Συνέχεια από Παρασκευή 15 Μαίου 2020
Και τώρα ερχόμαστε στη μαγεία των λέξεων. Μια λέξη όπως ακριβώς και μια ιδέα ή μια σκέψη, αφήνει την εντύπωση του πραγματικού πάνω σε μη διαφοροποιημένα πνεύματα. Ο animus, επίσης, κατέχει τη μαγική δύναμη των λέξεων, και επομένως άνδρες που έχουν το χάρισμα της ρητορείας μπορούν να ασκήσουν καταναγκαστική επίδραση πάνω σε γυναίκες, και με την καλή και με την κακή έννοια. Πηγαίνω πολύ μακριά όταν λέω πως η μαγεία της λέξης,, η τέχνη του λόγου, είναι εκείνο το πράγμα σ’ έναν άνδρα μέσω του οποίου μια γυναίκα αιχμαλωτίζεται πιο σίγουρα και παρασύρεται πιο συχνά ; Αλλά δεν είναι μόνο η γυναίκα που βρίσκεται κάτω από τη μαγεία των λέξεων˙ το φαινόμενο κυριαρχεί παντού. Τα ιερά αρχαία σύμβολα του αλφαβήτου, τα ινδικά mantras, οι προσευχές και οι μαγικοί τύποι κάθε είδους μέχρι τις σύγχρονες τεχνικές εκφράσεις και τα σλόγκαν, όλα μαρτυρούν τη μαγική δύναμη του πνεύματος που έχει η λέξη.
Εντούτοις, μπορούμε να πούμε γενικά ότι η γυναίκα είναι πιο δεκτική σε τέτοια μαγικά ξόρκια από έναν άνδρα αντίστοιχου πολιτιστικού επιπέδου. Ένας άνδρας έχει από τη φύση του την ώθηση να καταλάβη τα πράγματα με τα οποία ασχολείται˙ τα μικρά αγόρια έχουν ιδιαίτερη αδυναμία να διαλύουν τα παιχνίδια τους για να δούν πώς είναι μέσα ή πώς λειτουργούν. Σε μια γυναίκα αυτή η ανάγκη εκφράζεται πολύ λιγότερο. Μπορεί εύκολα να δουλεύη με εργαλεία ή μηχανές, χωρίς να της έρθη ποτέ η σκέψη να θέλη να μελετήση ή να κατανοήση την κατασκευή τους. Με όμοιο τρόπο, μπορεί να εντυπωσιαστή από μια λέξη που ακούγεται σαν σπουδαία, χωρίς να αντιληφθή ποτέ το ακριβές της νόημα. Ένας άνδρας έχει πολύ περισσότερο την τάση να ανιχνεύη το νόημα.
Η πιο χαρακτηριστική εκδήλωση του animus δεν είναι σε μια σχηματισμένη εικόνα (Gestalt), αλλά μάλλον σε λέξεις (λόγος επίσης σημαίνει την ομιλία). Μας έρχεται σαν μια φωνή που σχολιάζει κάθε κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, ή διακηρύσσει κανόνες συμπεριφοράς γενικά εφαρμόσιμους. Συχνά αυτός είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε για πρώτη φορά τον animus σε αντίθεση με το εγώ, πολύ πριν αποκρυσταλλωθή ( ο animus ) σε μια προσωπική εικόνα. Από όσο έχω παρατηρήσει, αυτή η φωνή εκφράζεται κυρίως με δύο τρόπους. Πρώτα ακούμε από αυτόν ένα κριτικό, συνήθως αρνητικό σχόλιο σε κάθε μας κίνηση, μιαν ακριβή εξέταση όλων των κινήτρων και των προθέσεων, κάτι που φυσιολογικά προκαλεί πάντοτε αισθήματα κατωτερότητος , και τείνει να πνίξη στη γένεσή της κάθε πρωτοβουλία και κάθε επιθυμία για αυτοέκφραση. Από καιρό σε καιρό αυτή η ίδια φωνή μπορεί επίσης να εκφράση έναν υπερβολικό έπαινο, και το αποτέλεσμα αυτών των άκρων στις κρίσεις είναι να ταλαντεύεται κάποιος ανάμεσα στην αίσθηση της τέλειας μηδαμινότητας, και σε μια διογκωμένη αίσθηση της αξίας και της σπουδαιότητας κάποιου. Ο δεύτερος τρόπος ομιλίας του animus περιορίζεται λίγο-πολύ αποκλειστικά στο να προφέρη διαταγές ή απαγορεύσεις και στο να εκφράζη γενικά αποδεκτές απόψεις.
Μου φαίνεται ότι δύο σπουδαίες πλευρές της λειτουργίας του λόγου εκφράζονται εδώ. Από την μια πλευρά έχουμε τη διάκριση, την κρίση και την κατανόηση˙ από την άλλη, την αφαιρετική ικανότητα και τη διατύπωση γενικών νόμων. Θα μπορούσαμε, ίσως, να πούμε, ότι όπου υπερισχύει το πρώτο είδος λειτουργίας η μορφή του animus εμφανίζεται σαν ένα μοναδικό πρόσωπο, ενώ εάν υπερισχύη το δεύτερο είδος λειτουργίας, εμφανίζεται σαν μια πολλαπλότητα, ένα είδος συμβουλίου. Η διάκριση και η κρίση είναι κυρίως ατομικά χαρακτηριστικά, ενώ η διατύπωση νόμων και η αφαίρεση προϋποθέτει μια συμφωνία εκ μέρους πολλών, επομένως εκφράζεται πιο ταιριαστά από μιαν ομάδα.
Είναι γνωστό ότι μια πραγματικά δημιουργική ικανότητα του πνεύματος είναι σπάνιο πράγμα στη γυναίκα. Υπάρχουν πολλές γυναίκες που έχουν αναπτύξει τις δυνατότητες σκέψης, διάκρισης και κρίσης σε μεγάλο βαθμό, αλλά πολύ λίγες υπάρχουν που να είναι πραγματικά δημιουργικές με τον τρόπο που είναι ένας άνδρας. Λέγεται με κακεντρέχεια ότι στη γυναίκα λείπει τόσο πολύ το χάρισμα της εφευρετικότητας, ώστε αν το κουτάλι της κουζίνας δεν είχε εφευρεθή από έναν άνδρα, θα ανακατεύαμε ακόμη τη σούπα με ένα ξύλο.
Η δημιουργικότητα της γυναίκας βρίσκει την έκφρασή της στη σφαίρα της ζωής, όχι μόνο στις βιολογικές λειτουργίες της σαν μητέρας, αλλά στη διαμόρφωση της ζωής γενικά, είτε στη δραστηριότητά της ως εκπαιδευτικού, στον ρόλο της σαν συντρόφου του άνδρα, σαν μητέρας στο σπίτι, ή σε κάποιαν άλλη μορφή. Η ανάπτυξη σχέσεων έχει πρωταρχική σημασία για τη διαμόρφωση της ζωής, και αυτό είναι το πραγματικό πεδίο της γυναικείας δημιουργικής δύναμης. Ανάμεσα στις τέχνες, το θέατρο είναι πρώτα και κύρια αυτή, στην οποία η γυναίκα μπορεί να επιτύχη ισότητα με τον άνδρα. Στην ηθοποιία οι άνθρωποι, οι σχέσεις και η ζωή παίρνουν μορφή, και έτσι η γυναίκα είναι εδώ τόσο δημιουργική όσο και ο άνδρας. Συναντάμε δημιουργικά στοιχεία επίσης στα προϊόντα του ασυνειδήτου, στα όνειρα, στις φαντασιώσεις ή στις φράσεις που έρχονται αυθόρμητα στις γυναίκες. Αυτά τα προϊόντα συχνά περιέχουν σκέψεις, απόψεις, αλήθειες καθαρά αντικειμενικής, απόλυτα απρόσωπης φύσης. Ο διαλογισμός πάνω σ’ αυτού του είδους τη γνώση και τα περιεχόμενα είναι ουσιαστικά η λειτουργία του ανώτερου animus.
Στα όνειρα βρίσκουμε συχνά αρκετά αφηρημένα επιστημονικά σύμβολα που δύσκολα μπορούν να ερμηνευθούν σε προσωπικό επίπεδο, αλλά αντιπροσωπεύουν αντικειμενικές ανακαλύψεις ή ιδέες, για τις οποίες κανένας δεν νοιώθει μεγαλύτερη, ίσως, έκπληξη από την ίδια την ονειρευόμενη. Αυτό είναι ιδιαίτερα εκπληκτικό στις γυναίκες που έχουν ελλιπώς ανεπτυγμένη την ικανότητα σκέψης, ή έχουν περιορισμένη παιδεία. Ξέρω μια γυναίκα στην οποία η σκέψη είναι η «κατώτερη λειτουργία», που τα όνειρά της αναφέρουν συχνά προβλήματα αστρονομίας και φυσικής, και επίσης αναφέρονται σε τεχνικά εργαλεία κάθε είδους. Μια άλλη γυναίκα, αρκετά μη ορθολογικού τύπου, όταν αναπαρίστανε περιεχόμενα του ασυνειδήτου σχεδίαζε αυστηρά γεωμετρικές μορφές κρυσταλλοειδούς δομής, σαν αυτές που βρίσκουμε σε βιβλία γεωμετρίας ή ορυκτολογίας. Σε άλλες επίσης, ο animus φέρνει ιδέες για τον κόσμο και την ζωή που φθάνουν πολύ μακρύτερα από τη συνειδητή τους σκέψη, και δείχνουν μια δημιουργική ικανότητα που δεν μπορεί να την αρνηθή κανείς.
Όμως, στο πεδίο όπου η δημιουργική δραστηριότητα της γυναίκας ανθεί περισσότερο χαρακτηριστικά, δηλαδή στις ανθρώπινες σχέσεις, ο δημιουργικός παράγοντας πηγάζει από το συναίσθημα συνδυασμένο με την ενόραση ή την αίσθηση, περισσότερο από ό,τι από τον νου με την έννοια του λόγου. Εδώ ο animus μπορεί να γίνη πραγματικά επικίνδυνος, γιατί διεισδύει μέσα στη σχέση, στη θέση του συναισθήματος, κάνοντας έτσι τη συσχέτιση δύσκολη ή αδύνατη. Συμβαίνει πάρα πολύ συχνά, αντί να καταλαβαίνουμε μιαν κατάσταση ή ένα πρόσωπο μέσα από το συναίσθημα και την πράξη ανάλογα, να σκεφθούμε κάτι σχετικά με την κατάσταση ή το πρόσωπο, και να δώσουμε μια γνώμη στη θέση μιας ανθρώπινης αντίδρασης. Αυτό μπορεί να είναι αρκετά σωστό, καλοπροαίρετο και έξυπνο, αλλά δεν έχει αποτέλεσμα, ή έχει στραβό αποτέλεσμα, επειδή είναι σωστό μόνο με έναν αντικειμενικό, εξωτερικό τρόπο. Από την υποκειμενική, ανθρώπινη πλευρά είναι λάθος, επειδή εκείνη τη στιγμή ο σύντροφος ή το σχετιζόμενο μ’ εμάς πρόσωπο υπηρετούνται καλύτερα, όχι με τη διάκριση ή την αντικειμενικότητα, αλλά με το αίσθημα της συμπάθειας. Συμβαίνει πολύ συχνά να παίρνη μια γυναίκα μια τέτοια αντικειμενική στάση πιστεύοντας ότι συμπεριφέρεται αξιοθαύμαστα, αλλά το αποτέλεσμα είναι να καταστρέψη εντελώς την κατάσταση. Η ανικανότητα να καταλάβη κάποια γυναίκα ότι η διάκριση, η λογική και η αντικειμενικότητα είναι ακατάλληλα σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πραγματικά εκπληκτική. Μπορώ να το εξηγήσω αυτό μόνο με το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν συνηθίσει να σκέφτονται τον αρσενικό τρόπο συμπεριφοράς σαν κάτι καθ’ εαυτό πιο πολύτιμο από τον θηλυκό τρόπο, και ανώτερο από αυτόν. Πιστεύουμε ότι μια αρσενική αντικειμενική στάση είναι καλύτερη σε κάθε περίπτωση από μια θηλυκή και προσωπική. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε γυναίκες που έχουν ήδη επιτύχει ένα ορισμένο επίπεδο συνειδητότητας και μιαν εκτίμηση των ιδιοτήτων της λογικής.
Εδώ έρχομαι σε μια πολύ σπουδαία διαφορά ανάμεσα στο πρόβλημα του animus της γυναίκας και στο πρόβλημα της anima του άνδρα, μια διαφορά που μου φαίνεται πως έχει αντιμετωπιστή με πολύ λίγη προσοχή. Όταν ένας άνδρας έχει ανακαλύψει την anima του και έχει έρθει σε συμβιβασμό μαζί της, πρέπει να αναλάβη κάποια δραστηριότητα που πριν του φαινόταν κατώτερη. Έχει λίγη σημασία το ότι φυσιολογικά η μορφή της anima, είτε είναι εικόνα είτε ανθρώπινο όν, είναι γοητευτικά ελκυστική, και επομένως εμφανίζεται σαν πολύτιμη. Μέχρι σήμερα στον κόσμο μας η θηλυκή αρχή, σε σχέση με την αρσενική, έχει πάντα θεωρηθή σαν κάτι κατώτερο. Μόλις τώρα αρχίζουμε να της αποδίδουμε δικαιοσύνη. Αποκαλυπτικές εκφράσεις όπως «είναι μόνο ένα κορίτσι» ή «ένα αγόρι δεν το κάνει αυτό», συχνά λέγονται στα αγόρια για να δείξουν ότι η συμπεριφορά τους είναι αξιοκατάκριτη. Έπειτα, και οι νόμοι μας δείχνουν καθαρά πόσο διαδεδομένη υπήρξε η ιδέα της κατωτερότητας της γυναίκας. Ακόμη και σήμερα σε πολλά μέρη ο νόμος βάζει καθαρά τον άνδρα πάνω από τη γυναίκα, του δίνει μεγαλύτερα προνόμια, τον κάνει κηδεμόνα της, και ούτω καθεξής. Αποτέλεσμα είναι, όταν ο άνδρας έρθη σε σχέση με την anima του να πρέπη να κατέβη από κάποιο ύψος, να ξεπεράση μιαν αντίδραση – δηλαδή την υπερηφάνειά του – αναγνωρίζοντας ότι αυτή είναι «η κυρίαρχη Κυρία » (Herrin ) όπως την ονόμασε ο Spitteler ή, με τα λόγια του Rider Haggard, « αυτή που πρέπει να την υπακούσουν ».
Με τη γυναίκα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Δεν αναφέρουμε τον animus σαν « αυτόν που πρέπει να τον υπακούουμε », αλλά μάλλον σαν το αντίθετο, επειδή είναι πολύ εύκολο για τη γυναίκα να υπακούση στην αυθεντία του animus – ή του άνδρα – με δουλική υποταγή. Παρ’ όλο που μπορεί να σκέφτεται αλλοιώς συνειδητά, η ιδέα ότι αυτό που είναι αρσενικό είναι από μόνο του μεγαλύτερης αξίας από ό,τι είναι θηλυκό, κυλάει μέσα στο αίμα της. Αυτό συμβάλλει πολύ στην εξύψωση της εικόνας του animus. Αυτό που εμείς οι γυναίκες έχουμε να ξεπεράσουμε στη σχέση μας με τον animus δεν είναι η υπερηφάνεια, αλλά η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η αντίσταση της αδράνειας. Για μας δεν είναι σαν να πρέπη να ταπεινώσουμε τον εαυτό μας (εκτός εάν έχουμε ταυτισθή με τον animus ), αλλά σαν να πρέπη να εξυψώσουμε τον εαυτό μας. Σ’ αυτό συχνά αποτυγχάνουμε από έλλειψη θάρρους και δύναμη θέλησης. Μας φαίνεται αναίδεια να αντιτάξουμε τη δική μας μη αυθεντική πεποίθηση στις κρίσεις του animus, ή του άνδρα, που διεκδικούν καθολικό κύρος. Το να φθάση μια γυναίκα σε ένα τέτοιο σημείο φανερά τολμηρής πνευματικής ανεξαρτησίας συχνά κοστίζει πολύ, ειδικά επειδή μπορεί να παρεξηγηθή ή να παρερμηνευθή. Αλλά χωρίς αυτό το είδος της επανάστασης, ανεξάρτητα από το τί συνέπειες θα πρέπη να υποστή, ποτέ δεν θα ελευθερωθή από τη δύναμη του τυράννου, ποτέ δεν θα βρή τον εαυτό της. Αν το δούμε εξωτερικά, συχνά φαίνεται να συμβαίνη ακριβώς το αντίθετο˙ επειδή πάρα πολύ συχνά έχουμε συνείδηση μόνο μιας υπερβολικής αυτοπεποίθησης, και πολύ λίγη μετριοφροσύνη η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι φανερή. Στην πραγματικότητα, αυτή η προκλητική και υπερβολικά σίγουρη, ακόμη και φιλόνεικη στάση, θα έπρεπε να κατευθύνεται ενάντια στον animus, και αυτή την πρόθεση έχει μερικές φορές, αλλά γενικά είναι το σημάδι μιας λίγο ή πολύ τέλειας ταύτισης μαζί του.
Δεν υποφέρουμε μόνο στην Ευρώπη από αυτή την ξεπερασμένη ήδη λατρεία του άνδρα, την υπερεκτίμηση του αρσενικού. Στην Αμερική, επίσης, όπου είναι συνήθεια να μιλάη κανείς για μια λατρεία της γυναίκας, η τάση δεν φαίνεται να είναι βασικά διαφορετική. Μία Αμερικανίδα γιατρός με μεγάλη πείρα μού είπε ότι όλες οι ασθενείς της πάσχουν από μιαν υποτίμηση του φύλου τους, και ότι θα πρέπη να τους εμπνεύση την αναγκαιότητα της σωστής εκτίμησης του γυναικείου φύλου.. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν εξαιρετικά λίγοι άνδρες που υποτιμούν το φύλο τους˙ αντίθετα, στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι ιδιαίτερα υπερήφανοι γι’ αυτό. Υπάρχουν πολλά κορίτσια που θα ήθελαν ευχαρίστως να είναι αγόρια, αλλά ένα αγόρι ή ένας άνδρας που θα ήθελε να είναι κοπέλλα θα εθεωρείτο σχεδόν διεστραμμένος.
Το φυσικό αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ότι η θέση της γυναίκας απέναντι στον animus είναι πολύ διαφορετική από τη σχέση ενός άνδρα με την anima. Και εξ αιτίας αυτής της διαφοράς στάσης, πολλά φαινόμενα που ο άνδρας δεν μπορεί να κατανοήση σαν παράλληλα στην εμπειρία του της anima, και αντίστροφα, πρέπει να αποδοθούν στο γεγονός ότι σ’ αυτά τα προβλήματα το έργο του άνδρα και της γυναίκας είναι διαφορετικό.
Πρέπει να είναι βέβαιος κανείς ότι η γυναίκα δεν μπορεί να αποφύγη τη θυσία. Πραγματικά, η συνειδητοποίησή της σημαίνει να απαρνηθή την ειδικά γυναικεία της δύναμη. Γιατί με την ασυνειδητότητά της η γυναίκα ασκεί μια μαγική επίδραση πάνω στον άνδρα, μια γοητεία που της δίνει επιρροή επάνω του. Επειδή διαισθάνεται αυτή τη δύναμη από ένστικτο και δεν θέλει να την εγκαταλείψη, συχνά αντιστέκεται μέχρις εσχάτων στη διαδικασία της συνειδητοποίησης, παρ’ όλο που ό,τι ανήκει στο πνεύμα μπορεί να της φαίνεται ιδιαίτερα άξιο για να αγωνισθή γι’ αυτό. Πολλές γυναίκες κρατάνε τους εαυτούς τους ακόμη και τεχνητά στο ασυνείδητο, ακριβώς για να αποφύγουν να κάνουν αυτή τη θυσία. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι η γυναίκα πολύ συχνά υποστηρίζεται σ’ αυτή τη στάση από τον άνδρα. Πολλοί άνδρες βρίσκουν ευχαρίστηση στην ασυνειδητότητα της γυναίκας. Έχουν σαν σκοπό τους να εμποδίσουν την ανάπτυξη ευρύτερης συνειδητότητας σ’ αυτήν με κάθε δυνατό τρόπο, επειδή τους φαίνεται δυσάρεστη και περιττή.
Ένα άλλο σημείο που συχνά παραβλέπεται και που θα ήθελα να αναφέρω βρίσκεται στη λειτουργία του animus σε αντίθεση με αυτή της anima. Συνήθως λέμε ότι ο animus και η anima είναι οι μεσολαβητές ανάμεσα στα περιεχόμενα του ασυνειδήτου και την συνείδηση, εννοώντας μ’ αυτό ότι κάνουν και οι δύο το ίδιο πράγμα. Αυτό ισχύει πραγματικά με έναν γενικό τρόπο, αλλά μου φαίνεται σημαντικό να υπογραμμίσω τη διαφορά στους ρόλους που παίζονται από τον animus και την anima. Η μεταβίβαση των περιεχομένων του ασυνειδήτου με σκοπό να γίνουν ορατά είναι ο ιδιαίτερος ρόλος της anima. Βοηθάει τον άνδρα να αντιληφθή αυτά τα αλλοιώς σκοτεινά πράγματα. Μια αναγκαία προϋπόθεση γι’ αυτό είναι κάποιου είδους θάμπωμα της συνείδησης˙ δηλαδή, η εγκαθίδρυση μιας πιο θηλυκής συνειδητότητας, λιγότερο οξείας και καθαρής από του άνδρα, αλλά που είναι μ’ αυτό τον τρόπο ικανή να αντιλαμβάνεται σε ένα ευρύτερο πεδίο πράγματα που είναι ακόμη σκιώδη. Το προφητικό χάρισμα της γυναίκας, η διαισθητική της ικανότητα, έχουν πάντα αναγνωρισθή. Επειδή δεν έχει εστιάσει την όραση της σε ένα σημείο, έχει συνείδηση αυτού που είναι σκοτεινό, και τη δύναμη να βλέπη αυτό που είναι κρυμμένο από ένα οξύτερο βλέμμα. Αυτή η θέση, αυτή η αντίληψη αυτού που είναι αλλοιώς ορατό, γίνεται δυνατή για τον άνδρα από την anima.
Με τον animus, η έμφαση δεν βρίσκεται στην απλή αντίληψη – που όπως ειπώθηκε ήταν πάντα χάρισμα της γυναίκας – αλλά σύμφωνα με τη φύση του λόγου, η έμφαση βρίσκεται στη γνώση, και ειδικά στην κατανόηση. Είναι έργο του animus να δίνη το νόημα μάλλον παρά την εικόνα.
Θα ήταν λάθος να νομίσουμε ότι επωφελούμαστε από τον animus αν παραδοθούμε παθητικά σε φαντασιώσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι γενικά δεν είναι επίτευγμα για μια γυναίκα να αφεθή στις δυνάμεις της φαντασίας της˙ μη λογικά ψυχικά περιεχόμενα ή εικόνες τής φαίνονται σαν κάτι αρκετά φυσικό˙ ενώ για τον άνδρα η ενασχόληση με αυτά τα πράγματα είναι μια επιτυχία, ένα είδος θυσίας της λογικής, μια κάθοδος από το φως στο σκοτάδι, από τη σαφήνεια στη θολότητα, μόνο με δυσκολία λέει στον εαυτό του ότι όλα τα ακατανόητα ή ακόμη φαινομενικά στερημένα από νόημα περιεχόμενα του ασυνειδήτου μπορούν, εντούτοις, να έχουν αξία. Επί πλέον, η παθητική στάση που απαιτούν τα οράματα συμφωνεί λίγο με την ενεργητική φύση του άνδρα. Για μια γυναίκα, αυτό δεν φαίνεται δύσκολο. Αυτή δεν έχει επιφυλάξεις όσον αφορά το μη λογικό στοιχείο, δεν χρειάζεται να βρη αμέσως ένα νόημα σε όλα, δεν είναι απρόθυμη να παραμείνη παθητική ενώ τα πράγματα περνούν από πάνω της. Για γυναίκες στις οποίες το ασυνείδητο δεν είναι εύκολα προσιτό, που βρίσκουν πρόσβαση στα περιεχόμενά του μόνο με δυσκολία, ο animus μπορεί να αποτελέση περισσότερο εμπόδιο παρά βοήθεια εάν προσπαθή να αναλύση και να καταλάβη κάθε εικόνα που αναδύεται, πριν αυτή γίνη κατάλληλα αντιληπτή. Μόνο αφού αυτά τα περιεχόμενα μπούν στη συνείδηση, και ίσως αφού ήδη πάρουν μορφή, πρέπει ο animus να ασκήση τη δική του επίδραση. Τότε, πραγματικά, η βοήθειά του είναι ανεκτίμητη, επειδή μας βοηθάει να κατανοήσουμε και να βρούμε κάποιο νόημα.
Παρ’ όλα αυτά, μερικές φορές κάποιο νόημα μάς μεταβιβάζεται κατ’ ευθείαν από το ασυνείδητο, όχι μέσα από εικόνες ή σύμβολα, αλλά μέσα από αναλαμπές γνώσης που έχει ήδη διαμορφωθή σε λέξεις. Αυτή είναι πραγματικά μια πολύ χαρακτηριστική μορφή έκφρασης του animus. Παρ’ όλα αυτά είναι συχνά δύσκολο να ανακαλύψουμε αν έχουμε να κάνουμε με μια συνηθισμένη, γενικού κύρους, και επομένως συλλογική γνώμη, ή με το αποτέλεσμα μιας ατομικής έκφρασης. Για να το αποσαφηνίσουμε, η συνειδητή κρίση μάς είναι πάλι απαραίτητη, καθώς και ο ακριβής διαχωρισμός ανάμεσα σ’ εμάς και στον animus.
Αμέθυστος
Εντούτοις, μπορούμε να πούμε γενικά ότι η γυναίκα είναι πιο δεκτική σε τέτοια μαγικά ξόρκια από έναν άνδρα αντίστοιχου πολιτιστικού επιπέδου. Ένας άνδρας έχει από τη φύση του την ώθηση να καταλάβη τα πράγματα με τα οποία ασχολείται˙ τα μικρά αγόρια έχουν ιδιαίτερη αδυναμία να διαλύουν τα παιχνίδια τους για να δούν πώς είναι μέσα ή πώς λειτουργούν. Σε μια γυναίκα αυτή η ανάγκη εκφράζεται πολύ λιγότερο. Μπορεί εύκολα να δουλεύη με εργαλεία ή μηχανές, χωρίς να της έρθη ποτέ η σκέψη να θέλη να μελετήση ή να κατανοήση την κατασκευή τους. Με όμοιο τρόπο, μπορεί να εντυπωσιαστή από μια λέξη που ακούγεται σαν σπουδαία, χωρίς να αντιληφθή ποτέ το ακριβές της νόημα. Ένας άνδρας έχει πολύ περισσότερο την τάση να ανιχνεύη το νόημα.
Η πιο χαρακτηριστική εκδήλωση του animus δεν είναι σε μια σχηματισμένη εικόνα (Gestalt), αλλά μάλλον σε λέξεις (λόγος επίσης σημαίνει την ομιλία). Μας έρχεται σαν μια φωνή που σχολιάζει κάθε κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, ή διακηρύσσει κανόνες συμπεριφοράς γενικά εφαρμόσιμους. Συχνά αυτός είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε για πρώτη φορά τον animus σε αντίθεση με το εγώ, πολύ πριν αποκρυσταλλωθή ( ο animus ) σε μια προσωπική εικόνα. Από όσο έχω παρατηρήσει, αυτή η φωνή εκφράζεται κυρίως με δύο τρόπους. Πρώτα ακούμε από αυτόν ένα κριτικό, συνήθως αρνητικό σχόλιο σε κάθε μας κίνηση, μιαν ακριβή εξέταση όλων των κινήτρων και των προθέσεων, κάτι που φυσιολογικά προκαλεί πάντοτε αισθήματα κατωτερότητος , και τείνει να πνίξη στη γένεσή της κάθε πρωτοβουλία και κάθε επιθυμία για αυτοέκφραση. Από καιρό σε καιρό αυτή η ίδια φωνή μπορεί επίσης να εκφράση έναν υπερβολικό έπαινο, και το αποτέλεσμα αυτών των άκρων στις κρίσεις είναι να ταλαντεύεται κάποιος ανάμεσα στην αίσθηση της τέλειας μηδαμινότητας, και σε μια διογκωμένη αίσθηση της αξίας και της σπουδαιότητας κάποιου. Ο δεύτερος τρόπος ομιλίας του animus περιορίζεται λίγο-πολύ αποκλειστικά στο να προφέρη διαταγές ή απαγορεύσεις και στο να εκφράζη γενικά αποδεκτές απόψεις.
Μου φαίνεται ότι δύο σπουδαίες πλευρές της λειτουργίας του λόγου εκφράζονται εδώ. Από την μια πλευρά έχουμε τη διάκριση, την κρίση και την κατανόηση˙ από την άλλη, την αφαιρετική ικανότητα και τη διατύπωση γενικών νόμων. Θα μπορούσαμε, ίσως, να πούμε, ότι όπου υπερισχύει το πρώτο είδος λειτουργίας η μορφή του animus εμφανίζεται σαν ένα μοναδικό πρόσωπο, ενώ εάν υπερισχύη το δεύτερο είδος λειτουργίας, εμφανίζεται σαν μια πολλαπλότητα, ένα είδος συμβουλίου. Η διάκριση και η κρίση είναι κυρίως ατομικά χαρακτηριστικά, ενώ η διατύπωση νόμων και η αφαίρεση προϋποθέτει μια συμφωνία εκ μέρους πολλών, επομένως εκφράζεται πιο ταιριαστά από μιαν ομάδα.
Είναι γνωστό ότι μια πραγματικά δημιουργική ικανότητα του πνεύματος είναι σπάνιο πράγμα στη γυναίκα. Υπάρχουν πολλές γυναίκες που έχουν αναπτύξει τις δυνατότητες σκέψης, διάκρισης και κρίσης σε μεγάλο βαθμό, αλλά πολύ λίγες υπάρχουν που να είναι πραγματικά δημιουργικές με τον τρόπο που είναι ένας άνδρας. Λέγεται με κακεντρέχεια ότι στη γυναίκα λείπει τόσο πολύ το χάρισμα της εφευρετικότητας, ώστε αν το κουτάλι της κουζίνας δεν είχε εφευρεθή από έναν άνδρα, θα ανακατεύαμε ακόμη τη σούπα με ένα ξύλο.
Η δημιουργικότητα της γυναίκας βρίσκει την έκφρασή της στη σφαίρα της ζωής, όχι μόνο στις βιολογικές λειτουργίες της σαν μητέρας, αλλά στη διαμόρφωση της ζωής γενικά, είτε στη δραστηριότητά της ως εκπαιδευτικού, στον ρόλο της σαν συντρόφου του άνδρα, σαν μητέρας στο σπίτι, ή σε κάποιαν άλλη μορφή. Η ανάπτυξη σχέσεων έχει πρωταρχική σημασία για τη διαμόρφωση της ζωής, και αυτό είναι το πραγματικό πεδίο της γυναικείας δημιουργικής δύναμης. Ανάμεσα στις τέχνες, το θέατρο είναι πρώτα και κύρια αυτή, στην οποία η γυναίκα μπορεί να επιτύχη ισότητα με τον άνδρα. Στην ηθοποιία οι άνθρωποι, οι σχέσεις και η ζωή παίρνουν μορφή, και έτσι η γυναίκα είναι εδώ τόσο δημιουργική όσο και ο άνδρας. Συναντάμε δημιουργικά στοιχεία επίσης στα προϊόντα του ασυνειδήτου, στα όνειρα, στις φαντασιώσεις ή στις φράσεις που έρχονται αυθόρμητα στις γυναίκες. Αυτά τα προϊόντα συχνά περιέχουν σκέψεις, απόψεις, αλήθειες καθαρά αντικειμενικής, απόλυτα απρόσωπης φύσης. Ο διαλογισμός πάνω σ’ αυτού του είδους τη γνώση και τα περιεχόμενα είναι ουσιαστικά η λειτουργία του ανώτερου animus.
Στα όνειρα βρίσκουμε συχνά αρκετά αφηρημένα επιστημονικά σύμβολα που δύσκολα μπορούν να ερμηνευθούν σε προσωπικό επίπεδο, αλλά αντιπροσωπεύουν αντικειμενικές ανακαλύψεις ή ιδέες, για τις οποίες κανένας δεν νοιώθει μεγαλύτερη, ίσως, έκπληξη από την ίδια την ονειρευόμενη. Αυτό είναι ιδιαίτερα εκπληκτικό στις γυναίκες που έχουν ελλιπώς ανεπτυγμένη την ικανότητα σκέψης, ή έχουν περιορισμένη παιδεία. Ξέρω μια γυναίκα στην οποία η σκέψη είναι η «κατώτερη λειτουργία», που τα όνειρά της αναφέρουν συχνά προβλήματα αστρονομίας και φυσικής, και επίσης αναφέρονται σε τεχνικά εργαλεία κάθε είδους. Μια άλλη γυναίκα, αρκετά μη ορθολογικού τύπου, όταν αναπαρίστανε περιεχόμενα του ασυνειδήτου σχεδίαζε αυστηρά γεωμετρικές μορφές κρυσταλλοειδούς δομής, σαν αυτές που βρίσκουμε σε βιβλία γεωμετρίας ή ορυκτολογίας. Σε άλλες επίσης, ο animus φέρνει ιδέες για τον κόσμο και την ζωή που φθάνουν πολύ μακρύτερα από τη συνειδητή τους σκέψη, και δείχνουν μια δημιουργική ικανότητα που δεν μπορεί να την αρνηθή κανείς.
Όμως, στο πεδίο όπου η δημιουργική δραστηριότητα της γυναίκας ανθεί περισσότερο χαρακτηριστικά, δηλαδή στις ανθρώπινες σχέσεις, ο δημιουργικός παράγοντας πηγάζει από το συναίσθημα συνδυασμένο με την ενόραση ή την αίσθηση, περισσότερο από ό,τι από τον νου με την έννοια του λόγου. Εδώ ο animus μπορεί να γίνη πραγματικά επικίνδυνος, γιατί διεισδύει μέσα στη σχέση, στη θέση του συναισθήματος, κάνοντας έτσι τη συσχέτιση δύσκολη ή αδύνατη. Συμβαίνει πάρα πολύ συχνά, αντί να καταλαβαίνουμε μιαν κατάσταση ή ένα πρόσωπο μέσα από το συναίσθημα και την πράξη ανάλογα, να σκεφθούμε κάτι σχετικά με την κατάσταση ή το πρόσωπο, και να δώσουμε μια γνώμη στη θέση μιας ανθρώπινης αντίδρασης. Αυτό μπορεί να είναι αρκετά σωστό, καλοπροαίρετο και έξυπνο, αλλά δεν έχει αποτέλεσμα, ή έχει στραβό αποτέλεσμα, επειδή είναι σωστό μόνο με έναν αντικειμενικό, εξωτερικό τρόπο. Από την υποκειμενική, ανθρώπινη πλευρά είναι λάθος, επειδή εκείνη τη στιγμή ο σύντροφος ή το σχετιζόμενο μ’ εμάς πρόσωπο υπηρετούνται καλύτερα, όχι με τη διάκριση ή την αντικειμενικότητα, αλλά με το αίσθημα της συμπάθειας. Συμβαίνει πολύ συχνά να παίρνη μια γυναίκα μια τέτοια αντικειμενική στάση πιστεύοντας ότι συμπεριφέρεται αξιοθαύμαστα, αλλά το αποτέλεσμα είναι να καταστρέψη εντελώς την κατάσταση. Η ανικανότητα να καταλάβη κάποια γυναίκα ότι η διάκριση, η λογική και η αντικειμενικότητα είναι ακατάλληλα σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πραγματικά εκπληκτική. Μπορώ να το εξηγήσω αυτό μόνο με το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν συνηθίσει να σκέφτονται τον αρσενικό τρόπο συμπεριφοράς σαν κάτι καθ’ εαυτό πιο πολύτιμο από τον θηλυκό τρόπο, και ανώτερο από αυτόν. Πιστεύουμε ότι μια αρσενική αντικειμενική στάση είναι καλύτερη σε κάθε περίπτωση από μια θηλυκή και προσωπική. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε γυναίκες που έχουν ήδη επιτύχει ένα ορισμένο επίπεδο συνειδητότητας και μιαν εκτίμηση των ιδιοτήτων της λογικής.
Εδώ έρχομαι σε μια πολύ σπουδαία διαφορά ανάμεσα στο πρόβλημα του animus της γυναίκας και στο πρόβλημα της anima του άνδρα, μια διαφορά που μου φαίνεται πως έχει αντιμετωπιστή με πολύ λίγη προσοχή. Όταν ένας άνδρας έχει ανακαλύψει την anima του και έχει έρθει σε συμβιβασμό μαζί της, πρέπει να αναλάβη κάποια δραστηριότητα που πριν του φαινόταν κατώτερη. Έχει λίγη σημασία το ότι φυσιολογικά η μορφή της anima, είτε είναι εικόνα είτε ανθρώπινο όν, είναι γοητευτικά ελκυστική, και επομένως εμφανίζεται σαν πολύτιμη. Μέχρι σήμερα στον κόσμο μας η θηλυκή αρχή, σε σχέση με την αρσενική, έχει πάντα θεωρηθή σαν κάτι κατώτερο. Μόλις τώρα αρχίζουμε να της αποδίδουμε δικαιοσύνη. Αποκαλυπτικές εκφράσεις όπως «είναι μόνο ένα κορίτσι» ή «ένα αγόρι δεν το κάνει αυτό», συχνά λέγονται στα αγόρια για να δείξουν ότι η συμπεριφορά τους είναι αξιοκατάκριτη. Έπειτα, και οι νόμοι μας δείχνουν καθαρά πόσο διαδεδομένη υπήρξε η ιδέα της κατωτερότητας της γυναίκας. Ακόμη και σήμερα σε πολλά μέρη ο νόμος βάζει καθαρά τον άνδρα πάνω από τη γυναίκα, του δίνει μεγαλύτερα προνόμια, τον κάνει κηδεμόνα της, και ούτω καθεξής. Αποτέλεσμα είναι, όταν ο άνδρας έρθη σε σχέση με την anima του να πρέπη να κατέβη από κάποιο ύψος, να ξεπεράση μιαν αντίδραση – δηλαδή την υπερηφάνειά του – αναγνωρίζοντας ότι αυτή είναι «η κυρίαρχη Κυρία » (Herrin ) όπως την ονόμασε ο Spitteler ή, με τα λόγια του Rider Haggard, « αυτή που πρέπει να την υπακούσουν ».
Με τη γυναίκα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Δεν αναφέρουμε τον animus σαν « αυτόν που πρέπει να τον υπακούουμε », αλλά μάλλον σαν το αντίθετο, επειδή είναι πολύ εύκολο για τη γυναίκα να υπακούση στην αυθεντία του animus – ή του άνδρα – με δουλική υποταγή. Παρ’ όλο που μπορεί να σκέφτεται αλλοιώς συνειδητά, η ιδέα ότι αυτό που είναι αρσενικό είναι από μόνο του μεγαλύτερης αξίας από ό,τι είναι θηλυκό, κυλάει μέσα στο αίμα της. Αυτό συμβάλλει πολύ στην εξύψωση της εικόνας του animus. Αυτό που εμείς οι γυναίκες έχουμε να ξεπεράσουμε στη σχέση μας με τον animus δεν είναι η υπερηφάνεια, αλλά η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η αντίσταση της αδράνειας. Για μας δεν είναι σαν να πρέπη να ταπεινώσουμε τον εαυτό μας (εκτός εάν έχουμε ταυτισθή με τον animus ), αλλά σαν να πρέπη να εξυψώσουμε τον εαυτό μας. Σ’ αυτό συχνά αποτυγχάνουμε από έλλειψη θάρρους και δύναμη θέλησης. Μας φαίνεται αναίδεια να αντιτάξουμε τη δική μας μη αυθεντική πεποίθηση στις κρίσεις του animus, ή του άνδρα, που διεκδικούν καθολικό κύρος. Το να φθάση μια γυναίκα σε ένα τέτοιο σημείο φανερά τολμηρής πνευματικής ανεξαρτησίας συχνά κοστίζει πολύ, ειδικά επειδή μπορεί να παρεξηγηθή ή να παρερμηνευθή. Αλλά χωρίς αυτό το είδος της επανάστασης, ανεξάρτητα από το τί συνέπειες θα πρέπη να υποστή, ποτέ δεν θα ελευθερωθή από τη δύναμη του τυράννου, ποτέ δεν θα βρή τον εαυτό της. Αν το δούμε εξωτερικά, συχνά φαίνεται να συμβαίνη ακριβώς το αντίθετο˙ επειδή πάρα πολύ συχνά έχουμε συνείδηση μόνο μιας υπερβολικής αυτοπεποίθησης, και πολύ λίγη μετριοφροσύνη η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι φανερή. Στην πραγματικότητα, αυτή η προκλητική και υπερβολικά σίγουρη, ακόμη και φιλόνεικη στάση, θα έπρεπε να κατευθύνεται ενάντια στον animus, και αυτή την πρόθεση έχει μερικές φορές, αλλά γενικά είναι το σημάδι μιας λίγο ή πολύ τέλειας ταύτισης μαζί του.
Δεν υποφέρουμε μόνο στην Ευρώπη από αυτή την ξεπερασμένη ήδη λατρεία του άνδρα, την υπερεκτίμηση του αρσενικού. Στην Αμερική, επίσης, όπου είναι συνήθεια να μιλάη κανείς για μια λατρεία της γυναίκας, η τάση δεν φαίνεται να είναι βασικά διαφορετική. Μία Αμερικανίδα γιατρός με μεγάλη πείρα μού είπε ότι όλες οι ασθενείς της πάσχουν από μιαν υποτίμηση του φύλου τους, και ότι θα πρέπη να τους εμπνεύση την αναγκαιότητα της σωστής εκτίμησης του γυναικείου φύλου.. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν εξαιρετικά λίγοι άνδρες που υποτιμούν το φύλο τους˙ αντίθετα, στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι ιδιαίτερα υπερήφανοι γι’ αυτό. Υπάρχουν πολλά κορίτσια που θα ήθελαν ευχαρίστως να είναι αγόρια, αλλά ένα αγόρι ή ένας άνδρας που θα ήθελε να είναι κοπέλλα θα εθεωρείτο σχεδόν διεστραμμένος.
Το φυσικό αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ότι η θέση της γυναίκας απέναντι στον animus είναι πολύ διαφορετική από τη σχέση ενός άνδρα με την anima. Και εξ αιτίας αυτής της διαφοράς στάσης, πολλά φαινόμενα που ο άνδρας δεν μπορεί να κατανοήση σαν παράλληλα στην εμπειρία του της anima, και αντίστροφα, πρέπει να αποδοθούν στο γεγονός ότι σ’ αυτά τα προβλήματα το έργο του άνδρα και της γυναίκας είναι διαφορετικό.
Πρέπει να είναι βέβαιος κανείς ότι η γυναίκα δεν μπορεί να αποφύγη τη θυσία. Πραγματικά, η συνειδητοποίησή της σημαίνει να απαρνηθή την ειδικά γυναικεία της δύναμη. Γιατί με την ασυνειδητότητά της η γυναίκα ασκεί μια μαγική επίδραση πάνω στον άνδρα, μια γοητεία που της δίνει επιρροή επάνω του. Επειδή διαισθάνεται αυτή τη δύναμη από ένστικτο και δεν θέλει να την εγκαταλείψη, συχνά αντιστέκεται μέχρις εσχάτων στη διαδικασία της συνειδητοποίησης, παρ’ όλο που ό,τι ανήκει στο πνεύμα μπορεί να της φαίνεται ιδιαίτερα άξιο για να αγωνισθή γι’ αυτό. Πολλές γυναίκες κρατάνε τους εαυτούς τους ακόμη και τεχνητά στο ασυνείδητο, ακριβώς για να αποφύγουν να κάνουν αυτή τη θυσία. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι η γυναίκα πολύ συχνά υποστηρίζεται σ’ αυτή τη στάση από τον άνδρα. Πολλοί άνδρες βρίσκουν ευχαρίστηση στην ασυνειδητότητα της γυναίκας. Έχουν σαν σκοπό τους να εμποδίσουν την ανάπτυξη ευρύτερης συνειδητότητας σ’ αυτήν με κάθε δυνατό τρόπο, επειδή τους φαίνεται δυσάρεστη και περιττή.
Ένα άλλο σημείο που συχνά παραβλέπεται και που θα ήθελα να αναφέρω βρίσκεται στη λειτουργία του animus σε αντίθεση με αυτή της anima. Συνήθως λέμε ότι ο animus και η anima είναι οι μεσολαβητές ανάμεσα στα περιεχόμενα του ασυνειδήτου και την συνείδηση, εννοώντας μ’ αυτό ότι κάνουν και οι δύο το ίδιο πράγμα. Αυτό ισχύει πραγματικά με έναν γενικό τρόπο, αλλά μου φαίνεται σημαντικό να υπογραμμίσω τη διαφορά στους ρόλους που παίζονται από τον animus και την anima. Η μεταβίβαση των περιεχομένων του ασυνειδήτου με σκοπό να γίνουν ορατά είναι ο ιδιαίτερος ρόλος της anima. Βοηθάει τον άνδρα να αντιληφθή αυτά τα αλλοιώς σκοτεινά πράγματα. Μια αναγκαία προϋπόθεση γι’ αυτό είναι κάποιου είδους θάμπωμα της συνείδησης˙ δηλαδή, η εγκαθίδρυση μιας πιο θηλυκής συνειδητότητας, λιγότερο οξείας και καθαρής από του άνδρα, αλλά που είναι μ’ αυτό τον τρόπο ικανή να αντιλαμβάνεται σε ένα ευρύτερο πεδίο πράγματα που είναι ακόμη σκιώδη. Το προφητικό χάρισμα της γυναίκας, η διαισθητική της ικανότητα, έχουν πάντα αναγνωρισθή. Επειδή δεν έχει εστιάσει την όραση της σε ένα σημείο, έχει συνείδηση αυτού που είναι σκοτεινό, και τη δύναμη να βλέπη αυτό που είναι κρυμμένο από ένα οξύτερο βλέμμα. Αυτή η θέση, αυτή η αντίληψη αυτού που είναι αλλοιώς ορατό, γίνεται δυνατή για τον άνδρα από την anima.
Με τον animus, η έμφαση δεν βρίσκεται στην απλή αντίληψη – που όπως ειπώθηκε ήταν πάντα χάρισμα της γυναίκας – αλλά σύμφωνα με τη φύση του λόγου, η έμφαση βρίσκεται στη γνώση, και ειδικά στην κατανόηση. Είναι έργο του animus να δίνη το νόημα μάλλον παρά την εικόνα.
Θα ήταν λάθος να νομίσουμε ότι επωφελούμαστε από τον animus αν παραδοθούμε παθητικά σε φαντασιώσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι γενικά δεν είναι επίτευγμα για μια γυναίκα να αφεθή στις δυνάμεις της φαντασίας της˙ μη λογικά ψυχικά περιεχόμενα ή εικόνες τής φαίνονται σαν κάτι αρκετά φυσικό˙ ενώ για τον άνδρα η ενασχόληση με αυτά τα πράγματα είναι μια επιτυχία, ένα είδος θυσίας της λογικής, μια κάθοδος από το φως στο σκοτάδι, από τη σαφήνεια στη θολότητα, μόνο με δυσκολία λέει στον εαυτό του ότι όλα τα ακατανόητα ή ακόμη φαινομενικά στερημένα από νόημα περιεχόμενα του ασυνειδήτου μπορούν, εντούτοις, να έχουν αξία. Επί πλέον, η παθητική στάση που απαιτούν τα οράματα συμφωνεί λίγο με την ενεργητική φύση του άνδρα. Για μια γυναίκα, αυτό δεν φαίνεται δύσκολο. Αυτή δεν έχει επιφυλάξεις όσον αφορά το μη λογικό στοιχείο, δεν χρειάζεται να βρη αμέσως ένα νόημα σε όλα, δεν είναι απρόθυμη να παραμείνη παθητική ενώ τα πράγματα περνούν από πάνω της. Για γυναίκες στις οποίες το ασυνείδητο δεν είναι εύκολα προσιτό, που βρίσκουν πρόσβαση στα περιεχόμενά του μόνο με δυσκολία, ο animus μπορεί να αποτελέση περισσότερο εμπόδιο παρά βοήθεια εάν προσπαθή να αναλύση και να καταλάβη κάθε εικόνα που αναδύεται, πριν αυτή γίνη κατάλληλα αντιληπτή. Μόνο αφού αυτά τα περιεχόμενα μπούν στη συνείδηση, και ίσως αφού ήδη πάρουν μορφή, πρέπει ο animus να ασκήση τη δική του επίδραση. Τότε, πραγματικά, η βοήθειά του είναι ανεκτίμητη, επειδή μας βοηθάει να κατανοήσουμε και να βρούμε κάποιο νόημα.
Παρ’ όλα αυτά, μερικές φορές κάποιο νόημα μάς μεταβιβάζεται κατ’ ευθείαν από το ασυνείδητο, όχι μέσα από εικόνες ή σύμβολα, αλλά μέσα από αναλαμπές γνώσης που έχει ήδη διαμορφωθή σε λέξεις. Αυτή είναι πραγματικά μια πολύ χαρακτηριστική μορφή έκφρασης του animus. Παρ’ όλα αυτά είναι συχνά δύσκολο να ανακαλύψουμε αν έχουμε να κάνουμε με μια συνηθισμένη, γενικού κύρους, και επομένως συλλογική γνώμη, ή με το αποτέλεσμα μιας ατομικής έκφρασης. Για να το αποσαφηνίσουμε, η συνειδητή κρίση μάς είναι πάλι απαραίτητη, καθώς και ο ακριβής διαχωρισμός ανάμεσα σ’ εμάς και στον animus.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου