Εγκαταλείψτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης VII

Ναὸς ὅστις ἐν κράτει πόδα τείνας ὑπείκει μηδέν, ὑπτίοις κάτω στρέψας τὸ λοιπὸν σέλμασιν ναυτίλλεται. Ἀλλ’ εἶκε θυμοῦ καὶ μετάστασιν δίδου.

• Από τον Παναγιώτη Λιάκο

Κι όποιος κυβερνήτης πλοίου παρατεντώσει τα πανιά και δεν λασκάρει καθόλου ανατρέπει το καράβι του και στο εξής ταξιδεύει με γυρισμένα τα θρονιά ανάσκελα. Αλλά δώσε τόπο στην οργή και άλλαξε γνώμη». (Σοφοκλέους «Αντιγόνη», στ. 715-718, Αθήνα: 1975, εκδόσεις Πάπυρος, σελ. 51.)

Ο Αίμων μιλά στον βασιλέα πατέρα του Κρέοντα και του συνιστά να παύσει να οργίζεται με την Αντιγόνη, που παραβίασε τις εντολές του και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη. Φυσικά και επιδιώκει να σώσει τη μέλλουσα γυναίκα του από την πρόωρη κάθοδό της στο βασίλειο του Πλούτωνα (ο Κρέοντας είχε απαγορεύσει επί ποινή θανάτου την ταφή του Πολυνείκη), αλλά θέλει και να διασώσει το κύρος και το γόητρο του βασιλέα πατέρα του. Θα ήταν ολέθριο ο λαός να δει να λιθοβολείται η Αντιγόνη, που παράκουσε τον ανθρώπινο νόμο επειδή θέλησε να τηρήσει τον θείο, ο οποίος επιβάλλει την ταφή των νεκρών.

Γι’ αυτό κρίνεται ως απρόσμενη η πηγή των νουθεσιών που μόλις διαβάσαμε: δεν είναι κάποιος μεγαλύτερος που προσπαθεί να ενσταλάξει το νάμα της σοφής γαλήνης σε κάποιον νεότερο που πάσχει από την παραφορά της σφοδρής ισχύος του σώματος και των συναισθημάτων του. Το αντίθετο συμβαίνει. Νέος είναι αυτός που δίνει τις μετρημένες συμβουλές στον ισχυρό πατέρα του, ο οποίος πέτρωσε εσωτερικά προσπαθώντας να αποκρυσταλλώσει ηγετικό τρόπο σκέψης και να διαμορφώσει στιβαρή και αποτελεσματική μέθοδο άσκησης των καθηκόντων του. Όμως, το όπλο της εξουσίας τελικά εκπυρσοκρότησε στο πρόσωπό του. Αντί να μάθει πώς είναι και τι πράττει ένας βασιλιάς, λησμόνησε πώς νιώθει και πώς αντιδρά ο άνθρωπος.

Σ’ εκείνο ακριβώς το σημείο της γραμματείας μας αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια της φράσης «δώσε τόπο στην οργή» – δηλαδή διώχ’ την, στείλε την εκεί όπου η ενέργειά της δεν δηλητηριάζει την προσωπικότητά σου.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν δίνουν τόπο στην οργή. Είναι ο τόπος της οργής, το βασίλειο του θυμού, ένα πεδίο μάχης χωρίς αίμα, αλλά με απώλειες. Το συναίσθημα που θάλλει στις αχανείς διαδικτυακές εκτάσεις των social media είναι ο σωρευμένος, συνεχής, ανεξέλεγκτος θυμός. Οι επωδοί «ψόφο, ψοφούλη» και άλλες παρόμοιες κατάρες και ύβρεις -ων ουκ έστι αριθμός- είναι συχνότερες από το «καλημέρα», ενώ η διάχυτη ένταση στους διαλόγους παραπέμπει σε εποχές εμφύλιων συρράξεων και μεγάλων πολιτικών παθών – κι αυτό «ερεθίζει» τους χρήστες και τους εθίζει στην προσωρινή παράνοια, που είναι η οργή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η οργή δεν προκαλεί απλά ένα παροδικό ξαστόχημα της κρίσης, αλλά ευθύνεται για την απώλεια της ίδιας της λογικής. Ο οργισμένος μπορεί να φτάσει έως το έγκλημα. Όποιος καταλαμβάνεται από αυτό το ολέθριο συναίσθημα, το οποίο όσο κυβερνά το θυμικό δεν δίνει χώρο σε οποιοδήποτε άλλο (αγάπη, κατανόηση, συγχώρεση, συμπόνοια), δεν δημιουργεί, αλλά καταστρέφει – πρώτα τον εαυτό του και έπειτα τους άλλους.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετίζονται με την «Αντιγόνη» του Σοφοκλέους, υπό την έννοια ότι στην πραγματικότητα αποτελούν μια νοόσφαιρα κατάφορτη οργής σε ένα πλαίσιο θανάτου. Το facebook, το twitter, το Instagram δεν έχουν δική τους ζωή. Παρασιτούν. Υπάρχουν λόγω της ενέργειας που εκχωρούν οι χρήστες σε αυτά – κι όσο πιο πολύ θυμώνουν άλλο τόσον χρόνο αφιερώνουν επιδιώκοντας να τερματίσουν έναν πόλεμο που δεν γίνεται για να κερδηθεί, αλλά απλώς για να διεξάγεται.

Και στην παλαιοδιαθηκική «Σοφία Σειράχ», η οποία μνημονεύτηκε στο προηγούμενο φύλλο της «κυριακάτικης δημοκρατίας», επισημαίνεται ο κίνδυνος της δόλιας χρήσης της ψυχικής μας αναταραχής από εκείνον που μας οδήγησε σε αυτό το σημείο, με στόχο να χρησιμοποιηθούν όσα θα πούμε σαν κατηγορητήριο εναντίον μας. Στο κεφ. 8,11 διαβάζουμε: «Μὴ ἐξαναστῇς ἀπὸ προσώπου ὑβριστοῦ, ἵνα μὴ ἐγκαθίσῃ ὡς ἔνεδρον τῷ στόματί σου». (Μην οργιστείς από λόγια υβριστή, μήπως και με όσα πεις σε παγιδεύσει.)
newsbreak