Συνέχεια από: Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2019
Ο ΟΡΕΚΤΙΚΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΟΡΕΞΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ.
Του Angelo Marchesi.
13. Μία επιβεβαίωση στην ηθική τού Ακινάτη.
Βρίσκουμε μία επιβεβαίωση όλης αυτής τής διδασκαλίας τού ηθικού Αριστοτέλη στα διάφορα έργα τού Θωμά Ακινάτη, σε συνδυασμό με τις λατινικές εκφράσεις: Appetitus naturalis, sensitivus e intellectivus, inclinatio naturalis, desiderium naturale, natura naturalis κ.τ.λ.
Δεν είναι μάταιο λοιπόν να θυμηθούμε εδώ όσα επιβεβαιώνει ο Ακινάτης, όπως για παράδειγμα σε ένα χωρίο τής Θεολογικής του Σούμας, στον όρο Natura (φύσις). Γράφει: Πρέπει να πούμε ότι, όπως φανερώνει ο Βοήθιος στο βιβλίο De duabus naturis, και ο φιλόσοφος τού βιβλίου V τής Μεταφυσικής, natura λέγεται με δύο τρόπους. Κάποια φορά κατανοείται η ενδόμυχη αρχή στις πραγματικότητες που γίνονται (στο γίγνεσθαι). Principium intriscecum in rebus mobilibus. Και αυτή είναι η φύση ή τα μαθηματικά ή η υλική μορφή (φόρμα). Μ’έναν άλλο τρόπο ονομάζεται φύσις οποιαδήποτε ουσία ή επίσης οποιοδήποτε όν (ens). Και σύμφωνα μ’αυτή την άποψη, ονομάζεται φυσικό για ένα πράγμα, αυτό που τού ανήκει βάσει της ουσίας του. Και αυτό είναι αυτό το οποίο βρίσκεται immanente για τον εαυτό του σε ένα κάποιο πράγμα (hoc est quod per se inest rei).
Στην συνέχεια προσθέτει ότι και η θέληση, όπως κάθε άλλη ικανότητα (potentia) τού ανθρώπου, τείνει προς το αντικείμενό της (το αγαθό γενικώς) : και έτσι είναι ο τελικός σκοπός ο οποίος στα επιθυμούμενα πράγματα συμπεριφέρεται όπως οι πρώτες αρχές τών αποδείξεων στα νοητά πράγματα (in intelligibilibus). Γι’αυτό «εμείς επιθυμούμε μέσω της θελήσεως μόνον εκείνα τα αγαθά που αφορούν την ικανότητα τής επιθυμίας, αλλά και εκείνα τα αγαθά που ανήκουν στις ξεχωριστές ικανότητες τού ανθρώπου και στον άνθρωπο στην ολότητά του. Γι’αυτή την αιτία ο άνθρωπος δεν θέλει μόνον αυτό που συνιστά το αντικείμενο τής επιθυμίας ή τής θελήσεως (objectum voluntatis), αλλά επίσης και εκείνα τα άλλα αγαθά τα οποία ανήκουν σε άλλες ανθρώπινες ικανότητες, όπως για παράδειγμα η γνώση τού αληθούς, που είναι το ίδιον τής νοήσεως, η ύπαρξη και η ζωή και άλλα παρόμοια αγαθά, τα οποία αφορούν την δομή τού φυσικού Είναι. Όλα αυτά τα αγαθά δε συγκεντρώνονται κάτω από το αντικείμενο τής θελήσεως, όπως κάποια ιδιαίτερα αγαθά!
14. Η διάκριση ανάμεσα στην «φυσική όρεξη», την «αισθητή» και την «διανοητική».
Μία άλλη σημαντική εξακρίβωση αφορούσα τούς διάφορους τύπους τής θελήσεως προς αυτό που συνιστά το αγαθό για τις διάφορες πραγματικότητες τής υπάρξεως βρίσκεται σε ένα άλλο χωρίο τής summa όπου ο Ακινάτης δηλώνει: Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι, δεδομένου πώς όλες οι πραγματικότητες προέρχονται από την δημιουργική θέληση του Θεού, όλες αυτές οι πραγματικότητες έχουν μία τάση προς το αγαθό μέσω μίας επιθυμίας, μ’έναν ιδιαίτερο τρόπο, αλλά με ένα στυλ διαφοροποιημένο.
Μερικά πράγματα λοιπόν τείνουν προς το αγαθό μέσω μίας φυσικής σχέσης (Per sola habitudinem naturalem), χωρίς την γνώση, όπως τα φυτά και τα άψυχα σώματα! Μία τέτοια τάση προς το αγαθό ονομάζεται apperitus naturalis (φυσική όρεξη).
Μερικές άλλες πραγματικότητες τείνουν προς το αγαθό με μία κάποια γνώση: όχι όμως επειδή γνωρίζουν τον λόγο τού αγαθού (ipsam rationem boni), αλλά έχουν γνώση ενός ιδιαίτερου αγαθού, όπως η αίσθηση η οποία γνωρίζει το γλυκό και το λευκό και τα πράγματα. Η τάση η οποία ακολουθεί αυτόν τον τύπο τής γνώσεως ονομάζεται appetitus sensitivus.
Μερικές πραγματικότητες τείνουν τέλος προς το αγαθό με την γνώση μέσω τής οποίας γνωρίζουν τον λόγο τον ίδιο τού αγαθού. Και αυτό είναι ίδιον τής νοήσεως.
Και αυτές οι πραγματικότητες τείνουν προς το αγαθό με τέλειο τρόπο, όχι όμως σαν να κατευθυνόντουσαν στο αγαθό μόνον από ένα άλλο, όπως εκείνες που δεν διαθέτουν γνώση, αλλά ούτε και όπως εκείνες οι οποίες κατευθύνονται προς ένα ιδιαίτερο αγαθό όπως εκείνες στις οποίες υπάρχει μόνον η αισθητή γνώση (sola sensitiva cognitio), αλλά σαν τείνουσες ακριβώς προς το καθολικό αγαθό. Και αυτός ο τύπος της τάσεως ονομάζεται voluntas! Αυτό το τελευταίο συνιστά την διανοητική όρεξη (appetitus intellectivus).
Όπως βλέπουμε, από αυτό και από άλλα παρόμοια χωρία ο Ακινάτης ολοκλήρωσε την ηθική θεωρία τού Αριστοτέλη, καρπώνοντας όλη την εργασία τού Σταγειρίτη, παρότι δεν διέθετε την βοήθεια τής βιβλικής αποκάλυψης, στον δρόμο τής πληρέστερης Χριστιανικής προοπτικής.
ΤΕΛΟΣ.
Αμέθυστος.
Ο ΟΡΕΚΤΙΚΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΟΡΕΞΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ.
Του Angelo Marchesi.
13. Μία επιβεβαίωση στην ηθική τού Ακινάτη.
Βρίσκουμε μία επιβεβαίωση όλης αυτής τής διδασκαλίας τού ηθικού Αριστοτέλη στα διάφορα έργα τού Θωμά Ακινάτη, σε συνδυασμό με τις λατινικές εκφράσεις: Appetitus naturalis, sensitivus e intellectivus, inclinatio naturalis, desiderium naturale, natura naturalis κ.τ.λ. Δεν είναι μάταιο λοιπόν να θυμηθούμε εδώ όσα επιβεβαιώνει ο Ακινάτης, όπως για παράδειγμα σε ένα χωρίο τής Θεολογικής του Σούμας, στον όρο Natura (φύσις). Γράφει: Πρέπει να πούμε ότι, όπως φανερώνει ο Βοήθιος στο βιβλίο De duabus naturis, και ο φιλόσοφος τού βιβλίου V τής Μεταφυσικής, natura λέγεται με δύο τρόπους. Κάποια φορά κατανοείται η ενδόμυχη αρχή στις πραγματικότητες που γίνονται (στο γίγνεσθαι). Principium intriscecum in rebus mobilibus. Και αυτή είναι η φύση ή τα μαθηματικά ή η υλική μορφή (φόρμα). Μ’έναν άλλο τρόπο ονομάζεται φύσις οποιαδήποτε ουσία ή επίσης οποιοδήποτε όν (ens). Και σύμφωνα μ’αυτή την άποψη, ονομάζεται φυσικό για ένα πράγμα, αυτό που τού ανήκει βάσει της ουσίας του. Και αυτό είναι αυτό το οποίο βρίσκεται immanente για τον εαυτό του σε ένα κάποιο πράγμα (hoc est quod per se inest rei).
Στην συνέχεια προσθέτει ότι και η θέληση, όπως κάθε άλλη ικανότητα (potentia) τού ανθρώπου, τείνει προς το αντικείμενό της (το αγαθό γενικώς) : και έτσι είναι ο τελικός σκοπός ο οποίος στα επιθυμούμενα πράγματα συμπεριφέρεται όπως οι πρώτες αρχές τών αποδείξεων στα νοητά πράγματα (in intelligibilibus). Γι’αυτό «εμείς επιθυμούμε μέσω της θελήσεως μόνον εκείνα τα αγαθά που αφορούν την ικανότητα τής επιθυμίας, αλλά και εκείνα τα αγαθά που ανήκουν στις ξεχωριστές ικανότητες τού ανθρώπου και στον άνθρωπο στην ολότητά του. Γι’αυτή την αιτία ο άνθρωπος δεν θέλει μόνον αυτό που συνιστά το αντικείμενο τής επιθυμίας ή τής θελήσεως (objectum voluntatis), αλλά επίσης και εκείνα τα άλλα αγαθά τα οποία ανήκουν σε άλλες ανθρώπινες ικανότητες, όπως για παράδειγμα η γνώση τού αληθούς, που είναι το ίδιον τής νοήσεως, η ύπαρξη και η ζωή και άλλα παρόμοια αγαθά, τα οποία αφορούν την δομή τού φυσικού Είναι. Όλα αυτά τα αγαθά δε συγκεντρώνονται κάτω από το αντικείμενο τής θελήσεως, όπως κάποια ιδιαίτερα αγαθά!
14. Η διάκριση ανάμεσα στην «φυσική όρεξη», την «αισθητή» και την «διανοητική».
Μία άλλη σημαντική εξακρίβωση αφορούσα τούς διάφορους τύπους τής θελήσεως προς αυτό που συνιστά το αγαθό για τις διάφορες πραγματικότητες τής υπάρξεως βρίσκεται σε ένα άλλο χωρίο τής summa όπου ο Ακινάτης δηλώνει: Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι, δεδομένου πώς όλες οι πραγματικότητες προέρχονται από την δημιουργική θέληση του Θεού, όλες αυτές οι πραγματικότητες έχουν μία τάση προς το αγαθό μέσω μίας επιθυμίας, μ’έναν ιδιαίτερο τρόπο, αλλά με ένα στυλ διαφοροποιημένο.
Μερικά πράγματα λοιπόν τείνουν προς το αγαθό μέσω μίας φυσικής σχέσης (Per sola habitudinem naturalem), χωρίς την γνώση, όπως τα φυτά και τα άψυχα σώματα! Μία τέτοια τάση προς το αγαθό ονομάζεται apperitus naturalis (φυσική όρεξη).
Μερικές άλλες πραγματικότητες τείνουν προς το αγαθό με μία κάποια γνώση: όχι όμως επειδή γνωρίζουν τον λόγο τού αγαθού (ipsam rationem boni), αλλά έχουν γνώση ενός ιδιαίτερου αγαθού, όπως η αίσθηση η οποία γνωρίζει το γλυκό και το λευκό και τα πράγματα. Η τάση η οποία ακολουθεί αυτόν τον τύπο τής γνώσεως ονομάζεται appetitus sensitivus.
Μερικές πραγματικότητες τείνουν τέλος προς το αγαθό με την γνώση μέσω τής οποίας γνωρίζουν τον λόγο τον ίδιο τού αγαθού. Και αυτό είναι ίδιον τής νοήσεως.
Και αυτές οι πραγματικότητες τείνουν προς το αγαθό με τέλειο τρόπο, όχι όμως σαν να κατευθυνόντουσαν στο αγαθό μόνον από ένα άλλο, όπως εκείνες που δεν διαθέτουν γνώση, αλλά ούτε και όπως εκείνες οι οποίες κατευθύνονται προς ένα ιδιαίτερο αγαθό όπως εκείνες στις οποίες υπάρχει μόνον η αισθητή γνώση (sola sensitiva cognitio), αλλά σαν τείνουσες ακριβώς προς το καθολικό αγαθό. Και αυτός ο τύπος της τάσεως ονομάζεται voluntas! Αυτό το τελευταίο συνιστά την διανοητική όρεξη (appetitus intellectivus).
Όπως βλέπουμε, από αυτό και από άλλα παρόμοια χωρία ο Ακινάτης ολοκλήρωσε την ηθική θεωρία τού Αριστοτέλη, καρπώνοντας όλη την εργασία τού Σταγειρίτη, παρότι δεν διέθετε την βοήθεια τής βιβλικής αποκάλυψης, στον δρόμο τής πληρέστερης Χριστιανικής προοπτικής.
ΤΕΛΟΣ.
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου