ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (83)

Συνέχεια από: Τρίτη 2 Ιουνίου 2020

  
ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ.

Του Enrico Berti.        

                                               Κεφάλαιο ΙΙΙ.

ΜΕΤΟΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ ΚΑΙ “ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΣΜΑ” ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΓΕΛΟΥ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟ (συνέχεια)

         

Αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τόν Μαρξ στην διαλεκτική πέραν τής Εγελιανής γλώσσας-και ίσως, επομένως, πέραν τού όρου “αντίφαση”-είναι ακριβώς η κίνησή της. Το υστερόγραφο καταλήγει πράγματι σ’αυτή την τελευταία. “Στην μυστικοποιημένη της μορφή, η διαλεκτική έγινε μία γερμανική μόδα, διότι φαινόταν να μεταμορφώνει την κατάσταση τών υπαρκτών πραγμάτων. Στην λογική της μορφή η διαλεκτική είναι σκάνδαλο και τρόμος για την αστική τάξη και για τους κορυφαίους δογματικούς της, διότι στην θετική κατανόηση τής καταστάσεως τών πραγμάτων που υπάρχουν, περιλαμβάνει ταυτοχρόνως και την κατανόηση τής αρνήσεώς της, την κατανόησή τής αναγκαίας της δύσης, διότι συλλαμβάνει κάθε μορφή τού γίγνεσθαι στο ρεύμα τής κινήσεως, επομένως και από την εφήμερη πλευρά τους, διότι τίποτε δεν μπορεί να την εμποδίσει και αυτή είναι κριτική και επαναστατική εξ’ ορισμού!" Η μυστικοποιημένη μορφή είναι η Εγελιανή διατύπωση, δηλαδή η ιδεαλιστική, τής διαλεκτικής, η οποία έμοιαζε να μεταμορφώνει την κατάσταση τών πραγμάτων που υπάρχουν, δηλαδή να την δικαιώνουν, να ομολογούν τήν εσωτερική της νόηση, λογική (όλο αυτό που είναι πραγματικό είναι λογικό). Αντιθέτως, η λογική μορφή (φόρμα) είναι η μαρξιστική διατύπωση, δηλαδή υλιστική, τής διαλεκτικής, η οποία στην θετική της κατανόηση τής καταστάσεως των πραγμάτων που υπάρχουν, δηλαδή στην ανάλυση τού καπιταλισμού που έγινε μέσω τού Κεφαλαίου, συμπεριλαμβάνει την κατανόηση τής αναγκαίας του δύσεως και γι’αυτό είναι κριτική (τού καπιταλισμού)  και επαναστατική, δηλαδή έχει την πρόθεση να αναποδογυρίσει την κατάσταση τών πραγμάτων που υπάρχει!

          Γιατί η ιδεαλιστική διαλεκτική δικαιώνει το υπάρχον, ενώ η υλιστική το αναποδογυρίζει; Ακόμη και ο Χέγκελ επέμενε για την ανάγκη τής δύσης, δηλαδή τού τέλους, αλλά το εννοούσε σχετικά με το “πεπερασμένο”, το οποίο θεωρούσε καθαρά ιδανικό και επομένως δήλωνε την πραγματική και αληθινή πραγματικότητα τού απείρου, δηλαδή τού απολύτου! “Η αλήθεια-έλεγε είναι ότι το πεπερασμένο αντιφάσκοντας στον εαυτό του, διότι αυτό δεν είναι, γι’αυτό το απόλυτο είναι…. Το μη είναι τού πεπερασμένου είναι το Είναι τού απολύτου” (επιστήμη της λογικής σ. 495). Αυτό σημαίνει σύμφωνα με τον Μαρξ ότι η πραγματικότης, η οποία γι’αυτόν είναι η καπιταλιστική κοινωνία, ταυτιζόταν από τον Χέγκελ με το απόλυτο, δηλαδή “μεταμορφωμένη” και γι’αυτό δικαιωμένη, με την έννοια ακριβώς ότι όλο αυτό που είναι, είναι λογικό. Αντιθέτως στην υλιστική διαλεκτική, αυτό που είναι αντιφατικό δεν είναι ένα πεπερασμένο καθαρά ιδανικό αλλά η κατάσταση των πραγμάτων που υπάρχει, δηλαδή μία υλική πραγματικότης, η καπιταλιστική κοινωνία, χωρισμένη σε αντιτιθέμενες τάξεις και γι’αυτό η αναγκαία δύση αφορά αυτή την τελευταία.

          Ο Μαρξ το ξεκαθαρίζει, αν υπήρχε ακόμη ανάγκη, στις τελευταίες λέξεις τού υστερόγραφου: “Το πράγμα το οποίο κάνει να αισθανθεί ο αστός, πιο καίρια, σάν άνθρωπος πρακτικός, την αντιφατική κίνηση τής καπιταλιστικής κοινωνίας, είναι οι εναλλασσόμενες περιπέτειες τού περιοδικού κύκλου που διένυσε η μοντέρνα βιομηχανία και η κορυφή αυτών των περιπετειών: η γενική κρίση. Αυτή είναι εκ νέου σε πορεία, παρότι βρίσκεται ακόμη στα εισαγωγικά στάδια: και για την καθολικότητα τής φανέρωσής της, όπως και για την ένταση τών αποτελεσμάτων της, θα εντυπώσει την διαλεκτική ακόμη και στους τυχερούς εκμεταλλευτές τής νέας γερμανικής αυτοκρατορίας” (Το κεφάλαιο, σ.45) Ο “τόπος” τών αντιφάσεων, δηλαδή η κατάσταση τών πραγμάτων που υπάρχει, προορισμένος στην δύση του, δείχνει εδώ την καπιταλιστική κοινωνία. Το σημείο τής αντιφατικής του κινήσεως φανερώνεται στις εναλλασσόμενες περιπέτειες τής  βιομηχανικής οικονομίας και πάνω απ’όλα στην κρίση. Δεν έχει σημασία αν ο Μαρξ θεωρούσε ότι η αναγκαία δύση θα έπρεπε να συμβεί σε μία επόμενη γενική κρίση ή σε μία κομμουνιστική επανάσταση, ή (πιο πιθανή υπόθεση) και στα δύο πράγματα μαζί, όπου η μία θα ήταν η ευκαιρία της άλλης. Αυτό που μετρά είναι ότι ο ανάγκη αυτή τής εξαφάνισης τής καπιταλιστικής κοινωνίας επιβάλλεται από τον αντιφατικό της χαρακτήρα: η αντίφαση δηλαδή είναι αιτία τής ανάγκης τής προόδου. Ακριβώς όπως στον Χέγκελ, η διαλεκτική χρειάζεται για να εξασφαλίσει την ανάγκη: στον Χέγκελ τήν ανάγκη τής ολοκληρώσεως μίας προόδου τής σκέψης, δηλαδή μίας αποδείξεως. Στον Μαρξ, τήν ανάγκη τής ολοκληρώσεως μίας υλικής προόδου, δηλαδή μίας επανάστασης!

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.