ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ (30)

Συνέχεια από: Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου 2016

ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ

του Enrico Berti.

Σωκράτης και Πλάτων-(συνέχεια)!

Έτσι λοιπόν είναι εντελώς αβάσιμη η προσπάθεια τού Χέγκελ να διαβάσει στον Σοφιστή, εκτός από τον Παρμενίδη, την παρουσία μίας διαλεκτικής η οποία αποδέχεται την πραγματική ύπαρξη τής διαλεκτικής με τον ίδιο τρόπο τής ίδιας τής διαλεκτικής του Χέγκελ. [Όποια πέτρα και να σηκώσω βρίσκομαι από κάτω. Το υποκείμενο ναρκισσιστικά ντυμένο, που γράφει την σύγχρονη ιστορία]. Αυτή η προσπάθεια, εκτός τού ότι τοποθετεί τον Παρμενίδη και τον Σοφιστή σε αντιπαράθεση, όχι μόνον με τους άλλους πλατωνικούς διαλόγους, όπως ο Φαίδων και η Πολιτεία, όπου η αντίφαση δηλώνεται καθαρά πώς δέν είναι υποστηρίξιμη, τοποθετεί σε αντιπαράθεση και τον Σοφιστή με τον εαυτό του, διότι σ'αυτόν τον ίδιο τον διάλογο, όπως είδαμε, βεβαιώνεται η αναιρετική αξία τής αντιφάσεως, μία αξία που δέν θα διέθετε εάν ήταν υποστηρίξιμη. Η ερμηνεία του Χέγκελ στηρίζεται, όπως ξεκαθάρισε τελευταίως, σε ένα λάθος τής μεταφράσεως το οποίο έκανε ο Marsilio Ficino -ένας νεοπλατωνικός- του οποίου την μετάφραση ακολουθεί ο Χέγκελ, σχετικά με ένα αρκετά γνωστό χωρίο του διαλόγου.

          Εδώ ο Πλάτων διακρίνει δύο εργασίες, από τις οποίες η μία ονομάζεται από αυτόν "άξια μίας οξείας και λεπτής νοήσεως και ωραίας ταυτοχρόνως" (χαλεπόν άμα και καλόν) και την άλλη "αναληθή κριτική" (ούτε τις έλεγχος ούτος αληθινός), αλλά ένα πρώτο βήμα αυτού που μόλις ήλθε σε επαφή με την πραγματικότητα τών πραγμάτων. Η πρώτη περιγράφεται με τον ακόλουθο τρόπο:"να μπορούμε να παρακολουθήσουμε τις συζητήσεις μία προς μία ελέγχοντάς τες, τόσο στην περίπτωση που ένας λέει διαφορετικό αυτό που είναι ταυτό όσο και στην περίπτωση που (πή) πεί ταυτό αυτό που είναι διαφορετικό και να γνωρίζουμε να το πραγματοποιούμε βασιζόμενοι στον τρόπο και στην λογική (εκείνη και κατ' εκείνο) λόγω των οποίων κάποιος λέει ότι ένας από εκείνους τους όρους επηρεάζεται από τον άλλον". Η δεύτερη εργασία είναι αντιθέτως αυτή: "να αποδείξουμε διαφορετικό το ταυτό μ'έναν τρόπο ή μ'έναν άλλον (αμή γε πή) και το διαφορετικό ταυτό, και το μεγάλο μικρό και το όμοιο ανόμοιο και να διασκεδάζουμε τοιουτοτρόπως, τοποθετώντας κατ'εξοχήν συνεχείς αντινομίες στις συζητήσεις"!

          Είναι φανερό ότι αυτό που ξεχωρίζει τις δύο εργασίες, δηλαδή -που θα μπορούσαμε να πούμε- η καλή αναίρεση από την κακή (πολύ πιθανόν η εργασία τού διαλεκτικού από εκείνη του σοφιστού) είναι το γεγονός ότι στην πρώτη λογαριάζεται "ο τρόπος και οι λόγοι" (εκείνη και κατ'εκείνο) για τον οποίο ο ερωτώμενος βεβαιώνει ότι το ίδιο πράγμα είναι ταυτό και διαφορετικό, ενώ στην δεύτερη δέν λογαριάζεται αυτό και κατηγορείται χωρίς άλλο για αντίφαση. Προφανώς να λογαριάσουμε τον τρόπο και τους λόγους σημαίνει να γνωρίζουμε να διακρίνουμε πότε το ίδιο πράγμα λέγεται ταυτόν και διαφορετικό κάτω απο διαφορετικές όψεις, κάτι που δέν παράγει αντίφαση και πότε αυτό λέγεται ταυτό και διαφορετικό με όλους τους τρόπους μαζί, χωρίς να διαφοροποιείται ανάμεσα στις διαφορετικές όψεις, κάτι που παράγει αντίφαση. Σε όλα αυτά δέν παραβιάζεται μόνον η αρχή της μή-αντιφάσεως, αλλά εξοβελίζεται, καθότι ο καλός διαλεκτικός φαίνεται ακριβώς σ'αυτόν ο οποίος μπορεί να δεί και να κατανοήσει την ταυτόχρονη παρουσία τών αντιθέτων η οποία βεβαιώνεται κάτω από την ίδια όψη ή κάτω από διαφορετικές όψεις.

          Ο Χέγκελ όμως ερμηνεύει το έργο της αληθινής διαλεκτικής με τον ακόλουθο τρόπο: "να φανεί ότι εκείνο που είναι το άλλο, είναι το ίδιο, και ότι εκείνο που είναι το ίδιο είναι ένα άλλο: και για την ακρίβεια κάτω απο την ίδια οπτική γωνία και κάτω απο την ίδια πλευρά στην οποία συνέβη σ'αυτά το ένα, φανερώνεται σ'αυτά και ο άλλος προσδιορισμός". Ενώ ερμηνεύει την δεύτερη εργασία σαν ένα "ξεχώρισμα όλων των πραγμάτων μεταξύ τους" και την κρίνει σαν "μία άτεχνη πρόοδο, μίας ακαλλιέργητης συνειδήσεως, αφιλοσόφητης". Στην συνέχεια επιστρέφοντας στο ίδιο χωρίο, δηλώνει: "μ'αυτόν τον τρόπο ο Πλάτων βεβαιώνει ότι το άλλο, καθότι αρνητικό και γενικώς μή-ταυτό, ταυτοχρόνως και κάτω απο μία μοναδική εκτίμηση είναι αυτό που είναι καθαυτό ταυτό. Δέν είναι διαφορετικές πλευρές εκείνες που παραμένουν σε αντίθεση η μία με την άλλη" [Χέγκελ, Μαθήματα στην ιστορία τής φιλοσοφίας].

          Δέν υπάρχει αμφιβολία πώς εδώ ακολουθεί, όπως απεδείχθη τελευταίως, την μετάφραση του Φιτσίνο, η οποία είναι αλλοιωμένη ώς εξής: το ελληνικό εκείνη και κατ'εκείνο, το οποίο σημαίνει "σ'εκείνον τον συγκεκριμένο τρόπο και κάτω απο εκείνη την άποψη, οπότε κ.τ.λ." και υπονοεί επομένως την διάκριση των απόψεων, αναποδογυρίζεται ώς εξής: "είναι και τα δύο πράγματα με την ίδια σημασία" κάτι που διαγράφει ακριβώς την διάκριση των απόψεων και μοιάζει να μεταφράζει το "αμή γε πή", που δείχνει τον τρόπο τής προόδου τής κακής διαλεκτικής.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.