Συνέχεια απο : Πέμπτη, 17 Μαρτίου 2011
Βιβλία Γ, Δ, Ε - ΙV, V, VI
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ
Είδαμε λοιπόν στα προηγούμενα τον Αριστοτέλη να προτείνει έναν ορισμό τής σοφίας, η οποία τελικώς θα αποδειχθεί η επιστήμη η οποία εκτίθεται στο βιβλίο. Σαν σοφία δεν πρέπει να εννοούμε μόνον μια οποιαδήποτε επιστήμη των αιτίων – όλες οι επιστήμες είναι γνώση κάποιων αιτίων – αλλά η σοφία είναι γνώση των πρώτων αιτίων, των αρχών και των πρώτων αιτίων. Οι εκφράσεις «αρχές» και «πρώτες αιτίες» είναι ισοδύναμες, θέλουν να πουν το ίδιο πράγμα, διότι πρόκειται για αιτίες οι οποίες δεν εξαρτώνται από άλλες αιτίες, για αιτίες οι οποίες δεν έχουν άλλη αιτία πριν από αυτές. Είδαμε επίσης να προσφέρει και μια σπουδαία διάκριση ανάμεσα στους τέσσερις διαφορετικούς τύπους ή γένη αιτίας: υλική, αιτία μορφής ή φόρμας, επαρκούς και τελικής αιτίας.
Στο τρίτο βιβλίο ο Αριστοτέλης παρουσιάζει μια σειρά προβλημάτων, αποριών, οι οποίες πρέπει να λυθούν, ύστερα από την δέουσα συζήτηση και έρευνα όλων των προτερημάτων υπέρ ή κατά καθεμιάς από τις δυνατές προτεινόμενες λύσεις: όλες αυτές οι απορίες θα πρέπει να βρουν την λύση τους στο υπόλοιπο μέρος του έργου. Ο αριθμός των αποριών δεν είναι ξεκάθαρος, διότι ο Αριστοτέλης παρότι εκθέτει δύο φορές τον κατάλογό τους, την μία φορά αναφέρεται σε δεκαπέντε, την άλλη σε δεκατέσσερις. Η διαφορά τους προέρχεται από την τέταρτη, διότι την μία φορά εκτίθεται ξεχωριστά, την άλλη μαζί με την πέμπτη, πάντως οι πρώτες τέσσερις ή πέντε απορίες, αφορούν το αντικείμενο της επιστήμης που διαπραγματευόμαστε, και πιο συγκεκριμένα ρωτούν πως είναι δυνατόν η σοφία, η επιστήμη που ψάχνουμε, νά είναι μία καί μοναδική επιστήμη, παρότι πρέπει νά ασχοληθεί μέ αντικείμενα τα οποία είναι μεταξύ τους αρκετά διαφορετικά, σχεδόν ετερογενή, όπως είναι πάνω απ’ όλα οι τέσσερις αιτίες! (996 α 18-998 α 19).
Έχουμε επισημάνει ήδη πως οι λεγόμενες τέσσερις αιτίες είναι στην πραγματικότητα τέσσερα διαφορετικά γένη αιτίων. Σύμφωνα με την θεωρία του Αριστοτέλη περί επιστήμης, η οποία βρίσκεται καταχωρημένη σε ένα έργο επί της λογικής, στα Αναλυτικά Ύστερα, -στο οποίο ολόκληρο το πρώτο βιβλίο είναι αφιερωμένο από τον Αριστοτέλη στην περιγραφή της δομής μιας επιστήμης όπως θα έπρεπε να είναι, και το μοντέλο στο οποίο βασίζεται είναι αυτό της γεωμετρίας, της γεωμετρίας που σήμερα ονομάζουμε Ευκλείδεια, η οποία υπήρχε ήδη την εποχή του Αριστοτέλη – σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτή την θεωρία τής επιστήμης, κάθε επιστήμη πρέπει να έχει σαν αντικείμενο ένα και μοναδικό γένος πραγμάτων, δηλ. πράγματα τα οποία ανήκουν στο ίδιο γένος. Για παράδειγμα, η αριθμητική έχει σαν αντικείμενο τους αριθμούς, που ανήκουν στο γένος αριθμοί, η γεωμετρία έχει σαν αντικείμενο τα σχήματα, τρίγωνα, κύκλους, τα οποία ανήκουν στο γένος σχήματα! Κάθε επιστήμη κλίνει προς ένα μοναδικό γένος, και αποδεικνύει τις ιδιότητες των αντικειμένων που ανήκουν σε κείνο το γένος, βασιζόμενη σε αρχές εκείνου του γένους και μόνον, οι οποίες ισχύουν για κείνο το γένος και μόνον.
Κάθε επιστήμη χρησιμοποιεί επίσης και κοινές αρχές – θα δούμε ποιες είναι οι κοινές αρχές – αλλά όμως πέρα από τις κοινές αρχές πρέπει να διαθέτει και δικές της αρχές, δηλ. που ανήκουν αποκλειστικά στο γένος των αντικειμένων με τα οποία ασχολείται.
Έτσι λοιπόν οι επιστήμες, σύμφωνα μ’ αυτή τη θεωρία, είναι εξ’ ορισμού και πάντοτε Ιδιαίτερες Επιστήμες, ξεχωριστές η μία από την άλλη, αυτόνομες η μία από την άλλη, διαθέτουσα κάθε μία τις δικές της αρχές και κατά τον Αριστοτέλη, αυτή είναι η μόνη συνθήκη για την δυνατότητα να εξαχθούν αυθεντικές αποδείξεις. Οι αποδείξεις συνίστανται στο ξεκίνημά τους από τις ιδιαίτερες αρχές που ανήκουν σε μια ξεχωριστή επιστήμη και στην εξαγωγή από αυτές, μέσω συλλογισμών, τών ιδιοτήτων των αντικειμένων που ανήκουν στην συγκεκριμένη επιστήμη. Για παράδειγμα, μια διάσημη απόδειξη στο χώρο της γεωμετρίας είναι η απόδειξη πως κάθε τρίγωνο έχει το άθροισμα των εσωτερικών γωνιών του ίσο με δύο ορθογώνια! Για να ισχύει μια απόδειξη, δεν πρέπει να περάσει από το ένα γένος στο άλλο, δηλ. δεν πρέπει να εισάγει μέσα στην αλληλουχία των προτάσεων, καμμία πρόταση που να αφορά διαφορετικό γένος αντικειμένων από εκείνο στο οποίο κλίνει η απόδειξη.
Στο φως αυτής της θεωρίας η σοφία, υποχρεωμένη να ασχοληθεί με όλα τα γένη αιτίων, που είναι διαφορετικά μεταξύ των, πως μπορεί να είναι μια μοναδική επιστήμη;
Αυτά τα γένη αιτίων, λέει ο Αριστοτέλης, δεν είναι αντίθετα μεταξύ τους (996 α 18-21). Τα αντίθετα ανήκουν σε ένα και στο ίδιο γένος, είναι αντικείμενο επομένως μιας και αυτής επιστήμης, όπως π.χ. η Ιατρική έχει σαν αντικείμενό της την ασθένεια και την υγεία, που είναι αντίθετα μεταξύ τους αλλά ανήκουν στο ίδιο γένος.
Έτσι λοιπόν, πώς μπορεί η σοφία να ερευνήσει όλες τις πρώτες αιτίες, εάν αυτές ανήκουν σε τόσο διαφορετικά γένη μεταξύ τους; Εάν δεν είναι ούτε καν αντίθετα το ένα από το άλλο, εάν υπάρχουν μερικά αντικείμενα που δεν διαθέτουν καν όλες αυτές τις αιτίες; Για παράδειγμα τα ακίνητα όντα δεν έχουν όλα τα γένη αιτίων (996α 21-23).
Όταν ο Αριστοτέλης μιλά για ακίνητα όντα, γενικώς σκέπτεται τους αριθμούς, τις γεωμετρικές φιγούρες, δηλ. τα αντικείμενα των μαθηματικών τα οποία είναι ακίνητα, διότι ότι λέγεται γι’ αυτά δεν αλλάζει μέσα στο χρόνο. Όταν σχηματίζω το θεώρημα «το άθροισμα των εσωτερικών γωνιών ενός τριγώνου, είναι ίσο με δύο ορθογώνια», αυτή η αλήθεια ισχύει πάντοτε διότι οι ιδιότητες του τριγώνου δεν αλλάζουν. Για όντα αυτών των ειδών γένους, για παράδειγμα, δεν έχει νόημα να ζητάμε την τελική ή την επαρκή αιτία. Η επαρκής αιτία είναι η αιτία της κινήσεως, αλλά όταν έχουμε να κάνουμε με ακίνητα όντα, δεν υπάρχει κίνηση, και επομένως δεν υφίσταται η ανάγκη μιας επαρκούς αιτίας και δεν υπάρχει επιπλέον ούτε ένας σκοπός, διότι ο σκοπός είναι το τέλος προς το οποίο τείνει η κίνηση, προς το οποίο τείνει η πρόοδος. Αυτή είναι μια αυθεντική δυσκολία. Μια αυθεντική απορία.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Βιβλία Γ, Δ, Ε - ΙV, V, VI
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ
Στο τρίτο βιβλίο ο Αριστοτέλης παρουσιάζει μια σειρά προβλημάτων, αποριών, οι οποίες πρέπει να λυθούν, ύστερα από την δέουσα συζήτηση και έρευνα όλων των προτερημάτων υπέρ ή κατά καθεμιάς από τις δυνατές προτεινόμενες λύσεις: όλες αυτές οι απορίες θα πρέπει να βρουν την λύση τους στο υπόλοιπο μέρος του έργου. Ο αριθμός των αποριών δεν είναι ξεκάθαρος, διότι ο Αριστοτέλης παρότι εκθέτει δύο φορές τον κατάλογό τους, την μία φορά αναφέρεται σε δεκαπέντε, την άλλη σε δεκατέσσερις. Η διαφορά τους προέρχεται από την τέταρτη, διότι την μία φορά εκτίθεται ξεχωριστά, την άλλη μαζί με την πέμπτη, πάντως οι πρώτες τέσσερις ή πέντε απορίες, αφορούν το αντικείμενο της επιστήμης που διαπραγματευόμαστε, και πιο συγκεκριμένα ρωτούν πως είναι δυνατόν η σοφία, η επιστήμη που ψάχνουμε, νά είναι μία καί μοναδική επιστήμη, παρότι πρέπει νά ασχοληθεί μέ αντικείμενα τα οποία είναι μεταξύ τους αρκετά διαφορετικά, σχεδόν ετερογενή, όπως είναι πάνω απ’ όλα οι τέσσερις αιτίες! (996 α 18-998 α 19).
Έχουμε επισημάνει ήδη πως οι λεγόμενες τέσσερις αιτίες είναι στην πραγματικότητα τέσσερα διαφορετικά γένη αιτίων. Σύμφωνα με την θεωρία του Αριστοτέλη περί επιστήμης, η οποία βρίσκεται καταχωρημένη σε ένα έργο επί της λογικής, στα Αναλυτικά Ύστερα, -στο οποίο ολόκληρο το πρώτο βιβλίο είναι αφιερωμένο από τον Αριστοτέλη στην περιγραφή της δομής μιας επιστήμης όπως θα έπρεπε να είναι, και το μοντέλο στο οποίο βασίζεται είναι αυτό της γεωμετρίας, της γεωμετρίας που σήμερα ονομάζουμε Ευκλείδεια, η οποία υπήρχε ήδη την εποχή του Αριστοτέλη – σύμφωνα λοιπόν μ’ αυτή την θεωρία τής επιστήμης, κάθε επιστήμη πρέπει να έχει σαν αντικείμενο ένα και μοναδικό γένος πραγμάτων, δηλ. πράγματα τα οποία ανήκουν στο ίδιο γένος. Για παράδειγμα, η αριθμητική έχει σαν αντικείμενο τους αριθμούς, που ανήκουν στο γένος αριθμοί, η γεωμετρία έχει σαν αντικείμενο τα σχήματα, τρίγωνα, κύκλους, τα οποία ανήκουν στο γένος σχήματα! Κάθε επιστήμη κλίνει προς ένα μοναδικό γένος, και αποδεικνύει τις ιδιότητες των αντικειμένων που ανήκουν σε κείνο το γένος, βασιζόμενη σε αρχές εκείνου του γένους και μόνον, οι οποίες ισχύουν για κείνο το γένος και μόνον.
Κάθε επιστήμη χρησιμοποιεί επίσης και κοινές αρχές – θα δούμε ποιες είναι οι κοινές αρχές – αλλά όμως πέρα από τις κοινές αρχές πρέπει να διαθέτει και δικές της αρχές, δηλ. που ανήκουν αποκλειστικά στο γένος των αντικειμένων με τα οποία ασχολείται.
Έτσι λοιπόν οι επιστήμες, σύμφωνα μ’ αυτή τη θεωρία, είναι εξ’ ορισμού και πάντοτε Ιδιαίτερες Επιστήμες, ξεχωριστές η μία από την άλλη, αυτόνομες η μία από την άλλη, διαθέτουσα κάθε μία τις δικές της αρχές και κατά τον Αριστοτέλη, αυτή είναι η μόνη συνθήκη για την δυνατότητα να εξαχθούν αυθεντικές αποδείξεις. Οι αποδείξεις συνίστανται στο ξεκίνημά τους από τις ιδιαίτερες αρχές που ανήκουν σε μια ξεχωριστή επιστήμη και στην εξαγωγή από αυτές, μέσω συλλογισμών, τών ιδιοτήτων των αντικειμένων που ανήκουν στην συγκεκριμένη επιστήμη. Για παράδειγμα, μια διάσημη απόδειξη στο χώρο της γεωμετρίας είναι η απόδειξη πως κάθε τρίγωνο έχει το άθροισμα των εσωτερικών γωνιών του ίσο με δύο ορθογώνια! Για να ισχύει μια απόδειξη, δεν πρέπει να περάσει από το ένα γένος στο άλλο, δηλ. δεν πρέπει να εισάγει μέσα στην αλληλουχία των προτάσεων, καμμία πρόταση που να αφορά διαφορετικό γένος αντικειμένων από εκείνο στο οποίο κλίνει η απόδειξη.
Στο φως αυτής της θεωρίας η σοφία, υποχρεωμένη να ασχοληθεί με όλα τα γένη αιτίων, που είναι διαφορετικά μεταξύ των, πως μπορεί να είναι μια μοναδική επιστήμη;
Αυτά τα γένη αιτίων, λέει ο Αριστοτέλης, δεν είναι αντίθετα μεταξύ τους (996 α 18-21). Τα αντίθετα ανήκουν σε ένα και στο ίδιο γένος, είναι αντικείμενο επομένως μιας και αυτής επιστήμης, όπως π.χ. η Ιατρική έχει σαν αντικείμενό της την ασθένεια και την υγεία, που είναι αντίθετα μεταξύ τους αλλά ανήκουν στο ίδιο γένος.
Έτσι λοιπόν, πώς μπορεί η σοφία να ερευνήσει όλες τις πρώτες αιτίες, εάν αυτές ανήκουν σε τόσο διαφορετικά γένη μεταξύ τους; Εάν δεν είναι ούτε καν αντίθετα το ένα από το άλλο, εάν υπάρχουν μερικά αντικείμενα που δεν διαθέτουν καν όλες αυτές τις αιτίες; Για παράδειγμα τα ακίνητα όντα δεν έχουν όλα τα γένη αιτίων (996α 21-23).
Όταν ο Αριστοτέλης μιλά για ακίνητα όντα, γενικώς σκέπτεται τους αριθμούς, τις γεωμετρικές φιγούρες, δηλ. τα αντικείμενα των μαθηματικών τα οποία είναι ακίνητα, διότι ότι λέγεται γι’ αυτά δεν αλλάζει μέσα στο χρόνο. Όταν σχηματίζω το θεώρημα «το άθροισμα των εσωτερικών γωνιών ενός τριγώνου, είναι ίσο με δύο ορθογώνια», αυτή η αλήθεια ισχύει πάντοτε διότι οι ιδιότητες του τριγώνου δεν αλλάζουν. Για όντα αυτών των ειδών γένους, για παράδειγμα, δεν έχει νόημα να ζητάμε την τελική ή την επαρκή αιτία. Η επαρκής αιτία είναι η αιτία της κινήσεως, αλλά όταν έχουμε να κάνουμε με ακίνητα όντα, δεν υπάρχει κίνηση, και επομένως δεν υφίσταται η ανάγκη μιας επαρκούς αιτίας και δεν υπάρχει επιπλέον ούτε ένας σκοπός, διότι ο σκοπός είναι το τέλος προς το οποίο τείνει η κίνηση, προς το οποίο τείνει η πρόοδος. Αυτή είναι μια αυθεντική δυσκολία. Μια αυθεντική απορία.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου