Πόλεμος όπλων, πόλεμος συνειδήσεων – Roberto Pecchioli

Ένας παλιός δεξιός φίλος, ένας συνήθως ήπιος άνθρωπος, είπε για τα γεγονότα στην Παλαιστίνη, θυμωμένος και με ένα βλέμμα που δεν ήξερα στο πρόσωπό του: Ελπίζω οι Ισραηλινοί να καταστρέψουν για πάντα αυτούς τους κακοποιούς, αυτόν τον όχλο. Πέρα από τους τόνους (όχι πάντα...) αυτή είναι η αντίληψη που εκφράζεται από όλα τα κόμματα, από την «ενιαία» δημοσιογραφία και τη δυτική πολιτική επικοινωνία. Με τις τάξεις να αντιστρέφονται, ίσες και αντίθετες αντιλήψεις ακούγονται από τους υποστηρικτές της αραβικής υπόθεσης.

Το μίσος μας έχει καταλάβει, οπλισμένο με λεκτική βία, με πείσμα, με αδυναμία να αξιολογήσουμε τους λόγους, τα κίνητρα των άλλων, κάτι που μας αφήνει έκπληκτους. Μαύρο ή άσπρο, δεν επιτρέπονται αποχρώσεις. Ο εχθρός είναι κάποιος που πρέπει να τελειώσει με κάθε τρόπο, ακόμα και με την εξόντωση. Η ηθική πτώση των συνειδήσεων μας είναι αποκαρδιωτική (προκαλεί αποτροπιασμό), στον απόηχο του φρικτού παραδείγματος των νεοφιλελεύθερων ελίτ. Σε προφανή δυσκολία στον τομέα της παγκόσμιας εξουσίας, έχουν γίνει διεκδικητικοί, αγανακτισμένοι, βάναυσοι, κτηνώδεις. Νικητές ενάντια στους εχθρούς τους -πρώτα τον φασισμό, μετά τον κομμουνισμό- απαλλάχθηκαν από την εναπομείνασα «αστική» ηθική, με τις υποκρισίες της αλλά και με κάποιο ύφος, αυστηρότητα και αίσθηση ορίων, καταλήγοντας στη δίνη ενός μηδενισμού που έχει χάσει κάθε ηθική άγκυρα. Ο πόλεμος των όπλων μετακινείται στο έδαφος των συνειδήσεων, δηλητηριάζοντάς τες. Επιπλέον, χάνει την αίσθηση της πραγματικότητας.

Ο συγγραφέας είχε την ευκαιρία να ακούσει από τους γονείς του την ιστορία της 10ης Ιουνίου 1940, την ημέρα που η Ιταλία μπήκε στον πόλεμο. Η μητέρα, μια έφηβη φοιτήτρια ραπτικής, αφού άκουσε την ομιλία του Μουσολίνι, βίωσε τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου μέσα σε λίγες ώρες. Η Γένοβα βομβαρδίστηκε από τη γαλλική αεροπορία το ίδιο βράδυ. Ήταν η αρχή των χρόνων τρεξίματος με ιλιγγιώδη ταχύτητα στα καταφύγια υπό τους ήχους των σειρήνων, το βουητό των βομβών, τον φόβο, την καταστροφή, τη μυρωδιά του αίματος, τον τρόμο του να μην βρει κανείς το σπίτι του και να αναγνωρίσει φίλους, συγγενείς, γνωστούς ανάμεσα στα συντρίμμια. Ο πατέρας ήταν στρατιώτης των Άλπεων στο Mondovì και κινητοποιήθηκε την ίδια μέρα. Έφτασε στο κοντινό μέτωπο και άρχισε να πυροβολεί εναντίον στρατιωτών των οποίων αναγνώρισε την γνώριμη ομιλία της αλπικής κοιλάδας. Είδε τους πρώτους του συντρόφους να πεθαίνουν, μια πρόγευση της δραματικής ρωσικής εκστρατείας στην οποία συμμετείχε. Κρύο, πείνα, θάνατος, ανακάλυψη της ανθρωπιάς των Ρώσων αγροτών - των εχθρών - η ευτυχής επιστροφή στην πατρίδα ανάμεσα στα συντρίμμια της ηττημένης πατρίδας.

Αυτό είναι ο πόλεμος. Δεν είμαστε ειρηνιστές με τη σημαία του ουράνιου τόξου. Πρέπει να λάβουμε υπόψη το ενδεχόμενο σύγκρουσης -ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων των πραγμάτων, έγραψε ο Ηράκλειτος πριν από δύο χιλιάδες πεντακόσια χρόνια - να διατηρήσουμε το σθένος και να ξέρουμε πώς να αντιμετωπίσουμε αυτούς που μας απειλούν. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αποδεχτούμε τη μανιώδη πολεμική γλώσσα, τη διάδοση του μίσους, την επίμονη θέληση αφεντικών και υπηρετών να διαγράψουν τους λόγους των άλλων και την ίδια τους την ύπαρξη, την άρνηση του χαρακτηρισμού του εχθρού ως ανθρώπου (την άρνηση στον εχθρό της ιδιότητας του ανθρώπου).

Το 2022 μας έπεισαν ότι η Ρωσία είναι κακιά, σκόρπισαν μια καταστροφική ρωσοφοβία που δεν λυπήθηκε την τέχνη, τη λογοτεχνία και την ιστορία αυτής της μεγάλης χώρας. Είναι εισβολείς, ναι, αλλά των ρωσικών εδαφών με βάση την ιστορία, τη γλώσσα και τα συναισθήματα, για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους από τη γεωπολιτική περικύκλωση των «καλών» Δυτικών, των οποίων ο αντεστραμμένος ανωτερισμός (εμείς, αυτοί της ανεκτικότητας, της πολυπολιτισμικότητας, των «δικαιωμάτων») είναι η μάσκα του ιμπεριαλισμού, της θέλησης για εξουσία, της αποικιοκρατίας. Ξεχάσαμε ότι δύο γειτονικοί και αδελφικοί λαοί αλληλοσφαγιάζονται για λογαριασμό τρίτων. Θρήνος, καταστροφή, αίμα, πόνος. Σήμερα για τη χαρά αυτών που κάνουν προσοδοφόρες συμφωνίες με τα όπλα και την πολεμική οικονομία. Αύριο, οι μεγάλες δουλειές: η ανοικοδόμηση δισεκατομμυρίων δολαρίων (το ταμείο Black Rock είναι στην πρώτη γραμμή) αυτού που θα απομείνει από ένα κατεστραμμένο έθνος, που έχασε, μεταξύ φυγής, προσφυγιάς, μετανάστευσης, νεκρών πολέμου, τον μισό πληθυσμό του.

Μια νέα συνειδητοποίηση άνοιγε για την ουκρανική σύγκρουση και τότε το παλαιστινιακό σενάριο εξερράγη. Εδώ ο μανιχαϊσμός έχει φτάσει σε ανυπόφορα επίπεδα. Αν ο φιλοδυτικός φίλος ελπίζει στο τέλος των Παλαιστινίων, άλλοι ελπίζουν στην αρχή της ολοκληρωτικής καταστροφής του εβραϊκού κράτους. Προσωπικά συμπάσχω με την παλαιστινιακή υπόθεση. Από το άνετο σαλόνι του σπιτιού, πίνοντας ένα ποτό μπροστά στην τηλεόραση που μεταδίδει τις εικόνες που επέλεξαν οι έχοντες την εξουσία, μπορούμε να φανταστούμε τους εαυτούς μας στις συνθήκες ενός Παλαιστίνιου από τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη ή έναν καταυλισμό προσφύγων; Τι θα σκεφτόμασταν αν είχαν διώξει εμάς ή τους γονείς μας από το χωριό, από τη γη, από τις σχέσεις και τα συμφέροντά μας ;

Η κατάσταση όσων τράπηκαν σε φυγή, που έγιναν εξόριστοι χωρίς ελπίδα επιστροφής, καθώς και αυτών των Παλαιστινίων που είναι Ισραηλινοί πολίτες, είναι λιγότερο επαχθής. Έχουν σπίτι, δουλειά φυσικά, αλλά είναι, όπως και οι λίγοι εναπομείναντες χριστιανοί, πολίτες δεύτερης κατηγορίας, αφού από το 2018 το Ισραήλ είναι επίσημα κράτος σε εθνο-εθνική και ομολογιακή βάση. Οι μη Εβραίοι -επίσης Σημίτες- στην πραγματικότητα δεν έχουν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα με τους συμπολίτες τους, παρά την αφήγηση για τη «μοναδική δημοκρατία στη Μέση Ανατολή».

Το 2006, ο Giulio Andreotti είπε στη Γερουσία μια πρόταση τόσο κοφτερή σαν σπαθί: «Πιστεύω ότι ο καθένας μας, αν γεννιόταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και δεν είχε καμία προοπτική να δώσει στα παιδιά του, θα ήταν τρομοκράτης». Ιδιαίτερα γνωρίζοντας ότι η γη και η πατρίδα του τού αφαιρέθηκαν από ξένες δυνάμεις για να τα προσφέρουν σε ξένους λαούς, απογόνους εκείνων που είχαν εγκατασταθεί σε αυτή την επικράτεια δύο χιλιετίες πριν. Οι σημερινοί θάνατοι, η καταστροφή, το ακόρεστο μίσος είναι τα παιδιά εκείνου του γεγονότος του 1948: το σπίτι των διασκορπισμένων Εβραίων γεννήθηκε, το σπίτι των Παλαιστινίων έσβησε.

Η δράση της Χαμάς ήταν αναμφίβολα άγρια. Αλλά απάνθρωπη είναι η κατάσταση πάρα πολλών, κλεισμένων σε προσφυγικούς καταυλισμούς, στερημένων ακόμη και του νερού, διωγμένοι σε διαδοχικά κύματα από εποίκους που εμψυχώνονται από την αλαζονεία εκείνων που αισθάνονται όχι μόνο ανίκητοι, αλλά και ανώτεροι. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια λύση: το μίσος γεννά μίσος. Και είναι αυτή η λογική που πρέπει να ξεφύγουμε, πρώτα και κύρια εμείς, οι πομπώδεις Δυτικοί που βρίσκονται πάντα στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Πιο «δίκαιοι», πιο «ανεκτικοί», οι μόνοι ικανοί να κατανοήσουν και να αποδεχτούν τους λόγους των άλλων. Αρκεί να μην έρχονται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των ολιγαρχιών στην εξουσία και αρκεί να μπορούμε να παρατηρούμε γεγονότα από τον καθησυχαστικό κώνο του φωτός στο σπίτι μας.

Η χρυσή θέση, η κατάστασή μας ως πλούσια μειοψηφία σε έναν κόσμο που δεν μας αγαπά επειδή δεν πιστεύει πλέον  στα ψέματά μας τά οποία βασίζονται σε παλιές και νέες καταχρήσεις. Η δύναμη της οντότητας που ονομάζεται Δύση (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Ισραήλ και από κάτω οι Ευρωπαίοι υποτελείς) βασίζεται στην πραγματικότητα στη δύναμη των όπλων. Λειτουργεί όσο κερδίζουν τα κανόνια. Στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, ακόμη και πριν από αυτό στο Βιετνάμ, στο Λίβανο, τα τριξίματα ήταν εμφανή. Μηνύματα που δεν ακούστηκαν. Σήμερα η τίγρη τραυματίζεται και γίνεται πιο άγρια.

Ομοίως, έχουμε καθήκον να κατανοήσουμε ορισμένους ισραηλινούς λόγους: μετά από 75 χρόνια, δεν είναι πλέον απλοί κατακτητές. Πολλά είναι παιδιά και εγγόνια ανθρώπων που γεννήθηκαν στη γη των αρχαίων προγόνων τους, τους οποίους διαμόρφωσαν και προώθησαν. Ό,τι και να γίνει, θα παραμείνουν, αντιστέκονται, με όπλα στα χέρια. Τι να κάνουμε λοιπόν; Η γεωγραφική θέση καθιστά αδύνατο για την Ευρώπη να αγνοήσει τη μοίρα του κράτους με το αστέρι του Δαβίδ. Μόλις πέσουν, μάλλον θα είναι η σειρά μας. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο η λύση των όπλων είναι λάθος, κοντόφθαλμη, αδύνατο να διατηρηθεί στο χρόνο.

Εκτός κι αν δεχθούμε τη λογική της εξόντωσης. Η Χαμάς θέλει την καταστροφή της «σιωνιστικής οντότητας» και τη διασπορά του πληθυσμού της. Από την άλλη, ο Ισραηλινός υπουργός Εσωτερικών δηλώνει ότι οι εχθροί δεν είναι άνθρωποι και ο πόλεμος είναι «μεταξύ παιδιών του φωτός και παιδιών του σκότους». Μια γλώσσα που οι άνθρωποι καλής θέλησης δεν μπορούν να ακούσουν χωρίς να ανατριχιάσουν. Επομένως, δεν υπάρχει δυνατότητα συμφωνίας: καθίσταται θεμιτό να σκοτώνεις, να κόβεις ρεύμα ακόμα και σε νοσοκομεία, να διατάσσεις τους κατοίκους της Γάζας να φύγουν προς ένα ανύπαρκτο αλλού. Το ήθελε αυτό ο Λόρδος Μπάλφουρ, ο Βρετανός πρωθυπουργός που το 1917, εν μέσω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, έγραψε τη «διακήρυξη» στην οποία υποσχέθηκε κάτι που δεν ήταν μέσα στην ηθική του διαθεσιμότητα, τη γέννηση ενός εβραϊκού κράτους στην παλαιστινιακή γη;

Ο αρχηγός των αποικιοκρατών αποφάσισε σαν η γη, τα συναισθήματα, η ιστορία, να ήταν μια γραφίδα σε έναν γεωγραφικό χάρτη ανοιχτό στο τραπέζι του γενικού επιτελείου. Ο αποδέκτης της δήλωσης ήταν μέλος της πολύ ισχυρής εβραϊκής οικογένειας Ρότσιλντ, μιας κληρονομικής μοναρχίας που βασίζεται στον πλούτο. Πρέπει λοιπόν να γίνουμε εχθροί κάθε Ισραηλίτη; Με τιποτα. Οι αμαρτίες αφορούν αυτούς που τις διέπραξαν, χθες, σήμερα, πάντα.

Για το λόγο αυτό, με την ίδια αδιαλλαξία με την οποία απορρίπτουμε τον αντισημιτισμό, αηδιάζουμε από τις δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων στο Τελ Αβίβ που επεκτείνουν τις ευθύνες εκείνων -της Χαμάς- που τους επιτέθηκαν με τέτοια βία σε ολόκληρο τον πληθυσμό. Η έννοια της συλλογικής ενοχής πρέπει να διαγραφεί από τον ορίζοντα των ελεύθερων ανθρώπων. Ο Χριστιανισμός έχει κατηγορήσει εδώ και καιρό τους Εβραίους ότι σκότωσαν τον Ιησού. Οι απόγονοί τους – που διασκορπίστηκαν από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ. – δεν έπρεπε να περιθωριοποιηθούν ή να διωχθούν. Ακριβώς λόγω της ιστορίας του, ο Ιουδαϊσμός δεν μπορεί να συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο με έναν καταπιεσμένο λαό.

Πολλοί Ισραηλινοί πολίτες είναι ενάντια στις πολιτικές των κυβερνήσεών τους. Ευγενείς μορφές όπως ο Μάρτιν Μπούμπερ, ένας Εβραίος κοινοτικός διανοούμενος, πέρασαν τη ζωή τους επιδιώκοντας τη συνύπαρξη μεταξύ Εβραίων και γειτονικών αραβικών πληθυσμών. Αυτό δείχνει ότι δεν υπάρχουν απόλυτοι συλλογικοί εχθροί και ότι πρέπει να αποφεύγουμε τη στάση των αντίπαλων ακραίων ομάδων. Μας απωθεί η ιδέα της «τελικής λύσης», του αφανισμού του Άλλου.

Επιστρέφω στις αναμνήσεις του πατέρα μου, ενός απλού ανθρώπου, στην αμηχανία του ως αγόρι που πυροβόλησε Γάλλους στρατιώτες των οποίων τα λόγια καταλάβαινε στα βουνά, στην ευγνωμοσύνη του προς τους Ρώσους αγρότες που μοιράζονταν λίγο φαγητό, μαθαίνοντάς του να προστατεύεται από τον παγετό. Τέλος, κάθε πόλεμος είναι ένας «εμφύλιος», με την έννοια ότι επηρεάζει έναν άλλον σαν εμένα. Στην περίπτωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, ένα δράμα μέσα στην τραγωδία είναι ότι συχνά όσοι τσακώνονται και μισούν ο ένας τον άλλο γνωρίζονται. Οι φυσικές αποστάσεις ελάχιστες, οι εσωτερικές, ηθικές, πρακτικές τεράστιες. Όλοι έχουν «καλούς» λόγους να μισούν τον διπλανό τους, στο κυνήγι των αδικιών και της εκδίκησης. Όλα, όμως, πηγάζουν από μια αρχική αδικία, αυτή της επιβολής ενός Κράτους ξένου προς τη γλώσσα, τη θρησκεία, την ιστορία, στο έδαφος των άλλων, για να διορθώσει ένα λάθος από δύο χιλιάδες χρόνια πριν.

Εβραίος ήταν ο Emmanuel Lévinas, ο φιλόσοφος που έγραψε τα πιο δυνατά λόγια για τον Άλλο. «Ο Άλλος δεν μου είναι αδιάφορος, ο άλλος με αφορά, με επηρεάζει. Στα γαλλικά λέμε ότι με απασχολεί για κάτι με το οποίο ασχολούμαι, αλλά regarder σημαίνει επίσης ότι κοιτάζω κάτι κατάματα για να το λάβω υπόψη». Δηλαδή, ακόμη και πριν γίνει υποκείμενο, ο άνθρωπος βρίσκεται σε σχέση με άλλους ανθρώπους, μια σχέση ηθική όσο και κοινωνική ή πολιτική. Για τον Lévinas, αυτό που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο είναι η «αναπόφευκτη δυνατότητα» του να σχετίζεται με τον Άλλο. Η θεοφάνεια, η εκδήλωση του Άλλου συμβαίνει σε διάλογο, πρόσωπο με πρόσωπο. «Η αληθινή φύση του προσώπου, το μυστικό του βρίσκεται αλλού: στην ερώτηση που μου κάνει, που είναι ταυτόχρονα αίτημα βοήθειας και απειλή».

Η απειλή παραμένει, το μίσος που αναπνέουμε, η αδυναμία επικοινωνίας, η συνείδηση ​​θολωμένη από την επιθυμία να καταστρέψουμε, η αδιαφορία μπροστά στη ζοφερή καταγραφή των θανάτων και των ερειπίων. Η κοινοτοπία του κακού (Hannah Arendt), αρκεί να ανήκει στον Άλλο, τον εχθρό, το σκοτάδι που κρύβει «εμάς», το φως. Όχι. Κάθε θύμα μας αμφισβητεί και μας αναγκάζει να κάνουμε μια προσπάθεια που δεν μας αρέσει: να αναγνωρίσουμε τον Άλλο.

Guerra delle armi, guerra delle coscienze – Roberto Pecchioli - EreticaMente (www-ereticamente-net.translate.goog)