Περί πνεύματος, ψυχής και σώματος 15

Συνέχεια από:Δευτέρα 1 Ιουνίου 2020

Αγίου Λουκά Συμφερουπόλεως

Πνεύμα, Ψυχή, Σώμα

Κεφάλαιο 6: Τό πνεύμα δεν είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένο μέ τό σώμα και τήν ψυχή β

Κατά τον Α’ΠΠ, ένας καθηγητής Φυσικής, ο Ν., ένας υλιστής, βρέθηκε το καλοκαίρι για λίγες μέρες σε ένα ουκρανικό χωριό. Το βράδυ βγήκε έξω στην βεράντα, όταν η ιδιοκτήτρια τής καλύβας βγήκε στην πύλη για να φέρει την αγελάδα της. Ξαφνικά φάνηκε πως εξεπλάγη, χτύπησε τα χέρια της, και φώναξε, «Πέτρο»! και λιποθύμησε. Αργότερα είπε στον καθηγητή πως είχε δει τον γιο της, ο οποίος ήταν στον πόλεμο, να χαμογελά και να είναι χαρούμενος. Εκείνη την μέρα είχε σκοτωθεί.

Η εμφάνιση φαντασμάτων την ώρα του θανάτου κάποιου ανθρώπου είναι ένα δεδομένο γνωστό και αναμφίβολο. Ο Richet δίνει πολλά παραδείγματα αυτού του είδους στο βιβλίο του. Θα αναφέρω μόνο μερικά.

1.    Ο συνταγματάρχης Ν. κοιμόταν στο δωμάτιο του στο Λονδίνο. Κατά το ξημέρωμα ξύπνησε ξαφνικά και είδε τον Pool, σύντροφο από τον στρατό, στο χακί και με κράνος στο κεφάλι του, με πυκνή μαύρη γενειάδα, την οποία δεν είχε όταν ήταν μαζί στο στρατό.

Ο Ν. ήξερε πως ο Pool ήταν στο μέτωπο στο Transvaal. Το όραμα ήταν τόσο καθαρό, που ο Ν. το πήρε σχεδόν για πραγματικότητα: είδε το πρόσωπο, τα ζωηρά μάτια, την στολή, το κράνος. Ο Ν. κάθισε στο κρεβάτι κοιτώντας επίμονα τον Pool, ο οποίος του είπε: «Σκοτώθηκα από μαχαιριά στο στήθος», και λέγοντας αυτό σήκωσε το χέρι του προς το στήθος του. «Ο στρατηγός με διέταξε να φύγω». Ο Ν. μίλησε για την εμφάνιση αυτή με μερικούς συντρόφους, και την επόμενη μέρα έλαβε την είδηση πως ο Pool σκοτώθηκε σε μια μάχη. Φορούσε στολή και είχε γένια, και σκοτώθηκε από μαχαιριά στο στήθος.

2.    Κάποια νύχτα, ένας άνδρας που λεγόταν Panchi και ζούσε στην Πίζα, είδε τον πατέρα του χλωμό και ετοιμοθάνατο, να προφέρει τα εξής λόγια: «Φίλησε με για τελευταία φορά, γιατί φεύγω για πάντα», και αισθάνθηκε το κρύο άγγιγμα των χειλιών του στα δικά του. Αν και δεν είχε κάποιο λόγο να υποψιάζεται κάτι κακό, πήγε την επομένη στην Φλωρεντία και εκεί άκουσε πως ο πατέρας του πέθανε την προηγούμενη νύχτα, την ώρα που είδε το όραμα με το πνεύμα.

Κάτι παρόμοιο συνέβη και στην οικογένεια μου. Η αδελφή μου πέθανε στο τμήμα του σπιτιού όπου ζούσε ο μεγαλύτερος αδελφός μας. Αυτός αποκοιμήθηκε καθιστός στον καναπέ, και ξύπνησε στις μια την νύχτα νιώθοντας ένα αέρα στο πρόσωπο του και ένα φιλί στο μάγουλο. Εκείνη την στιγμή εξέπνευσε η αδελφή μας.

3.    Η Dr. Marie de Thiele, που ζούσε στην Λωζάνη, άκουσε ένα χτύπημα στην πόρτα στις έξη το πρωί. Κάποιος, φορώντας μαύρο φόρεμα μπήκε μέσα, και τυλίχτηκε με ένα διαφανές άσπρο ρούχο, σαν με πέπλο. Η γάτα που βρισκόταν στο δωμάτιο κύρτωσε την ράχη της, οι τρίχες της ανασηκώθηκαν, μούγκριζε τρομερά και έτρεμε. Μετά από κάποιο καιρό, η Madame de Thiele πληροφορήθηκε πως μια από τις καλύτερες φίλες της, την οποία όμως δεν σκεφτόταν την ώρα της εμφάνισης, είχε πεθάνει στην Ινδία από οξεία περιτονίτιδα.

Ακόμα ένα παράδειγμα αυτού του είδους. Η κυρία C. χαΐδευε την γάτα η οποία ξάπλωνε στα γόνατα της. Η γάτα ξαφνικά πήδηξε τρομαγμένη, κύρτωσε την ράχη της, οι τρίχες της σηκώθηκαν και άρχισε να τσιρίζει. Τότε η κυρία C. είδε μια γριά γυναίκα με χλωμό πρόσωπο να κάθεται στην καρέκλα δίπλα της και να την κοιτάζει επίμονα. Η γάτα πετάχτηκε με ένα άλμα έξω από την πόρτα. Η κυρία C. φώναξε τρομαγμένη για βοήθεια. Η μητέρα της μπήκε μέσα και το φάντασμα εξαφανίστηκε. Είχε αυτό το όραμα για πέντε λεπτά. Αργότερα έμαθε πως μια γριά είχε κρεμαστεί σε εκείνο το δωμάτιο.

Ο Richet παραθέτει πολλά παραδείγματα συλλογικών θεάσεων φαντασμάτων. Εδώ δίνουμε μόνο ένα.

Το 1896 η κ. Teleshov βρισκόταν στο σαλόνι του σπιτιού της, στην Αγία Πετρούπολη, μαζί με τα πέντε παιδιά της και τον σκύλο τους. Ο σκύλος άρχισε ξαφνικά να γαβγίζει δυνατά, και όλοι τους είδαν ένα μικρό αγόρι έξι ετών, που φορούσε ένα πουκάμισο. Αναγνώρισαν πως είναι ο Αντρέας, ο γιος του γαλατά, για τον οποίο γνώριζαν πως ήταν άρρωστος. Το φάντασμα βγήκε από τον φούρνο, πέρασε πάνω από τα κεφάλια των παρόντων και εξαφανίστηκε από το ανοικτό παράθυρο. Όλο αυτό διήρκησε κάπου πέντε δευτερόλεπτα. Ο σκύλος δεν σταμάτησε να γαυγίζει και να κυνηγάει το φάντασμα που κινούνταν. Εκείνη την ώρα ο μικρός Αντρέας είχε αφήσει την τελευταία του πνοή.

Ο Richet θέτει ως κριτήριο όρασης ενός φαντάσματος το εξής: είναι αδύνατο να νομίσει κανείς, πως αυτές οι εικόνες, ο θόρυβος, τα φαντάσματα, που μερικές φορές τα είδε μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων,  δεν αντιπροσωπεύουν μια αντικειμενική πραγματικότητα (μηχανικά πραγματική). Και όμως δεν μπορούμε να το αποδείξουμε απόλυτα και αδιαμφισβήτητα.

Είναι όπως κάθε γνώση που στηρίζεται στις παρατηρήσεις. Αν ήταν  αδύνατο να εξηγήσουμε τα φαινόμενα αυτών των υλοποιημένων αντικειμένων παρά μόνο μέσω συλλογικών παραισθήσεων, τότε θα έπρεπε να τα θεωρήσουμε ως μη πραγματικά, καθώς είναι τόσο παράξενα. Τα πειραματικά δεδομένα όμως περί υλοποίησης είναι αρκετά πειστικά. Τα φαντάσματα μπορούν να παρατηρηθούν. Η παρατήρηση αυτή δεν μπορεί να γίνει ακριβώς όπως με την εφαρμογή επιστημονικών πειραματικών μεθόδων, καθώς δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν φωτογραφικές πλάκες, μικρόφωνα, βάρη, γαλβανόμετρα. Η μόνη ίσως απόδειξη της υλοποίησης, που είναι υλική και φωτεινή, ίσως είναι η ταυτόχρονη παρατήρηση του από περισσότερα από ένα πρόσωπα, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Αν δυο κανονικοί, λογικοί άνθρωποι περιγράφουν το ίδιο ακριβώς όραμα, το δηλώσουν ταυτόχρονα, ανταλλάξουν την εμπειρία τους στην παρουσία του φαντάσματος, θα ήταν παράλογο να υποθέσουμε πως και οι δυο έχουν την ίδια ακριβώς παραίσθηση.

Ένα φαινόμενο κάπως διαφορετικό, αλλά αρκετά όμοιο με την εμφάνιση των φαντασμάτων, είναι η κλήση των ζωντανών από τους νεκρούς. Οι νεκροί εμφανίζονται ως φαντάσματα μόνο σε αυτούς τους οποίους καλούν και παραμένουν αόρατοι για τους άλλους. Σε κάποιες περιπτώσεις οι κλήσεις αυτές προσλαμβάνονται ως φωνή, χωρίς την εμφάνιση φαντασμάτων. Δεδομένα αυτού του είδους είναι πολυάριθμα και αναμφίβολα αξιόπιστα.

Παραθέτουμε ορισμένα εντυπωσιακά περιστατικά.

1.    Η περίπτωση την οποία παραθέτει ο Bozzano αναφέρεται στον Ray, ένα παιδί 2 ετών και 7 μηνών. Ο αδελφός του που ήταν 8 μηνών είχε μόλις πεθάνει. Το φάντασμα του εμφανιζόταν τακτικά στον μικρό Ray, ο οποίος έβλεπε συχνά τον νεκρό μικρό αδελφό του να κάθεται στην καρέκλα και να του γνέφει. Είπε κάποτε: «Μαμά, ο μικρός αδελφός του Ray τον καλεί, θα ήθελε να είναι μαζί του ο Ray.» Σε μια άλλη περίπτωση είπε: «Μην κλαις μαμά, ο μικρός αδελφός χαμογελάει. Ο Ray θέλει να πάει κοντά του.» Ο Ray, σοφός για την ηλικία του, πέθανε δυο μήνες και εφτά μέρες μετά τον αδελφό του. Η περίπτωση αυτή είναι ακόμα πιο εκπληκτική, καθώς παιδιά αυτής της ηλικίας δεν καταλαβαίνουν τι είναι ο θάνατος.

2.    Η Louise C. πέθανε σε ηλικία 45 ετών μετά από μια λαπαροτομία. Κατά την διάρκεια της ασθένειας της ζητούσε διαρκώς να φέρουν την τριών ετών ανεψιά της Lily, την οποία αγαπούσε, στο χωριό όταν θα είχε αναρρώσει. Η μικρή  Lily ήταν πολύ έξυπνη, και υγιής. Ένα μήνα μετά τον θάνατο της θείας της, συχνά σταματούσε ξαφνικά να παίζει, πήγαινε στο παράθυρο και κοίταζε κάπου. Η μητέρα της την ρώτησε τι κοιτάζει. «Η θεία Louise βγάζει τα χέρια της και με καλεί». Η μητέρα τρομαγμένη προσπαθούσε να την διασκεδάσει, αλλά το παιδί δεν της έδωσε σημασία, πήρε την καρέκλα της στο παράθυρο και για μερικά λεπτά δεν έπαιρνε τα μάτια της από το φάντασμα της θείας της, το οποίο έβλεπε μόνο αυτή και μόνο αυτήν καλούσε. Ρώτησε την αδελφή της «Πως και δεν μπορείς να δεις την Τάτα. (Έτσι αποκαλούσαν την θεία όταν ήταν μικρή, και έτσι την αποκαλούσαν μεγάλη και οι συγγενείς της). Η αδελφή της όμως δεν είδε τίποτα. Τα οράματα σταμάτησαν μετά από μερικούς μήνες. Στις 20 Μαΐου η μικρή Lily αρρώστησε. Ξαπλωμένη στο κρεβάτι και κοιτάζοντας το ταβάνι, είπε πως είδε την θεία της, την οποία περιέβαλλαν μικροί άγγελοι. «Πόσο όμορφο είναι αυτό μαμά», είπε. Μέρα με την μέρα χειροτέρευε, αλλά συνέχιζε να λέει «Αυτή είναι η θεία μου. Ήρθε να με πάρει και έχει απλώσει τα χέρια της προς το μέρος μου». Και είπε στην μητέρα της που έκλαιγε: «Μην κλαις μαμά, είναι εντάξει, οι άγγελοι βρίσκονται γύρω μου». Πέθανε στις 3 Ιουλίου 1896, τέσσερις μήνες μετά την Louise.

3.    Ο νεκρός πατέρας του Φιλάρετου, μητροπολίτη Μόσχας, του εμφανίστηκε στον ύπνο τρεις μήνες πριν τον θάνατο του, και του είπε «Να θυμάσαι τις 19». Και πέθανε στις 19 Νοεμβρίου.

4.    Η κ. Morrison, κάπου στην Ινδία, ξάπλωνε στο κρεβάτι, όταν ξαφνικά άκουσε μια φωνή: «Όταν έρθει το σκοτάδι θα έρθει ο θάνατος.» Ανακάθισε τρομαγμένη στο κρεβάτι της. Η ίδια φωνή επανέλαβε τα ίδια λόγια. Δυο μέρες μετά η κόρη της αρρώστησε βαριά. Κατά την διάρκεια εκείνης της εβδομάδας δεν υπήρχε ούτε ένα σύννεφο στον ουρανό, αλλά την όγδοη μέρα ήρθε μια τρομακτική καταιγίδα. Λίγα λεπτά πριν τις έντεκα το σπίτι σκοτείνιασε πλήρως. Η μικρή της κόρη πέθανε στις μια μετά το μεσημέρι.

Η ούτω καλούμενη έκσταση (externalization) των ζωντανών ανθρώπων είναι φαινόμενο παρόμοιο με αυτό των φαντασμάτων των νεκρών. Παραδείγματα μπορούν να βρεθούν στους βίους πολλών Αγίων. Στην Ρωμαιοκαθολική αγιολογία πολύ γνωστή είναι η περίπτωση του Alphonsus Liguori. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1774 κατέστη ακίνητος και άλαλος στο κελί του. Δεν έφαγε και δεν μίλησε σε κανένα. Στις 22 Σεπτεμβρίου το πρωί ξύπνησε και είπε στους αδελφούς του πως ήταν μαζί με τον πάπα, ο οποίος είχε μόλις πεθάνει. Την νύχτα εκείνη, 21 προς 22 Σεπτεμβρίου, κατά την οποία πέθανε ο πάπας Κλήμης ο ΙΔ’, ο Alphonsus Liguori ήταν κοντά του.

Μπορούμε να αναφέρουμε την έκσταση του γέροντα Αμβροσίου της Όπτινα, του σύγχρονου μας (πέθανε το 1891). Η Avdotya, γυναίκα από χωριό, που υπέφερε από τα πόδια της, ξεκίνησε με τα πόδια να πάει στο μοναστήρι της Όπτινα, ελπίζοντας πως ο γέροντας Αμβρόσιος θα την θεράπευε. Εφτά μίλια πριν το μοναστήρι έχασε τον δρόμο και με δάκρυα στα μάτια έπεσε στο έδαφος. Σύντομα την πλησίασε ένας γέρος που φορούσε ράσο και σκούφο, και την ρώτησε γιατί κλαίει. Ο γέρος της έδειξε το δρόμο προς το μοναστήρι με το μπαστούνι του. Όταν έφτασε στο μοναστήρι όπου ζούσε ο Αμβρόσιος, διέσχισε το πλήθος των γυναικών που περίμεναν να δουν τον γέροντα. Μετά από λίγα λεπτά βγήκε ένας μοναχός από το κελί του πατρός Αμβροσίου και είπε δυνατά: «Που είναι η Avdotya από το Voronezh;» Η Avdotya είχε εκπλαγεί τόσο που αντέδρασε όταν ο μοναχός την φώναξε για δεύτερη φορά. Μετά από δεκαπέντε λεπτά βγήκε έξω με δάκρυα από το κελί του γέροντα, στον οποίο αναγνώρισε τον γέρο που της έδειξε τον δρόμο προς το μοναστήρι. Ο Αμβρόσιος είχε κακή υγεία και θα έβγαινε από το κελί του μόνο το καλοκαίρι. Συχνά τον έπαιρνε ο ύπνος, αφού ξάπλωνε συνέχεια σε ένα καναπέ. Ούτε στο ερημητήριο ούτε στο μοναστήρι υπήρχε κάποιος που του έμοιαζε. Είχε ιδιαίτερη όψη και η Avdotya δεν μπορεί να έκανε λάθος.

Η έξοδος του ανθρώπινου πνεύματος συμβαίνει συχνά κατά την ύπνωση.

Ο Dr. Pierre Janet, ενώ βρισκόταν στη La Havre, έβαλε σε ύπνωση την Λέονι Β., και της πρότεινε να πάει στο Παρίσι, στο διαμέρισμα του. Μετά από αυτή την εισήγηση η Λέονι ταράχτηκε και φώναξε: «Φωτιά, φωτιά»! Ο Dr. Janet προσπάθησε να την ηρεμήσει. Ξύπνησε και αποκοιμήθηκε πάλι και ξύπνησε λέγοντας τα εξής: «Janet, σε διαβεβαιώ πως υπάρχει φωτιά στο διαμέρισμα σου». Και πράγματι, εκείνη την ημέρα η φωτιά είχε καταστρέψει το εργαστήριο του Dr. Janet στο Παρίσι.

Ας θυμηθούμε πως ο Άγιος Βασίλειος ο Ευλογημένος, σε μια γιορτή που έκανε ο Ιβάν ο Τρομερός, έχυσε τρεις φορές το κρασί το οποίο του είχαν δώσει να πιει. Στον εξοργισμένο τσάρο είπε, «Σβήνω την φωτιά στο Novgorod». Και πράγματι, εκείνη την ώρα τρομερή φωτιά κατέκαιε το Novgorod!

Τι είναι τότε τόσο θαυμαστό ως προς το δεδομένο, πως τα φωτισμένα πνεύματα των Αγίων κατέχουν πάντοτε και σε πληρότητα τις υπερβατικές δυνάμεις, τις οποίες οι κανονικοί άνθρωποι εκδηλώνουν μόνο σε κατάσταση ύπνωσης; Μπορούμε να εξάγουμε πολύ σημαντικά συμπεράσματα από αυτά τα μυστήρια και εντελώς ανεξήγητα φαινόμενα. Δεν είναι ανεξήγητα μόνο για την σύγχρονη επιστήμη, αλλά μάλλον δε θα είναι ποτέ δυνατόν να εξηγηθούν με τις μεθόδους της ψυχολογίας και φυσιολογίας. Αυτά τα φαινόμενα είναι μιας ιδιαίτερης τάξεως, ριζικώς διαφορετικά από αυτά που διαθέτει η επιστήμη. Αυτά δεν είναι ψυχικά-φυσιολογικά φαινόμενα, αλλά επιδράσεις του πνεύματος, που είναι προσωρινά ή μόνιμα χωρισμένο από το σώμα.

Η έκσταση του πνεύματος των ζωντανών σε κανονική κατάσταση (ο γέροντας Αμβρόσιος) ή σε ύπνωση (Λέονι Β.), διαφέρει οπωσδήποτε από την εμφάνιση των νεκρών με την μορφή υλοποιημένων πνευμάτων ή μυστηριωδών φωνών που προβλέπουν τον θάνατο ή κάποια δυστυχία. Παρά τις διαφορές, τα ανεξήγητα αυτά φαινόμενα εισηγούνται πως η σχέση μεταξύ πνεύματος και σώματος δεν είναι απόλυτη, και πως το πνεύμα μπορεί να υπάρχει χωρισμένο από το σώμα.

Οι εμφανίσεις των νεκρών είναι πολύ σημαντικές, ίσως και αποφασιστικές αποδείξεις για την ύπαρξη του πνεύματος. Το γεγονός πως το πνεύμα μπορεί να υπάρχει χωριστά από το σώμα μπορεί να αποδειχθεί και από την μεταφορά κληρονομικών πνευματικών ποιοτήτων από τους γονείς στα παιδιά. Μιλώ για την κληρονομικότητα των πνευματικών ιδιοτήτων, γιατί μόνο οι βασικές ιδιότητες, η ηθική τους κατεύθυνση, η τάση προς το καλό ή το κακό, τις ανώτερες ικανότητες του πνεύματος, τα συναισθήματα και η θέληση κληρονομούνται. Οι αναμνήσεις όμως της ζωής των γονιών, οι αισθητηριακές και οργανικές προσλήψεις, οι ιδιωτικές τους σκέψεις και αισθήματα, που συνδέονται μάλλον με την καρδιά παρά με το πνεύμα τους, δεν μπορούν να κληρονομηθούν. Αυτό υποδεικνύει ένα διαχωρισμό του πνεύματος από το σώμα και την ψυχή. Τα δεδομένα της κληρονομικότητας του πνεύματος είναι γνωστά και αδιάψευστα. Κατά την δεκαετία του ‘20 του 19^ου αιώνα, ζούσε στην Αμερική μια πολύ διεφθαρμένη νεαρή γυναίκα. Είχε ήδη καταδικαστεί σε απαγχονισμό σε πολύ νεαρή ηλικία, αλλά απέφυγε την τιμωρία με το να παντρευτεί. Είχε αποκτήσει πολλά παιδιά. Μετά από 60 χρόνια, οι άμεσοι απόγονοι της ήταν γύρω στους 80. Από αυτούς, 20 είχαν καταδικαστεί για εγκλήματα, και οι υπόλοιποι ήταν πότες, φρενοβλαβείς, ιδιώτες (διανοητικά) και πένητες.

Σε μια γαλλική οικογένεια, με το επώνυμο Lemoine, γνωστή στην ιστορία του τέλους του 17^ου αιώνα, η κληρονομική μεταφορά των ευγενέστερων ποιοτήτων ήταν προφανής. Αυτή είναι μια από εκείνες τις οικογένειες, τα μέλη της οποίας όπως φαίνεται γεννιούνται μόνο για την δικαιοσύνη και την ευσπλαχνία, όπου η αρετή μεταφέρεται με το αίμα, στηρίζεται με τις συμβουλές και παρακινείται με μεγαλειώδη παραδείγματα (Flechet).

Η ιστορία των αρχαίων ρωμαϊκών αυτοκρατορικών οικογενειών, των ισπανικών και γαλλικών βασιλικών οικογενειών, δείχνουν πολλά, πολύ καλά γνωστά παραδείγματα ηθικού και διανοητικού εκφυλισμού.

Τέλος κεφαλαίου

Συνεχίζεται