Συνέχεια από: Τετάρτη, 17 Ιουνίου 2020
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
Τακαρίδης Γεώργιος
Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ
Κατά τόν Άγιο Γρηγόριο Παλαμά
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΤΣΕΛΕΓΓΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ
3.1. Ο νους τού ανθρώπου κατ’ εικόνα τού Θεού
Ο νους του ανθρώπου είναι ό,τι ανώτερο έχει δοθεί στον άνθρωπο από τον Θεό κατά την δημιουργία του και αφορά στην κτιστή φύση του. Όπως προαναφέρθηκε, το απόρρητο εμφύσημα μετέδωσε στον άνθρωπο εκτός από την νοερή ψυχή ‐που είναι κτιστή‐ και το υπερφυές στοιχείο του Πνεύματος του Θεού, την άκτιστη Χάρη. Το Πνεύμα του Θεού όμως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να λογιστεί ως στοιχείο του κατά φύσιν. Έτσι, ο νους αποτελεί το ανώτερο στοιχείο των φυσικών χαρακτηριστικών του ανθρώπου. Ο άγιος Γρηγόριος αποδίδει αυτήν την ανωτερότητα τού νού έναντι των άλλων οντολογικών χαρακτηριστικών του ανθρώπου στο ότι είναι κατ’ εξοχήν πλασμένος κατ’ εικόνα του πλάστη. Δεν μπορεί να υπάρχει κάτι ανώτερο μέσα στον άνθρωπο από τον νου, διότι αν υπήρχε, σ’ εκείνο θα αποδίδονταν το κατ’ εικόνα88. Αυτό οφείλεται στην τριαδικότητα που εμφανίζει ο νους, το λογικό μέρος της ψυχής, και διακρίνεται σε νου, λόγο και πνεύμα89 εικονίζοντας τον ανώτατο Νου90 που είναι ο Θεός και διακρίνεται σε Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα.
I. Η τριαδικότητα τού Θεού και η σχέση τών τριών προσώπων τής Αγίας Τριάδας
Ο ανώτατος Νους που έχει ως φύση του την αγαθότητα, αυτή η πανάγαθη και υπεράγαθη αγαθότητα δεν θα μπορούσε να μην είναι και πηγή αγαθότητας· τότε θα υπολείπονταν στην τελειότητα εξηγεί ο άγιος. Το προερχόμενο από την πηγή αυτή που είναι νους δεν μπορεί παρά να είναι λόγος, ο οποίος αποτελεί την πάντοτε συνυπάρχουσα γνώση σε έναν νου, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το νερό που αναβλύζει από μία πηγή και πάντα συνυπάρχει με αυτήν. Εάν από την πηγή δεν αναβλύζει νερό, τότε αυτή δεν μπορεί να λέγεται πηγή· ούτε όμως και νερό μπορεί να αναβλύζει χωρίς την ύπαρξη πηγής. Το ίδιο κατ’ αναλογία συμβαίνει με τον νου και τον πάντοτε συνυπάρχοντα σ’ αυτόν λόγο – γνώση. Έτσι λοιπόν από τον ανώτατο Νου – Πατέρα ‐ πηγή γεννάται ο ανώτατος Λόγος, ο Υιός, η ενυπόστατη Σοφία και Γνώση του Θεού που είναι απαράλλακτα ίδιος με τον Πατέρα. Δεν διαφέρουν σε τίποτε ως προς την ουσία τους παρά μόνον ως προς την υπόστασή τους· ο Πατήρ είναι η αρχή, η πηγή, και ο Υιός γεννάται θεοπρεπώς από τον Πατέρα91.
Όπως ο νους δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς λόγο, έτσι και ο λόγος δεν μπορεί να εννοηθεί χωρίς πνεύμα· γι’ αυτό και ο προερχόμενος από τον Θεό, Θεός Λόγος, έχει συμπροερχόμενο από τον Πατέρα το Άγιο Πνεύμα… Εκείνο το Πνεύμα του ανωτάτου Λόγου είναι σαν ένας απόρρητος έρωτας του γεννήτορος προς τον ίδιο τον γεννηθέντα Λόγο, το οποίο Πνεύμα χρησιμοποιεί και ο επέραστος Λόγος και Υιός του Πατρός προς τον γεννήτορα, κι αυτό, επειδή τον έχει συμπροελθόντα από τον Πατέρα και αναπαυόμενο συμφυώς μέσα σ’ αυτόν. Από τον Λόγο γνωρίσαμε ότι το Πνεύμα έχει διαφορετικό τρόπο ύπαρξης από τον Πατέρα κι ότι δεν είναι μόνο του Πατρός αλλά και του Υιού. Από τον Πατέρα προέρχεται και ο Λόγος και το Πνεύμα· ο Λόγος γεννάται και το Πνεύμα εκπορεύεται. Το Πνεύμα ανήκει και στον Υιό ως Πνεύμα αλήθειας και σοφίας και λόγου. Έτσι το Άγιο Πνεύμα είναι η προαιώνια χαρά του Πατρός και του Υιού και είναι κοινό σ’ αυτούς κατά την χρήση, και πέμπεται και από τους δύο στους αξίους, ενώ κατά την ύπαρξη είναι μόνο του Πατρός, γι’ αυτό και μόνο από αυτόν εκπορεύεται κατά την ύπαρξη92. Αυτός ο θείος έρως, το Πνεύμα το Άγιο, που καλείται και Παράκλητος άλλος, διότι συνοδεύει τον Λόγο, δεν υπολείπεται σε τίποτε στην ουσία του από τον Πατέρα και τον Υιό, είναι απαράλλακτα ίδιος και διαφέρει μόνο στην υπόσταση, η οποία μας παριστάνει αυτόν να προέρχεται από τον Πατέρα κατά τρόπο θεοπρεπή και εκπορευτό93.
II. Ο νους, ο λόγος και το πνεύμα τού ανθρώπου ως εικόνα τής Αγίας Τριάδας
Πάνω στην τριαδικότητα του Θεού και στην σχέση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας βασίζει ο άγιος και την τριαδικότητα του ανθρώπινου νου. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι αυτού του ανώτατου έρωτα την εικόνα έχει και ο νους μας που κτίστηκε κατ’ εικόνα του Θεού, για την από αυτόν και μέσα σ’ αυτόν διαρκώς υπάρχουσα γνώση, που κι αυτός –ο έρωτας‐ είναι από αυτόν –τον νου‐ και μέσα σ’ αυτόν και προέρχεται από αυτόν μαζί με τον ενδότατο λόγο. Κι αυτού καθαρότατο δείγμα, ακόμη και για εκείνους που δεν μπορούν να διακρίνουν τα εσωτερικά τους, είναι η ακόρεστη επιθυμία των ανθρώπων προς τη γνώση94. Έτσι ο ανθρώπινος νους ως εικόνα του ανώτατου Νου είναι πηγή λόγου. Από τον νου προέρχεται ο λόγος, ο οποίος έχει ένα πνεύμα· συνοδεύεται υποχρεωτικά από ένα πνεύμα, ένα νόημα θα λέγαμε απλουστεύοντας λίγο τα πράγματα. Κάθε λόγος έχει κάποιο νόημα, κάτι που εννοεί, αυτό που αναφέρεται ως το πνεύμα κι όχι το γράμμα του λόγου. Ο λόγος αποκαλύπτει, φανερώνει το πνεύμα, αυτό όμως παρότι φανερώνεται από τον λόγο δεν προέρχεται από αυτόν αλλά δια του λόγου από τον νου95. Έτσι κάθε λόγος έχει κάποιο πνεύμα, κάποιο νόημα που προέρχεται από τον νου και φανερώνεται από αυτόν –τον λόγο‐. Το πνεύμα αυτό αποτελεί τον έρωτα του νου προς τον λόγο, την ακόρεστη επιθυμία για γνώση, αλλά και αμφίδρομα: αποτελεί τον έρωτα του λόγου προς τον νου, την ακόρεστη επιθυμία να γνωρίσει κανείς τον νου του, το ποιος είναι στο βάθος της ύπαρξής του.
Ακόμα και το σώμα που κτίστηκε μαζί με την ψυχή μαρτυρεί για την ερωτική φύση του ανθρώπινου πνεύματος. Το πνεύμα ως ζωοποιό συνέχει και ζωοποιεί το συνημμένο σώμα, και αποδεικνύει στους εχέφρονες ότι είναι νοερός έρως, το ζωοποιό στοιχείο του σώματος, το οποίο προέρχεται από τον νου και είναι του λόγου, και είναι μέσα στο λόγο και στον νου, κι έχει μέσα του και τον λόγο και τον νου. Διότι η ψυχή έχει δι’ αυτού φυσικώς την προς το σώμα της συνάφεια τόσο αγαπητή, ώστε να μη θέλει ποτέ να το εγκαταλείψει, και δεν το εγκαταλείπει καθόλου, εάν δεν επιβληθεί κάποια βία από φοβερή νόσο ή κτύπημα εξωτερικά96.
III. Διάκριση τής ουσίας τού τριαδικού νού, λόγου, πνεύματος από τις ενέργειές του. Η σχέση τού ενδότατου λόγου με τον προφορικό, τον ενδιάθετο και τον διανοητικό λόγο
Όπως προαναφέρθηκε η ψυχή ως νοερή και αόρατη είναι ακατάληπτη από τις αισθήσεις97, ενώ οι ενέργειές της είναι αυτές που την φανερώνουν. Προφανώς το ίδιο ισχύει και για τον νου, εφόσον αυτός αποτελεί το λογικό μέρος της ψυχής. Έτσι, στην προηγούμενη παράγραφο χρησιμοποιήθηκε μια απλούστευση, προκειμένου να γίνει κατανοητή η σχέση του νου με τον λόγο και το πνεύμα. Ειπώθηκε ότι κάθε λόγος έχει ένα πνεύμα ‐ νόημα. Πράγματι δεν υπάρχει είτε γραπτός είτε προφορικός λόγος, ο οποίος δεν έχει κάποιο πνεύμα, νόημα, δεν μεταφέρει κάποιο μήνυμα. Όταν όμως λέμε ότι το λογικό μέρος της ψυχής είναι νους, λόγος και πνεύμα, δεν εννοούμε τον προφορικό λόγο που βγαίνει από το στόμα μας και προφέρεται από τα χείλη μας, ο οποίος έχει κάποιο νόημα και μεταφέρει το αντίστοιχο μήνυμα. Αυτός ο λόγος και αυτό το πνεύμα που σχετίζονται με την ανθρώπινη ομιλία αποτελούν ουσιώδεις ενέργειες του νου ή του ενδότατου λόγου· φανερώνουν κάτι από την ουσία του ενδότατου λόγου και πνεύματος, κάτι από την μεταξύ τους σχέση, γι’ αυτό και αποκαλούνται ουσιώδεις ενέργειες, αλλά δεν μπορούν να φανερώσουν και να αποκαλύψουν την ουσία τους σε όλη τους την έκταση.
Ο άγιος Γρηγόριος εξηγεί ότι ο προφορικός λόγος δεν ανήκει σε νου, αλλά σε σώμα που κινείται από νου. Ο ενδιάθετος λόγος είναι εσωτερικός, πραγματοποιείται μέσα μας αλλά αυτό γίνεται με τύπους φθόγγων. Ο διανοητικός λόγος κι αν ακόμα είναι χωρίς φθόγγους ακολουθεί μία πορεία συλλογιστική μέχρις ότου καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα. Όλα αυτά τα είδη λόγων είναι αποτελέσματα κάποιων διεργασιών και αποτελούν ενέργειες του νου. Ο ενδότατος λόγος είναι ο γεννώμενος από τον νου και συνυπάρχει πάντοτε με τον νου, είναι έμφυτος στον άνθρωπο και εναποτέθηκε σ’ αυτόν από τότε που πλάστηκε κατ’ εικόνα του Θεού98.
Το ίδιο μας εξηγεί ότι ισχύει και για το πνεύμα του νου. Δεν είναι αυτό που συνυπάρχει, που συνοδεύει τον προφορικό λόγο, διότι κι αυτό έχει σωματική προέλευση, εφόσον εναρμόζεται στον λόγο μας μέσω του σώματος. Δεν είναι ούτε το πνεύμα που συνυπάρχει στον ενδιάθετο ούτε και στον διανοητικό λόγο, που είναι ασώματοι· και στις δύο αυτές περιπτώσεις, το συνυπάρχον πνεύμα είναι ορμή του νου και διαρκεί χρονικά όσο κι ο αντίστοιχος λόγος, κι εμφανίζει εξέλιξη παράλληλα με την εξέλιξη του αντίστοιχου λόγου99. Το πνεύμα του νου είναι συμπροερχόμενο από αυτόν και συνυπάρχον με τον ενδότατο λόγο, εφόσον φύσει συνοδεύει πάντοτε τον λόγο100 ως ο μεταξύ νου και λόγου απόρρητος έρωτας, όπως προαναφέρθηκε. Τα τρία αυτά, νους, λόγος πνεύμα είναι σύμφυτα101 και δεν αποτελούν πρόσωπα, υποστάσεις, όπως συμβαίνει στην Αγία Τριάδα, αλλά δεν αποτελούν και τρεις ανεξάρτητες πραγματικότητες· συναποτελούν τον ένα και ενιαίο τριαδικό νου102 κατ’ εικόνα του ενός Τριαδικού Θεού.
IV. Η διάσπαση τού κατ’ εικόνα ‐ τού ενιαίου τού νού
Το κατ’ εικόνα, που αποτελεί την ιδιαίτερη τιμή του δημιουργού προς το πλάσμα του, δεν δόθηκε αναιτίως στον άνθρωπο· του δόθηκε, ώστε να τον καταστήσει δεκτικό της θεότητας, για να μπορέσει να ζήσει την ζωή του Θεού, να γίνει ένα με Αυτόν, να γίνει ό,τι κι Αυτός κατά Χάριν, να γίνει κατά τα πάντα θεός εκτός από την κατ’ ουσίαν ταυτότητα. Είναι τόσο υψηλή η τάξη της ανθρώπινης φύσης, ώστε να αποτελεί την μετά την ανώτατη Τριάδα τριαδική φύση. Γι’ αυτό και οφείλει να φυλάγει την τάξη της. Γι’ αυτό της δόθηκε ο λόγος ως δύναμη γνώσης, γι’ αυτό της δόθηκε και το πνεύμα ως δύναμη αγάπης· ώστε με τη βοήθειά τους και την ορθή χρήση τους να στραφεί ο άνθρωπος προς τον δημιουργό του, να τον αναζητήσει, να τον αγαπήσει, να τον γνωρίσει, να προσελκύσει κατά καιρούς την απόρρητη αίγλη της θεϊκής φύσης και με τον τρόπο αυτό να αποκτήσει το καθ’ ομοίωσιν, τις απόρρητες δωρεές και την αληθινή και χαριτωμένη αιώνια ζωή103. Βέβαια, τα χαρίσματα και οι δωρεές δεν μπορούν να αποτελούν στόχο του φιλόθεου ανθρώπου. Ο φιλόθεος άνθρωπος κινείται με στόχο του να αγαπήσει τον Θεό με όλη του την καρδιά104. Η αγάπη είναι η αρχή, διότι εκείνη θα καρποφορήσει στον κατάλληλο καιρό τα χαρίσματα, που αποτελούν το πάρεργο του ταξιδιού προς τον Θεό, κατά την αναλογία της καθαρότητας του ανθρώπου105. Ο θείος πόθος είναι αυτός που θα καθαρίσει κάθε διάθεση και κάθε δύναμη της ψυχής και του σώματος κάνοντας την κάθαρση του νου πιο σταθερή και καθιστώντας τον άνθρωπο δεκτικό της θεοποιού Χάριτος106.
Η διαφύλαξη της τάξης της τριαδικής φύσης του ανθρώπου σημαίνει ότι ο νους πλάστηκε για να είναι ενιαίος. Ο προπτωτικός άνθρωπος είχε όχι μόνο το κατ’ εικόνα, δηλαδή την τριαδικότητα του νου, αλλά και το καθ’ ομοίωσιν ολόκληρο, επειδή η ψυχή του ήταν ενιαία σε νου, λόγο και πνεύμα107. Παρά ταύτα, η πτώση και η μετά την πτώση αμαρτία οδηγεί σε διάσπαση κι έτσι ο άνθρωπος αχρειώνεται και υφίσταται πάθος παραπλήσιο μ’ εκείνους που από μανία κατασπαράζουν τις σάρκες τους ελεεινώς. Διότι κι αυτός καταστρέφει και κατασπαράζει αθλιώτατα την έμφυτη καλλονή του, ξεσχίζοντας με αφροσύνη τον από την αγάπη διαμορφούμενο μέσα του τριαδικό και υπερκόσμιο κόσμο της ψυχής του108. Αυτός είναι και ο λόγος που ο άνθρωπος δεν γνωρίζει ούτε τον εαυτό του, το βάθος του, το είναι του, τον νου του, αλλά ούτε και την ασθένειά του. Η διάσπαση που έχει προκληθεί έχει αλλοιώσει και αχρειώσει τόσο πολύ την εικόνα, ώστε να μην είναι πλέον αναγνωρίσιμη. Την αχρείωση αυτή την υφίσταται κατά κύριο λόγο το έμφυτο μέσα του πνεύμα. Η πρώτη αχρείωσή του πραγματοποιήθηκε κατά την πτώση, όταν απώλεσε την κοινωνία με την Χάρη του Παναγίου Πνεύματος, που το τρέφει και του παρέχει την αληθινή ζωή. Δεν πραγματοποιήθηκε όμως τότε μία φορά εφάπαξ. Δυστυχώς συνεχίζει και τώρα να αχρειώνεται πάλι από εμάς, γι’ αυτό και στους περισσότερους έγινε άφαντο, όχι όμως και στους αξιωμένους από τον ανώτατο Πατέρα της τέλειας και ειλικρινούς ανακαινίσεως του νου. Αυτοί που δέχτηκαν την ανακαίνιση από την Χάρη του Θεού απέκτησαν και πάλι την ενότητα νου, λόγου και πνεύματος και μαζί μ’ αυτήν τα τεκμήρια του θείου κάλλους που διαπορθμεύονται πλούσια προς το συνημμένο σώμα για να μεσιτεύουν ανάμεσα στη θεία Χάρη και στην παχύτητα της σάρκας και να εμβάλλουν δύναμη στους αδύνατους109. Επομένως, όποιος θελήσει να γνωρίσει αυτές τις πραγματικότητες πρέπει να ξεκινήσει με τη Χάρη του Θεού μία προσπάθεια επιστροφής στον εαυτό του, αποβάλλοντας παράλληλα ο,τιδήποτε τον διασπά και του απαγορεύει την επιστροφή.
Σημειώσεις
88. «Τὸ γὰρ κατ’ εἰκόνα τοῦτο, οὐχ ἡ τοῦ σώματος ἔχει θέσις ἀλλ’ ἡ τοῦ νοῦ πάντως φύσις, οὗ μηδὲν κατὰ φύσιν κρεῖττον. Εἰ γὰρ ἦν τι κρεῖττον, ἐν ἐκείνῳ ἂν ὑπῆρχε τὸ κατ’ εἰκόνα». Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 27, PG 150, 1137D, κζ΄, ΕΠΕ 8, 104, 8 – 11.
89. «Ἡ νοερὰ καὶ λογικὴ φύσις τῆς ψυχῆς, μόνη νοῦν ἔχουσα καὶ λόγον καὶ πνεῦμα ζωοποιόν, μόνη καὶ τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων μᾶλλον κατ’ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, παρ’ αὐτοῦ δεδημιούργηται». Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 39, PG 150, 1148Β, λθ΄, ΕΠΕ 8, 118, 27 – 120, 3.
90. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 34, PG 150, 1141C, λδ΄, ΕΠΕ 8, 110, 12.
91. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 35, PG 150, 1144B ‐ D, λε΄, ΕΠΕ 8, 112 ‐ 114.
92. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 36, PG 150, 1144D – 1145Α, λς΄, ΕΠΕ 8, 114 ‐ 116.
93. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 37, PG 150, 1145C, λζ΄, ΕΠΕ 8, 116, 29 – 118, 1.
94. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 37, PG 150, 1145B ‐ C, λζ΄, ΕΠΕ 8, 116, 15 ‐ 21. Βλ. σχετικά και Δ. Τσελεγγίδη, Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ, Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ 1984, σελ. 63.
95. Πρβλ. Ιεροθέου Σ. Βλάχου, ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, Πατερική θεραπευτική αγωγή, Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού, Έδεσσα 1986, σελ. 193.
96. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 38, PG 150, 1148Α, λη΄, ΕΠΕ 8, 118, 16 – 26. Πρβλ. Ιεροθέου Σ. Βλάχου, ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, Πατερική θεραπευτική αγωγή, Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού, Έδεσσα 1986, σελ. 98.
97. «… ἡ ψυχὴ οὐχ ὁρατὸν οὐδὲ καταληπτὸν αἰσθήσει, ἃ δὲ δίδωσι τοῖς ἔχουσι ταῦτα ταύτην ἐμφανίζει …». Προς Ιωάννην και Θεόδωρον τους φιλοσόφους, 4, Π. Χρήστου 5, 233, ΕΠΕ 8, 438, 23 ‐25.
98. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 35, PG 150, 1144B ‐ C, λε΄, ΕΠΕ 8, 112, 17 ‐ 27.
99. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 36, PG 150, 1144D, λς΄, ΕΠΕ 8, 114, 14 ‐ 20.
100. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 37, PG 150, 1145D, λη΄, ΕΠΕ 8, 118, 13 ‐ 14.
101. «… νοῦν καὶ λόγον καὶ πνεῦμα, συμφυῆ τὰ τρία ταῦτα…». Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 43, PG 150, 1152Β, μγ΄, ΕΠΕ 8, 126, 25 ‐ 26.
102. «… τὸ ἑνιαῖον τοῦ νοῦ τρισσόν…». Περί προσευχής και καθαρότητος καρδίας, 2, PG 150, 1120Α, ΕΠΕ 8, 266, 10.
103. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 40, PG 150, 1148C ‐ 1149Α, μ΄, ΕΠΕ 8, 120 – 122.
104. «… ἀλλ’ ἵνα φθάσωμεν μόνον ἐν πάσῃ αἰσθήσει καὶ πληροφορίᾳ καρδίας ἀγαπῆσαι τὸν Θεόν». Λόγος αντιρρητικός Ζ΄, 10, 31, Π. Χρήστου 3, 484, ΕΠΕ 6, 540, 11 – 12.
105. Λόγος αντιρρητικός Ζ΄, 11, 40, Π. Χρήστου 3, 492, ΕΠΕ 6, 556, 22 – 25.
106. Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων 3,3, 12 Π. Χρήστου 1, 690, ΕΠΕ 2, 602, 21 ‐ 24.
107. «… καὶ τὸ κατ’ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν θείαν τὴν ψυχὴν ἔχειν ἐντελῶς ὡς ἑνιαίαν οὖσαν ἐν νῷ καὶ λόγῳ καὶ πνεύματι». Περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος, 9, Π. Χρήστου 1, 85, Β΄ ΕΠΕ, 1, 196 ‐ 198.
108. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 40, PG 150, 1149Α, μ΄, ΕΠΕ 8, 122, 10 ‐ 16.
109. Προς Ιωάννην και Θεόδωρον τους φιλοσόφους, 19, Π. Χρήστου 5, 240, ΕΠΕ 8, 454, 4 ‐ 13.
I. Η τριαδικότητα τού Θεού και η σχέση τών τριών προσώπων τής Αγίας Τριάδας
Ο ανώτατος Νους που έχει ως φύση του την αγαθότητα, αυτή η πανάγαθη και υπεράγαθη αγαθότητα δεν θα μπορούσε να μην είναι και πηγή αγαθότητας· τότε θα υπολείπονταν στην τελειότητα εξηγεί ο άγιος. Το προερχόμενο από την πηγή αυτή που είναι νους δεν μπορεί παρά να είναι λόγος, ο οποίος αποτελεί την πάντοτε συνυπάρχουσα γνώση σε έναν νου, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το νερό που αναβλύζει από μία πηγή και πάντα συνυπάρχει με αυτήν. Εάν από την πηγή δεν αναβλύζει νερό, τότε αυτή δεν μπορεί να λέγεται πηγή· ούτε όμως και νερό μπορεί να αναβλύζει χωρίς την ύπαρξη πηγής. Το ίδιο κατ’ αναλογία συμβαίνει με τον νου και τον πάντοτε συνυπάρχοντα σ’ αυτόν λόγο – γνώση. Έτσι λοιπόν από τον ανώτατο Νου – Πατέρα ‐ πηγή γεννάται ο ανώτατος Λόγος, ο Υιός, η ενυπόστατη Σοφία και Γνώση του Θεού που είναι απαράλλακτα ίδιος με τον Πατέρα. Δεν διαφέρουν σε τίποτε ως προς την ουσία τους παρά μόνον ως προς την υπόστασή τους· ο Πατήρ είναι η αρχή, η πηγή, και ο Υιός γεννάται θεοπρεπώς από τον Πατέρα91.
Όπως ο νους δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς λόγο, έτσι και ο λόγος δεν μπορεί να εννοηθεί χωρίς πνεύμα· γι’ αυτό και ο προερχόμενος από τον Θεό, Θεός Λόγος, έχει συμπροερχόμενο από τον Πατέρα το Άγιο Πνεύμα… Εκείνο το Πνεύμα του ανωτάτου Λόγου είναι σαν ένας απόρρητος έρωτας του γεννήτορος προς τον ίδιο τον γεννηθέντα Λόγο, το οποίο Πνεύμα χρησιμοποιεί και ο επέραστος Λόγος και Υιός του Πατρός προς τον γεννήτορα, κι αυτό, επειδή τον έχει συμπροελθόντα από τον Πατέρα και αναπαυόμενο συμφυώς μέσα σ’ αυτόν. Από τον Λόγο γνωρίσαμε ότι το Πνεύμα έχει διαφορετικό τρόπο ύπαρξης από τον Πατέρα κι ότι δεν είναι μόνο του Πατρός αλλά και του Υιού. Από τον Πατέρα προέρχεται και ο Λόγος και το Πνεύμα· ο Λόγος γεννάται και το Πνεύμα εκπορεύεται. Το Πνεύμα ανήκει και στον Υιό ως Πνεύμα αλήθειας και σοφίας και λόγου. Έτσι το Άγιο Πνεύμα είναι η προαιώνια χαρά του Πατρός και του Υιού και είναι κοινό σ’ αυτούς κατά την χρήση, και πέμπεται και από τους δύο στους αξίους, ενώ κατά την ύπαρξη είναι μόνο του Πατρός, γι’ αυτό και μόνο από αυτόν εκπορεύεται κατά την ύπαρξη92. Αυτός ο θείος έρως, το Πνεύμα το Άγιο, που καλείται και Παράκλητος άλλος, διότι συνοδεύει τον Λόγο, δεν υπολείπεται σε τίποτε στην ουσία του από τον Πατέρα και τον Υιό, είναι απαράλλακτα ίδιος και διαφέρει μόνο στην υπόσταση, η οποία μας παριστάνει αυτόν να προέρχεται από τον Πατέρα κατά τρόπο θεοπρεπή και εκπορευτό93.
II. Ο νους, ο λόγος και το πνεύμα τού ανθρώπου ως εικόνα τής Αγίας Τριάδας
Πάνω στην τριαδικότητα του Θεού και στην σχέση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας βασίζει ο άγιος και την τριαδικότητα του ανθρώπινου νου. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι αυτού του ανώτατου έρωτα την εικόνα έχει και ο νους μας που κτίστηκε κατ’ εικόνα του Θεού, για την από αυτόν και μέσα σ’ αυτόν διαρκώς υπάρχουσα γνώση, που κι αυτός –ο έρωτας‐ είναι από αυτόν –τον νου‐ και μέσα σ’ αυτόν και προέρχεται από αυτόν μαζί με τον ενδότατο λόγο. Κι αυτού καθαρότατο δείγμα, ακόμη και για εκείνους που δεν μπορούν να διακρίνουν τα εσωτερικά τους, είναι η ακόρεστη επιθυμία των ανθρώπων προς τη γνώση94. Έτσι ο ανθρώπινος νους ως εικόνα του ανώτατου Νου είναι πηγή λόγου. Από τον νου προέρχεται ο λόγος, ο οποίος έχει ένα πνεύμα· συνοδεύεται υποχρεωτικά από ένα πνεύμα, ένα νόημα θα λέγαμε απλουστεύοντας λίγο τα πράγματα. Κάθε λόγος έχει κάποιο νόημα, κάτι που εννοεί, αυτό που αναφέρεται ως το πνεύμα κι όχι το γράμμα του λόγου. Ο λόγος αποκαλύπτει, φανερώνει το πνεύμα, αυτό όμως παρότι φανερώνεται από τον λόγο δεν προέρχεται από αυτόν αλλά δια του λόγου από τον νου95. Έτσι κάθε λόγος έχει κάποιο πνεύμα, κάποιο νόημα που προέρχεται από τον νου και φανερώνεται από αυτόν –τον λόγο‐. Το πνεύμα αυτό αποτελεί τον έρωτα του νου προς τον λόγο, την ακόρεστη επιθυμία για γνώση, αλλά και αμφίδρομα: αποτελεί τον έρωτα του λόγου προς τον νου, την ακόρεστη επιθυμία να γνωρίσει κανείς τον νου του, το ποιος είναι στο βάθος της ύπαρξής του.
Ακόμα και το σώμα που κτίστηκε μαζί με την ψυχή μαρτυρεί για την ερωτική φύση του ανθρώπινου πνεύματος. Το πνεύμα ως ζωοποιό συνέχει και ζωοποιεί το συνημμένο σώμα, και αποδεικνύει στους εχέφρονες ότι είναι νοερός έρως, το ζωοποιό στοιχείο του σώματος, το οποίο προέρχεται από τον νου και είναι του λόγου, και είναι μέσα στο λόγο και στον νου, κι έχει μέσα του και τον λόγο και τον νου. Διότι η ψυχή έχει δι’ αυτού φυσικώς την προς το σώμα της συνάφεια τόσο αγαπητή, ώστε να μη θέλει ποτέ να το εγκαταλείψει, και δεν το εγκαταλείπει καθόλου, εάν δεν επιβληθεί κάποια βία από φοβερή νόσο ή κτύπημα εξωτερικά96.
III. Διάκριση τής ουσίας τού τριαδικού νού, λόγου, πνεύματος από τις ενέργειές του. Η σχέση τού ενδότατου λόγου με τον προφορικό, τον ενδιάθετο και τον διανοητικό λόγο
Όπως προαναφέρθηκε η ψυχή ως νοερή και αόρατη είναι ακατάληπτη από τις αισθήσεις97, ενώ οι ενέργειές της είναι αυτές που την φανερώνουν. Προφανώς το ίδιο ισχύει και για τον νου, εφόσον αυτός αποτελεί το λογικό μέρος της ψυχής. Έτσι, στην προηγούμενη παράγραφο χρησιμοποιήθηκε μια απλούστευση, προκειμένου να γίνει κατανοητή η σχέση του νου με τον λόγο και το πνεύμα. Ειπώθηκε ότι κάθε λόγος έχει ένα πνεύμα ‐ νόημα. Πράγματι δεν υπάρχει είτε γραπτός είτε προφορικός λόγος, ο οποίος δεν έχει κάποιο πνεύμα, νόημα, δεν μεταφέρει κάποιο μήνυμα. Όταν όμως λέμε ότι το λογικό μέρος της ψυχής είναι νους, λόγος και πνεύμα, δεν εννοούμε τον προφορικό λόγο που βγαίνει από το στόμα μας και προφέρεται από τα χείλη μας, ο οποίος έχει κάποιο νόημα και μεταφέρει το αντίστοιχο μήνυμα. Αυτός ο λόγος και αυτό το πνεύμα που σχετίζονται με την ανθρώπινη ομιλία αποτελούν ουσιώδεις ενέργειες του νου ή του ενδότατου λόγου· φανερώνουν κάτι από την ουσία του ενδότατου λόγου και πνεύματος, κάτι από την μεταξύ τους σχέση, γι’ αυτό και αποκαλούνται ουσιώδεις ενέργειες, αλλά δεν μπορούν να φανερώσουν και να αποκαλύψουν την ουσία τους σε όλη τους την έκταση.
Ο άγιος Γρηγόριος εξηγεί ότι ο προφορικός λόγος δεν ανήκει σε νου, αλλά σε σώμα που κινείται από νου. Ο ενδιάθετος λόγος είναι εσωτερικός, πραγματοποιείται μέσα μας αλλά αυτό γίνεται με τύπους φθόγγων. Ο διανοητικός λόγος κι αν ακόμα είναι χωρίς φθόγγους ακολουθεί μία πορεία συλλογιστική μέχρις ότου καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα. Όλα αυτά τα είδη λόγων είναι αποτελέσματα κάποιων διεργασιών και αποτελούν ενέργειες του νου. Ο ενδότατος λόγος είναι ο γεννώμενος από τον νου και συνυπάρχει πάντοτε με τον νου, είναι έμφυτος στον άνθρωπο και εναποτέθηκε σ’ αυτόν από τότε που πλάστηκε κατ’ εικόνα του Θεού98.
Το ίδιο μας εξηγεί ότι ισχύει και για το πνεύμα του νου. Δεν είναι αυτό που συνυπάρχει, που συνοδεύει τον προφορικό λόγο, διότι κι αυτό έχει σωματική προέλευση, εφόσον εναρμόζεται στον λόγο μας μέσω του σώματος. Δεν είναι ούτε το πνεύμα που συνυπάρχει στον ενδιάθετο ούτε και στον διανοητικό λόγο, που είναι ασώματοι· και στις δύο αυτές περιπτώσεις, το συνυπάρχον πνεύμα είναι ορμή του νου και διαρκεί χρονικά όσο κι ο αντίστοιχος λόγος, κι εμφανίζει εξέλιξη παράλληλα με την εξέλιξη του αντίστοιχου λόγου99. Το πνεύμα του νου είναι συμπροερχόμενο από αυτόν και συνυπάρχον με τον ενδότατο λόγο, εφόσον φύσει συνοδεύει πάντοτε τον λόγο100 ως ο μεταξύ νου και λόγου απόρρητος έρωτας, όπως προαναφέρθηκε. Τα τρία αυτά, νους, λόγος πνεύμα είναι σύμφυτα101 και δεν αποτελούν πρόσωπα, υποστάσεις, όπως συμβαίνει στην Αγία Τριάδα, αλλά δεν αποτελούν και τρεις ανεξάρτητες πραγματικότητες· συναποτελούν τον ένα και ενιαίο τριαδικό νου102 κατ’ εικόνα του ενός Τριαδικού Θεού.
IV. Η διάσπαση τού κατ’ εικόνα ‐ τού ενιαίου τού νού
Το κατ’ εικόνα, που αποτελεί την ιδιαίτερη τιμή του δημιουργού προς το πλάσμα του, δεν δόθηκε αναιτίως στον άνθρωπο· του δόθηκε, ώστε να τον καταστήσει δεκτικό της θεότητας, για να μπορέσει να ζήσει την ζωή του Θεού, να γίνει ένα με Αυτόν, να γίνει ό,τι κι Αυτός κατά Χάριν, να γίνει κατά τα πάντα θεός εκτός από την κατ’ ουσίαν ταυτότητα. Είναι τόσο υψηλή η τάξη της ανθρώπινης φύσης, ώστε να αποτελεί την μετά την ανώτατη Τριάδα τριαδική φύση. Γι’ αυτό και οφείλει να φυλάγει την τάξη της. Γι’ αυτό της δόθηκε ο λόγος ως δύναμη γνώσης, γι’ αυτό της δόθηκε και το πνεύμα ως δύναμη αγάπης· ώστε με τη βοήθειά τους και την ορθή χρήση τους να στραφεί ο άνθρωπος προς τον δημιουργό του, να τον αναζητήσει, να τον αγαπήσει, να τον γνωρίσει, να προσελκύσει κατά καιρούς την απόρρητη αίγλη της θεϊκής φύσης και με τον τρόπο αυτό να αποκτήσει το καθ’ ομοίωσιν, τις απόρρητες δωρεές και την αληθινή και χαριτωμένη αιώνια ζωή103. Βέβαια, τα χαρίσματα και οι δωρεές δεν μπορούν να αποτελούν στόχο του φιλόθεου ανθρώπου. Ο φιλόθεος άνθρωπος κινείται με στόχο του να αγαπήσει τον Θεό με όλη του την καρδιά104. Η αγάπη είναι η αρχή, διότι εκείνη θα καρποφορήσει στον κατάλληλο καιρό τα χαρίσματα, που αποτελούν το πάρεργο του ταξιδιού προς τον Θεό, κατά την αναλογία της καθαρότητας του ανθρώπου105. Ο θείος πόθος είναι αυτός που θα καθαρίσει κάθε διάθεση και κάθε δύναμη της ψυχής και του σώματος κάνοντας την κάθαρση του νου πιο σταθερή και καθιστώντας τον άνθρωπο δεκτικό της θεοποιού Χάριτος106.
Η διαφύλαξη της τάξης της τριαδικής φύσης του ανθρώπου σημαίνει ότι ο νους πλάστηκε για να είναι ενιαίος. Ο προπτωτικός άνθρωπος είχε όχι μόνο το κατ’ εικόνα, δηλαδή την τριαδικότητα του νου, αλλά και το καθ’ ομοίωσιν ολόκληρο, επειδή η ψυχή του ήταν ενιαία σε νου, λόγο και πνεύμα107. Παρά ταύτα, η πτώση και η μετά την πτώση αμαρτία οδηγεί σε διάσπαση κι έτσι ο άνθρωπος αχρειώνεται και υφίσταται πάθος παραπλήσιο μ’ εκείνους που από μανία κατασπαράζουν τις σάρκες τους ελεεινώς. Διότι κι αυτός καταστρέφει και κατασπαράζει αθλιώτατα την έμφυτη καλλονή του, ξεσχίζοντας με αφροσύνη τον από την αγάπη διαμορφούμενο μέσα του τριαδικό και υπερκόσμιο κόσμο της ψυχής του108. Αυτός είναι και ο λόγος που ο άνθρωπος δεν γνωρίζει ούτε τον εαυτό του, το βάθος του, το είναι του, τον νου του, αλλά ούτε και την ασθένειά του. Η διάσπαση που έχει προκληθεί έχει αλλοιώσει και αχρειώσει τόσο πολύ την εικόνα, ώστε να μην είναι πλέον αναγνωρίσιμη. Την αχρείωση αυτή την υφίσταται κατά κύριο λόγο το έμφυτο μέσα του πνεύμα. Η πρώτη αχρείωσή του πραγματοποιήθηκε κατά την πτώση, όταν απώλεσε την κοινωνία με την Χάρη του Παναγίου Πνεύματος, που το τρέφει και του παρέχει την αληθινή ζωή. Δεν πραγματοποιήθηκε όμως τότε μία φορά εφάπαξ. Δυστυχώς συνεχίζει και τώρα να αχρειώνεται πάλι από εμάς, γι’ αυτό και στους περισσότερους έγινε άφαντο, όχι όμως και στους αξιωμένους από τον ανώτατο Πατέρα της τέλειας και ειλικρινούς ανακαινίσεως του νου. Αυτοί που δέχτηκαν την ανακαίνιση από την Χάρη του Θεού απέκτησαν και πάλι την ενότητα νου, λόγου και πνεύματος και μαζί μ’ αυτήν τα τεκμήρια του θείου κάλλους που διαπορθμεύονται πλούσια προς το συνημμένο σώμα για να μεσιτεύουν ανάμεσα στη θεία Χάρη και στην παχύτητα της σάρκας και να εμβάλλουν δύναμη στους αδύνατους109. Επομένως, όποιος θελήσει να γνωρίσει αυτές τις πραγματικότητες πρέπει να ξεκινήσει με τη Χάρη του Θεού μία προσπάθεια επιστροφής στον εαυτό του, αποβάλλοντας παράλληλα ο,τιδήποτε τον διασπά και του απαγορεύει την επιστροφή.
Σημειώσεις
88. «Τὸ γὰρ κατ’ εἰκόνα τοῦτο, οὐχ ἡ τοῦ σώματος ἔχει θέσις ἀλλ’ ἡ τοῦ νοῦ πάντως φύσις, οὗ μηδὲν κατὰ φύσιν κρεῖττον. Εἰ γὰρ ἦν τι κρεῖττον, ἐν ἐκείνῳ ἂν ὑπῆρχε τὸ κατ’ εἰκόνα». Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 27, PG 150, 1137D, κζ΄, ΕΠΕ 8, 104, 8 – 11.
89. «Ἡ νοερὰ καὶ λογικὴ φύσις τῆς ψυχῆς, μόνη νοῦν ἔχουσα καὶ λόγον καὶ πνεῦμα ζωοποιόν, μόνη καὶ τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων μᾶλλον κατ’ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, παρ’ αὐτοῦ δεδημιούργηται». Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 39, PG 150, 1148Β, λθ΄, ΕΠΕ 8, 118, 27 – 120, 3.
90. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 34, PG 150, 1141C, λδ΄, ΕΠΕ 8, 110, 12.
91. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 35, PG 150, 1144B ‐ D, λε΄, ΕΠΕ 8, 112 ‐ 114.
92. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 36, PG 150, 1144D – 1145Α, λς΄, ΕΠΕ 8, 114 ‐ 116.
93. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 37, PG 150, 1145C, λζ΄, ΕΠΕ 8, 116, 29 – 118, 1.
94. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 37, PG 150, 1145B ‐ C, λζ΄, ΕΠΕ 8, 116, 15 ‐ 21. Βλ. σχετικά και Δ. Τσελεγγίδη, Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ, Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ 1984, σελ. 63.
95. Πρβλ. Ιεροθέου Σ. Βλάχου, ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, Πατερική θεραπευτική αγωγή, Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού, Έδεσσα 1986, σελ. 193.
96. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 38, PG 150, 1148Α, λη΄, ΕΠΕ 8, 118, 16 – 26. Πρβλ. Ιεροθέου Σ. Βλάχου, ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, Πατερική θεραπευτική αγωγή, Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού, Έδεσσα 1986, σελ. 98.
97. «… ἡ ψυχὴ οὐχ ὁρατὸν οὐδὲ καταληπτὸν αἰσθήσει, ἃ δὲ δίδωσι τοῖς ἔχουσι ταῦτα ταύτην ἐμφανίζει …». Προς Ιωάννην και Θεόδωρον τους φιλοσόφους, 4, Π. Χρήστου 5, 233, ΕΠΕ 8, 438, 23 ‐25.
98. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 35, PG 150, 1144B ‐ C, λε΄, ΕΠΕ 8, 112, 17 ‐ 27.
99. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 36, PG 150, 1144D, λς΄, ΕΠΕ 8, 114, 14 ‐ 20.
100. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 37, PG 150, 1145D, λη΄, ΕΠΕ 8, 118, 13 ‐ 14.
101. «… νοῦν καὶ λόγον καὶ πνεῦμα, συμφυῆ τὰ τρία ταῦτα…». Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 43, PG 150, 1152Β, μγ΄, ΕΠΕ 8, 126, 25 ‐ 26.
102. «… τὸ ἑνιαῖον τοῦ νοῦ τρισσόν…». Περί προσευχής και καθαρότητος καρδίας, 2, PG 150, 1120Α, ΕΠΕ 8, 266, 10.
103. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 40, PG 150, 1148C ‐ 1149Α, μ΄, ΕΠΕ 8, 120 – 122.
104. «… ἀλλ’ ἵνα φθάσωμεν μόνον ἐν πάσῃ αἰσθήσει καὶ πληροφορίᾳ καρδίας ἀγαπῆσαι τὸν Θεόν». Λόγος αντιρρητικός Ζ΄, 10, 31, Π. Χρήστου 3, 484, ΕΠΕ 6, 540, 11 – 12.
105. Λόγος αντιρρητικός Ζ΄, 11, 40, Π. Χρήστου 3, 492, ΕΠΕ 6, 556, 22 – 25.
106. Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων 3,3, 12 Π. Χρήστου 1, 690, ΕΠΕ 2, 602, 21 ‐ 24.
107. «… καὶ τὸ κατ’ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν θείαν τὴν ψυχὴν ἔχειν ἐντελῶς ὡς ἑνιαίαν οὖσαν ἐν νῷ καὶ λόγῳ καὶ πνεύματι». Περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος, 9, Π. Χρήστου 1, 85, Β΄ ΕΠΕ, 1, 196 ‐ 198.
108. Κεφάλαια εκατόν πεντήκοντα, 40, PG 150, 1149Α, μ΄, ΕΠΕ 8, 122, 10 ‐ 16.
109. Προς Ιωάννην και Θεόδωρον τους φιλοσόφους, 19, Π. Χρήστου 5, 240, ΕΠΕ 8, 454, 4 ‐ 13.
16 σχόλια:
Γιατί αναφέρεται στο κείμενο ο φραστικός όρος "η Χάρις του Παναγίου Πνεύματος"; Η Χάρις δεν είναι του σαρκωθέντος Λόγου;
Πανάγιο είναι καί τό Πνεύμα Κυρίου.
Ο συντάκτης της εργασίας πιστεύεις γνωρίζει την επισήμανσή σου;
ποια η διαφορά του ενδοτάτου λόγου που συνυπάρχει με τον νου από τον προφορικό και εσωτερικό λόγο;
Τήν γνώριζε ο Αγιος. Ο ενδοτατος λόγος τού νού είναι ενέργεια, ΣΤΑΣΗ. ΟΧΙ, ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΛΩΣ ή ΔΕΝ ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΛΩΣ.Ο εσωτερικός καί ο προφορικός ανήκουν στόν εγκέφαλο,σκέψεις ή γνώμες άνευ ουσίας. Αργολογία. Τό υποκείμενο αποδίδει πραγματικότητα στόν ενδιάθετο ή καί εσωτερικότητα. Ανήκει όμως στόν εξωτερικό κόσμο, τό περιβάλλον, τήν κοινωνία. Είναι τό Εγώ ή καί τό αληθινό εγώ μέ τήν προσθήκη τής μεγάλης ιδέας τού μεσσιανισμού.
Αν το Πνεύμα το Άγιο ανήκει στην Υπόσταση του Λόγου και όχι σε Αυτήν του Αγίου Πνεύματος τότε πως ο Άγιος λέει τα παρακάτω:Αυτός ο θείος έρως, το Πνεύμα το Άγιο, που καλείται και Παράκλητος άλλος...
Αντε μετά νά βγάλει άκρη κάποιος. Γι' αυτό δέν διαβάζουμε τούς Πατέρες. Δέν βγάζουμε άκρη.
Σωστό.Δεν βοηθάς όμως και συ λίγο με τον τρόπο που τελικά εξηγείς και δεν εξηγείς.Εύχομαι, ειλικρινά στο λέω, εσύ να κατανοείς το πνεύμα των Πατέρων.
Ο Αγιος Γρηγόριος λέει ότι οι Πατέρες τήν εμπειρία τους δέν τήν εκφράζουν μέ ακρίβεια. Αλλά ανάλογα μέ τήν ποιητική τής καρδιάς τους άλλοτε λένε θεό τόν Κύριο, άλλοτε Αγιο Πνεύμα τό Πνεύμα τού Κυρίου καί άλλοτε Πνεύμα Αγιο τό Αγιο Πνεύμα. Υπάρχουν δύο φάροι. Ο Κύριος εφύσηκε Πνεύμα Αγιο στό πρόσωπο τών μαθητών Του. Τό Πνεύμα Κυρίου, όχι τό Αγιο Πνεύμα. Καί ο Απόστολος μάς λέει ότι τό Αγιο Πνεύμα έρχεται καί σκηνώνει στόν άνθρωπο ο οποίος έχει φθάσει σέ ηλικία Χριστού.Εις ηλικίαν σταυρού. Διότι αυτή είναι η αγαπημένη θέση τού Αγίου Πνεύματος. Βεβαιώνει τού Λόγου τό ασφαλές. Είναι ο στέφανος καί η Δόξα τού Κυρίου.
Θα ήταν ίσως διαφωτιστικό να υπενθυμίσουμε πως κάθε Θεία Υπόσταση επιτελεί ξεχωριστό έργο στο πλαίσιο της Θείας Οικονομίας, της οποίας όμως αυτουργός είναι μόνον ο Λόγος.
«Η Χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος είη μετά πάντων υμών»
Οι Πατέρες πολλές φορές αποκαλούν την Χάρη του Κυρίου ως "Πνεύμα Άγιο" ή "Αγιο Πνεύμα" όπως λέει και ο Αμέθυστος. Άλλωστε και ο ίδιος ο Χριστός είναι Πνεύμα. Δεν είναι όμως το ίδιο πράγμα με τη συνεργεία της Υποστάσεως του Αγίου Πνεύματος που εκδηλώνεται την ημέρα της Πεντηκοστής. Οι Άγιοι φτάνουν σε ηλικία Χριστού λαμβάνοντας τη Χάρη του Κυρίου. Το Άγιο Πνεύμα έρχεται και τελειώνει τον Άγιο, βεβαιώνοντας πως μέσα του κατοικεί ο ίδιος ο Χριστός. "Το Άγιο Πνεύμα, το εν Υιώ αναπαυόμενον" ψάλλουμε, εννοώντας πως το Άγιο Πνεύμα κινείται προς τα εκεί που βρίσκεται ήδη ο Χριστός, όπως έγινε στον Ιορδάνη ποταμό.
Η σύγχυση αυτών των όρων οδήγησε στην παραφροσύνη της ταύτισης της χειροτονίας του κλήρου με την Πεντηκοστή.
Γεώργιος
Αδελφέ Γεώργιε, κατατοπιστικότατος! Τις καλημέρες μας!
Αδελφέ Γεώργιε ένας φίλος μάς είπε ότι διαθέτεις blog. Αν αληθεύει μπορείς νά μάς δώσεις τήν διεύθυνση; Χαιρετούμε.
Σας ευχαριστώ πολύ όλους για τις απαντήσεις σας!
@Αμέθυστος
Δεν διαθέτω δικό μου blog αδελφέ, το δικό σας ιστολόγιο είναι από τα ελάχιστα που παρακολουθώ και αφήνω σχόλια όποτε έχω το χρόνο.
Γεώργιος
Νάναι ευλογημένο αδελφέ!!
Δυο ερωτήσεις: Ποια εικόνα της Αγίας Τριάδος θεωρείτε ως δογματικώς ΟΡΘΗ. Και δεύτερον. Ο Θεός Πατήρ ΠΟΤΕ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ- και με ΠΟΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ακουστική, οπτική π.χ.) στην ιστορία είτε της Παλαιάς είτε της Καινής Διαθήκης ; Ευχαριστώ.
Τής Βάπτισης τού Κυρίου. Στήν Βάπτιση τού Κυρίου καί στό Θαβώρ.
Δημοσίευση σχολίου