπικός χαρακτήρας των μορφών του animus είναι ιδιαίτερα σαφής, και τα οποία συγχρόνως είναι προσανατολισμένα προς μιαν εξέλιξη. Οι μορφές σ’ αυτήν τη σειρά των ονείρων εμφανίσθηκαν στη γυναίκα στην οποίαν αναφερόμαστε σε μια στιγμή που η ανεξάρτητη πνευματική δραστηριότητα είχε γίνει πρόβλημα, και η εικόνα του animus είχε αρχίσει να αποσπάται από το πρόσωπο, πάνω στο οποίο είχε προβληθή.
Εμφανίσθηκε τότε σ’ ένα όνειρο ένα τέρας με κεφάλι πουλιού, που το σώμα του δεν ήταν τίποτε άλλο από μια μεμβράνη ή κύστη που μπορούσε να πάρη κάθε μια και όλες τις μορφές. Αυτό το τέρας ειπώθηκε ότι βρισκόταν πρώτα στην κατοχή του άνδρα, επάνω στον οποίον είχε προβληθή ο animus, και η γυναίκα προειδοποιήθηκε να προστατευθή απ’ αυτό. Επίσης του άρεσε να καταβροχθίζη ανθρώπους κι όταν συνέβαινε αυτό, το πρόσωπο δεν σκοτωνόταν αμέσως αλλά ζούσε μέσα στο θηρίο.
Η μορφή της κύστης δείχνει κάτι που βρίσκεται ακόμη σ’ ένα αρχικό στάδιο – μόνο το κεφάλι, το χαρακτηριστικό όργανο του animus ήταν διαφοροποιημένο. Ήταν το κεφάλι ενός πλάσματος του αέρα – όσο για το υπόλοιπο, μπορούσε να πάρη οποιοδήποτε σχήμα. Η απληστία έδειχνε ότι υπήρχε μια ανάγκη για επέκταση και ανάπτυξη σ’ αυτήν την αδιαφοροποίητη ακόμη οντότητα. Το χαρακτηριστικό τής λαιμαργίας φωτίζεται από ένα απόσπασμα απ’ την Khandogya Upanishad,⁷ που αναφέρεται στη φύση του Βράχμα. Λέγεται εκεί:
« Ο άνεμος είναι στην πραγματικότητα αυτός που τα καταβροχθίζει όλα, επειδή όταν η φωτιά σβήση πηγαίνει στον αέρα, όταν ο ήλιος δύση πηγαίνει στον αέρα, όταν το φεγγάρι δύση πηγαίνει στον αέρα, όταν τα νερά εξατμισθούν πηγαίνουν στον αέρα, επειδή ο αέρας τα καταβροχθίζει όλα. Έτσι συμβαίνει όσον αφορά στη θεότητα. Και τώρα σχετικά με τον εαυτό μας. Η αναπνοή είναι στην πραγματικότητα αυτό που τα καταβροχθίζει όλα, επειδή όταν ένας άνθρωπος κοιμάται ο λόγος του διοχετεύεται στην αναπνοή, το μάτι του γίνεται αναπνοή, το αυτί του επίσης, το ίδιο και τα manas ( Σ. τ. Μ. οι μαγικές δυνάμεις ). επειδή η αναπνοή τα καταβροχθίζει όλα. Αυτοί είναι λοιπόν οι δυό μεγάλοι αδηφάγοι: ο άνεμος στους θεούς και η αναπνοή στους ζωντανούς ανθρώπους ».
Μαζί με αυτό το πτηνοκέφαλο πλάσμα του αέρα εμφανίσθηκε στη γυναίκα ένα είδος πνεύματος της φωτιάς, ένα στοιχειώδες ον που αποτελείτο μόνον από φωτιά και βρισκόταν σε συνεχή κίνηση, και που ονόμαζε τον εαυτό του « γιό της κατώτερης μητέρας ».Μια τέτοια μορφή μητέρας, σε αντίθεση με μιαν ουράνια, φωτεινή μητέρα, ενσαρκώνει την πρωτόγονη μορφή θηλυκού σαν μια δύναμη που είναι βαρειά, σκοτεινή, δεμένη με τη γη, μια δύναμη επιτήδεια στη μαγεία, άλλοτε βοηθητική, άλλοτε μαγική και απόκοσμη, και συχνά πραγματικά καταστροφική. Ο γιός της λοιπόν θα είναι ένα χθόνιο πνεύμα της φωτιάς που θυμίζει τον Logi ή Loki της βορεινής μυθολογίας, που παριστάνεται σαν ένας γίγαντας προικισμένος με δημιουργική δύναμη, και την ίδια στιγμή σαν ένας πανούργος απατεώνας που παραπλανά, που βρίσκει αργότερα το αντίστοιχό του στον δικό μας διάβολο. Στην ελληνική μυθολογία ο Ήφαιστος, ο θεός της γήινης φωτιάς αντιστοιχεί σ’ αυτόν, αλλά ο Ήφαιστος με τη δραστηριότητά του σαν σιδηρουργός προϋποθέτει την ελεγχόμενη φωτιά, ενώ ο βορεινός Loki ενσαρκώνει μια στοιχειώδη, μη κατευθυνόμενη δύναμη της φύσης. Αυτό το χθόνιο πνεύμα της φωτιάς, ο γιός της κατώτερης μητέρας, είναι κοντά στη γυναίκα και οικείος σ’ αυτήν. Εκφράζεται θετικά με την πρακτική δραστηριότητα, ειδικά στον χειρισμό της ύλης και στην καλλιτεχνική της κατεργασία. Εκφράζεται αρνητικά σε περιπτώσεις έντασης ή εκρήξεις συγκίνησης, και συχνά μ’ έναν αμφίβολο και ολέθριο τρόπο, δρα σαν σύμμαχος με το πρωτόγονο θηλυκό στοιχείο μέσα μας, με το να γίνεται ο παρακινητής ή η βοηθητική δύναμη σ’ αυτό που γενικά ονομάζουμε «τέχνες των θηλυκών διαβόλων ή των μαγισσών». Θα μπορούσε να χαρακτηρισθή σαν ένας κατώτερος ή υποδεέστερος λόγος, σε αντίθεση με μιαν υψηλότερη μορφή, που εμφανίσθηκε σαν το πτηνοκέφαλο πλάσμα του αέρα, και που αντιστοιχεί με τον θεό των ανέμων και των πνευμάτων: τον Wotan ή τον Ερμή που οδηγεί τις ψυχές στον Άδη. Κανείς απ’ τους δυό, πάντως, δεν γεννήθηκε απ’ την κατώτερη μητέρα˙ και οι δυό ανήκουν μόνο σε έναν μακρυνό, ουράνιο πατέρα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
5. C.G.Jung: «Ψυχολογικοί Τύποι», Νέα Υόρκη : Marcourt k’ Co., Inc. 1926. Κεφ. 11 τμήματα 30,48,49˙ επίσης: «Οι σχέσεις ανάμεσα στο Εγώ και το Ασυνείδητο», στα «Δύο δοκίμια πάνω στην Αναλυτική Ψυχολογία», Bollingen Series 20, Νέα Υόρκη, Pantheon Press, 1953.
6. Θαυμάσια παραδείγματα εικόνων του animus μπορεί να βρή κανείς στα μυθιστορήματα. Βλέπε: Ronald Fraser: « Ο ιπτάμενος πραματευτής», Λονδίνο, Jonathan Cape 1924˙ επίσης: «Rose Anstey», Λονδίνο, Jonathan Cape, 1930˙ Mary Mai: «Ο αμπελώνας του κακού», Λειψία, Tauchnitz, 1924˙ Theodore Flournoy: «Από την Ινδία στον πλανήτη Άρη», μεταφρασμένο από τον D.H. Vermilye, Νέα Υόρκη, Marper Bros, 1900.
7. “Kandogya” στις Upanishads. Μετάφραση του F. Max Mueller, Οξφόρδη, Clarendon Press, 1900, σελ. 58
Αμέθυστος
Ο animus όπως εμφανίζεται στις εικόνες του ασυνειδήτου.
Αντίθετα, στις γυναίκες ο animus εμφανίζεται είτε σαν ένα πλήθος από άνδρες, μια ομάδα από πατέρες, ένα συμβούλιο, ένα δικαστήριο, ή κάποια άλλη συγκέντρωση σοφών ανθρώπων, ή αλλοιώς σαν ένας καλλιτέχνης που αλλάζει πρόσωπο αστραπιαία και που μπορεί να πάρη οποιαδήποτε μορφή, και κάνει εκτεταμένη χρήση αυτής της ικανότητάς του.
Εξηγώ αυτή την διαφορά με τον εξής τρόπο: Ο άνδρας έχει πραγματική πείρα της γυναίκας μόνο σαν μητέρας, αγαπημένης κλπ., δηλαδή πάντα με τρόπους που έχουν σχέση με τον εαυτό του. Αυτές είναι οι μορφές που έχει παρουσιασθή η γυναίκα, οι μορφές με τις οποίες η μοίρα της έγινε πραγματικότητα. Η ζωή του άνδρα, αντίθετα, έχει πάρει περισσότερο ποικίλες μορφές, επειδή το βιολογικό του έργο τού έδινε χρόνο για πολλές άλλες δραστηριότητες. Ανταποκρινόμενος στο περισσότερο πολύπλοκο πεδίο της δραστηριότητας τού άνδρα, ο animus μπορεί να εμφανισθή σαν ένας αντιπρόσωπος ή δάσκαλος οποιουδήποτε είδους ικανότητας ή γνώσης. Η μορφή της anima, όμως, χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι όλες οι μορφές της είναι συγχρόνως μορφές σχέσης. Ακόμη κι αν η anima εμφανίζεται σαν ιέρεια ή μάγισσα, η μορφή αυτή βρίσκεται πάντα σε μιαν ιδιαίτερη σχέση με τον άνδρα τού οποίου την anima ενσαρκώνει, έτσι που ή τον εμπνέει ή τον μαγεύει. Συχνά θυμόμαστε «Αυτήν» του Ridder Haggard, όπου αυτή η ιδιαίτερη σχέση παρουσιάζεται σαν να έχη διαρκέσει για αιώνες.
Αλλά όπως ήδη ειπώθηκε, η μορφή του animus δεν εκφράζει πάντοτε αναγκαστικά μια σχέση. Ανάλογη με τον πραγματικό προσανατολισμό του άνδρα και τα χαρακτηριστικά της αρχής του λόγου, αυτή η μορφή μπορεί να έρθη στο προσκήνιο μ’ έναν καθαρά αντικειμενικό, αυτόνομο τρόπο, σαν σοφός, δικαστής, καλλιτέχνης, πιλότος, μηχανικός κλπ. Όχι σπάνια εμφανίζεται σαν ένας «ξένος». Ίσως αυτή ειδικά η μορφή είναι η πιο χαρακτηριστική, επειδή, για το καθαρά θηλυκό μυαλό, το πνεύμα αντιπροσωπεύει αυτό που είναι παράξενο και άγνωστο.
Η ικανότητα να παίρνη διαφορετικές μορφές φαίνεται να είναι μια χαρακτηριστική ιδιότητα του πνεύματος όπως η κινητικότητα, η δυνατότητα να διασχίζη μεγάλες αποστάσεις σε μικρό χρονικό διάστημα εκφράζει μιαν ιδιότητα που έχουν από κοινού η σκέψη και το φως. Αυτό συνδέεται με την ευχετική μορφή της σκέψης που ήδη αναφέρθηκε. Επομένως ο animus εμφανίζεται συχνά σαν αεροπόρος, οδηγός, σκιέρ ή χορευτής. Όταν η ελαφρότητα κι η γρηγοράδα χρειάζεται να τονισθούν. Και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, δηλαδή η ικανότητα μεταβολής και η ταχύτητα συναντώνται σε πολλούς μύθους και παραμύθια σαν χαρακτηριστικά θεών ή μάγων. Ο Wotan, ο θεός του ανέμου και αρχηγός της στρατειάς των πνευμάτων, έχει ήδη αναφερθή˙ ο Loki, ο φλογισμένος, κι ο Ερμής με τα φτερωτά πόδια επίσης παριστάνουν αυτήν την πλευρά του λόγου, τον ζωντανό, κινούμενο, άυλο χαρακτήρα του, που, χωρίς καθορισμένες ιδιότητες, είναι ως έναν βαθμό μόνον ένας δυναμισμός που εκφράζει τη δυνατότητα τής μορφής, το πνεύμα, όπως θα λέγαμε, που «όπου θέλει πνει».
Στα όνειρα ή τις φαντασιώσεις ο animus εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή ενός αληθινού άνδρα: σαν πατέρας, εραστής, αδελφός, δάσκαλος, δικαστής, σοφός˙ σαν μάγος, καλλιτέχνης, φιλόσοφος, λόγιος, χτίστης, μοναχός ( ιδιαίτερα σαν Ιησουίτης )˙ ή σαν ένας έμπορος, πιλότος, σκιέρ, και ούτω καθεξής, με λίγα λόγια σαν ένας άνδρας διακεκριμένος κατά κάποιον τρόπο για τις πνευματικές του ικανότητες ή τις άλλες ανδρικές του ιδιότητες. Με θετική έννοια, μπορεί να είναι ένας αγαθός πατέρας, ένας γοητευτικός εραστής, ένας φίλος με κατανόηση, ένας ανώτερος καθοδηγητής ή, απ’ την άλλη πλευρά, μπορεί να είναι ένας βίαιος και ανελέητος τύραννος, ένας σκληρός αφέντης που δίνει εντολές, ένας ηθικολόγος και επικριτής, ένας αποπλανητής και εκμεταλλευτής, και, επίσης συχνά ένας ψευδο-ήρωας που γοητεύει με ένα κράμα διανοητικής λάμψης και ηθικής ανευθυνότητας. Μερικές φορές παίρνει τη μορφή ενός παιδιού, ενός γιου ή νεαρού φίλου, ειδικά όταν το αρσενικό στοιχείο μέσα στην ίδια τη γυναίκα φαίνεται έτσι πως βρίσκεται σε κατάσταση γένεσης. Σε πολλές γυναίκες, όπως είπα, ο animus έχει την τάση να εμφανίζεται σε πολλαπλή μορφή, σαν ένα συμβούλιο που εκφέρει κρίσεις για ο,τιδήποτε συμβαίνει, δίνει εντολές και απαγορεύσεις, ή διακηρύττει γενικά αποδεκτές ιδέες.⁶ Το αν θα εμφανισθή πιο συχνά σαν ένα πρόσωπο με μάσκα που αλλάζει ή σαν πολλά πρόσωπα συγχρόνως, μπορεί να εξαρτηθή απ’ τα φυσικά χαρακτηριστικά της γυναίκας που μας ενδιαφέρει, ή της φάσης της ανάπτυξης της εκείνη τη στιγμή.
Δεν μπορώ να ασχοληθώ εδώ με όλες τις πολλαπλές προσωπικές μορφές με τις οποίες εμφανίζεται ο animus, και επομένως περιορίζομαι σε μια σειρά από όνειρα και φαντασιώσεις, που δείχνουν πώς παρουσιάζεται στο εσωτερικό μας βλέμμα, πώς εμφανίζεται στο φως του κόσμου των ονείρων. Αυτά είναι παραδείγματα, στα οποία ο αρχετυπικός χαρακτήρας των μορφών του animus είναι ιδιαίτερα σαφής, και τα οποία συγχρόνως είναι προσανατολισμένα προς μιαν εξέλιξη. Οι μορφές σ’ αυτήν τη σειρά των ονείρων εμφανίσθηκαν στη γυναίκα στην οποίαν αναφερόμαστε σε μια στιγμή που η ανεξάρτητη πνευματική δραστηριότητα είχε γίνει πρόβλημα, και η εικόνα του animus είχε αρχίσει να αποσπάται από το πρόσωπο, πάνω στο οποίο είχε προβληθή.
Εμφανίσθηκε τότε σ’ ένα όνειρο ένα τέρας με κεφάλι πουλιού, που το σώμα του δεν ήταν τίποτε άλλο από μια μεμβράνη ή κύστη που μπορούσε να πάρη κάθε μια και όλες τις μορφές. Αυτό το τέρας ειπώθηκε ότι βρισκόταν πρώτα στην κατοχή του άνδρα, επάνω στον οποίον είχε προβληθή ο animus, και η γυναίκα προειδοποιήθηκε να προστατευθή απ’ αυτό. Επίσης του άρεσε να καταβροχθίζη ανθρώπους κι όταν συνέβαινε αυτό, το πρόσωπο δεν σκοτωνόταν αμέσως αλλά ζούσε μέσα στο θηρίο.
Η μορφή της κύστης δείχνει κάτι που βρίσκεται ακόμη σ’ ένα αρχικό στάδιο – μόνο το κεφάλι, το χαρακτηριστικό όργανο του animus ήταν διαφοροποιημένο. Ήταν το κεφάλι ενός πλάσματος του αέρα – όσο για το υπόλοιπο, μπορούσε να πάρη οποιοδήποτε σχήμα. Η απληστία έδειχνε ότι υπήρχε μια ανάγκη για επέκταση και ανάπτυξη σ’ αυτήν την αδιαφοροποίητη ακόμη οντότητα. Το χαρακτηριστικό τής λαιμαργίας φωτίζεται από ένα απόσπασμα απ’ την Khandogya Upanishad,⁷ που αναφέρεται στη φύση του Βράχμα. Λέγεται εκεί:
« Ο άνεμος είναι στην πραγματικότητα αυτός που τα καταβροχθίζει όλα, επειδή όταν η φωτιά σβήση πηγαίνει στον αέρα, όταν ο ήλιος δύση πηγαίνει στον αέρα, όταν το φεγγάρι δύση πηγαίνει στον αέρα, όταν τα νερά εξατμισθούν πηγαίνουν στον αέρα, επειδή ο αέρας τα καταβροχθίζει όλα. Έτσι συμβαίνει όσον αφορά στη θεότητα. Και τώρα σχετικά με τον εαυτό μας. Η αναπνοή είναι στην πραγματικότητα αυτό που τα καταβροχθίζει όλα, επειδή όταν ένας άνθρωπος κοιμάται ο λόγος του διοχετεύεται στην αναπνοή, το μάτι του γίνεται αναπνοή, το αυτί του επίσης, το ίδιο και τα manas ( Σ. τ. Μ. οι μαγικές δυνάμεις ). επειδή η αναπνοή τα καταβροχθίζει όλα. Αυτοί είναι λοιπόν οι δυό μεγάλοι αδηφάγοι: ο άνεμος στους θεούς και η αναπνοή στους ζωντανούς ανθρώπους ».
Μαζί με αυτό το πτηνοκέφαλο πλάσμα του αέρα εμφανίσθηκε στη γυναίκα ένα είδος πνεύματος της φωτιάς, ένα στοιχειώδες ον που αποτελείτο μόνον από φωτιά και βρισκόταν σε συνεχή κίνηση, και που ονόμαζε τον εαυτό του « γιό της κατώτερης μητέρας ».Μια τέτοια μορφή μητέρας, σε αντίθεση με μιαν ουράνια, φωτεινή μητέρα, ενσαρκώνει την πρωτόγονη μορφή θηλυκού σαν μια δύναμη που είναι βαρειά, σκοτεινή, δεμένη με τη γη, μια δύναμη επιτήδεια στη μαγεία, άλλοτε βοηθητική, άλλοτε μαγική και απόκοσμη, και συχνά πραγματικά καταστροφική. Ο γιός της λοιπόν θα είναι ένα χθόνιο πνεύμα της φωτιάς που θυμίζει τον Logi ή Loki της βορεινής μυθολογίας, που παριστάνεται σαν ένας γίγαντας προικισμένος με δημιουργική δύναμη, και την ίδια στιγμή σαν ένας πανούργος απατεώνας που παραπλανά, που βρίσκει αργότερα το αντίστοιχό του στον δικό μας διάβολο. Στην ελληνική μυθολογία ο Ήφαιστος, ο θεός της γήινης φωτιάς αντιστοιχεί σ’ αυτόν, αλλά ο Ήφαιστος με τη δραστηριότητά του σαν σιδηρουργός προϋποθέτει την ελεγχόμενη φωτιά, ενώ ο βορεινός Loki ενσαρκώνει μια στοιχειώδη, μη κατευθυνόμενη δύναμη της φύσης. Αυτό το χθόνιο πνεύμα της φωτιάς, ο γιός της κατώτερης μητέρας, είναι κοντά στη γυναίκα και οικείος σ’ αυτήν. Εκφράζεται θετικά με την πρακτική δραστηριότητα, ειδικά στον χειρισμό της ύλης και στην καλλιτεχνική της κατεργασία. Εκφράζεται αρνητικά σε περιπτώσεις έντασης ή εκρήξεις συγκίνησης, και συχνά μ’ έναν αμφίβολο και ολέθριο τρόπο, δρα σαν σύμμαχος με το πρωτόγονο θηλυκό στοιχείο μέσα μας, με το να γίνεται ο παρακινητής ή η βοηθητική δύναμη σ’ αυτό που γενικά ονομάζουμε «τέχνες των θηλυκών διαβόλων ή των μαγισσών». Θα μπορούσε να χαρακτηρισθή σαν ένας κατώτερος ή υποδεέστερος λόγος, σε αντίθεση με μιαν υψηλότερη μορφή, που εμφανίσθηκε σαν το πτηνοκέφαλο πλάσμα του αέρα, και που αντιστοιχεί με τον θεό των ανέμων και των πνευμάτων: τον Wotan ή τον Ερμή που οδηγεί τις ψυχές στον Άδη. Κανείς απ’ τους δυό, πάντως, δεν γεννήθηκε απ’ την κατώτερη μητέρα˙ και οι δυό ανήκουν μόνο σε έναν μακρυνό, ουράνιο πατέρα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
5. C.G.Jung: «Ψυχολογικοί Τύποι», Νέα Υόρκη : Marcourt k’ Co., Inc. 1926. Κεφ. 11 τμήματα 30,48,49˙ επίσης: «Οι σχέσεις ανάμεσα στο Εγώ και το Ασυνείδητο», στα «Δύο δοκίμια πάνω στην Αναλυτική Ψυχολογία», Bollingen Series 20, Νέα Υόρκη, Pantheon Press, 1953.
6. Θαυμάσια παραδείγματα εικόνων του animus μπορεί να βρή κανείς στα μυθιστορήματα. Βλέπε: Ronald Fraser: « Ο ιπτάμενος πραματευτής», Λονδίνο, Jonathan Cape 1924˙ επίσης: «Rose Anstey», Λονδίνο, Jonathan Cape, 1930˙ Mary Mai: «Ο αμπελώνας του κακού», Λειψία, Tauchnitz, 1924˙ Theodore Flournoy: «Από την Ινδία στον πλανήτη Άρη», μεταφρασμένο από τον D.H. Vermilye, Νέα Υόρκη, Marper Bros, 1900.
7. “Kandogya” στις Upanishads. Μετάφραση του F. Max Mueller, Οξφόρδη, Clarendon Press, 1900, σελ. 58
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου