Συνέχεια από: Τετάρτη 6 Νοεμβρίου 2019
Ο ΟΡΕΚΤΙΚΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΟΡΕΞΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Του
Angelo
Marchesi.
12. Η «ευδαιμονία» σάν ολοκληρωμένο τέλος όλης τής ανθρώπινης ενέργειας.
Στο επόμενο κεφάλαιο (βιβλίο Χ, 6), ο Αριστοτέλης επιβεβαιώνει ότι η ευδαιμονία (ευτυχία) δεν είναι μία συνήθεια (έξις) αποκτημένη με αυτόματο τρόπο, αλλά τοποθετείται σε έναν συγκεκριμένο τύπο δραστηριότητος (εις ενέργειαν τινα), όπως έχουμε ήδη πει και ότι αυτή είναι επιθυμητή καθαυτή και όχι εν όψει κάτι άλλου: «η ευδαιμονία δεν έχει ανάγκη από τίποτα, αλλά αρκεί στον εαυτό της (ουδενός ενδεής, αλλ’αυτάρκης)».
Αυτές οι δραστηριότητες (ενέργειας) στις οποίες συνίσταται η ευτυχία είναι επιθυμητές καθαυτές και αυτές είναι οι πράξεις οι οποίες συμμορφώνονται με την αρετή (αί κατ’αρετήν πράξεις ).
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί επίσης ότι «εμείς, ας πούμε, επιλέγουμε όλα τα πράγματα εν όψει κάποιου άλλου πράγματος (ετέρου ένεκα), εκτός από την ευτυχία, καθώς αυτή είναι το τέλος». Και προσθέτει ότι «εμείς ισχυριζόμαστε ότι η ευτυχισμένη ζωή (ευδαίμων βίος) είναι σύμφωνος με την αρετή και αυτή συνοδεύεται με μία σοβαρή προσπάθεια».
Μετά από αυτές τις διευκρινίσεις, ο Αριστοτέλης, στο κεφάλαιο VII, αξίως διασήμου, ολοκληρώνει πιστοποιώντας: «Εάν λοιπόν η ευτυχία (ευδαιμονία) είναι πράξη σύμφωνη με την αρετή, είναι εύλογον ότι είναι σύμφωνα με την υψηλότερη αρετή: και αυτή θα είναι η αρετή αυτού που είναι το πιο άριστο (του αρίστου).
Επομένως φανερώνοντας όλο εκείνο που ένας Εθνικός, που δεν έχει ακόμη φωτισθεί από την Θεία αποκάλυψη, μπορούσε να πει σ’αυτό το ευαίσθητο θέμα της ανθρώπινης ευτυχίας, γράφει: Και εάν είναι αυτό (το άριστο) ο νούς ή κάτι άλλο (δηλαδή κάτι που πιστεύεται ότι κυβερνά και διευθύνει και έχει επίγνωση αυτού που είναι ωραίο και Θείο), ή εάν είναι το Θείον όν ή διότι είναι το Θειότατον στοιχείον που υπάρχει μέσα μας, η δραστηριότης αυτού του πνευματικού στοιχείου σύμφωνα με την πιο ταιριαστή αρετή θα συστήσει την τέλεια ευτυχία (την τέλεια ευδαιμονία), και ότι αυτή είναι μία θεωρητική δραστηριότης το είπαμε ήδη. Αυτό συμφωνεί όπως φαίνεται, με τα πράγματα που είπαμε προηγουμένως και με την αλήθεια. Και πράγματι αυτή είναι η πιο υψηλή δραστηριότης : και πράγματι είναι ο νους αυτού που είναι μέσα μας και αυτού που είναι δυνατόν να γνωσθεί από μέρους του νου. Επι πλέον είναι η πιο διαρκής.
Ο Αριστοτέλης στην συνέχεια διευκρινίζει ότι αυτή η δραστηριότης η πνευματική (στην οποία συνίσταται η ολοκληρωμένη ευτυχία) είναι η πιο διαρκής «διότι εμείς μπορούμε να θεωρήσουμε με μεγαλύτερη συνέχεια, από το πράττειν, ένα οποιοδήποτε πράγμα»!
Και προσθέτει: Ανάμεσα στις δραστηριότητες πού πραγματοποιούμε σύμφωνα με την αρετή η πιο ευχάριστη, διά κοινής αποδοχής, είναι εκείνη η οποία πραγματοποιείται κατά την σοφίαν. Χωρίς αμφιβολία δηλώνεται ότι η φιλοσοφία διαθέτει θαυμαστές ηδονές λόγω καθαρότητος και σταθερότητος και είναι λογικό ότι ο τρόπος ζωής είναι πιο ευχάριστος γι’αυτούς που κατέχουν την γνώση σε σχέση με αυτούς που βρίσκονται στην έρευνά της. Η λεγόμενη αυτάρκεια επί πλέον αφορά ιδίως την θεωρητική δραστηριότητα! Και ενώ οι άλλοι έχουν την ανάγκη των άλλων, ο σοφός ακόμη και όταν είναι μόνος, δύναται θεωρείν και τόσο περισσότερο όσο είναι πιο σοφός!
Εάν λοιπόν η θεωρητική δραστηριότης υπερέχει λόγω σοβαρότητος, δεν ακολουθεί κανένα τέλος ξένο σ’αυτή και κατέχει αυτάρκεια και όταν καθιστά τον άνθρωπο μακάριο, τότε «αυτή θα είναι η τέλεια ευδαιμονία του ανθρώπου ο οποίος κατορθώνει να ζήσει την πλήρη διάρκεια τής ζωής». Και ο Αριστοτέλης φτάνει να πει: «μία τέτοια ζωή θα είναι ανώτερη εκείνης που ανήκει στον άνθρωπο (κρείττον είναι κατ’άνθρωπον). Και πράγματι δεν θα ζήσει μ’αυτόν τον τρόπο επειδή είναι άνθρωπος, αλλά καθότι σ’αυτόν είναι παρόν κάτι Θείο (Θείον τι εν αυτώ υπάρχει)». Χ7, 1177 B, 19-28.
Ο Αριστοτέλης ολοκληρώνει αυτό το διάγραμμα τής ευτυχίας που κατακτάται από τον άνθρωπο μέσω αυτού το οποίο αποτελεί μέσα του τήν θεωρητική κορυφή τών πνευματικών του ικανοτήτων, μ’αυτά τα λόγια : "εάν λοιπόν ο νους είναι το Θείον όσον αφορά τον άνθρωπο, και η ζωή, ο βίος, κατευθυνόμενη σύμφωνα με αυτόν τον νου, θα είναι Θείος, όσον αφορά στην ανθρώπινη ζωή".
Και αμέσως μετά ο ίδιος ο Αριστοτέλης, απέναντι σε όποιον ήθελε να φέρει αντίρρηση με την θνητή διάσταση τού ανθρώπου, έχοντας συνείδηση αυτής του τής κοινωνίας με το Θείο, μέσω τού νού, δηλώνει με δύναμη : «Δεν πρέπει να ακούμε όποιον συμβουλεύει να σκεφθούμε πράγματα ανθρώπινα (ανθρώπινα φρονείν) καθώς είμαστε άνθρωποι και να σκεφτόμαστε θνητά πράγματα, καθώς ο άνθρωπος είναι θνητός, αλλά όσο μάς είναι δυνατόν πρέπει να γίνουμε αθάνατοι και να κάνουμε κάθε πράγμα απαραίτητο για να ζήσουμε σύμφωνα με την πιο υψηλή διάσταση ανάμεσα σε εκείνες που υπάρχουν στον άνθρωπο»!
Και σχεδόν σαν να μην έφταναν όλα όσα μάς δήλωσε, προσθέτει: «Αυτό που είναι ίδιον στον καθένα εκ φύσεως είναι για τον καθένα το πιο υψηλό πράγμα και το πιο ευχάριστο! Για τον άνθρωπο λοιπόν θα είναι η ζωή σύμφωνα με τον νου (ο κατά τον νουν βίος), εάν ακριβώς αυτό είναι πάνω απ’όλα ο άνθρωπος. Και αυτή συνεπώς θα είναι η πιο ευτυχής ζωή. Ο ευδαιμονέστατος βίος.
Όλο αυτό επιβεβαιώνεται στο επόμενο κεφάλαιο VIII όπου ο Αριστοτέλης μιλά για την δραστηριότητα τού Θεού (του Θεού ενέργεια), σαν ενέργειας θεωρητικής, και για την ανθρώπινη, καθόσον την πλησιάζει, επαναβεβαιώνοντας ότι «όσο επεκτείνεται και απλώνει η θεωρία, άλλο τόσο απλώνεται η ευτυχία».
Όπως βλέπουμε η κορυφή τής ηθικής ζωής τού ανθρώπου, προσλαμβάνεται, για τον Αριστοτέλη όπως και για τον Πλάτωνα, από την θεωρητική ενέργεια η οποία μας καθιστά όμοιους με την Θεότητα!
Ο ΟΡΕΚΤΙΚΟΣ ΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΟΡΕΞΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Στο επόμενο κεφάλαιο (βιβλίο Χ, 6), ο Αριστοτέλης επιβεβαιώνει ότι η ευδαιμονία (ευτυχία) δεν είναι μία συνήθεια (έξις) αποκτημένη με αυτόματο τρόπο, αλλά τοποθετείται σε έναν συγκεκριμένο τύπο δραστηριότητος (εις ενέργειαν τινα), όπως έχουμε ήδη πει και ότι αυτή είναι επιθυμητή καθαυτή και όχι εν όψει κάτι άλλου: «η ευδαιμονία δεν έχει ανάγκη από τίποτα, αλλά αρκεί στον εαυτό της (ουδενός ενδεής, αλλ’αυτάρκης)».
Αυτές οι δραστηριότητες (ενέργειας) στις οποίες συνίσταται η ευτυχία είναι επιθυμητές καθαυτές και αυτές είναι οι πράξεις οι οποίες συμμορφώνονται με την αρετή (αί κατ’αρετήν πράξεις ).
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί επίσης ότι «εμείς, ας πούμε, επιλέγουμε όλα τα πράγματα εν όψει κάποιου άλλου πράγματος (ετέρου ένεκα), εκτός από την ευτυχία, καθώς αυτή είναι το τέλος». Και προσθέτει ότι «εμείς ισχυριζόμαστε ότι η ευτυχισμένη ζωή (ευδαίμων βίος) είναι σύμφωνος με την αρετή και αυτή συνοδεύεται με μία σοβαρή προσπάθεια».
Μετά από αυτές τις διευκρινίσεις, ο Αριστοτέλης, στο κεφάλαιο VII, αξίως διασήμου, ολοκληρώνει πιστοποιώντας: «Εάν λοιπόν η ευτυχία (ευδαιμονία) είναι πράξη σύμφωνη με την αρετή, είναι εύλογον ότι είναι σύμφωνα με την υψηλότερη αρετή: και αυτή θα είναι η αρετή αυτού που είναι το πιο άριστο (του αρίστου).
Επομένως φανερώνοντας όλο εκείνο που ένας Εθνικός, που δεν έχει ακόμη φωτισθεί από την Θεία αποκάλυψη, μπορούσε να πει σ’αυτό το ευαίσθητο θέμα της ανθρώπινης ευτυχίας, γράφει: Και εάν είναι αυτό (το άριστο) ο νούς ή κάτι άλλο (δηλαδή κάτι που πιστεύεται ότι κυβερνά και διευθύνει και έχει επίγνωση αυτού που είναι ωραίο και Θείο), ή εάν είναι το Θείον όν ή διότι είναι το Θειότατον στοιχείον που υπάρχει μέσα μας, η δραστηριότης αυτού του πνευματικού στοιχείου σύμφωνα με την πιο ταιριαστή αρετή θα συστήσει την τέλεια ευτυχία (την τέλεια ευδαιμονία), και ότι αυτή είναι μία θεωρητική δραστηριότης το είπαμε ήδη. Αυτό συμφωνεί όπως φαίνεται, με τα πράγματα που είπαμε προηγουμένως και με την αλήθεια. Και πράγματι αυτή είναι η πιο υψηλή δραστηριότης : και πράγματι είναι ο νους αυτού που είναι μέσα μας και αυτού που είναι δυνατόν να γνωσθεί από μέρους του νου. Επι πλέον είναι η πιο διαρκής.
Ο Αριστοτέλης στην συνέχεια διευκρινίζει ότι αυτή η δραστηριότης η πνευματική (στην οποία συνίσταται η ολοκληρωμένη ευτυχία) είναι η πιο διαρκής «διότι εμείς μπορούμε να θεωρήσουμε με μεγαλύτερη συνέχεια, από το πράττειν, ένα οποιοδήποτε πράγμα»!
Και προσθέτει: Ανάμεσα στις δραστηριότητες πού πραγματοποιούμε σύμφωνα με την αρετή η πιο ευχάριστη, διά κοινής αποδοχής, είναι εκείνη η οποία πραγματοποιείται κατά την σοφίαν. Χωρίς αμφιβολία δηλώνεται ότι η φιλοσοφία διαθέτει θαυμαστές ηδονές λόγω καθαρότητος και σταθερότητος και είναι λογικό ότι ο τρόπος ζωής είναι πιο ευχάριστος γι’αυτούς που κατέχουν την γνώση σε σχέση με αυτούς που βρίσκονται στην έρευνά της. Η λεγόμενη αυτάρκεια επί πλέον αφορά ιδίως την θεωρητική δραστηριότητα! Και ενώ οι άλλοι έχουν την ανάγκη των άλλων, ο σοφός ακόμη και όταν είναι μόνος, δύναται θεωρείν και τόσο περισσότερο όσο είναι πιο σοφός!
Εάν λοιπόν η θεωρητική δραστηριότης υπερέχει λόγω σοβαρότητος, δεν ακολουθεί κανένα τέλος ξένο σ’αυτή και κατέχει αυτάρκεια και όταν καθιστά τον άνθρωπο μακάριο, τότε «αυτή θα είναι η τέλεια ευδαιμονία του ανθρώπου ο οποίος κατορθώνει να ζήσει την πλήρη διάρκεια τής ζωής». Και ο Αριστοτέλης φτάνει να πει: «μία τέτοια ζωή θα είναι ανώτερη εκείνης που ανήκει στον άνθρωπο (κρείττον είναι κατ’άνθρωπον). Και πράγματι δεν θα ζήσει μ’αυτόν τον τρόπο επειδή είναι άνθρωπος, αλλά καθότι σ’αυτόν είναι παρόν κάτι Θείο (Θείον τι εν αυτώ υπάρχει)». Χ7, 1177 B, 19-28.
Ο Αριστοτέλης ολοκληρώνει αυτό το διάγραμμα τής ευτυχίας που κατακτάται από τον άνθρωπο μέσω αυτού το οποίο αποτελεί μέσα του τήν θεωρητική κορυφή τών πνευματικών του ικανοτήτων, μ’αυτά τα λόγια : "εάν λοιπόν ο νους είναι το Θείον όσον αφορά τον άνθρωπο, και η ζωή, ο βίος, κατευθυνόμενη σύμφωνα με αυτόν τον νου, θα είναι Θείος, όσον αφορά στην ανθρώπινη ζωή".
Και αμέσως μετά ο ίδιος ο Αριστοτέλης, απέναντι σε όποιον ήθελε να φέρει αντίρρηση με την θνητή διάσταση τού ανθρώπου, έχοντας συνείδηση αυτής του τής κοινωνίας με το Θείο, μέσω τού νού, δηλώνει με δύναμη : «Δεν πρέπει να ακούμε όποιον συμβουλεύει να σκεφθούμε πράγματα ανθρώπινα (ανθρώπινα φρονείν) καθώς είμαστε άνθρωποι και να σκεφτόμαστε θνητά πράγματα, καθώς ο άνθρωπος είναι θνητός, αλλά όσο μάς είναι δυνατόν πρέπει να γίνουμε αθάνατοι και να κάνουμε κάθε πράγμα απαραίτητο για να ζήσουμε σύμφωνα με την πιο υψηλή διάσταση ανάμεσα σε εκείνες που υπάρχουν στον άνθρωπο»!
Και σχεδόν σαν να μην έφταναν όλα όσα μάς δήλωσε, προσθέτει: «Αυτό που είναι ίδιον στον καθένα εκ φύσεως είναι για τον καθένα το πιο υψηλό πράγμα και το πιο ευχάριστο! Για τον άνθρωπο λοιπόν θα είναι η ζωή σύμφωνα με τον νου (ο κατά τον νουν βίος), εάν ακριβώς αυτό είναι πάνω απ’όλα ο άνθρωπος. Και αυτή συνεπώς θα είναι η πιο ευτυχής ζωή. Ο ευδαιμονέστατος βίος.
Όλο αυτό επιβεβαιώνεται στο επόμενο κεφάλαιο VIII όπου ο Αριστοτέλης μιλά για την δραστηριότητα τού Θεού (του Θεού ενέργεια), σαν ενέργειας θεωρητικής, και για την ανθρώπινη, καθόσον την πλησιάζει, επαναβεβαιώνοντας ότι «όσο επεκτείνεται και απλώνει η θεωρία, άλλο τόσο απλώνεται η ευτυχία».
Όπως βλέπουμε η κορυφή τής ηθικής ζωής τού ανθρώπου, προσλαμβάνεται, για τον Αριστοτέλη όπως και για τον Πλάτωνα, από την θεωρητική ενέργεια η οποία μας καθιστά όμοιους με την Θεότητα!
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου