Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Περί της κατασκευής του ανθρώπου (9)

Συνέχεια από: Σάββατο, 1 Μαΐου 2021

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ο

Ότι το σχήμα του ανθρώπου κατασκευάσθηκε έτσι ώστε να είναι όργανο εξυπηρετήσεως του λόγου.

Επειδή λοιπόν ο ποιητής έχει δωρήσει στην πλάσιν μας μια θεοειδή χάριν, εμβάλλοντας στην (ανθρώπινη) εικόνα του τις ομοιότητες των αγαθών του, γι’ αυτό τα μεν άλλα αγαθά τα έδωσε στην ανθρώπινη φύσιν από φιλοτιμία (γενναιοδωρία), για τον νου όμως και τη φρόνηση δεν μπορεί να λεχθεί κυριολεκτικώς ότι έδωσε, αλλά ότι μετέδωσε επιβάλλοντας στην εικόνα τον κόσμον της φύσεώς του. Επειδή λοιπόν ο νους είναι νοερό και ασώματο πράγμα, θα είχε την χάριν ακοινώνητη και άμικτη, αν η κίνησίς του δεν φανερωνόταν με κάποια επίνοια. Για το λόγο τούτο χρειάσθηκε αυτήν την οργανική σωματική κατασκευή, ώστε, εγγίζοντας σαν πλήκτρο τα φωνητικά όργανα, να ερμηνεύσει την εσωτερική κίνηση με κάποιο είδος αποτυπώσεως των φθόγγων. Και όπως ένας έμπειρος της μουσικής αν από κάποια πάθηση δεν έχει δική του φωνή, θέλοντας όμως να επιδείξει την επιστήμη του, μπορεί να μελωδήσει με ξένες φωνές, εκδηλώνοντας την τέχνη με αυλούς και λύρες, έτσι και ο ανθρώπινος νους γίνεται ευρετής παντοειδών νοημάτων επειδή δεν  μπορεί να δείξει τις ορμές της διανοίας στην ψυχή, αφού αυτή αντιλαμβάνεται δια σωματικών αισθήσεων, σαν έντεχνος αρμοστής εγγίζει τα έμψυχα τούτα όργανα και με την ήχηση τούτων φανερά ποιεί τα κρυφά νοήματα.

Είναι δε η μουσική του ανθρωπίνου οργάνου μικτή από αυλό και λύρα, σαν να ηχούν μαζί ταυτοχρόνως σε συναυλία. Ο αέρας (το πνεύμα) ωθείται προς τα άνω από τα αναπνευστικά αγγεία δια της αρτηρίας του λάρυγγα όταν λοιπόν η ορμή του ομιλούντος (του φθεγγομένου προς φωνή) πιέσει το μέρος για εκφορά, ο αέρας κτυπώντας στις εσωτερικές προβολές, που περικλείουν κυκλικώς τούτον τον αυλοειδή πόρο, μιμείται κάπως τη φωνή που παράγεται από τον αυλό, περιδονούμενος μέσα στον κύκλο με τις υμενώδεις έξοχές. Ο ουρανίσκος παραλαμβάνει τον από κάτω φθόγγο με την κοιλότητά του και διασπώντας τη φωνή με τους χόνδρους που είναι στο πέρασμα, σαν με λεπίδες, στους δυο αυλούς που φθάνουν έως τους μυκτήρες, κάμει τον ήχο δυνατότερο. Τα μάγουλα πάλι και η γλώσσα και η συσκευή του φάρυγγα, όπου το πηγούνι χαλαρώνεται κοιλαινόμενο και επεκτείνεται σε οξύ σχήμα∙ όλα αυτά υποκρίνονται κατά ποικίλους και πολλούς τρόπους την κίνησιν του πλήκτρου στις χορδές προσαρμόζοντας κατά περιστάσεις τους τόνους προς τη χρεία με πολλή ταχύτητα. Των χειλέων δε το άνοιγμα και το κλείσιμο κάμουν το ίδιο με εκείνους οι οποίοι με τα δάκτυλα ρυθμίζουν το πνεύμα και την αρμονία του μέλους του αυλού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Θʹ.

Ὅτι ὀργανικὸν κατεσκευάσθη τοῦ ἀνθρώπου τὸ σχῆμα πρὸς τὴν τοῦ λόγου χρείαν. 

Ἐπειδὴ τοίνυν θεοειδῆ τινὰ χάριν τῷ πλάσματι ἡμῶν ὁ ποιήσας δεδώρηται, τῶν ἰδίων ἀγαθῶν ἐνθεὶς τῇ εἰκόνι τὰς ὁμοιότητας· διὰ τοῦτο τὰ μὲν λοιπὰ τῶν ἀγαθῶν ἔδωκεν ἐκ φιλοτιμίας τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει. Νοῦ δὲ καὶ φρονήσεως οὐκ ἔστι κυρίως εἰπεῖν ὅτι δέδωκεν, ἀλλ' ὅτι μετέδωκε, τὸν ἴδιον αὐτοῦ τῆς φύσεως κόσμον ἐπιβαλὼν τῇ εἰκόνι. Ἐπεὶ οὖν νοερόν τι χρῆμα καὶ ἀσώματόν ἐστιν ὁ νοῦς, ἀκοινώνητον ἂν ἔσχε τὴν χάριν καὶ ἄμικτον, μὴ διά τινος ἐπινοίας φανερουμένης αὐτοῦ τῆς κινήσεως. Τούτου χάριν τῆς ὀργανικῆς ταύτης προσεδεήθη κατασκευῆς, ἵνα πλήκτρου δίκην τῶν φωνητικῶν μορίων ἁπτόμενος, διὰ τῆς ποιᾶς τῶν φθόγγων τυπώσεως ἑρμηνεύσῃ τὴν ἔνδοθεν κίνησιν. Καὶ ὥσπερ τις μουσικῆς ἔμπειρος ὢν, ἂν ἰδίαν ἐκ πάθους μὴ ἔχοι φωνὴν, βουλόμενος δὲ φανερὰν ποιῆσαι τὴν ἐπιστήμην, ἀλλοτρίαις ἐμμελῳδοίη φωναῖς, δι' αὐλῶν ἢ λύρας δημοσιεύων τὴν τέχνην· οὕτω καὶ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς, παντοδαπῶν νοημάτων εὑρετὴς ὢν, τῷ μὴ δύνασθαι διὰ σωματικῶν αἰσθήσεων ἐπαϊούσῃ τῇ ψυχῇ δεικνύειν τὰς τῆς διανοίας ὁρμὰς, καθάπερ τις ἁρμοστὴς ἔντεχνος, τῶν ἐμψύχων τού των ὀργάνων ἁπτόμενος, διὰ τῆς ἐν τούτοις ἠχῆς φανερὰ ποιεῖ τὰ κεκρυμμένα νοήματα. 

Σύμμικτος δέ τις ἡ μουσικὴ περὶ τὸ ἀνθρώπινον ὄργανον αὐλοῦ καὶ λύρας, ὥσπερ ἐν συνῳδίᾳ τινὶ κατὰ ταὐτὸν ἀλλήλοις συμφθεγγομένων. Τὸ μὲν γὰρ πνεῦμα διὰ τῆς ἀρτηρίας, ἀπὸ τῶν πνευματοδόχων ἀγγείων ἀνωθούμενον, ὅταν ἡ ὁρμὴ τοῦ φθεγγομένου πρὸς φωνὴν τονώσῃ τὸ μέρος, ταῖς ἔνδοθεν προσαρασσόμενον προσ βολαῖς, αἳ κυκλοτερῶς τὸν αὐλοειδῆ τοῦτον διειλήφασι πόρον, μιμεῖταί πως τὴν διὰ τοῦ αὐλοῦ γινομένην φωνὴν, ταῖς ὑμενώδεσιν ἐξοχαῖς ἐν κύκλῳ περιδονούμενον. Ὑπερῴα δὲ τὸν κάτωθεν φθόγγον ἐκδέχεται τῷ κατ' αὐτὴν κενώματι, διδύμοις αὐλοῖς τοῖς ἐπὶ τοὺς μυκτῆρας διήκουσι, καὶ οἷον λεπίδων τισὶν ἐξοχαῖς τοῖς περὶ τὸν ἠθμὸν χόνδροις τὴν φωνὴν περισχίζουσα, γεγωνο τέραν τὴν ἠχὴν ἀπεργάζεται. Παρειὰ δὲ, καὶ γλῶσσα, καὶ ἡ περὶ τὸν φάρυγγα διασκευὴ, καθ' ἣν ὁ ἀνθερεὼν ὑποχαλᾶται κοιλαινόμενος, καὶ ὀξυτονῶν ἐπιτείνεται· ταῦτα πάντα τὴν ἐν ταῖς νευραῖς τοῦ πλήκτρου κίνησιν ὑποκρίνεται ποικίλως καὶ πολυτρόπως, ἐπὶ καιροῦ σὺν πολλῷ τῷ τάχει μεθαρμόζοντα πρὸς τὴν χρείαν τοὺς τόνους. Χειλέων δὲ διαστολὴ καὶ ἐπίμυσις ταὐτὸν ποιεῖ τοῖς διὰ τῶν δακτύλων ἐπιλαμβάνουσι τοῦ αὐλοῦ τὸ πνεῦμα, καὶ τὴν ἁρμονίαν τοῦ μέλους.