ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ (1)

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΡΟΦΗΣ 

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ

ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ.
Angelo Scola, Gilfredo Marengo, Javier Prades López

Εκδόσεις Jaca Book

          

1. Η γέννηση της Θεολογικής ανθρωπολογίας.

          

α) Συνοπτικά εγχειρίδια για τον άνθρωπο.

 

Μόνον με τον ΧΙΧ αιώνα η έκφραση Θεολογική ανθρωπολογία ή υπερφυσική ανθρωπολογία αρχίζει να διαγράφει την συστηματική συλλογή τών Θεολογικών βεβαιώσεων για τον άνθρωπο. Ο όρος ανθρωπολογία εμφανίζεται τον ΧVI αιώνα και κινείται ανάμεσα σε ενδιαφέροντα φυσιολογίας, ψυχολογίας και ηθικής. Η Πατρότης τής φιλοσοφικής ανθρωπολογίας αναγνωρίζεται στον Μ. Σελλερ (Max Scheler) και στο διάσημο έργο του: Η θέση του ανθρώπου στον Κόσμο (1927).

          Η Θεολογική επιστήμη ακολουθώντας τον δρόμο τον οποίο διάνοιξε τον XVIII αιώνα ο Christian Wolff (1679-1754) οργανώνοντας σε ένα σύστημα την φιλοσοφική γνώση, αρχίζει να παράγει από τον περασμένο αιώνα, θέσεις οι οποίες ανήκουν στο λογοτεχνικό είδος τού εγχειριδίου! Η μέθοδος τής Θεολογίας τού εγχειριδίου ξεκινά από την επεξήγηση μιας σειράς Θεολογικών θέσεων οι οποίες εξαρτώνται από τα στοιχεία τής τράπεζας πίστεως τα οποία ενέχουν θέσιν δόγματος από την Θεολογική Αυθεντία! Οι οποίες αποδεικνύονται ξεκινώντας απο τις αποδείξεις τής Γραφής, τής Παραδόσεως και τής λογικής. Γεννιέται έτσι, στο πλαίσιο τής Θεολογίας, ένα εγχειρίδιο αφιερωμένο ειδικά στην ανθρωπολογία, το οποίο στοχεύει να συγκεντρώσει σε ενότητες τους διαφορετικούς προβληματισμούς, οι οποίοι στην πρό-μοντέρνα Θεολογική παράδοση, ιδιαιτέρως δέ σε εκείνη της Πατριστικής και Σχολαστικής σκέψης έβρισκαν την διαπραγμάτευση τους σε διαφορετικούς τομείς.

         

Η πραγματεία περί τού Δημιουργού και του ανυψώνοντος Θεού!

          DE DEO CREANTE ET ELEVANTE!

         

Το περιεχόμενο αυτής τής νέας πραγματείας είναι η μελέτη τού αποτελέσματος τής δημιουργικής ενέργειας τού Θεού σύμφωνα με μία τριμερή διάρθρωση. Ο κόσμος, οι  άγγελοι, ο άνθρωπος. Σχετικά δέ με τον άνθρωπο έρχονται στο φώς τρία κεντρικά θέματα: Ο άνθρωπος στην φύση του με ψυχή και σώμα. Το υπερφυσικό τέλος τού ανθρώπου, η συνθήκη τής πτώσεως τού ανθρώπου μετά το προπατορικό αμάρτημα! Αυτή η πραγματεία παρουσιάστηκε τον XIX αιώνα και γεννήθηκε και αναπτύχθηκε με μία ουσιαστική αυτονομία από την ήδη υπάρχουσα πραγματεία περί τής Χάρης! Η οποία εμφανίστηκε τον XVII αιώνα! Και προσπαθούσε να συνθέσει τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις τής καθολικής Θεολογίας μετά την Μεταρρύθμιση τού Λούθηρου.

          Το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον είναι φανερό: η αντιπαράθεση στην Μεταρρύθμιση βάζει στο παιχνίδι έναν άλλον τρόπο κατανοήσεως τού ανθρώπου, τής ελευθερίας του και την ίδια την μορφή τής σχέσης του με τον Θεό. Παρ'όλα αυτά όμως οι δύο πραγματείες παρέμειναν αποξενωμένες μεταξύ τους και δέν επέτρεψαν μία πειστική ανθρωπολογική σύνθεση! Και οι λόγοι είναι κυρίως δύο: Η πραγματεία De deo Creante et Elevante, ήδη από το διμερές σχέδιό της, φαίνεται να δέχεται στο εσωτερικό τού Θεολογικού λόγου τον διαχωρισμό ανάμεσα στην πίστη και στην γνώση, που είναι η ιδιαιτερότης τού μοντερνισμού! Έτσι στην ερώτηση τί πράγμα είναι ο άνθρωπος, η πραγματεία απαντά ακολουθώντας την διαδρομή τής φιλοσοφικής κοσμολογίας, επεξεργαζόμενη την πλευρά τής δημιουργημένης (κτιστής) φύσης του! Σ'αυτή παρουσιάζεται πρώτα απ'όλα ο Θεός σαν καταγωγή και αιτία όλων των κτισμάτων, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου! Αλλά ο κύριος λόγος ήταν ότι όσα είναι δυνατόν να αναγνωρισθούν σαν καθολικώς αληθινά στον άνθρωπο κατατέθηκαν στην έννοια τής "φύσεως". Κάνοντας μία μεγάλη προσπάθεια να αποδειχθούν σαν αληθινά αυτά τα στοιχεία με τα δεδομένα που υπάρχουν στην Αποκάλυψη. Η διαπραγμάτευση περί της ανυψώσεως τού ανθρώπου, λαμβάνει επομένως μία ιδιαίτερη πορεία : περιορίζεται σε έναν στοχασμό στην κλήση της συμμετοχής στην Θεία ζωή (την λεγόμενη  "υπερφυσική ανύψωση"). Αυτή όμως υπολογίζεται σαν ένας συντελεστής ο οποίος προστίθεται σε ένα υποκείμενο ήδη πλήρως συγκροτημένο. Χωρίς καμμία εμπλοκή στην βασική αναζήτηση τής ανθρωπολογίας "ποιός είναι ο άνθρωπος;". Αυτή η κλήση λοιπόν κινδυνεύει να υπολογισθεί σαν συμπληρωματική και διακοσμητική, οπωσδήποτε χαριστική, αλλά ταυτοχρόνως ακατάλληλη στον σκοπό τού ορισμού τού ανθρώπου!

          

Η ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ.

          

Από το άλλο μέρος και η τοποθέτηση τής πραγματείας De gratia δέν επέτρεπε την συζήτηση αυτών των αποτελεσμάτων. Το περιεχόμενό της κατέληγε να είναι μία ιδιαίτερη ανάπτυξη τής πραγματείας περί του Θεού, με την οποία μοιραζόταν την ουσιαστική της απόσταση από την βασική ανθρωπολογική ερώτηση! Ακόμη και η μέθοδός της ήταν περιορισμένη στους ισχύοντες όρους τής Θεολογικής διαμάχης η οποία ήταν ιστορικά και πολιτισμικά καθορισμένη (η απάντηση στην Μεταρρύθμιση και οι διαμάχες που άναψαν μετά την σύνοδο τού Trento) και ασχολήθηκε μόνον με μια πλευρά τού στοχασμού περί τής χάριτος!

          Το πρόβλημα τής χάριτος καταλήγει, μέσα σ'αυτό το πλαίσιο, πάνω απ'όλα στήν ανάγκη να διασωθεί ο ρεαλισμός τής ενέργειας τής χάριτος, τονίζοντας την αντικειμενική αλλαγή που πραγματοποιεί στον αμαρτωλό άνθρωπο, ο οποίος όμως κατέστη δίκαιος από το λυτρωτικό έργο τού Ιησού Χριστού. Ένα μέρος τής πραγματείας δείχνει την λογική τής απαντήσεως τής καθολικής Θεολογίας στην μεταρρύθμιση, επαναλαμβάνοντας την σχολαστική παράδοση τής Χάριτος σαν ένδυμα και κατοικία και υπερασπίζεται την αξία των αρετών και την επιβράβευση τού δικαιωμένου ανθρώπου! Το άλλο μέρος όμως συγκεντρώνει, απο την συνέχεια τής διαμάχης που ακολούθησε την σύνοδο του Trento, το ενδιαφέρον του για εκείνη την Χάρη που θα ονομασθεί "σύγχρονη χάρις", δηλαδή την ανάλυση τών συνθηκών λόγω των οποίων δίδεται στον άνθρωπο ένα ιδιαίτερο υπερφυσικό αγαθό δώρο!

Συνεχίζεται

Σχόλιο: Αυτή η θεολογία τών εγχειριδίων επικράτησε καί καταβρόχθισε καί τήν ορθόδοξη θεολογία, η οποία μιμήθηκε τίς θέσεις τού Ακινάτη, κάτω από τήν πίεση τών οργανώσεων καί τού στόχου τους νά αφανίσουν τήν ορθόδοξη ζωή.
Ακόμη καί σήμερα οι εναπομείναντες οργανωσιακοί, εμφανιζόμενοι σάν αποτειχισμένοι, χρησιμοποιούν χιλιάδες αποσπάσματα από τά ευαγγέλια καί τούς Πατέρες γιά νά αποδείξουν τού λόγου τους τό αληθές.
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΛΕΟΝ. ΧΑΘΗΚΕ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ Η ΠΙΣΤΗ ΕΓΙΝΕ ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ. SOLA SCRIPTURA, SOLA FIDE.

Αμέθυστος.