Η παρακμή της Δύσης (2)

 Συνέχεια από: Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 2021

Ο ρόλος των ελίτ

Η αρχική μελέτη ωστόσο, περιείχε και μια δεύτερη ουσιαστική διάσταση χωρίς την οποία είναι αδύνατη η πλήρης διείσδυση στα φαινόμενα. Η μεταφορά του «Ισχυρού» ως δαρβινικής προβολής μέσα στις κοινωνικές δομές, ενόσω διαδραματίζεται η διαφαινόμενη σύγκρουση τεχνο-επιστήμης και ανθρωπισμού.

Από τη μια μεριά, η αφαιρετική και κάπως άδικα ίσως, εξισωτική ματιά της αντιπαράθεσης του ανθρωπολογικού, ανομοιογενούς εξελικτικού χρόνου προς τον τεχνολογικό εκθετικό μετα-χρόνο, κι από την άλλη, ο κοινωνικός και συνακόλουθα οικονομικός δαρβινισμός του οποίου η πιο δυνατή απόδοση κατά τη γνώμη μας, βρίσκεται σε μια φράση του βραβευμένου με νόμπελ λογοτεχνίας Βούλγαρου συγγραφέα Ελίας Κανέττι (Μάζα και Εξουσία, εκδ. Ηριδανός 1980).

Εκεί, ο Ισχυρός παρουσιάζεται όπως πραγματικά είναι, ένας κληρονόμος της βουτηγμένης στην αρχέγονη λάσπη μνήμης της επιβίωσης, ή αλλιώς η ικανότητα «να επιζείς εκεί όπου άλλοι πεθαίνουν».

Αυτό και μόνον αρκεί για να ορίσει όλες τις πιθανές ελίτ στην ουσία τους, δηλ. στο γεγονός ότι άσχετα από τυχόν διαστροφές κοινωνικής φύσης ή άλλες αποκλίσεις, και από την τυπολογία των μορφών εξουσίας και διάκρισης, κανείς δεν ασκεί εμπράγματη και χειροπιαστή εξουσία, αν είναι αρκετά βλάκας για να μην έχει σκεφτεί τον ίδιο του τον θάνατο.

Διότι ένα από τα μέγιστα προβλήματα είναι ακριβώς η μικρή διάρκεια μιας οποιασδήποτε ανθρώπινης ζωής στην οποία πρόκειται αναπόφευκτα να συγκεντρωθούν όλες οι νέες εξουσίες οι προσφερόμενες από κάθε τεχνολογική υπεροχή, με πραγματικό απώτερο σκοπό την «εξελικτική στάση» ή με απλά λόγια, το πραγματικό τέλος της βιολογικής ιστορίας.

Κατ’ ουσίαν, οι ίδιες οι ελίτ θα μας συμπαρασύρουν σ’ αυτόν τον τρομερό αγώνα μαζί και ενάντια στη Μηχανή, προκειμένου να βγουν ωφελημένες οι ίδιες, είτε με μια μορφή παράτασης της ζωής και της αναπαραγωγής τους, είτε πατώντας πάνω μας για τον δικό τους τελικό μετασχηματισμό σε ο,τιδήποτε μη-ανθρώπινο προκύψει, που θα μπορούσε να τις μετατρέψει στο είδος των ημίθεων (Homo Dei) που αρέσκονται να ονειρεύονται.

Από όσα εκτέθηκαν, δε φαίνεται να αλλάζει ο πυρήνας της αρχικής ανάλυσης, σίγουρα όμως απαιτείται μια κάποια εμβάθυνση στην τωρινή κατάσταση των αναπτυγμένων κοινωνιών και των νεώτερων προβληματικών και συγκρούσεων, όπου κάποιες απ’ αυτές θα μπορούσαν να ευνοήσουν την ανάδυση των προλεγόμενων κινδύνων.

Επανείσοδος στον Κόσμο των Νεκρών

«Ο πρίγκηπας βλέπει την ολότητα, και η ολότητα είναι ένα τίποτε.
Όλα κείτονται σε ερείπια. Ό,τι χτίζουν και ό,τι θα χτίσουν, ό,τι λένε
και ό,τι κι αν πουν, θα είναι αυταπάτη και ψεύδος.»
Bella Tar, «Werkmeister Harmonies» (2000).
Οι πρώτες εργασίες του Άντερς δεν πέρασαν απαρατήρητες από έναν μικρό κύκλο διανοουμένων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάδυση των νεώτερων κινημάτων αντικουλτούρας και αμφισβήτησης, αρχής γενομένης από την Κοινωνία του Θεάματος (1η έκδοση 1967, εκδ. Gallimard και εκδ. Μεταίχμιο, 2016) του Γκυ Ντεμπόρ (Guy Debord, 1931-1994), Γάλλου θεωρητικού του Μαρξισμού και συγγραφέα, αν και ο όρος φαίνεται να επινοήθηκε από τον Άντερς, όταν τη δεκαετία του ’50 έγραφε στο περιοδικό Work & Play.

Οι πρώτες αυτές κριτικές της μεταπολεμικής κοινωνίας της αφθονίας και του καταναλωτισμού, επικεντρώθηκαν στη σταδιακή πτώση της αυθεντικότητας κάθε ανθρώπινης εμπειρίας και κατ’ ουσίαν επαναφέρουν μια θεματική η οποία είχε ήδη προαναγγελθεί, τόσο από τον Φρίντριχ Νίτσε, όσο και από τον Όστβαλντ Σπένγκλερ στο πρωτότυπο έργο του Η Παρακμή της Δύσης (1918, εκδ. Τυπωθήτω, 2003), όπου ο δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός χαρακτηρίζεται ως φαουστιανός και με αυτή την έννοια, γνωσιοκεντρικός, αλλά και ταυτόχρονα σε μόνιμη κρίση συνείδησης.

Συμπληρωματικά, πρέπει να αναφερθεί η ιδιαίτερη κριτική του Γερμανού κοινωνιολόγου και φιλόσοφου Τέοντορ Αντόρνο (Theodor Adorno, 1903 – 1969) στην Θεωρία της Ημιμόρφωσης (1η έκδοση 1979, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2000) πάνω στην κρίση του επιπέδου της γενικής παιδείας και του γεγονότος ότι η μαζική κουλτούρα υπήρξε στην ουσία της βαθύτατα αντιδημοκρατική.

Το ίδιο αντιδημοκρατική γίνεται σταδιακά όλο και περισσότερο και η ακαδημαϊκά κατοχυρωμένη τεχνο-επιστήμη, όσο περισσότερο άγεται και φέρεται από ένα ευρύ στρατιωτικο-βιομηχανικό και κορπορατιστικό δίκτυο.

Προς το τέλος του μεγάλου σοβιετικού μύθου της δεκαετίας του 1980 εμφανίζεται η συνέχεια και φυσική απόρροια των προηγούμενων, καθώς οι διαρκείς κανιβαλικές τάσεις της δυτικής μαζικής κουλτούρας παγιώνονται με την παρακμή των κινημάτων αμφισβήτησης.

Η αφήγηση του κόσμου ως «προσομοίωση» συμπυκνώθηκε αρχικά από κάποιες πρώιμες εργασίες του Ουμπέρτο Έκο και κυρίως, στο έργο του Γάλλου κοινωνιολόγου και φιλοσόφου Ζαν Μπωντριγιάρ (Jean Baudrillard, 1929-2007) Simulacres et Simulation (1981, εκδ. Galillée), όπου ο λεγόμενος μετα-μοντέρνος κόσμος εμφανίζεται να αποτελείται από «αντίγραφα» και «ομοιώματα» (simulacra), που εννοούνται σαν σύμβολα των οποίων το πρωτότυπο αφαιρέθηκε, ή επινοήματα που πολύ απλά δεν σημαίνουν τίποτε.

Ο πραγματικός κίνδυνος πίσω από αυτή την διαρκή αρνητική «ηθοποιΐα» και την έλλειψη σοβαρότητας, τόσο των υποκειμένων, όσο και των μηχανισμών, είναι ακριβώς αυτό που ακολούθησε την αποτυχία των επαναστατικών ρευμάτων και το οποίο αναμένεται να οξυνθεί ακριβώς εξαιτίας της υπερβολικής τεχνικής εξέλιξης.

Πρόκειται για το απλό γεγονός ότι κανένα από τα αποτυχημένα παραγγέλματα του διαφωτισμού δεν μπόρεσε να αλλάξει στη μοίρα των απλών δίποδων κυνηγών τον φυσικό νόμο που προστάζει: ενέργεια συν εντροπία 2 = θάνατος!

Και όταν περί τα τέλη του 21ου αιώνα αρχίσει να σπανίζει με ουσιαστικό τρόπο ο παράγοντας ενέργεια, τα δίποδα θα αρχίσουν να αντιλαμβάνονται καθαρότερα αυτό που οι ελίτ έχουν ήδη κατανοήσει, επαναφέροντας ήδη την παλιά ψυχροπολεμική συνήθεια των μεγάλων υπόγειων συγκροτημάτων πολυτελών καταφυγίων.

Ότι δηλαδή, αυτή η ζωή ποτέ δεν ήταν για «όλους» και οι κύριοι παράγοντες συγκρότησης κάθε κοινωνικής ζωής παραμένουν ακόμη, όχι κάποιο αφηρημένο συμβόλαιο, αλλά καταρχήν και ουσιωδώς, η ισχύς, η βία και το κράτος.
Το θέαμα και οι τελειοποιήσεις του πλέον ελέγχονται από μια πλήρως συνειδητή στο έργο της ελίτ, με πρώτη στόχευση τις επόμενες γενιές (θυμηθείτε το πρόσφατα δηλωθέν «ξεβλάχεμα» του κου Κωστόπουλου, ως απόπειρα υπεράσπισης της καταναλωτικής προπαγάνδας του περιοδικού «Κλικ», διόλου άμοιρου αυτής της τάσης που οδήγησε στο έγκλημα του Χρηματιστηρίου το 1999 και στην παγίδα των δανείων), αλλά και σαν μηχανισμός διαρκούς ψυχολογικού πολέμου, ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου και την άνοδο της νέας μορφής τζιχαντιστικής τρομοκρατίας.

Η καρδιά του σκότους
Οι ΗΠΑ ως χωνευτήρι των νέων τεχνικών του συνδυασμένου ηλεκτρονικού – χημικού θεάματος, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σαν ένα απέραντο πεδίο δοκιμών ενός απίστευτου συγκερασμού οργουελικών και συνάμα, χαξλεϊκών τεχνικών, από τις οποίες αξίζει να επισημάνουμε ορισμένες.

Τρία κύρια συμπτώματα που μπορούν άμεσα να αποτελέσουν δείκτες είναι:
- οι αυξανόμενες μαζικές εκτελέσεις,
- η κρίση οπιοειδών, μέρος της οποίας μπορεί κάλλιστα να συνδεθεί με τους «αυθόρμητους» μοναχικούς λύκους και, ακόμη πιο περίεργα,
- αυτό που ονομάστηκε «road rage», μια επιδημία ακραίας βίας μεταξύ οδηγών στους δρόμους με την παραμικρή αφορμή, δηλωτική μιας πιθανής απαξίωσης ή αφαίρεσης ο,τιδήποτε μπορεί ο άλλος οδηγός να εκλάβει σαν «δικαίωμά» του.

Διόλου τυχαία, μια ορισμένη αύξηση της «ευθιξίας» παρατηρείται αντίστοιχα σε μεγάλο μέρος της εκεί «νεo-λιμπεραλίστικης» αριστεράς, όπου η διαρκής προώθηση της πολιτικής ορθότητας δηλώνει την διαρκή ανάγκη προστασίας από κάθε μορφής «προσβολή» (offense).
Θα έλεγε κανείς ότι επιστρέψαμε στην εποχή των παλαιών ευγενών ιπποτών όπου κάθε λάθος λέξη σήκωνε ένα γάντι στο μάγουλο, συν μια μονομαχία μετά.
Μπορεί να πιθανολογήσει κανείς ότι τέτοιες, τόσο ευαίσθητες και ευπρόσβλητες προσωπικότητες είναι στην πραγματικότητα πολύ κοντά στα όρια ξεσπάσματος μιας διαρκώς αναβράζουσας οργής με πολύ βαθύτερα αίτια.
Μήπως όμως τα πράγματα είναι απλούστερα, και γι’ αυτό πολύ πιο οδυνηρά, όπως κάθε ψέμα που έχει διαιωνιστεί, και η αποκάλυψή του αποκτά αυξανόμενο κόστος με το χρόνο;

Αν θέλουμε να δοκιμάσουμε ένα αληθινά σκληρό και ειλικρινές ερμηνευτικό σχήμα, ας δοκιμάσουμε αυτό το νυστέρι: φανταστείτε την αμυδρή, ενδόμυχη συνειδητοποίηση ενός νεκροζώντανου μέσα στο μεταλλικό τετράτροχο καβούκι του, την ανάμνηση μιας ζωής όπου του δόθηκαν μια σειρά από δωρεές, πίσω από τις οποίες κρυβόταν, κι από ένα μικρό αγκίστρι, που δεν το είδε, παρά μόνον όταν ήταν πλέον αργά…

Όλες αυτές οι ψευδείς δωρεές που δεν ήταν από αγάπη, δεν χρησίμεψαν παρά μόνον για να υποκλέψουν και να υφαρπάξουν την ψυχή του.

Ποια αίσθηση ματαίωσης και ποια εσώτερη βία θα μπορούσε ποτέ να φωτίσει τη σιωπηρή κραυγή του δίποδου κυνηγού που δε θα ήθελε παρά να ξαναγίνει ένας «άγριος» και που στο κάτω, κάτω δεν έχτισε μόνος του αυτή τη φυλακή, αλλά κάτω από τις αόρατες εντολές της ίδιας εκείνης ελίτ η οποία καταχράσθηκε την έννοια του δώρου;

Για να επανέλθω στη σχέση μεταξύ αυτών των «νέων», πλην όμως απλά επαυξημένων, ή ίσως και εξειδικευμένων, μορφών αλλοτρίωσης, μια από τις κύριες συνιστώσες του προβλήματος που τίθεται, είναι και η κακή χρήση της τεχνο-επιστήμης όταν εξαντλείται σε λογοπαίγνια, αντί να διακρίνει το ουσιώδες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί πρόσφατο δημοσίευμα που αντιτίθεται στον όρο «εξάρτηση», όσον αφορά την τεχνολογία, και το οποίο αποτελεί διαφυγή από την ανάλυση ενός βαθύτερου προβλήματος αποξένωσης και καταρράκωσης του κοινωνικού ιστού.

Σε τελευταία ανάλυση, έχει πολύ μικρή σημασία το αν θα χρησιμοποιηθεί αυτός ή ο άλλος όρος, στάση η οποία είναι κατ’ ουσίαν, καθαρά γραφειοκρατική και οικονομοτεχνική, βασισμένη σε συλλογισμούς που αφορούν την ύπαρξη ή όχι αναγκαιότητας για συγκέντρωση πόρων για τη δημόσια υγεία, παρά την ανάλυση των βαθύτερων αιτίων και συνεπειών.

Γενικότερα, η επιστημο-τεχνική γραφειοκρατία παρουσιάζει το ίδιο πρόβλημα με την νέο-λιμπεραλίστικη αριστερά:

Αδυναμία διάκρισης ανάμεσα σε «σοβαρότητα» (gravitas) και σε «ελαφρότητα» (levitas) και τη σημειολογική ανάλυση που θα αναδείκνυε την ουσιαστική αντίθεση ανάμεσα στις πραγματικές ενυπάρχουσες βιολογικές και οντολογικές ρίζες της ανθρώπινης συμπεριφοράς, και την πολύ πρόσφατη απόπειρα αναδιοργάνωσης και ένταξής τους σε δομές υπαγορευμένες από τις καταιγιστικές τεχνολογικές εξελίξεις.

Σε αυτό το σημείο η μοντέρνα ερμηνευτική αποκαλύπτεται ότι δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια φτηνή εκδοχή χύδην αλτουσεριανισμού (οι «δομές» προσδιοριστικές του υποκειμένου).

Η πορεία προς το τέλος

Θα αρκεστώ λοιπόν σε μια συνδυαστική ανάλυση ειδήσεων που κατά τη γνώμη μου έρχονται πολύ κοντά σε ένα πιθανό μέλλον, όπως μάλιστα έχει αρχίσει να το «φαντάζεται» ένα μέρος των ελίτ, διοχετεύοντας κατά καιρούς κάποιες από τις «φαντασιώσεις» τους μέσω υποκινούμενων ακαδημαϊκών και άλλων πενών:

- Ρεύμα διανοουμένων υπέρ της επαναφοράς της πόλης-κράτους,
- Άνοδος μισθοφορικών στρατών και μελέτες βελτίωσης – επαύξησης (augmentation) στρατιωτών με ταυτόχρονη χρήση των προαναφερθέντων αξόνων N.B.I.C.,
- Ανακοινώσεις του Πενταγώνου για συρράξεις στις μητροπόλεις,
- Σύγκριση οικονομικής πορείας ΗΠΑ – συμμάχων με την κατάσταση της Ρώμης πριν την πτώση της, λόγω οικονομικής κατάρρευσης,
- Κινεζικό σύστημα πόντων («Credit Score») μέσω R.F.I.D. για παρακολούθηση όλων των οχημάτων και χρήση τεχνητής νοημοσύνης, ικανής να αναγνωρίζει τρία δισεκατομμύρια (!) πρόσωπα ανά δευτερόλεπτο, σε συνδυασμό με ποινές και κυρώσεις για κακή «κοινωνική συμπεριφορά» οπουδήποτε.

Όλη αυτή η πορεία που ξεκίνησε με την Αναγέννηση του 13ου– 14ου αιώνα για να περάσει από την πυρά των επαναστάσεων του 17ου-18ου και να καταλήξει στη μεγα-θυσία των χαρακωμάτων της Υπρ 3 και του Στάλινγκραντ 4, δε χρησίμεψε σε τίποτε άλλο από το να επανέλθουν τα πράγματα στη σταδιακή ομαλότητα και εγγυημένη ηρεμία μιας μαλακής ασιατικής δεσποτείας πάνω στις χαλαρές, τεχνολογικές αποικίες της Δύσης.

Οι μάχες της Υπρ, το 1917, υπήρξαν από τις πιο αποτρόπαιες στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Στο μεταξύ, εκείνος ο καταραμένος άγγελος της ιστορίας, Βάλτερ Μπένγιαμιν (Walter Benjamin, Θέσεις για την Φιλοσοφία της Ιστορίας, εκδ. Λέσχη Κατασκόπων του 21ου αιώνα, 2014), εξακολουθεί να πετά προς το μέλλον με την πλάτη, καταδικασμένος να αντικρίζει διαρκώς τα ερείπια…

Ακόμη και οι αυτοκρατορίες φθείρονται, και ό,τι είχε Αρχή αναγκαστικά θα γνωρίσει και το Τέλος του, συμπεριλαμβανομένου ίσως και εκείνου του συμπαθούς δίποδου κυνηγού που λέγαμε.

Θα κλείσω λοιπόν με ένα από τα πιο σοφά ίσως αποφθέγματα του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου και ποιητή Επίχαρμου (5ος αι. π. Χ.):

«Νάφε και μέμνασο απιστείν» που σημαίνει «Μείνε νηφάλιος και μην ξεχνάς να παραμένεις δύσπιστος».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Συμπεριφορική καταβόθρα: έννοια που αναπτύχθηκε από τον Αμερικανό κοινωνικό ερευνητή Τζον Καλούν (John B. Calhoun) το 1962 και περιγράφει το αποτέλεσμα οποιασδήποτε διαδικασίας που συγκεντρώνει άτομα σε ασυνήθιστα υψηλό αριθμό.

Το 1958, ο Καλούν διεξήγαγε πειράματα υπερπληθυσμού σε αρουραίους των οποίων τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν το 1962 στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση Scientific American ως μελέτη συμπεριφοράς υπό συνθήκες υπερπληθυσμού.

Η μελέτη αυτή αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της αστικής κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας. Ο όρος συμπεριφορική καταβόθρα σήμερα πλέον χρησιμοποιείται ευρέως για να περιγράψει καταστάσεις υπερπληθυσμού.

Ο Καλούν τοποθέτησε αρουραίους σε ένα κλουβί που περιείχε αρκετή τροφή και νερό. Με τη διαφορά ότι ρυθμίστηκε σε μέγεθος που κρίθηκε επαρκές μόνο για 50 αρουραίους. Όταν όμως ο πληθυσμός αυξήθηκε σε 80 αρουραίους, εμφανίστηκε μια ποικιλία μη φυσιολογικών, συχνά καταστροφικών συμπεριφορών.

Το 1972 έβαλε σε ένα κλουβί 101 ιντσών ποντίκια που στο αποκορύφωμα του πειράματος έφτασαν τα 2.200. Μετά από 600 ημέρες συνωστισμού ο πληθυσμός βρισκόταν στο στάδιο της εξαφάνισης.

Οι τρομακτικές επιπτώσεις αυτού του κοινωνικού φαινομένου περιλαμβάνουν υπερ-επιθετικότητα, πλημμελή ανατροφή των νέων, βρεφικό κανιβαλισμό (!), αυξημένη θνησιμότητα όλων των ηλικιών και μη φυσιολογικές σεξουαλικές συνήθειες. Οι σωματικές και οι ψυχικές ασθένειες, καθώς και οι διατροφικές διαταραχές αυξάνονται ραγδαία.

Γι’ αυτό και οι υπερελίτ έχοντας γνώση όλων των παραπάνω επιβάλλουν τη μαζική αστικοποίηση και τη συγκέντρωση των πληθυσμών σε μεγαπόλεις για τον καλύτερο έλεγχό τους με απώτερο στόχο την τελική μείωση του πληθυσμού.

2. Εντροπία: Στη θερμοδυναμική, εντροπία είναι η έννοια μέσω της οποίας μετράται η αταξία, της οποίας η μέγιστη τιμή αντικατοπτρίζει την πλήρη αποδιοργάνωση (ομογενοποίηση των πάντων) και ισοδυναμεί με την παύση της ζωής.
Χαρακώματα της Υπρ: Οι πιο αιματηρές μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που διεξήχθησαν ανάμεσα στις συμμαχικές και στις γερμανικές δυνάμεις στην περιοχή της πόλης Υπρ της Ανατoλικής Φλάνδρας του Βελγίου.

3. Τα χαρακώματα της Υπρ υπήρξαν ένα πραγματικό σφαγείο νέων ανδρών, μια κόλαση επί της γης. Στη Δεύτερη Μάχη της Υπρ χρησιμοποιήθηκε αέριο χλωρίου, εγκαινιάζοντας έτσι τη χρήση τοξικών αερίων στα πεδία των μαχών, ενώ στην Τρίτη, που διεξήχθη στις 31 Αυγούστου 1917 στην τοποθεσία Πάσενταλ, δίπλα στην πόλη, εκτός από το δηλητηριώδες φωσγένιο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά και το τοξικό αέριο μουστάρδας.
Συνολικά στα χαρακώματα της Υπρ σκοτώθηκαν και ακρωτηριάστηκαν φριχτά μισό εκατομμύριο άνδρες και των δύο στρατοπέδων.

4. Μάχη του Στάλινγκραντ: Σύνολο στρατιωτικών επιχειρήσεων της Βέρμαχτ και του Κόκκινου Στρατού στην περιοχή του Στάλινγκραντ της τότε Σοβιετικής Ένωσης, που διεξήχθησαν από τις 17 Ιουλίου 1942 μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου 1943.

Κατά τη διάρκεια των μαχών τα θύματα, νεκροί και τραυματίες, ανήλθαν για τους μεν Σοβιετικούς σε 1.128.741 (στρατιώτες και πολίτες) για τους δε Γερμανούς, σε 800.000, ενώ οι μάχες έληξαν με τη νίκη του Κόκκινου Στρατού.

Η παρακμή της Δύσης – Aperopia