ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ (9)

Συνέχεια από: Δευτέρα, 18 Μαΐου 2020

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ 

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ.

ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ.

Angelo Scola, Gilfredo Marengo, Javier Prades López

Εκδόσεις Jaca Book

Η ψυχή σάν μοναδική μορφή τού σώματος.

          
Τα αποτελέσματα τού Πατριστικού στοχασμού συγκεντρώθηκαν και έγιναν κτήμα τού μεσαιωνικού Χριστιανισμού, τόσο που η δήλωση τής ενότητος τής δυαδικότητος τής ψυχής και τού σώματος τού ανθρώπου υπάρχει ανάμεσα στις θέσεις τής συνόδου τού Λατερανού IV τού 1215.

          Με την ανάπτυξη τής σχολαστικής Θεολογίας, ιδιαιτέρως με τον Ακινάτη, έγινε σαφές ότι ήταν απαραίτητος ένας επιπλέον στοχασμός γύρω από το θεμέλιο αυτής τής ενότητος. Μ'αυτή την έννοια ο Ακινάτης αφιερώθηκε στην λογική απόδειξη τής διατυπώσεως anima unica forma corporis (η ψυχή σάν μοναδική μορφή τού σώματος).

          Αυτός είναι ο δεύτερος σταθμός μέσω του οποίου η Χριστιανική Θεολογία εμβαθύνει την σημασία τής δυαδικής ενότητος ψυχής-σώματος!

          
Η συμβολή του Ακινάτη!

        
       Όταν ο Ακινάτης προσπαθεί να εμφανίσει τούς λόγους για τούς οποίους η ψυχή είναι η μοναδική μορφή τού σώματος, εννοεί ότι στηρίζει το γεγονός ότι ο άνθρωπος δέν συστήνεται από την απλή προσέγγιση δύο πραγματικοτήτων οι οποίες είναι καθαυτές ολοκληρωμένες. Προϋποτιθέμενες κατά κάποιο τρόπο και επομένως ενωμένες μόνον τυχαίως, σαν συμβάντα : αυτές αντιθέτως κατανοούνται σαν δύο αρχές δυνάμει τών οποίων προσφέρεται, εμφανίζεται ο άνθρωπος στην καταγωγική του ενότητα! Γι'αυτόν τον λόγο είναι ξεκάθαρο για τον Ακινάτη ότι χωρίς την δυαδική ενότητα ψυχής και σώματος, δέν μπορούμε να μιλήσουμε για τον άνθρωπο σάν Imago Dei.

          Είναι γνωστό ότι αυτό υπήρξε ένα από τα θέματα το οποίο προκάλεσε τις πιό ζωηρές συζητήσεις και τις πιό σφοδρές αντιδράσεις εναντίον τού Ακινάτη. Ο Ακινάτης κινήθηκε από την αριστοτελική ανθρωπολογία, αλλά υποχρεώθηκε να επινοήσει μία δική του επανερμηνεία! Διότι η πρόσληψη τού αριστοτελικού ορίζοντος πρόσφερε το πλεονέκτημα τής επιβεβαιώσεως τής ουσιαστικής ενότητος τού ανθρώπου στα συστατικά του στοιχεία, αλλά διέτρεχε τον κίνδυνο να θέσει σε αμφιβολία το θέμα τής αθανασίας της ψυχής, καθότι όταν ο θάνατος σπάσει την ενότητά τους, κανένα από τα δύο συστατικά δέν μπορεί να απαιτήσει την διατήρησή του! [Ο Αριστοτέλης διέκρινε στον άνθρωπο ψυχή και νού και εννοούσε τον τελευταίο σαν ξεχωριστό από την ψυχή. Όπως όλη η Πατερική μας παράδοση διακρίνοντας στον Νού το Θείο στοιχείο μέσα μας, πέραν του κατ'εικόνα και του καθ'ομοίωσιν. Αυτός ο διαχωρισμός δέν έγινε αποδεκτός από την δυτική Χριστιανική σκέψη, διότι διακινδύνευε ο ατομικός χαρακτήρας του νού. Απαράδεκτος για την Πατερική Θεολογία διότι ο Νούς είναι το δοχείο του λόγου και ο τόπος της σποράς του Θείου Λόγου].

          Η απάντηση σ'αυτή την δυσκολία η οποία παρουσιάζεται στην αριστοτελική ερμηνεία τού Αβικέννα, δέν ικανοποιούσε διότι οδηγούσε στην τυχαιότητα (στα συμβεβηκότα) τής ενώσεως τής ψυχής και τού σώματος (εννοημένης αυτής σαν ουσίας). [Κάτι που υιοθετεί σήμερα ο Χάϊντεγκερ και η σύγχρονη κοινωνιολογία η οποία υποστηρίζει ότι η διαμόρφωση τού ανθρώπου, ακόμη και τού φύλου εξαρτώνται από το πνεύμα τής εποχής και το κοινωνικό περιβάλλον]. Αυτή η ερμηνεία λοιπόν καταργούσε τον σκοπό με τον οποίο η Χριστιανική σκέψη οικειοποιήθηκε τον ορισμό τής ψυχής σαν μορφής τού σώματος. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε επίσης ότι ο Ακινάτης υποστηρίζοντας την ιδέα τής ψυχής σαν ουσιώδους μορφής τού ανθρώπου, καταλήγει σε ένα novum (σε κάτι νέο) εμπνεόμενος όμως αυτή τη φορά από την σκέψη του ψευδο-Αρεοπαγίτη. Ακολουθώντας τον ο Ακινάτης μπορεί έτσι να υποστηρίξει ότι η νοερή ψυχή είναι η μοναδική μορφή τής ανθρώπινης σύνθεσης, καθώς ανακεφαλαιώνει εις εαυτήν -σύμφωνα με την ιεραρχία τών διαφόρων φύσεων- όλες τις αναγκαίες μορφές που μπορεί να αναπτύξει ο άνθρωπος [Χάνεται επομένως το Θείο στοιχείο μέσα στον άνθρωπο το οποίο προσλαμβάνει το ένδυμα του Χριστού με την βάπτιση και το οποίο δίνει την δυνατότητα στόν νού να ενωθεί με την καρδιά σε μία αέναη ανάμνηση Χριστού. Καταργείται η θέωση και η Θέα Χριστού σαν σκοπού τού Χριστιανού].

         
Χριστολογική εμβάθυνση: η σύνοδος τής Βιέννης.

 Τα αγαθά τού στοχασμού τού Ακινάτη βρήκαν έκφραση σε μερικές σημαντικές παρεμβάσεις τής Εκκλησιαστικής Παπικής αυθεντίας! Κατ'αρχάς η θέση τής ψυχής σαν μοναδικής μορφής τού σώματος επιβεβαιώθηκε από την σύνοδο τής Βιέννης (1312) και χρησιμοποιήθηκε στην συνέχεια σε ένα πλαίσιο το οποίο διακλαδώνει στενά τον ανθρωπολογικό και τον Χριστολογικό στοχασμό.

          Έτσι λοιπόν η σύνοδος, διορθώνοντας πολλά λάθη τής Θεολογίας τού G. Olivi (ƚ1298) ορίζει ότι ο Υιός τού Θεού «από την κατάσταση τού αληθινού Θεού έγινε αληθινός άνθρωπος, δηλαδή προσέλαβε ένα ανθρώπινο σώμα με την δυνατότητα τού πόνου και μία νοερή και λογική ψυχή η οποία είναι αληθινά και ουσιαστικά η μορφή τού ιδίου σώματος».

          Είναι ξεκάθαρη η πρόθεση να βεβαιωθεί ο ρεαλισμός τής Ενσαρκώσεως, στην προοπτική τής αδιαχώριστης ενότητος τού ανθρωπίνου όντος. Διότι εάν εννοηθεί διαφορετικώς, ακόμη και η παρουσία μιάς ανθρώπινης ψυχής στον Ιησού Χριστό δέν θα είχε εξασφαλίσει την πρόσληψη ολοκλήρου τής ανθρώπινης συνθήκης.

          Η μαρτυρία τής Συνόδου τής Βιέννης παρουσιάζει ένα διπλό ενδιαφέρον. Διότι πράγματι ενώ επιβεβαιώνει την υποδοχή τής αναγνώσεως τού Ακινάτη τής ενότητος τού ανθρώπου, δείχνει -παρότι σε ένα διαφορετικό πλαίσιο- ό,τι είχε ξεκαθαρίσει σχετικά με την Πατριστική Θεολογία: την ενυπάρχουσα διακλάδωση ανάμεσα στον ανθρωπολογικό και τον Χριστολογικό στοχασμό, ιδιαιτέρως όσον αφορά τον ρεαλισμό τής ενσαρκώσεως και την σωτηριώδη της αξία!

          Τα θετικά αποτελέσματα τού μεσαιωνικού στοχασμού δείχνουν λοιπόν ότι δέν είναι αρκετό να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη τής ψυχής και τού σώματος, αλλά επιβάλλεται το ξεκαθάρισμα τού νοήματος τόσο τής ενότητός τους όσο και τής αξεπέραστης διαφοράς τους παρά τήν αμοιβαιότητά τους.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.