Συνέχεια από: Πέμπτη, 6 Αυγούστου 2020
2) Η θέση της περί Αντιχρίστου διδασκαλίας στην Ορθόδοξη Δογματική
α) Η περί Αντιχρίστου παράδοση της Εκκλησίας
Είναι γνωστό πως η ειδοποιός διαφορά της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τις άλλες Χριστιανικές Ομολογίες είναι η προσήλωσή της στην Ιερά Παράδοση. Κατ’ αναλογίαν η ειδοποιός διαφορά της Ορθόδοξης Θεολογίας από τις αντίστοιχες ετερόδοξες είναι ότι αυτή έχει ως βάση της την Ιερά Παράδοση.
Και δύο είναι οι κύριες συνιστώσες της Ιεράς Παράδοσης. Κατ’ αρχήν η καταγραφή της άγραφης Παράδοσης του Κυρίου και των Αποστόλων. Και, έπειτα, η συνεχής Παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στην Εκκλησία που εκφράζεται με την Θεοπνευστία των Πατέρων της Εκκλησίας60. Και κατ’ αναλογίαν πάλι δύο είναι και οι συνιστώσες της Ιεράς περί Αντιχρίστου παράδοσης της Εκκλησίας. Η καταγραφή της περί Αντιχρίστου και εσχάτων άγραφης διδασκαλίας του Κυρίου και των Αποστόλων και η Θεοπνευστία των Πατέρων της Εκκλησίας που μίλησαν γι’ αυτό το θέμα μέσα στην Ιστορία.
Όσον αφορά την πρώτη συνιστώσα, ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος αναφέρει πως ο Χριστός πληροφόρησε τους μαθητές του σχετικά με τον Αντίχριστο και την συντέλεια του κόσμου « μετά ἀκριβείας »61. Επίσης, έχουμε γραπτή αναφορά της στην Β΄ προς Θεσσαλονικείς, όπου ο Απόστολος Παύλος, αφού αναφέρεται στους στίχους 3-12 στο θέμα του Αντιχρίστου, λίγους στίχους παρακάτω γράφει: « Ἄρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε και κρατεῖτε τάς παραδόσεις, ἅς ἐδιδάχθητε εἴτε διά λόγου εἴτε δι’ ἐπιστολῆς ἡμῶν »62. Αξίζει να σημειώσουμε πως αυτό το χωρίο χρησιμοποιείται, συχνά, για να καταδειχθεί πως μέρος της διδασκαλίας του Κυρίου και των Αποστόλων δεν καταγράφηκε στην Αγία Γραφή63. Καταγράφηκε απ’ τους Πατέρες μέσα στους επόμενους αιώνες. Χρήσιμο είναι και να επισημάνουμε πως ο Παύλος ενώ μιλά στους στίχους 2,3-4 για τον Αντίχριστο, ξαφνικά, διακόπτει την αναφορά του σε αυτό το θέμα στο στίχο 2,5, για να ρωτήσει: « Οὐ μνημονεύετε ὅτι ἔτι ὤν προς ὑμᾶς ταῦτα ἔλεγον ὑμῖν »64; Και, αμέσως, μετά συνεχίζει την αναφορά του στο θέμα του Αντιχρίστου στους στίχους 2,6-12. Αυτό δείχνει πως η αναφορά σε εσχατολογικά θέματα ήταν συχνή στα κηρύγματα του Παύλου65. Πάντως, και το Α΄ Ιω. 2,18 μαρτυρεί πως υπήρχε μια προφορική παράδοση περί του Αντιχρίστου66.
Η άλλη συνιστώσα αφορά στη Θεοπνευστία των Πατέρων της Εκκλησίας. Το Άγιο Πνεύμα φώτισε τους Πατέρες ώστε να ερμηνεύσουν σωστά τα χωρία της Αγίας Γραφής που αναφέρονται στον Αντίχριστο και να καταγράψουν την αλήθεια του Αγίου Πνεύματος καταδικάζοντας τις όποιες παρεκκλίσεις απ’ την Ορθόδοξη διδασκαλία.
Ενώ δεν δεχόμαστε αλάθητο κάποιου Πατέρα της Εκκλησίας, όσο σημαντικός και αν είναι αυτός, κηρύττουμε το αλάθητο της συμφωνίας των Πατέρων ( consesus Patrum ). Ορθόδοξο είναι « ότι πάντοτε, πανταχού και υπό πάντων πιστεύεται » κατά τον Βικέντιο Λειρίνου67. Αυτήν την συμφωνία των Πατέρων αναζητήσαμε κατά την επεξεργασία των σχετικών κειμένων. Πολύ χαρακτηριστικοί είναι οι λόγοι του Θεοδωρήτου Κύρου για την περί Αντιχρίστου παράδοση της Εκκλησίας. « Ταῦτα καί περί τοῦ Ἀντιχρίστου παρά τῆς θείας Γραφῆς ἐδιδάχθημεν…. Ταῦτα παρά τῶν θεοφόρων ἀνδρῶν, προφητῶν, φημί, καί ἀποστόλων, καί τῶν ἐκείνους διαδεξαμένων, παρείληφεν ἡ Ἐκκλησία τά δόγματα, οὐ δυσσεβεῖς διαπλάσασα μύθους, οὐδέ ἀνθρωπίνοις ἀκολουθήσασα λογισμοῖς, ἀλλά θείοις λόγοις πιστεύσασα »68.
Σημειώσεις
60. Βλ. σχετικά και Θεοδώρου Ανδρέα, Η ουσία της Ορθοδοξίας, 2η βελτιωμένη έκδοση, Εκδόσεις Παρουσία, Αθήνα 1998, σελ. 36-43.
61. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τήν Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Α΄, P.G. 62, 469, « σαφέστερον ἐπεξέρχεται τῷ τόπῳ, τόν μέν καιρόν οὐκ ἀποκαλύπτων αὐτόν, τό δέ τοῦ καιροῦ σημεῖον, τόν ἀντίχριστον, δηλῶν. Μάλιστα γάρ τότε πληροφορεῖται ψυχή ἀσθενής, οὐκ ἑάν ἀπλῶς ἀκούση, ἀλλ’ ἑάν μάθῃ τι πλέον. Καί ὁ Χριστός δέ πολλήν ὑπέρ τούτου ποιεῖται φροντίδα, ὅτε καθεσθείς ἐν τῷ ὅρει, πάντα μετά ἀκριβείας διελέγετο τοῖς μαθηταῖς τά περί τῆς συντελείας. Διατί; Ἵνα μή ἔχωσι χώραν οἱ τούς ἀντιχρίστους εἰσάγοντες καί τούς ψευδοχρίστους ».
62. Β΄ Θεσ. 2,15. Βλ. και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τήν Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, P.G. 62, 458, « Ἐντεῦθεν δῆλον ὅτι οὐ πάντα δι’ ἐπιστολῆς παρεδίδοσαν, ἀλλά πολλά καί ἀγράφως. Ὁμοίως δέ κἀκεῖνα καί ταῦτά ἐστιν ἀξιόπιστα. Ὥστε καί τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας ἀξιόπιστον ἡγώμεθα. Παράδοσίς ἐστι, μηδέν πλέον ζήτει. Δείκνυσιν ἐνταῦθα πολλούς ὄντας τούς παρασαλευομένους », και Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εξήγησις εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 1348 Β, « Καντεῦθεν δῆλον, ὅτι πολλά καί ἀγράφως δια λόγου, τουτέστι ζώση φωνή, παρεδίδοσαν, οὐ μόνον δι᾿ ἐπιστολῶν. Ὁμοίως δέ καί ταῦτα κακεῖνα ἀξιόπιστα. Ὤστε καί τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας ἀξιόπιστον ἡγούμεθα. Παράδοσίς ἐστι. Μηδέν πλέον ζήτει. Δείκνυσι δέ ἐνταῦθα πολλούς ὅντας τούς παρασαλευομένους ». Οι Gunkel και Βousset δέχονταν την ύπαρξη μιας προφορικής εσωτερικής παράδοσης. Βέβαια, μιλούσαν για προφορική εσωτερική παράδοση που δεν δινόταν σε όλους αλλά σε λίγους. Βλ. σχετικά Bousset, σελ. 21-22 και 30-2 και Herman Gunkel, Creation and Chaos in the primeval era and in the eschaton, Religio and historical study of Genesis 1 and Revelation 12, translated by William Whitney JR., foreword by Peter Machinist, Grand Rapids, Michigan, 2006, μετάφραση απ' την έκδοση του 1895, σελ. 24. 265. 292. Σήμερα, αυτή η άποψη απορρίπτεται απ’ τους περισσότερους ερευνητές ( Βλ. L. J. Lietaert Peerbolte, The Antecedents of Antichrist, A Traditio-historical study of the earliest Christian views on eschatological opponets, E. J. Brill, U.S.A, 1996, σελ. 7 ). Πάντως, το κείμενο της Β΄ προς Θεσσαλονικείς είναι σαφέστατο. Άγραφη περί Αντιχρίστου παράδοση υπήρχε αλλά δεν ήταν εσωτερική και για λίγους.
63. Βλ. Κρικώνη Χρίστου, Η αυθεντία της Εκκλησίας, Το κύρος της Παραδόσεώς της και η διδασκαλία των Πατέρων, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 77-89.
64. Β΄ Θεσσαλονικείς 2,5.
65. Βλ. σχετικά και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Λόγος Γ΄, Γ΄, P.G. 482-483, « Ὁρᾶς ὅτι ἀναγκαῖον συνεχῶς ταὐτά λέγειν, καί ἐπαντλεῖν ταῦτα λέγοντος, καί πάλιν ἐδεήθησαν ὑπομνήσεως.… οὕτω καί περί τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ ἀκούσαντες, πάλιν ἐδέοντο γραμμάτων τῶν ῥυθμιζόντων αὐτούς. Ἀναμιμνήσκει γοῦν αὐτούς, καί δείκνυσιν ὅτι οὐδέν ξένον λέγει, ἀλλ’ ἅπερ ἀεί ἔλεγε. Καθάπερ γάρ ἐπί τῶν γεωργῶν τά σπέρματα καταβάλλεται μέν ἅπαξ, οὐ μένει δέ διαπαντός, ἀλλά πολλῆς δεῖται τῆς συγκατασκευῆς, κἄν μή τήν γῆν ἀναμοχλεύσαντες περιστείλωσι τά καταβαλλόμενα, τοῖς σπερμολόγοις ὀρνέοις ἔσπειραν οὕτω καί ἡμεῖς, ἄν μή τῇ συνεχεῖ μνήμῃ τά καταβληθέντα περιστείλωμεν, εἰς τόν ἀέρα πάντα ἐρρίψαμεν. Καί γάρ καί ὁ διάβολος ἐξαρπάζει, καί ἡ ἡμετέρα ῥαθυμία ἀπόλλυσι, καί ἥλιος ξηραίνει… ». Βλ. και Θεοδώρου Ανδρέα, Η περί Αντιχρίστου ιδέα, περ. Θεολογία 41, 1970, σελ. 94 και 111, « ἐκ τῶν λόγων τούτων τοῦ ἀποστόλου φαίνεται ὅτι κύριον μέρος τοῦ προφορικοῦ κυρύγματος αὐτοῦ εἰς τάς ἐπί μέρους χριστιανικάς κοινότητας ἀπετέλουν θέματα ἐσχατολογικά, ἤτοι ἡ παρουσία τοῦ Κυρίου, ἡ αἰφνιδία ἔλευσις αὐτοῦ εἰς την γῆν και τά προγνωστικά σημεῖα τοῦ τέλους, ἡ ἀποστασία δηλαδή και ἡ ἀποκάλυψις τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἁμαρτίας. Ὁ παρατατικός “ ἔλεγον “ δηλοῖ ὅτι περί τῶν θεμάτων τούτων ὡμίλει συχνότατα ὁ Παῦλος. Ὤφειλον κατά ταῦτα οἱ Θεσσαλονικεῖς να εἶναι ἐδραίοι εἰς την ἐσχατολογικήν πίστιν των, μη προσέχοντες εἰς ἀνευθύνους διαδόσεις και ἀκοάς περί τῶν ἐσχάτων ».
66. Α΄ Ιω. 2,18: « … καί καθώς ἠκούσατε ὅτι ὁ Ἀντίχριστος ἔρχεται… ».
67. Commonitorium 2, P.L. 50, 640, « teneamus quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est ». Αυτή η διδασκαλία εκφράζεται και απ’ τον Άγιο Ειρηναίο Λυώνος που γράφει: « Τοῦτο τό κήρυγμα παρειληφυῖα, καί ταύτην τήν πίστιν, ὡς προέφαμεν, ἡ Ἐκκλησία, καίπερ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμω διεσπαρμένη, ἐπιμελῶς φυλάσσει, ὡς ἕνα οἶκον οἰκοῦσα. Καί ὁμοίως πιστεύει τούτοις, ὡς μίαν ψυχήν καί τήν αὐτήν ἔχουσα καρδίαν, καί συμφώνως ταῦτα κηρύσσει, καί διδάσκει, καί παραδίδωσιν, ὡς ἕν στόμα κεκτημένη. Καί γάρ αἱ κατά τόν κόσμον διάλεκτοι ἀνόμοιοι, ἀλλ’ ἡ δύναμις τῆς παραδόσεως μία καί ἡ αὐτή… ἀλλ’ ὥσπερ ὁ ἥλιος, τό κτίσμα τοῦ Θεοῦ, ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ εἷς καί ὁ αὐτός. Οὕτω καί τό κήρυγμα τῆς ἀληθείας πανταχῇ φαίνει, καί φωτίζει πάντας ἀνθρώπους τούς βουλομένους εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν … » ( Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως, 1,10, 1-2, S.C. 62, 263-64 ).
68. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 531-2.
2) Η θέση της περί Αντιχρίστου διδασκαλίας στην Ορθόδοξη Δογματική
α) Η περί Αντιχρίστου παράδοση της Εκκλησίας
Είναι γνωστό πως η ειδοποιός διαφορά της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τις άλλες Χριστιανικές Ομολογίες είναι η προσήλωσή της στην Ιερά Παράδοση. Κατ’ αναλογίαν η ειδοποιός διαφορά της Ορθόδοξης Θεολογίας από τις αντίστοιχες ετερόδοξες είναι ότι αυτή έχει ως βάση της την Ιερά Παράδοση.
Και δύο είναι οι κύριες συνιστώσες της Ιεράς Παράδοσης. Κατ’ αρχήν η καταγραφή της άγραφης Παράδοσης του Κυρίου και των Αποστόλων. Και, έπειτα, η συνεχής Παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στην Εκκλησία που εκφράζεται με την Θεοπνευστία των Πατέρων της Εκκλησίας60. Και κατ’ αναλογίαν πάλι δύο είναι και οι συνιστώσες της Ιεράς περί Αντιχρίστου παράδοσης της Εκκλησίας. Η καταγραφή της περί Αντιχρίστου και εσχάτων άγραφης διδασκαλίας του Κυρίου και των Αποστόλων και η Θεοπνευστία των Πατέρων της Εκκλησίας που μίλησαν γι’ αυτό το θέμα μέσα στην Ιστορία.
Όσον αφορά την πρώτη συνιστώσα, ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος αναφέρει πως ο Χριστός πληροφόρησε τους μαθητές του σχετικά με τον Αντίχριστο και την συντέλεια του κόσμου « μετά ἀκριβείας »61. Επίσης, έχουμε γραπτή αναφορά της στην Β΄ προς Θεσσαλονικείς, όπου ο Απόστολος Παύλος, αφού αναφέρεται στους στίχους 3-12 στο θέμα του Αντιχρίστου, λίγους στίχους παρακάτω γράφει: « Ἄρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε και κρατεῖτε τάς παραδόσεις, ἅς ἐδιδάχθητε εἴτε διά λόγου εἴτε δι’ ἐπιστολῆς ἡμῶν »62. Αξίζει να σημειώσουμε πως αυτό το χωρίο χρησιμοποιείται, συχνά, για να καταδειχθεί πως μέρος της διδασκαλίας του Κυρίου και των Αποστόλων δεν καταγράφηκε στην Αγία Γραφή63. Καταγράφηκε απ’ τους Πατέρες μέσα στους επόμενους αιώνες. Χρήσιμο είναι και να επισημάνουμε πως ο Παύλος ενώ μιλά στους στίχους 2,3-4 για τον Αντίχριστο, ξαφνικά, διακόπτει την αναφορά του σε αυτό το θέμα στο στίχο 2,5, για να ρωτήσει: « Οὐ μνημονεύετε ὅτι ἔτι ὤν προς ὑμᾶς ταῦτα ἔλεγον ὑμῖν »64; Και, αμέσως, μετά συνεχίζει την αναφορά του στο θέμα του Αντιχρίστου στους στίχους 2,6-12. Αυτό δείχνει πως η αναφορά σε εσχατολογικά θέματα ήταν συχνή στα κηρύγματα του Παύλου65. Πάντως, και το Α΄ Ιω. 2,18 μαρτυρεί πως υπήρχε μια προφορική παράδοση περί του Αντιχρίστου66.
Η άλλη συνιστώσα αφορά στη Θεοπνευστία των Πατέρων της Εκκλησίας. Το Άγιο Πνεύμα φώτισε τους Πατέρες ώστε να ερμηνεύσουν σωστά τα χωρία της Αγίας Γραφής που αναφέρονται στον Αντίχριστο και να καταγράψουν την αλήθεια του Αγίου Πνεύματος καταδικάζοντας τις όποιες παρεκκλίσεις απ’ την Ορθόδοξη διδασκαλία.
Ενώ δεν δεχόμαστε αλάθητο κάποιου Πατέρα της Εκκλησίας, όσο σημαντικός και αν είναι αυτός, κηρύττουμε το αλάθητο της συμφωνίας των Πατέρων ( consesus Patrum ). Ορθόδοξο είναι « ότι πάντοτε, πανταχού και υπό πάντων πιστεύεται » κατά τον Βικέντιο Λειρίνου67. Αυτήν την συμφωνία των Πατέρων αναζητήσαμε κατά την επεξεργασία των σχετικών κειμένων. Πολύ χαρακτηριστικοί είναι οι λόγοι του Θεοδωρήτου Κύρου για την περί Αντιχρίστου παράδοση της Εκκλησίας. « Ταῦτα καί περί τοῦ Ἀντιχρίστου παρά τῆς θείας Γραφῆς ἐδιδάχθημεν…. Ταῦτα παρά τῶν θεοφόρων ἀνδρῶν, προφητῶν, φημί, καί ἀποστόλων, καί τῶν ἐκείνους διαδεξαμένων, παρείληφεν ἡ Ἐκκλησία τά δόγματα, οὐ δυσσεβεῖς διαπλάσασα μύθους, οὐδέ ἀνθρωπίνοις ἀκολουθήσασα λογισμοῖς, ἀλλά θείοις λόγοις πιστεύσασα »68.
Σημειώσεις
60. Βλ. σχετικά και Θεοδώρου Ανδρέα, Η ουσία της Ορθοδοξίας, 2η βελτιωμένη έκδοση, Εκδόσεις Παρουσία, Αθήνα 1998, σελ. 36-43.
61. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τήν Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Α΄, P.G. 62, 469, « σαφέστερον ἐπεξέρχεται τῷ τόπῳ, τόν μέν καιρόν οὐκ ἀποκαλύπτων αὐτόν, τό δέ τοῦ καιροῦ σημεῖον, τόν ἀντίχριστον, δηλῶν. Μάλιστα γάρ τότε πληροφορεῖται ψυχή ἀσθενής, οὐκ ἑάν ἀπλῶς ἀκούση, ἀλλ’ ἑάν μάθῃ τι πλέον. Καί ὁ Χριστός δέ πολλήν ὑπέρ τούτου ποιεῖται φροντίδα, ὅτε καθεσθείς ἐν τῷ ὅρει, πάντα μετά ἀκριβείας διελέγετο τοῖς μαθηταῖς τά περί τῆς συντελείας. Διατί; Ἵνα μή ἔχωσι χώραν οἱ τούς ἀντιχρίστους εἰσάγοντες καί τούς ψευδοχρίστους ».
62. Β΄ Θεσ. 2,15. Βλ. και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τήν Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, P.G. 62, 458, « Ἐντεῦθεν δῆλον ὅτι οὐ πάντα δι’ ἐπιστολῆς παρεδίδοσαν, ἀλλά πολλά καί ἀγράφως. Ὁμοίως δέ κἀκεῖνα καί ταῦτά ἐστιν ἀξιόπιστα. Ὥστε καί τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας ἀξιόπιστον ἡγώμεθα. Παράδοσίς ἐστι, μηδέν πλέον ζήτει. Δείκνυσιν ἐνταῦθα πολλούς ὄντας τούς παρασαλευομένους », και Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εξήγησις εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 1348 Β, « Καντεῦθεν δῆλον, ὅτι πολλά καί ἀγράφως δια λόγου, τουτέστι ζώση φωνή, παρεδίδοσαν, οὐ μόνον δι᾿ ἐπιστολῶν. Ὁμοίως δέ καί ταῦτα κακεῖνα ἀξιόπιστα. Ὤστε καί τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας ἀξιόπιστον ἡγούμεθα. Παράδοσίς ἐστι. Μηδέν πλέον ζήτει. Δείκνυσι δέ ἐνταῦθα πολλούς ὅντας τούς παρασαλευομένους ». Οι Gunkel και Βousset δέχονταν την ύπαρξη μιας προφορικής εσωτερικής παράδοσης. Βέβαια, μιλούσαν για προφορική εσωτερική παράδοση που δεν δινόταν σε όλους αλλά σε λίγους. Βλ. σχετικά Bousset, σελ. 21-22 και 30-2 και Herman Gunkel, Creation and Chaos in the primeval era and in the eschaton, Religio and historical study of Genesis 1 and Revelation 12, translated by William Whitney JR., foreword by Peter Machinist, Grand Rapids, Michigan, 2006, μετάφραση απ' την έκδοση του 1895, σελ. 24. 265. 292. Σήμερα, αυτή η άποψη απορρίπτεται απ’ τους περισσότερους ερευνητές ( Βλ. L. J. Lietaert Peerbolte, The Antecedents of Antichrist, A Traditio-historical study of the earliest Christian views on eschatological opponets, E. J. Brill, U.S.A, 1996, σελ. 7 ). Πάντως, το κείμενο της Β΄ προς Θεσσαλονικείς είναι σαφέστατο. Άγραφη περί Αντιχρίστου παράδοση υπήρχε αλλά δεν ήταν εσωτερική και για λίγους.
63. Βλ. Κρικώνη Χρίστου, Η αυθεντία της Εκκλησίας, Το κύρος της Παραδόσεώς της και η διδασκαλία των Πατέρων, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 77-89.
64. Β΄ Θεσσαλονικείς 2,5.
65. Βλ. σχετικά και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Λόγος Γ΄, Γ΄, P.G. 482-483, « Ὁρᾶς ὅτι ἀναγκαῖον συνεχῶς ταὐτά λέγειν, καί ἐπαντλεῖν ταῦτα λέγοντος, καί πάλιν ἐδεήθησαν ὑπομνήσεως.… οὕτω καί περί τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ ἀκούσαντες, πάλιν ἐδέοντο γραμμάτων τῶν ῥυθμιζόντων αὐτούς. Ἀναμιμνήσκει γοῦν αὐτούς, καί δείκνυσιν ὅτι οὐδέν ξένον λέγει, ἀλλ’ ἅπερ ἀεί ἔλεγε. Καθάπερ γάρ ἐπί τῶν γεωργῶν τά σπέρματα καταβάλλεται μέν ἅπαξ, οὐ μένει δέ διαπαντός, ἀλλά πολλῆς δεῖται τῆς συγκατασκευῆς, κἄν μή τήν γῆν ἀναμοχλεύσαντες περιστείλωσι τά καταβαλλόμενα, τοῖς σπερμολόγοις ὀρνέοις ἔσπειραν οὕτω καί ἡμεῖς, ἄν μή τῇ συνεχεῖ μνήμῃ τά καταβληθέντα περιστείλωμεν, εἰς τόν ἀέρα πάντα ἐρρίψαμεν. Καί γάρ καί ὁ διάβολος ἐξαρπάζει, καί ἡ ἡμετέρα ῥαθυμία ἀπόλλυσι, καί ἥλιος ξηραίνει… ». Βλ. και Θεοδώρου Ανδρέα, Η περί Αντιχρίστου ιδέα, περ. Θεολογία 41, 1970, σελ. 94 και 111, « ἐκ τῶν λόγων τούτων τοῦ ἀποστόλου φαίνεται ὅτι κύριον μέρος τοῦ προφορικοῦ κυρύγματος αὐτοῦ εἰς τάς ἐπί μέρους χριστιανικάς κοινότητας ἀπετέλουν θέματα ἐσχατολογικά, ἤτοι ἡ παρουσία τοῦ Κυρίου, ἡ αἰφνιδία ἔλευσις αὐτοῦ εἰς την γῆν και τά προγνωστικά σημεῖα τοῦ τέλους, ἡ ἀποστασία δηλαδή και ἡ ἀποκάλυψις τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἁμαρτίας. Ὁ παρατατικός “ ἔλεγον “ δηλοῖ ὅτι περί τῶν θεμάτων τούτων ὡμίλει συχνότατα ὁ Παῦλος. Ὤφειλον κατά ταῦτα οἱ Θεσσαλονικεῖς να εἶναι ἐδραίοι εἰς την ἐσχατολογικήν πίστιν των, μη προσέχοντες εἰς ἀνευθύνους διαδόσεις και ἀκοάς περί τῶν ἐσχάτων ».
66. Α΄ Ιω. 2,18: « … καί καθώς ἠκούσατε ὅτι ὁ Ἀντίχριστος ἔρχεται… ».
67. Commonitorium 2, P.L. 50, 640, « teneamus quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est ». Αυτή η διδασκαλία εκφράζεται και απ’ τον Άγιο Ειρηναίο Λυώνος που γράφει: « Τοῦτο τό κήρυγμα παρειληφυῖα, καί ταύτην τήν πίστιν, ὡς προέφαμεν, ἡ Ἐκκλησία, καίπερ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμω διεσπαρμένη, ἐπιμελῶς φυλάσσει, ὡς ἕνα οἶκον οἰκοῦσα. Καί ὁμοίως πιστεύει τούτοις, ὡς μίαν ψυχήν καί τήν αὐτήν ἔχουσα καρδίαν, καί συμφώνως ταῦτα κηρύσσει, καί διδάσκει, καί παραδίδωσιν, ὡς ἕν στόμα κεκτημένη. Καί γάρ αἱ κατά τόν κόσμον διάλεκτοι ἀνόμοιοι, ἀλλ’ ἡ δύναμις τῆς παραδόσεως μία καί ἡ αὐτή… ἀλλ’ ὥσπερ ὁ ἥλιος, τό κτίσμα τοῦ Θεοῦ, ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ εἷς καί ὁ αὐτός. Οὕτω καί τό κήρυγμα τῆς ἀληθείας πανταχῇ φαίνει, καί φωτίζει πάντας ἀνθρώπους τούς βουλομένους εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν … » ( Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως, 1,10, 1-2, S.C. 62, 263-64 ).
68. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 531-2.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου