Συνέχεια από Τετάρτη,13 Σεπτεμβρίου
HANS JONAS - TECHNIK, MEDIZIN UND ETHIK - ZUR PRAXIS DES PRINZIPS VERANTWORTUNG
8. ΑΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ:
Απ’ την ευγονική στη γονιδιακή τεχνολογία.
Φουτουριστικές («μοντέρνες») μέθοδοι Ι
6. Κλωνοποίηση
γ. Υπαρξιακή κριτική.
4) Γνώση, άγνοια και ελευθερία - Ασχοληθήκαμε τόσο εκτεταμένα με το εντελώς υποθετικό ακόμα (( δεκαετία τού 1990… )) «ενδεχόμενο» της κλωνοποίησης, επειδή είναι φανερό πως η προσεγγίζουσα δυνατότητά της έχει ήδη αρχίσει να γοητεύη τούς βιολόγους, ώστε να αντηχή ήδη στ’ αυτιά μας ένα σήμα κινδύνου· καθώς αυτή η δυνατότητα μπορεί να γίνη πρακτική και παρούσα, σύντομα κάποια μέρα, και είναι καλό να έχουμε, έστω και κατ’ εξαίρεσιν, λάβει μια φορά εκ των προτέρων τα μέτρα μας, έτσι ώστε να μη μεταβαίνη αυτόματα, όπως πάντοτε μέχρι τώρα, η δυνατότητα σε πράξη· κι επειδή η συζήτηση γι’ αυτήν τη δυνατότητα αποκαλύπτει, επωφελούμενη απ’ την «σαφήνεια» μιας ακραίας περίπτωσης χωρίς προηγούμενη αναλογία στην εμπειρία τής ανθρωπότητας, μιαν ηθικά καινούργια περιοχή, που μπορεί να φανή χρήσιμη και ωφέλιμη, πέρα κι απ’ το συγκεκριμένο παράδειγμα, για ολόκληρο τον σύγχρονο και «μοντέρνο» προβληματισμό γύρω απ’ τον γενετικό χειρισμό τού ανθρώπου. Ακόμα κι αυτός που δεν συμφωνεί με τον ιδιαίτερο ηθικό χαρακτήρα τής επιχειρηματολογίας μας, με τον τονισμό στο σημείο τής «γνώσης», πρέπει να επιδοκιμάζη ωστόσο την απλούστερη και αδιαφιλονίκητη βασική αρχή, ότι δεν επιτρέπεται να πειραματίζεται κανείς με την εισέτι αγέννητη ύπαρξη, καθιστώντας την δηλ. ένα μέσον απόκτησης δικής «του» γνώσης. Η βασική και μόνον αυτή αρχή απαγορεύει ήδη την πραγματοποίηση ενός πρώτου, κατ’ αρχάς, πειράματος κληρονομικής αλχημείας, αλλά ακόμα και τα προπαρασκευαστικά προ-πειράματα γι’ αυτόν τον σκοπό με «ανθρώπινο υλικό» (αφήνοντας προς το παρόν στην άκρη τα αντίστοιχα πειράματα με άλογα ζώα). Όσο για εκείνους που είναι «θαμπωμένοι» απ’ το όραμα ενός «λαμπρού» αντιτύπου, που θα προέλθη μέσα απ’ τον «αποστακτικό σωλήνα», θα έπρεπε επίσης να αναλογισθούν και τα αναπόφευκτα «ελαττωματικά» προϊόντα μιας υπό εξέλιξη ακόμα τεχνικής – παραμορφωμένα έμβρυα, που θα έπρεπε να «εκκαθαρισθούν», ή «εκτρωματικές» γεννήσεις, που θα έπρεπε να «δικαιολογηθή» η ύπαρξή τους –, έστω κι αν δεν μπορούν να «φανταστούν» το ίδιο το «λαμπρό» προϊόν τους ως έναν μελλοντικό (κι αυτό ίσως πριν απ’ όλα) κατήγορό τους, επειδή καταχράστηκαν την όποια δύναμή τους.
Το βασικό ωστόσο κέρδος ή όφελος του παραδείγματός μας απ’ την πλευρά τής ηθικής θεωρίας το βλέπω στο να καταστή σαφές και ορατό ένα «δικαίωμα στην άγνοια», το οποίο παραβιάζεται ακόμα κι εκεί όπου δεν θα υπάρξη καμμιά φυσική «κακοτυχία», για να βασιστούν επάνω της «εξωτερικές» περισσότερο καταγγελίες, σε μια τεχνικά άρα πλήρως «επιτυχημένη» περίπτωση. Γνωρίζαμε πάντοτε, ότι η γνώση μας (για την ζωή…) δεν μπορεί παρά είναι, και έτσι είναι τις περισσότερες φορές, πάρα πολύ μικρή. Το ότι μπορεί όμως να είναι και «υπερβολικά πολλή», αυτό φανερώνεται για πρώτη φορά τόσο εκθαμβωτικά μπροστά μας. Μιλάμε βέβαια προφανώς εδώ για δύο πολύ διαφορετικά είδη γνώσης και άγνοιας. Όταν συζητούμε γενικώς τις ευθύνες τής τεχνολογικής (μας…) ισχύος, επικαλούμαστε συνήθως τη μετριοφροσύνη μιας παραδεδεγμένης άγνοιας ως προς τις συνέπειες των πράξεών μας. Τώρα επικαλούμαστε όμως την προσοχή που πρέπει να δοθή στο δικαίωμα μιας «απαιτούμενης» άγνοιας εκ μέρους ενός πιθανού θύματος μιας συγκεκριμένης πράξης μας. Μπορεί δηλ. να γνωρίζουμε, στη μια περίπτωση, πάρα πολύ λίγα, ώστε να πράξουμε κάτι, το οποίο θα το «δικαιολογούσε» μια πλήρης και μόνο γνώση· ενώ θα μπορούσαν «να γνωρίζουν πάρα πολλά» τα «προϊόντα», στη δεύτερη περίπτωση, της πράξης μας, ώστε να αποκλείεται κάθε πιθανός αυθορμητισμός γνήσιας ζωής γι’ αυτά. Η ηθική λοιπόν εντολή, που αφορά στο εκτεταμένο εδώ πεδίο τής σύγχρονης (τεχνικής…) ισχύος, έχει ως εξής: Δεν επιτρέπεται ποτέ να αρνηθούμε σε μιαν ολόκληρη ύπαρξη το δικαίωμα εκείνης τής «άγνοιας», το οποίο και αποτελεί μια προϋπόθεση για τη δυνατότητα αυθεντικής ζωής και πράξης, την προϋπόθεση δηλ. της ίδιας της ελευθερίας· ή με άλλα λόγια: Σεβάσου το δικαίωμα κάθε ανθρώπινης ζωής, να βρη τον δικό της δρόμο και να «εκπλαγή» έτσι κι αυτή η ίδια. Όσο για το ερώτημα, πώς συνδέεται αυτή η υπεράσπιση μιας άγνοιας για τον εαυτό με την «παλαιά» εντολή: «Γνώρισε τον εαυτό σου», είναι ένα ερώτημα που μπορεί εύκολα (κι αυτό…) να απαντηθή. Αρκεί να κατανοήσουμε, ότι κι εκείνη η εντολή τής αυτογνωσίας, αποτελεί και η ίδια μιαν οδό τού γίγνεσθαι αυτού ακριβώς τού «εαυτού»: ο οποίος και γεννάται απ’ το άγνωστο δεδομένο και συνενώνεται με το γίγνεσθαι της αυτογνωσίας του, μέσα στις δοκιμασίες τής ίδιας της πραγματικής ζωής – κάτι το οποίο και θα απέκλειε η καταπολεμούμενη εδώ «εκ των προτέρων γνώση».
( συνεχίζεται )
Το βασικό ωστόσο κέρδος ή όφελος του παραδείγματός μας απ’ την πλευρά τής ηθικής θεωρίας το βλέπω στο να καταστή σαφές και ορατό ένα «δικαίωμα στην άγνοια», το οποίο παραβιάζεται ακόμα κι εκεί όπου δεν θα υπάρξη καμμιά φυσική «κακοτυχία», για να βασιστούν επάνω της «εξωτερικές» περισσότερο καταγγελίες, σε μια τεχνικά άρα πλήρως «επιτυχημένη» περίπτωση. Γνωρίζαμε πάντοτε, ότι η γνώση μας (για την ζωή…) δεν μπορεί παρά είναι, και έτσι είναι τις περισσότερες φορές, πάρα πολύ μικρή. Το ότι μπορεί όμως να είναι και «υπερβολικά πολλή», αυτό φανερώνεται για πρώτη φορά τόσο εκθαμβωτικά μπροστά μας. Μιλάμε βέβαια προφανώς εδώ για δύο πολύ διαφορετικά είδη γνώσης και άγνοιας. Όταν συζητούμε γενικώς τις ευθύνες τής τεχνολογικής (μας…) ισχύος, επικαλούμαστε συνήθως τη μετριοφροσύνη μιας παραδεδεγμένης άγνοιας ως προς τις συνέπειες των πράξεών μας. Τώρα επικαλούμαστε όμως την προσοχή που πρέπει να δοθή στο δικαίωμα μιας «απαιτούμενης» άγνοιας εκ μέρους ενός πιθανού θύματος μιας συγκεκριμένης πράξης μας. Μπορεί δηλ. να γνωρίζουμε, στη μια περίπτωση, πάρα πολύ λίγα, ώστε να πράξουμε κάτι, το οποίο θα το «δικαιολογούσε» μια πλήρης και μόνο γνώση· ενώ θα μπορούσαν «να γνωρίζουν πάρα πολλά» τα «προϊόντα», στη δεύτερη περίπτωση, της πράξης μας, ώστε να αποκλείεται κάθε πιθανός αυθορμητισμός γνήσιας ζωής γι’ αυτά. Η ηθική λοιπόν εντολή, που αφορά στο εκτεταμένο εδώ πεδίο τής σύγχρονης (τεχνικής…) ισχύος, έχει ως εξής: Δεν επιτρέπεται ποτέ να αρνηθούμε σε μιαν ολόκληρη ύπαρξη το δικαίωμα εκείνης τής «άγνοιας», το οποίο και αποτελεί μια προϋπόθεση για τη δυνατότητα αυθεντικής ζωής και πράξης, την προϋπόθεση δηλ. της ίδιας της ελευθερίας· ή με άλλα λόγια: Σεβάσου το δικαίωμα κάθε ανθρώπινης ζωής, να βρη τον δικό της δρόμο και να «εκπλαγή» έτσι κι αυτή η ίδια. Όσο για το ερώτημα, πώς συνδέεται αυτή η υπεράσπιση μιας άγνοιας για τον εαυτό με την «παλαιά» εντολή: «Γνώρισε τον εαυτό σου», είναι ένα ερώτημα που μπορεί εύκολα (κι αυτό…) να απαντηθή. Αρκεί να κατανοήσουμε, ότι κι εκείνη η εντολή τής αυτογνωσίας, αποτελεί και η ίδια μιαν οδό τού γίγνεσθαι αυτού ακριβώς τού «εαυτού»: ο οποίος και γεννάται απ’ το άγνωστο δεδομένο και συνενώνεται με το γίγνεσθαι της αυτογνωσίας του, μέσα στις δοκιμασίες τής ίδιας της πραγματικής ζωής – κάτι το οποίο και θα απέκλειε η καταπολεμούμενη εδώ «εκ των προτέρων γνώση».
( συνεχίζεται )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου