Ούτε στις Η.Π.Α. οι συνθήκες είναι καλές, με το σύστημα Υγείας τους σε άθλια κατάσταση και με το χρηματιστηριακό κραχ σε πλήρη εξέλιξη – όπου στο μεν πρώτο φαίνονται καθαρά οι αδυναμίες του από τους χιλιάδες νεκρούς, ενώ στο δεύτερο εκδικείται η μη επίλυση των βασικών αιτιών της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008: οι τεράστιες εισοδηματικές ανισότητες όπως στην εποχή της Μεγάλης Ύφεσης, καθώς επίσης τα συσσωρευμένα υπέρογκα χρέη της μεσαίας τάξης και του δημοσίου. Όπως λέγαμε από πολλά χρόνια τώρα, η μεταφορά πλούτου από τα κάτω προς τα επάνω μέσω της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης της Fed, λειτούργησε επί πλέον όπως σε έναν ετοιμοθάνατο ασθενή οι ενέσεις κορτιζόνης – όπου διατηρείται μεν στη ζωή, αλλά η υγεία του επιδεινώνεται συνεχώς. Λογικά λοιπόν τα νέα μέτρα της Fed και της κυβέρνησης σε συνθήκες πανικού, δεν επέδρασαν καθόλου – ενώ οι αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας λόγω των απολύσεων εξαιτίας της πανδημίας, έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ (6 εκ. την εβδομάδα), όπως τη δεκαετία του 1930. Με το αποκεντρωμένο σύστημα διακυβέρνησης της υπερδύναμης, με ένα πανάκριβο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, με δεκάδες εκατομμύρια ανασφάλιστους Πολίτες, με έναν τεράστιο αριθμό φυλακισμένων και με πολλές χιλιάδες αστέγους, η εξάπλωση του ιού μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη – με καταστροφικά αποτελέσματα για τη χώρα από όλες τις πλευρές, αλλά και για την παγκόσμια ειρήνη.
Ανάλυση
Είναι φανερό πως κάποια στιγμή η επιδημία θα τελειώσει, οι οικονομίες θα ξεκλειδωθούν και οι δρόμοι θα γεμίσουν ξανά με ανθρώπους που θα είναι ανακουφισμένοι – αυτοί που δεν προσβλήθηκαν θανατηφόρα. Δεν είναι φανερό εάν θα επαναληφθεί η τραγωδία μετά από μερικούς μήνες – αφού έχουν εμποδιστεί οι συνθήκες της ανοσίας αγέλης, με τη δημιουργία αντισωμάτων στο 70% του πληθυσμού.
Εν τούτοις, τίποτα δεν θα είναι όπως πριν, αφού βιώνουμε μία σημαντική καμπή στην ιστορία – με πρώτο θύμα την παγκοσμιοποίηση και τις διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού που θα περιορισθούν σε μεγάλο βαθμό, όπως επίσης η συνεχής κινητικότητα των ανθρώπων. Δεν θα είναι όπως πριν ούτε η Δημοκρατία, η οποία έχει πληγεί από πολλές διαφορετικές πλευρές – με τα καταναγκαστικά μέτρα των κρατών, με την αυστηρή αστυνόμευση, με τη στέρηση της ελεύθερης επιλογής και με τη διακυβέρνηση μέσω διαταγμάτων.
Επόμενο θύμα είναι ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος αποτελούσε στην πράξη το πείραμα της διάλυσης των παραδοσιακών πηγών κοινωνικής συνοχής και πολιτικής νομιμότητας, καθώς επίσης της ελαχιστοποίησης του κράτους – με την αντικατάσταση τους από την υπόσχεση της ανόδου του βιοτικού επιπέδου. Η αποψίλωση των δημοσίων συστημάτων υγείας σε πολλά κράτη, από τις Η.Π.Α. έως τη Μ. Βρετανία, την Ισπανία και την Ιταλία, αποδείχθηκε καταστροφική όσον αφορά την αντιμετώπιση του ιού – ενώ η επόμενη ημέρα απαιτεί την ισχυρή δραστηριοποίηση του κράτους, χωρίς το οποίο η τριπλή κρίση που βιώνουμε (οικονομική, χρηματοπιστωτική και υγειονομική, έχουμε αμφιβολίες για την κλιματική) δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθεί.
Ευχόμαστε και ελπίζουμε πάντως να μην είναι η πανδημία εκείνος ο καταλύτης που θα έδινε την αφορμή της επιβολής απολυταρχικών καθεστώτων σε διάφορες χώρες (ανάλυση) – ιδίως στις Η.Π.Α. που ελέγχονται από το στρατιωτικό/βιομηχανικό βαθύ κράτος, με τελικό αποτέλεσμα μία ευρύτερη πυρηνική αντιπαράθεση με τη Ρωσία και με την Κίνα. Ο ενεργειακός πόλεμος που διεξάγεται εν μέσω της πανδημίας με επίκεντρο τη Σαουδική Αραβία δεν είναι σίγουρα καλός οιωνός – ενώ έχει προκαλέσει ήδη τις πρώτες χρεοκοπίες στη βιομηχανία σχιστόλιθου της υπερδύναμης, από την οποία εξαρτάται μαζί με το πετροδολάριο το μέλλον της.
Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις
Συνεχίζοντας, εκτός από τα υπόλοιπα η πανδημία επιταχύνει τις γεωπολιτικές αλλαγές. Για παράδειγμα στο Ιράν που οι κυρώσεις των Η.Π.Α., η πτώση των τιμών του πετρελαίου και η ανεξέλεγκτη εξάπλωση του ιού, θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν το θρησκευτικό του καθεστώς – με σημαντικές συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή. Πόσο μάλλον όταν λόγω της πτώσης των εσόδων της κινδυνεύει επίσης η Σαουδική Αραβία – η οποία χρειάζεται αφενός μεν υψηλότερες τιμές πετρελαίου για την κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού της, εξαιτίας των δαπανών της στον πόλεμο της Υεμένης, αφετέρου αύξηση των ενεργειακών εξαγωγών της, αφού οι εισαγωγές της Κίνας έχουν μειωθεί κατά 30% περίπου. Εν προκειμένω μόνο η Ρωσία μπορεί να ανταπεξέλθει με τιμές της τάξης των 40$ ανά βαρέλι, οπότε ευρίσκεται σε πλεονεκτική θέση – αν και αναμφίβολα μία κατάρρευση των κρατών της περιοχής του κόλπου θα προκαλούσε ένα γενικότερο παγκόσμιο χάος.
Στην Ανατολική Ασία πάντως τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα και η πρόοδος των χωρών της θα συνεχιστεί – μεταξύ άλλων επειδή αντιμετώπισαν με επιτυχία την πανδημία η Ταιβάν, η Νότια Κορέα και η Σιγκαπούρη, χώρες με ισχυρό δημόσιο τομέα και με σταθερές πολιτιστικές παραδόσεις. Σε σχέση με την Κίνα βέβαια τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα, αφού είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν τα αποτελέσματα της πανδημίας, λόγω της αδιαφάνειας που επιβάλει το καθεστώς της – με άγνωστο το πλήρες κόστος της καταστολής σε ανθρώπινες ζωές. Φαίνεται όμως πως το κομμουνιστικό καθεστώς έχει επωφεληθεί τελικά από την πανδημία – αφού του δόθηκε η δυνατότητα να αυξήσει την αστυνομική επιτήρηση των Πολιτών και να ασκεί έναν μεγαλύτερο πολιτικό έλεγχο.
Εκτός αυτού η πανδημία διεύρυνε την επιρροή της χώρας σε περιοχές όπως η ΕΕ, αφού παρείχε βοήθεια σε εθνικές κυβερνήσεις όπως της Ιταλίας, ενώ αύξησε τις εξαγωγές της σε υγειονομικό υλικό – όπου ακόμη και κράτη όπως οι Η.Π.Α. δεν διέθεταν μάσκες προστασίας, ούτε το μηχανισμό παραγωγής τους, αναγκαζόμενα να τις εισάγουν από την Κίνα. Βέβαια πολλές από τις μάσκες και τα τεστ που εξήγαγε η Κίνα ήταν ελαττωματικά – γεγονός που λειτούργησε αρνητικά στο «made in China».
Όσον αφορά την Ευρώπη, φαίνεται πως θα πληρώσει την πανδημία ακριβότερα από όλες τις άλλες χώρες – μεταξύ άλλων επειδή δεν επίλυσε ποτέ την ευρωπαϊκή κρίση χρέους που προκάλεσε η Γερμανία το 2010 μέσω της Ελλάδας, με αποτέλεσμα να παραμένουν υπερχρεωμένες πολλές χώρες. Αποκάλυψε δε ξανά τις τρομακτικές αδυναμίες της, με τον άξονα Γερμανίας-Ολλανδίας-Αυστρίας-Φινλανδίας να αντικαθιστά το γαλλογερμανικό, καθώς επίσης με την άθλια αντιμετώπιση τόσο της Ιταλίας, όσο και της Ισπανίας – χώρες που θέλει να μετατρέψει στα επόμενα προτεκτοράτα της η Γερμανία όπως την Ελλάδα, με τη χρησιμοποίηση του ESM. Ο μεγάλος χαμένος φαίνεται πως θα είναι η στρατιωτικά ισχυρή Γαλλία που αφενός μεν είναι πολύ εκτεθειμένη σε πιστώσεις στην Ιταλία, αφετέρου αδυνατεί να ανταγωνισθεί τη Γερμανία – η οποία δεν της έδωσε καμία σημασία στην πρόσφατη συνάντηση κορυφής για το Ευρωομόλογο.
Ειδικά η άρνηση του Ευρωομολόγου από τη Γερμανία απειλεί να διαλύσει τη νομισματική ένωση, αφού χωρίς μία τέτοια χρηματοδότηση η Ιταλία δεν θα καταφέρει να αντιμετωπίσει την πανδημία στο μέγεθος που την έπληξε – πόσο μάλλον σε συνδυασμό με όλα τα άλλα οικονομικά της προβλήματα, τα οποία ήταν ήδη προ του ιού σχεδόν εκτός ελέγχου. Εν προκειμένω η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να μην επηρεαστεί η Ευρωζώνη, αλλά επίσης πολύ μεγάλη για να διασωθεί – ενώ μάλλον δεν πρόκειται να πέσει στην παγίδα του ESM και των μνημονίων, έχοντας την εμπειρία της μνημειώδους καταστροφής που προκλήθηκε στην Ελλάδα.
Αντίθετα η Μ. Βρετανία, έχοντας εγκαταλείψει την ΕΕ, πήρε μέτρα που δεν συνάδουν με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο – όπως η διαγραφή χρεών των νοσοκομείων της, για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν καλύτερα με την επιδημία. Ενδιαφέρον έχει η δήλωση του προέδρου της Σερβίας για την ανύπαρκτη αλληλεγγύη της γερμανικής πλέον ΕΕ – σύμφωνα με την οποία τα εξής:
“Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν υπάρχει … ήταν ένα παραμύθι. Η μόνη χώρα που μπορεί να μας βοηθήσει σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση είναι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Για τους υπόλοιπους, ευχαριστώ για τo τίποτα”.
Αυτή τη στιγμή πάντως, με το μεταναστευτικό να παραμένει μία μεγάλη πρόκληση, ειδικά μετά τις απειλές της Τουρκίας να ανοίξει τις πύλες προς την Ευρώπη, επίσης την προσπάθεια της να το κάνει πράξη από τον Έβρο, η ΕΕ μοιάζει με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα τελευταία της χρόνια – όπου ήταν ένα φάντασμα που παρέμενε μεν ζωντανό, αλλά η εξουσία ασκούταν από αλλού (η ΕΕ σήμερα από το Βερολίνο).
Συνεχίζοντας, η επιρροή της Ρωσίας στην Ευρώπη αυξάνεται, αφού στήριξε χώρες όπως η Ιταλία επίσης, όσον αφορά την πανδημία, εκτός από την Κίνα, ενώ το κύριο όπλο της, η ενεργειακή της ισχύ είναι δεδομένο – τονίζοντας πως οι σχέσεις της με τη Γερμανία ίσως να είναι μυστικά πολύ πιο στενές, από όσο φαντάζεται κανείς.
Ούτε στις Η.Π.Α. πάντως η οι συνθήκες είναι καλές, με το σύστημα Υγείας τους σε άθλια κατάσταση και με το χρηματιστηριακό κραχ σε πλήρη εξέλιξη – όπου στο μεν πρώτο φαίνονται καθαρά οι αδυναμίες του από τους χιλιάδες νεκρούς, ενώ στο δεύτερο εκδικείται η μη επίλυση των βασικών αιτιών της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008: οι τεράστιες εισοδηματικές ανισότητες όπως στην εποχή της Μεγάλης Ύφεσης, καθώς επίσης τα συσσωρευμένα υπέρογκα χρέη της μεσαίας τάξης και του δημοσίου.
Όπως λέγαμε από πολλά χρόνια τώρα, η μεταφορά πλούτου από τα κάτω προς τα επάνω μέσω της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης της Fed, λειτούργησε επί πλέον όπως σε έναν ετοιμοθάνατο ασθενή οι ενέσεις κορτιζόνης – όπου διατηρείται μεν στη ζωή, αλλά η υγεία του επιδεινώνεται συνεχώς. Λογικά λοιπόν τα νέα μέτρα της Fed και της κυβέρνησης σε συνθήκες πανικού, δεν επέδρασαν σχεδόν καθόλου – ενώ οι αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας, λόγω των απολύσεων εξαιτίας της πανδημίας, έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ (6 εκ. την εβδομάδα), όπως τη δεκαετία του 1930.
Με το αποκεντρωμένο σύστημα διακυβέρνησης της υπερδύναμης, με ένα πανάκριβο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, με δεκάδες εκατομμύρια ανασφάλιστους Πολίτες, με έναν τεράστιο αριθμό φυλακισμένων και με πολλές χιλιάδες αστέγους, η εξάπλωση του ιού μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη – με καταστροφικά αποτελέσματα για τη χώρα από όλες τις πλευρές, αλλά και για την παγκόσμια ειρήνη. Σε αντίθεση δε με τη Μ. Βρετανία, το πρόγραμμα των 2 τρις $ του προέδρου Trump είναι κυρίως ένα επόμενο σχέδιο διάσωσης επιχειρήσεων – όπως το 2008 για τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες.
Η πανδημία πάντως μαίνεται και στις υπόλοιπες αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως στη Βραζιλία ή στη Τουρκία (άρθρο) που αγωνίζονται για να αποφύγουν τη χρεοκοπία – με την τελευταία να προσπαθεί να μη ζητήσει τη στήριξη του ΔΝΤ, ξεπουλώντας τις επιχειρήσεις της στην Κίνα που αγόρασε έναν μεγάλο αριθμό τους ήδη, έναντι 5 δις $.
Πωλητής είναι εδώ το τουρκικό ΥΠΕΡΤΑΜΕΙΟ, στο οποίο έχει μεταφερθεί η δημόσια περιουσία και οι επιχειρήσεις της χώρας – ενώ αγοραστής το Ταμείο Εξαγωγών, Πιστώσεων και Εγγυήσεων της Κίνας (SINOSUR). Με βάση τη συμφωνία που υπεγράφη, η κινεζική βιομηχανία, θα εξαγοράσει στην Τουρκία εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις κατασκευές, στα πετροχημικά, στα ορυχεία και εταιρείες logistics – ενώ οι εξαγορές θα υποστηρίζονται από την κινεζική εταιρεία με χρηματοδότηση και με εγγυήσεις δανείων για επενδύσεις.
Επομένως οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις είναι και στη γειτονική μας περιοχή δεδομένες, ενώ θεωρούμε πως όσες δυσκολίες και αν αντιμετωπίζουν οι Η.Π.Α., ενδεχομένως ακριβώς λόγω των δυσκολιών, δεν θα μείνουν με τα χέρια δεμένα – χρησιμοποιώντας όλα τους τα όπλα, ιδίως τα στρατιωτικά, όταν δεν θα έχουν πια άλλη επιλογή. Οι πιέσεις που ασκεί η Ρωσία, ιδιαίτερα στο θέμα του πετρελαίου, ίσως αποδειχθούν ο καταλύτης για τις επόμενες εξελίξεις – σημειώνοντας πως ένα πληγωμένο θηρίο αυτού του μεγέθους είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και ότι δεν πρέπει να παίζει κανείς με τη φωτιά.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, ίσως τα πράγματα να εξελιχθούν καλύτερα από όσο φαίνεται σήμερα – κρίνοντας από την υποχώρηση των κρουσμάτων στην Ευρώπη, η οποία μέχρι στιγμής ήταν το επίκεντρο. Σε άλλες περιοχές βέβαια δεν ισχύει το ίδιο, όπως στις Η.Π.Α. και στην Ιαπωνία – η οποία μέχρι σήμερα τα είχε καταφέρει πολύ καλά.
Εν τούτοις, η ύφεση και η οικονομική κρίση που θα προκαλέσει, ενδεχομένως όσο οι δύο προηγούμενες κρίσεις μαζί (του 2001 με την κατάρρευση των δίδυμων πύργων και του 2008 με την αντίστοιχη των τραπεζών), ευρίσκεται ακόμη στο ξεκίνημα της – οπότε είναι πολύ ενωρίς για προβλέψεις και η απαισιοδοξία δεν είναι καλός σύμβουλος, ούτε βοηθάει την οικονομία, πόσο μάλλον τις ανθρώπινες κοινωνίες.
Βασίλης Βιλιάρδος6 Απριλίου 2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου