ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΑΤΟΜΟ; ΗΤΑΝ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΟ; (2)

Συνεχεια απο:Σάββατο, 4 Φεβρουαρίου2012
 

Ο Αυγουστίνος είδε οπωσδήποτε, όπως κανείς άλλος πρίν απο αυτόν, την ιδιαίτερη μεταφυσική αξία της προσωπικότητος, την αυτονομία του ατόμου, με το ειδικό βάρος της ευθυνης της ελευθέρας βουλήσεως. Αλλά όσο αυτός επιμένει στην ζωή της θελήσεως και των παθών, στον αυθορμητισμό της εσωτερικής ζωής, με τόση μεγαλύτερη σιγουριά επανεμφανίζεται και ο πειρασμός να διαλύσει το ατομο-πνευματικο στοιχείο σε μία περιοχή που ανήκει σε όλο το Γένος, δοσμένη σε όλους τους ανθρώπους, με τον τρόπο των αρχαίων, βλέποντάς το χαμένο στο είναι των ιδεών όταν γνωρίζει κατά την ουσία, όταν έχει θέση στην καθολικότητα τους. Βεβαίως ο Αυγουστίνος ξεκινά την θεωρία του απο την άμεση βεβαιότητα του εαυτού, του Εγώ του, σαν ξεχωριστό υποκείμενο, οι ψυχολογικές του περιγραφές, αντίθετες απο εκείνες του Αριστοτέλη, αφορούν την δική του εσωτερική ζωή με την υπέρτατη προσωπική-ατομική σημασία, και όχι μόνον με τον σκοπό να μπορέσει στην συνέχεια να τις γενικεύσει συγκρίνοντας τες με άλλες. Αλλά η παλαιά ιεραρχική τάξη, σύμφωνη με αναβαθμούς καθολικότητος, παραμένει ενεργός με αποφασιστικό τρόπο. Το άτομο έχει πλήρη πραγματικότητα και υπάρχει ήδη στην θεία σοφία με την μορφή μεταχρονικής ιδέας (όπως όλα όσα είναι υλικά και μεταβαλλόμενα). Συνεχίζει να ισχύει η σκέψη πώς όλα τα ατομικά πράγματα έχουν την τάση να επιστρέψουν απο την υποδούλωση τους στην ύλη, στην καθολικότητα, σαν κάτι ανώτερο και πιό αληθινό. Η τάξη του κόσμου, στην επίτευξη της οποίας στοχεύει το Γίγνεσθαι χωρίς σταματημό, είναι στην ουσία μία τάξη ατόμων. Το ρήγμα που υπέστη η αρχαία εικόνα του κόσμου με το νέο δόγμα της ψυχής δέν γίνεται αντιληπτό. Φαίνεται αρκετό εκείνες οι μορφές και οι ιδέες να συμπεριλαμβάνονται στο πνεύμα του Θεού σαν σκέψεις του.

Μέσα απο απίστευτες περιπέτειες που χάραξαν την Δυτική Ιστορία της φιλοσοφίας, η υπόθεση του ατόμου έφτασε στα χέρια του Φίχτε. (όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να παρακολουθήσει τις περιπέτειες που αναφέρουμε σε ένα καλό εγχειρίδιο ιστορίας της φιλοσοφίας, όπως του Windelband μεταφρασμένου στα Ελληνικά απο το ΜΙΕΤ και εκδοθέν το 1986. Ιδιαιτέρως τον Β τόμο). Ο Φίχτε λοιπόν ανέπτυξε την σκέψη της ατομικότητος, όσο κανείς άλλος στην διεύθυνση της ηθικο-πνευματικής και της  ιστορικής σημασίας της ατομικής ζωής. Στηρίχθηκε στην προετοιμασία που ετοίμασε στο θέμα ο Jacobi. Ο οποίος αντιτάχθηκε βίαια στην τάση νά υπερτονίζουμε την καθολικότητα η οποία είναι παρούσα σε κάθε καθαρή και απλή φιλοσοφία της νοήσεως και στην οποία η εποχή του Διαφωτισμού εγκατελείφθη χωρίς κανένα φρένο. Η νόηση μεμονωμένα είναι στην ουσία της ένας εχθρός της ατομικότητος. Τείνει πρός την διάλυση όλων των ιδιαιτεροτήτων στην καθολικότητα, η οποία όμως είναι δυνατόν να συλληφθεί μόνον εννοιολογικώς. Η νοητική έννοια αποτυγχάνει μπρός στην ατομικότητα. Ο ηθικός νόμος του Κάντ είναι ο θρίαμβος του νοητικού στοχασμού στο ηθικό πεδίο. Αυτό που είναι υπέρτατο στην πραγματικότητα είναι ένα καθόλου, ένας νόμος ο οποίος είναι ίσος για όλους. Και όμως στην καθαρή γνώση αντιτίθεται η ζωή: και η ζωή δέν είναι ένα καθόλου είναι πάντοτε κάτι ατομικό. Η καρδιά της υπάρξεως είναι η προσωπική ζωή. Η ιστορία της ανθρωπότητος είναι η ιστορία της προοδευτικής εξατομικεύσεως μέσω της προόδου των αξιών της προσωπικότητος των ατόμων. Ο ίδιος ο Θεός, σαν υπέρτατη προσωπικότης με ζωή αιώνιο, απολύτως διακεκριμένη απο όλα τα πράγματα και τα κτίσματα, είναι το μοναδικό και απόλυτο μέτρο, το υπέρτατο μέτρο της ηθικότητος και όχι ένας καθολικός νόμος. Η θέληση του Θεού στην αυτοαποκάλυψή της είναι το ένστικτο της ηθικής εξατομικεύσεως.

Για τον Φίχτε λοιπόν, η αυθεντική και θεμελιώδης υποχρέωση του μεγάλου του έργου, το δόγμα της επιστήμης, είναι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η μοναδική Θεία ζωή μοιράζεται στο σύστημα τών ΕΓΩ ή των ατόμων, τα οποία με τις δικές τους αναπαραστάσεις του κόσμου, εκφράζουν τον αληθινό κόσμο, σαν έναν κόσμο ατόμων. Πρέπει να γίνει κατανοητή η σημασία του σχίσματος του ενός στις διάφορες πολλαπλότητες. Όπως και στον Λάϊμπνιτς οι μονάδες εισέρχονται αμέσως στην ύπαρξη γεννώμενες απο δημιουργικές ενέργειες της Θείας θεωρίας του κόσμου, χωρίς να περνούν μέσα απο μεσάζοντες και μεσότητες καθολικών πραγματικοτήτων. Η απόσχιση είναι πανω απ’όλα απαραίτητη συνθήκη κάθε συνειδήσεως ή αυτοσυνειδησίας. Μόνον εμμέσως, στην μορφή και στην συγκέντρωση των ατομικών ΕΓΩ, η θεία ζωή μπορεί να γίνει συνειδητή του εαυτού της, να αποκτήσει αληθινή συνείδηση. Αλλά πάνω απ’όλα η απόσχιση είναι συνθήκη κάθε ενέργειας και πράξεως, της ασκήσεως και της αυξήσεως της Ελευθερίας. Η ζωή πρέπει να παρουσιαστεί σαν μία πρακτική Ικανότης μ’έναν τρόπο ώστε να γίνει κάτι καθορισμένο και καθορίζον ταυτόχρονα.

Η μοναδική ελευθερία μοιράζεται διά της απόσχισης σε έναν κόσμο ελευθέρων ατόμων. Όπως το Χριστιανικό δόγμα βλέπει στον ξεχωριστό άνθρωπο την εικόνα του Θεού, πρώτα απ’όλα επειδή η θέλησι του, παρόλη την εξάρτησι της και το πεπερασμένο της φύσης της, εδημιουργήθη ολοκληρωτικώς ελεύθερη, έτσι και εδώ η μοναδική ελευθερία είναι ολόκληρη παρούσα σε κάθε ατομικό όν.Κάθε ξεχωριστό όν απο αυτά τα άτομα, σαν μία διαίρεση του μοναδικού Εγώ, καθορισμένο απο μία δική του μορφή, είναι ελεύθερο και ανεξάρτητο. Καθένας πρέπει να κάνει αυτό που μόνον αυτός πρέπει και μπορεί να κάνει,  μόνον αυτός και κανείς άλλος. Κάθε άτομο λοιπόν διαθέτει την αποστολή του, η οποία είναι εντελώς ιδιαίτερη.

Πέρα λοιπόν απο την ψυχική ατομικότητα που δίνεται απο την φύση και την οποία οφείλουμε να υπερβούμε, να εκμηδενίσουμε στον ατομικό της εγωϊσμό, υψώνεται η πνευματική και ιδεώδης ατομικότης, η οποία αντιπροσωπεύει την ειδική αποστολή μίας ατομικής υπάρξεως. Η ίδια η ελευθερία δέν είναι κάτι δεδομένο αλλά κάτι πού αδιάκοπα πρέπει νά υψώνεται από τήν δυνατότητα στην πραγματικότητα. Καθένας, χωρίς εξαίρεση έχει για μοίρα του μία μετοχή στο υπεραισθητό είναι και αυτή η μετοχή συνεχίζει να αυξάνει γι’αυτόν σε όλη την αιωνιότητα, σαν μία αδιάκοπη πράξη. Σε κάθε νέο ξεχωριστό άτομο που γεννιέται, το νόημα της ζωής παρουσιάζεται σαν καινούργιο, διαφορετικό και αταίριαστο, κατανοητό μόνο απο το ίδιο «Εγώ....αυτό το συγκεκριμένο πρόσωπο και μάλιστα καθαρά καθορισμένο, ήλθα στην ύπαρξη διότι η αιώνια μέριμνα του Θεού για τον κόσμο, θα εκφραζόταν στον χρόνο απο μία διαφορετική πλευρά, κρυμμένη εντελώς μέχρι τώρα, θα έπαιρνε την καθαρότητα που χρειάζεται για να επέμβει στον κόσμο...και μόνον αυτό, η μοναδική Θεία πλευρά, η οποία είναι δεμένη, σχετίζεται με την προσωπικότητα μου, είναι αυτό που σε μένα πραγματικώς είναι.

Μοιάζει μ’έναν αθάνατο ύμνο στην μεγαλομανία και πράγματι τελειώνει άδοξα, όπως κάθε πράγμα που θεμελιώνεται στην υπαρηφάνεια. «απο πάντοτε υπήρξε νόμος του υπεραισθητού, ότι αυτό εισβάλλει στην ιστορία με πρωτογενή δύναμη μόνον σε λίγα πρόσωπα, επιλεγμένα και προορισμένα σ’αυτό μέσα στην θέληση της θεότητος, και η μεγάλη πλειοψηφία των άλλων θα πρέπει να εκπαιδεύεται και να μορφώνεται απο αυτούς τους λίγους. Στην παγκόσμια ιστορία αφήνουν το όνομα τους άνθρωποι ξεχωριστοί που ξεπερνούν την αξία εκατομμυρίων άλλων. Η θεότης εκφράζεται άμεσα σε ελάχιστους. Αυτοί είναι εκείνοι στους οποίους και για τους οποίους ο κόσμος υπάρχει. Το πλήθος υπάρχει συμπληρωματικώς για να τους υπηρετήσει σαν όργανο».

Έσβυσε όλη την εξατομίκευση. Την μοναδική αξία τού ατόμου. Οραματίστηκε για πρώτη φορά την μάζα.

Αυτή την φιλοσοφία του προσώπου συναντούμε στα κείμενα του κ.Γιανναρά και αυτή την φιλοσοφία προϋποθέτει η μεταρρυθμιστική πρόθεση της Ακαδημίας Βόλου. Θα ξανακάνουμε τον κύκλο θεολογικά, στο επόμενο, όπου θα βρούμε και περισσότερα ενδιαφέροντα ιστορικά δεδομένα. Πρέπει να προσθέσουμε πώς αυτή η φιλοσοφία του υποκειμένου, ιδίως στην εκδοχή του Φίχτε, βρίσκεται μέσα στο μυαλό πολλών κληρικαλιστών διασήμων και πέραν πάσης υποψίας. Είναι ακριβώς μία μεγαλειώδης εωσφορική διδασκαλία, όπως και η Ευχαριστιακή Εκκλησιολογία του Ζηζιούλα, την οποία θα αναλύσουμε σύντομα, ένα μεγαλειώδες ένδυμα φωτός. Θα μπορούσαμε δέ να απαντήσουμε στο ερώτημα του κ.Γιανναρά, ποιά είναι η αιτιώδης αρχή της υπάρξεως; Με τα δεδομένα που διαθέτουμε, είναι ο Εωσφόρος. Μία αρχή πλήρης λογισμών και φαντασιώσεων.

Μπορούμε να δούμε ήδη κάπως καθαρά την ουσία αυτού του υποκειμένου. Ιδίως εάν έχουμε παρακολουθήσει την έκθεση της φιλοσοφίας του Φίλωνος απο τις αναρτήσεις μας. Την μοίρα των ιδεών στον Νού του Θεού, που καταδικάστηκε απο την Ορθοδοξία, μαζί με τις ωριγενικές κακοδοξίες. Γιατί όμως; Διότι αυτή η θεωρία έφτασε να διδάσκει στην Δύση όπως είδαμε την ενσάρκωση των ιδεών. Διότι το υποκείμενο είναι ακριβώς η μίμησις διά της αναλογίας της ενσαρκώσεως του Κυρίου. Κάτι που ούτε ο ίδιος ο Πλάτων δέν τόλμησε ποτέ του να οραματιστεί, διότι γι’αυτόν οι ιδέες αποτελούσαν ήδη την ανθρώπινη φύση. Τί παραπάνω έγινε στη Δύση; Οι ιδέες ενσαρκώθηκαν στο παθητικό μέρος του ανθρώπου, καταργώντας την διάκριση.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος