Συνέχεια από:Παρασκευή 14 Αυγούστου 2020
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ
« ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ »,
ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
Κάποιος άλλος, προεστώς και αυτός Εκκλησίας στον Πόντο, δίνοντας περισσότερη προσοχή στα οράματα που έβλεπε παρά στις Γραφές, άρχισε να προφητεύει διάφορα πράγματα. Κάποτε, ανακοίνωσε στους Χριστιανούς ότι η συντέλεια του κόσμου θα γίνει μετά από ένα χρόνο. Αυτοί με κλαυθμούς και οδυρμούς προσεύχονταν νύκτα και ημέρα έχοντας προ οφθαλμών την μέλλουσα κρίση. Και σε τέτοιο φόβο και δειλία έβαλε τους Χριστιανούς ώστε να εγκαταλείψουν τα χωριά και τους αγρούς τους με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να τα χάσουν. Και τους είπε με βεβαιότητα πως αν δεν γίνουν τα πράγματα, όπως τα προφήτεψε, τότε, ούτε και στις Γραφές να πιστεύουν πλέον αλλά να κάνει ο καθένας ότι θέλει. Όταν πέρασε ο χρόνος και τίποτε από όσα προφήτευε δεν πραγματοποιήθηκε, τότε, αυτός μεν καταισχύνθηκε, οι Γραφές βέβαια δεν διαψεύσθηκαν αλλά πολλοί Χριστιανοί σκανδαλίσθηκαν, ώστε πολλές παρθένοι να παντρευτούν. Αυτοί που μόνοι τους είχαν πουλήσει τα κτήματά τους βρέθηκαν κατόπιν να επαιτούν251.
Στο διάβα της Ιστορίας πολλοί παρόμοιοι ανόητοι ψευδοπροφήτες ανήγγειλαν το τάχα επερχόμενο τέλος του κόσμου και πλάνησαν πολλούς. Πολύ χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ουίλιαμ Μίλερ που έδωσε δύο ημερομηνίες της συντελείας, το 1843 και το 1844. Η διάψευσή του ονομάστηκε « η μεγάλη απογοήτευση »252.
Και στην εποχή μας υπάρχουν παρόμοιες καταστάσεις ψευδοπροφητών που αναγγέλουν το τέλος του κόσμου « πλανώντες και πλανώμενοι ». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση των Χιλιαστών που έχουν διαψευσθεί πολλές φορές. Είχαν προφητεύσει πως το τέλος του κόσμου θα συμβεί το 1914, το 1915, το 1918, το 1925 και το 1975. Η οργάνωση συνιστούσε στα μέλη της να μην παντρεύονται. Και πράγματι πολλοί μάρτυρες του Ιεχωβά δεν παντρεύτηκαν, δεν σπούδασαν, δεν έκαναν καριέρα και πούλησαν τις περιουσίες τους για να διαψευσθούν στο τέλος οικτρά. Αρκετές παρόμοιες περιπτώσεις ψευδοπροφητειών έχουν αναφερθεί και στους κύκλους των Πεντηκοστιανών253.
2) Η αιτία τών παρανοήσεων και παρερμηνειών στο ζήτημα τού χρόνου έλευσης τών εσχάτων
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιππόλυτο αυτοί που αποτυγχάνουν στο ζήτημα τής εξέτασης τών σημείων, τών καιρών και τής εσχατολογίας είναι οι ανόητοι άνθρωποι. Όσοι δεν δείχνουν την απαιτούμενη προσοχή ώστε να κατανοήσουν με ακρίβεια τί λένε οι Θείες Γραφές αλλά αντίθετα πείθονται με ευχαρίστηση περισσότερο στις ανθρώπινες παραδόσεις, τις δικές τους πλάνες, τα όνειρα που βλέπουν, τους διάφορους μύθους και τους « γραώδεις λόγους » που κυκλοφορούν254.
Ο Ιππόλυτος εντοπίζει και μια ομοιότητα ανάμεσα σε όσους υποπίπτουν σε παρερμηνείες στα εσχατολογικά θέματα περιμένοντας την Β΄ παρουσία πριν την ώρα της και τους Ιουδαίους που ακολούθησαν και αυτοί ανθρώπινες παραδόσεις εγκαταλείποντας τον Θείο Νόμο ή και διάφορους αιρετικούς255. Η ομοιότητα έγκειται στην πίστη σε ανθρώπινες παραδόσεις και την προτίμησή τους από την αλήθεια των Θείων Γραφών. Αυτή η παραβολή δεικνύει και την ιδιαίτερη σημασία που έδινε ο Ιππόλυτος στο θέμα τής τήρησης τής σωστής στάσης πάνω στο θέμα τής εσχατολογίας.
Τελικά, πράγματι, η σωστή στάση στο ζήτημα τής εσχατολογίας είναι ζήτημα σωτηρίας ψυχής. Όπως θα δούμε στη σχετική ενότητα, οι Πατέρες προφητεύουν ότι απ’ τους Χριστιανούς θα πλανηθούν απ’ τον Αντίχριστο, όσοι δεν μελετούν με προσοχή τις μεσσιανικές και άλλες προφητείες.
3) Η σωστή θέση πάνω στο ζήτημα τού εντοπισμού τού χρόνου τής συντελείας και τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών
Η πατερική εσχατολογική διδασκαλία βασίζεται σε σχετικά αγιογραφικά χωρία. Και το ζήτημα τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών τέθηκε απ’ τον ίδιο τον Κύριο. Οι Πατέρες δεν θα μπορούσαν να το αγνοήσουν. Έπρεπε να διασαφηνίσουν ποια είναι η ενδεδειγμένη στάση που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι Χριστιανοί πάνω σε αυτό το ζήτημα. Και αυτό έκαναν. Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων σημειώνει χαρακτηριστικά. « Οὐ γάρ ἱστορία παρελθόντων ἐστί πραγμάτων, ἀλλά προφητεία μελλόντων, καί πάντως ἡξόντων. Οὐχ ἡμῶν προφητευόντων ( ἀνάξιοι γάρ ), ἀλλά τῶν γεγραμμένων εἰς μέσον προσφερομένων καί λεγομένων τῶν σημείων. Βλέπε σύ, τίνα μέν γέγονεν ἤδη, τίνα δέ ἔτι λείπει, καί ἀσφαλίζου σεαυτόν »256.
Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων αναφέρει τρεις διαφορετικές στάσεις πάνω στο ζήτημα της εξέτασης των σημείων των καιρών και της προσπάθειας προσδιορισμού του χρόνου της συντελείας.
Η πρώτη είναι η υπερβολική, η υπέρ το δέον εξέταση του ζητήματος. Το « πολυπραγμονείν περί του θέματος » και η προσπάθεια προσδιορισμού τού ακριβούς χρόνου τής συντελείας. Αυτή η στάση απορρίπτεται ρητά και με έμφαση απ’ τον επίσκοπο τών Ιεροσολύμων. « Ἀλλά τόν καιρόν μηδείς πολυπραγμονείτω »257 γράφει. Επικαλείται και τον λόγο του ιδίου τού Κυρίου που είπε ότι δεν είναι ανθρώπινη υπόθεση η γνώση των χρόνων ή των καιρών, που ο Θεός Πατέρας κράτησε κάτω από την δική του εξουσία258. Και σημειώνει, παρακάτω, με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση. « Καί μή τολμήσης ἀποφήνασθαι τό, πότε ταῦτα γίνεται »259.
Αλλά και ο Άγιος Ιππόλυτος είναι σαφής και απόλυτος σε αυτό το θέμα. Λέγει χαρακτηριστικά: « Για ποιο λόγο ψάχνεις και ζητάς να μάθεις την ημέρα της Β΄ παρουσίας, όταν ο Σωτήρας την έχει αποκρύψει από μας; Αν ξέρεις την ημέρα του θανάτου σου τότε ασχολήσου και με την εύρεση τού χρόνου τής συντέλειας τού κόσμου » 260. Άλλωστε, ο άνθρωπος δεν πρέπει να είναι ανυπόμονος. Όσο περισσότερος καιρός περνάει, τόσο περισσότεροι δίκαιοι προστίθενται στον αριθμό των σεσωσμένων261. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να « προλαμβάνουμε » τήν θέληση τού Θεού, τοποθετώντας την συντέλεια πριν την ώρα της. Όποια μέρα πεθάνουμε, τότε φθάνει στον καθένα, προσωπικά, η συντέλεια262.
Η στάση τής υπερβολικής ενασχόλησης με το θέμα, και της προσπάθειας ακριβούς προσδιορισμού του χρόνου τής συντελείας θα μπορούσε να θεωρηθεί πως αποτελεί την μία ακρότητα.
Η δεύτερη στάση που αναφέρει ο Άγιος Κύριλλος, είναι αντίθετη προς την πρώτη ακρότητα. Πρόκειται για την πλήρη και τέλεια αδιαφορία, το « ὑπτίως κοιμάσθαι »263. Και αυτή η στάση δεν είναι σύμφωνη με το θέλημα τού Κυρίου που είπε: « άγρυπνεῖτε ὅτι ὥρα ἧ οὐ προσδοκᾶτε, ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται »264. Και αυτή η στάση είναι εσφαλμένη, κατακριτέα και αποφευκταία.
Ποια, λοιπόν, είναι η σωστή και ενδεδειγμένη στάση; Η άνευ προσπάθειας προσδιορισμού του ακριβούς χρόνου τής συντελείας εξέταση, μελέτη και έρευνα τών σημείων τών καιρών265. Οφείλουμε να εξετάζουμε ποιά σημεία έχουν ήδη πραγματοποιηθεί και ποιά περιμένουμε να πραγματοποιηθούν και, έτσι, να ασφαλίζουμε τον εαυτό μας. « Βλέπε σύ, τίνα μέν γέγονεν ἤδη, τίνα δε ἔτι λείπει, και ἀσφαλίζου σεαυτόν »266, σημειώνει ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων.
Ο Κύριος από την μια απέκρυψε την ημέρα του τέλους, αλλά από την άλλη την έδειξε και την φανέρωσε με τα σημεία που θα γίνονται τότε και μέσω τών οποίων ο άνθρωπος εύκολα θα μπορέσει να καταλάβει ότι έρχεται267.
Δεν γνωρίζουμε την ημέρα και την ώρα της συντελείας. Γνωρίζουμε τους καιρούς και τους χρόνους268. Δεν γνωρίζουμε την ώρα του τέλους. Γνωρίζουμε, όμως, τα σημάδια που την προμηνύουν, τα σημεία των καιρών. Δεν γνωστοποίησε την ημέρα και την ώρα. Φανέρωσε τούς καιρούς και τα « προοίμια »269.
Αυτή η διδασκαλία βασίζεται στους λόγους τού Κυρίου. Τα πράγματα είναι πολύ απλά. Ο Κύριος δεν ανέφερε τον ακριβή χρόνο τής συντελείας, γιατί δεν ήθελε να τον γνωρίζουμε. Ανέφερε τα σημεία τών καιρών, γιατί ήθελε να τα γνωρίζουμε. Και ήθελε να τα γνωρίζουμε, για να τα μελετούμε και να τα εξετάζουμε.
4) Ο λόγος τής απόκρυψης τού χρόνου συντελείας
Ο ίδιος ο Κύριος απέκρυψε τον χρόνο τής συντελείας, αρνούμενος κατηγορηματικά να δώσει τον ακριβή χρόνο της. « Οὐχ ἡμῶν ἐστιν γνῶναι χρόνους ἤ καιρούς οὕς ὁ Πατήρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδία ἐξουσία »270, είπε στους μαθητές του λίγο πριν την ανάληψή του. Το ίδιο αναφέρεται και σε άλλα χωρία της Αγίας Γραφής271. Είναι στην εξουσία τού Κυρίου πότε θα γίνει η συντέλεια του κόσμου. Οι Πατέρες, αποφεύγοντας τον σκόπελο τής προσπάθειας υπολογισμού τού χρόνου τής συντελείας, συνήθως, χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως « ὅταν ὁ σύμπας χρόνος πληρωθῆ »272, « κατά τόν προσήκοντα ἔσται καιρόν » 273, « ὅταν ἐπιστῆ ὁ ὡρισμένος αὐτῷ καιρός »274.
Η προσπάθεια ακριβούς εντοπισμού του χρόνου της Β΄ παρουσίας έρχεται σε τέλεια αντίθεση προς το θέλημα του Κυρίου. Και υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο ο Κύριος δεν ήθελε να είναι γνωστή στους ανθρώπους η ακριβής ημέρα τής Β παρουσίας. Το επισημαίνει ο ίδιος, το επαναλαμβάνουν και οι Πατέρες. Για να γρηγορούμε275. Για να μεριμνούμε και να προσδοκάμε καθημερινά τον επουράνιο Νυμφίο. Αν γνωρίζαμε ότι θα αργήσει να έρθει, θα αμελούσαμε, θα « νυστάζαμε » και θα στερούμασταν την αιώνια ζωή276.
Ο Χριστός χρησιμοποίησε τέσσερις παραβολές για να καταστήσει σαφές αυτό ακριβώς, ότι ο χρόνος της συντελείας δεν γνωστοποιήθηκε, ώστε οι άνθρωποι να γρηγορούν. Την παραβολή τού κλέφτη που έρχεται μές στη νύχτα277, την παραβολή τού επιστάτη δούλου που οφείλει να είναι έτοιμος για την ξαφνική επιστροφή τού κυρίου του278, την παραβολή τών δέκα παρθένων, που δεν ξέρουν πότε θα έρθει ο νυμφίος,279 και την παραβολή τών ταλάντων280. Χρησιμοποίησε, επίσης, δύο εικόνες. Δύο παρομοιώσεις από την καθημερινή ζωή που είναι πολύ χαρακτηριστικές και περιγράφουν τέλεια το αιφνίδιον της Β΄ παρουσίας. Η Συντέλεια θα έρθει ξαφνικά σαν αστραπή281 και σαν παγίδα282. Όπως το ζώο ξαφνικά, σε μια μόνο στιγμή πιάνεται στην παγίδα τού κυνηγού και, όπως η αστραπή, ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση φαίνεται, έτσι και η Β΄ παρουσία θα συμβεί ξαφνικά, και ούτε οι άγγελοι θα το γνωρίζουν αλλά μόνο Εκείνος283. Και χρησιμοποίησε, τέλος, και δύο ιστορικά προηγούμενα. Τον κατακλυσμό τού Νώε και την καταστροφή τών Σοδόμων284. Όπως την εποχή του Νώε οι άνθρωποι ζούσαν με άνεση, μέχρι την ώρα που μπήκε ο Νώε στην κιβωτό και πάλι δεν κατάλαβαν τίποτε μέχρι την ώρα που ήρθε ο κατακλυσμός, έτσι θα συμβεί και με την Β΄ παρουσία285. Ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί καί άλλη μια παραβολή. Η Β΄ Παρουσία θα έλθει σε στιγμή που δεν θα την περιμένουν, όπως έρχονται οι ωδίνες στην έγκυο286.
« Γρηγορεῖτε οὖν, ὅτι οὐκ οἴδατε ποίᾳ ὥρᾳ ὁ Κύριος ὑμῶν ἔρχεται »287. Σε αυτή τη φράση ο Κύριος φανερώνει με τον καλύτερο τρόπο γιατί δεν δηλώνει τον χρόνο τής Β΄ παρουσίας. Διότι θέλει να κρατά τους ανθρώπους σε διαρκή ετοιμότητα, σε διαρκή αρετή288.
Για τον ίδιο λόγο ο Κύριος δεν γνωστοποιεί στους ανθρώπους και τον χρόνο του θανάτου τους. Διότι αν τον γνώριζαν, οπωσδήποτε θα έδειχναν προθυμία και φροντίδα μόνο εκείνη την ώρα. Για να μην προσέχουν λοιπόν μόνο εκείνη τήν ώρα αλλά κάθε ώρα, καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους, γι’ αυτό δεν γνωστοποιεί ούτε το χρόνο τού τέλους τού κόσμου, ούτε το χρόνο του τέλους τού κάθε ανθρώπου, διότι θέλει να τον περιμένουν πάντα, για να δείχνουν επιμέλεια πάντα289.
Γι’ αυτό και ο Χριστός θα έρθει ξαφνικά και απροσδόκητα290. Την στιγμή που κανείς δεν θα το περιμένει. Κατά τον Άγιο Νεόφυτο τον έγκλειστο ακόμη και ο Προφήτης Ηλίας, όταν θα έλθει να κηρύττει, δεν θα γνωρίζει τον ακριβή χρόνο της συντελείας291. Η προτροπή τού Κυρίου για εγρήγορση απευθύνεται μέσω των μαθητών σε όλους τους πιστούς. « Ὄ δέ ὑμῖν λέγω, πᾶσιν λέγω, γρηγορεῖτε »292.
Βέβαια, οι Χριστιανοί θα έχουν κάποια σχετική γνώση τού χρόνου τής συντελείας. Όπως σημειώνεται στο Λκ. 21,28, οι πιστοί, όταν δουν να συμβαίνουν τα σημεία τού τέλους θα καταλάβουν πως η συντέλεια πλησιάζει293. Αλλά και ο Παύλος στην Α΄ Θεσσαλονικείς αναφέρεται στην γνώση που θα έχουν οι Χριστιανοί λόγω τής εγρήγορσης294. Θα πρόκειται, όμως, για σχετική γνώση. Όπως επισημαίνει ο Ιερός Χρυσόστομος, όπως η έγκυος γνωρίζει ότι θα γεννήσει σε εννέα μήνες από τη σύλληψη, αλλά, κάποτε, τυχαίνει να γεννήσει και νωρίτερα, σε επτά μήνες, έτσι και οι Χριστιανοί θα γνωρίζουν απ’ την έλευση του Αντιχρίστου πως το τέλος πλησιάζει, όμως, δεν θα γνωρίζουν, ακριβώς, πότε αυτό θα έλθει295.
Ο Παύλος αντιπαραβάλλει όσους ζουν με εγρήγορση προς αυτούς που ζουν στο σκότος τής αμαρτίας296. Όσοι ζουν με εγρήγορση δεν θα ζημιωθούν σε τίποτε απ’ την Δευτέρα Παρουσία. Αντίθετα, όσοι κοιμούνται τον ύπνο τής αμαρτίας θα πέσουν θύματα τής ραθυμίας τους. Ο Χρυσόστομος σχολιάζοντας την εικόνα του κλέπτη μέσα στη νύχτα σημειώνει χαρακτηριστικά: « Ἐπί μέν γάρ τῶν ἐγρηγορότων καί ἐν φωτί ὄντων, κἄν γένηταί τις εἴσοδος ληστοῦ, οὐδέν λυμήνασθαι δυνήσεται. Οὕτω καί ἐπί τῶν ὀρθῶς ζώντων. Ἀλλ’ ἐκείνους τούς καθεύδοντας πάντων γυμνώσας ἄπεισι, τούς ἐνδάδε θαρροῦντας »297.
5) Οι λόγοι τής κοινοποίησης τών σημείων τών καιρών
Ο ίδιος ο Κύριος στον εσχατολογικό του λόγο έδωσε το στίγμα τής πορείας που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι Χριστιανοί στο θέμα τής αναμονής των εσχάτων και τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών. « Ἀπό δέ τῆς συκῆς μάθετε τήν παραβολήν. Ὅταν ἤδη ὁ κλάδος αὐτῆς γένηται ἁπαλός, καί τά φύλλα ἐκφύη, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς το θέρος. Οὕτω καί ὑμεῖς ὅταν ἴδητε ταῦτα πάντα, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς ἐστιν ἐπί θύραις »298. Σε άλλο σημείο κατακρίνει τους Φαρισαίους καί τους Σαδδουκαίους που δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα σημεία των καιρών. « Ὁψίας γενομένης λέγετε, εὐδία, πυρράζει γάρ ὁ οὐρανός, καί πρωΐ, σήμερον χειμών, πυρράζει γάρ στυγνάζων ὁ οὐρανός. Ὑποκριταί, τό μέν πρόσωπον τοῦ οὐρανοῦ γινώσκετε διακρίνειν, τά δέ σημεῖα τῶν καιρῶν οὐ δύνασθε γνῶναι; »299. Η εξέταση τών σημείων τών καιρών λοιπόν είναι επιταγή τού Κυρίου. Κατά τον ιερό Χρυσόστομο οι Ιουδαίοι « τό μέγιστον σφάλμα ἐσφάλησαν » ακριβώς επειδή δεν εξέταζαν τα σημεία των καιρών. Αν εξέταζαν τα σημεία των καιρών δεν θα είχαν απορρίψει τον Ιησού Χριστό και δεν θα προσκυνούσαν στο μέλλον τον Αντίχριστο300.
Υπάρχει μια σειρά από λόγους για τους οποίους μάς δόθηκαν τα σημεία των καιρών. Κατ’ αρχήν, για να είμαστε προετοιμασμένοι ώστε όταν συμβαίνουν, να τηρούμε την σωστή στάση, αλλά και για να μην τα βλέπουμε σαν παράξενα και ταραζόμαστε.301 Επίσης, για να γρηγορούμε302. Ακόμη, για να μη μετακινηθούμε από την πίστη. Διότι, η γνώση όσων πρόκειται να συμβούν θα βοηθήσει τους ανθρώπους να μείνουν εδραίοι303.
Κατά τον Άγιο Κύριλλο οφείλουμε να γνωρίζουμε τα σημεία τής συντελείας. Και αυτό για να μην πλανηθούμε και περιμένοντας τον Χριστό λατρεύσουμε τον Αντίχριστο. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η εξέταση τών σημείων τών καιρών. Από θεία έμπνευση και οικονομία κινήθηκαν οι Απόστολοι και ρώτησαν τον Χριστό για την Β΄ παρουσία. Η απάντηση-προτροπή του Κυρίου προς τους Αποστόλους: « Βλέπετε μή τίς ἡμᾶς πλανήσῃ »304, αφορά άμεσα και τους Χριστιανούς κάθε εποχής305. Και προτρέπει ο ιερός Πατήρ: « Βλέπε σύ, τίνα μέν γέγονεν ἤδη, τίνα δέ ἔτι λείπει, καί ἀσφαλίζου σεαυτόν »306.
Σε άλλο σημείο τού λόγου του ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων προτρέπει τους Χριστιανούς να « ασφαλίζουν » με τη γνώση τών σημείων τής συντελείας όχι μόνο τους εαυτούς τους αλλά και όσους βρίσκονται κοντά σε αυτούς, τους πλησίον τους. « Ἀσφάλιζε τοίνυν σεαυτόν, ἄνθρωπε. Ἔχεις τά σημεῖα τοῦ Ἀντιχρίστου. Καί μή μόνος μνημόνευε τούτων, ἀλλά καί ἀφθόνως πᾶσι μεταδίδου. Εἰ τέκνον ἔχεις κατά σάρκα, τοῦτο ἤδη νουθέτει. Καί εἰ διά κατηχήσεως ἐγέννησάς τινα, καί τοῦτον προασφαλίζου, ἵνα μή τόν ψευδῆ δέξηται ὡς ἀληθῆ… ἀσφαλιζώμεθα »307.
Οι Άγιοι Ειρηναίος και Ιππόλυτος αναφέρουν και συγκεκριμένα « σημεία » που θα πρέπει να περιμένουν να δουν οι Χριστιανοί. Κατ’ αρχήν θα πρέπει να περιμένουν τον χωρισμό της Ρωμαϊκής αρχής σε δέκα τμήματα. Κατόπιν θα περιμένουν να δούν αυτόν που θα παρουσιαστεί ξαφνικά και θα σφετεριστεί αιφνιδιαστικά την εξουσία για τον εαυτό του, έχοντας όνομα « εμπεριεκτικό του αριθμού 666 »308. Η πλήθυνση τής ανομίας καί η εξαφάνιση τής δικαιοσύνης είναι άλλο ένα σημείο που θα πρέπει να προσέξουν309. Ο Ιππόλυτος αναφέρει και την ενθρόνιση τού Αντιχρίστου στο ναό τών Ιεροσολύμων. Και αναφέρει πως αφού δεν έχει φύγει από την μέση το « κατέχον », άρα δεν μπορεί να εμφανιστεί ο Αντίχριστος στην εποχή του310.
Οι Άγιοι Ειρηναίος και ο Ιππόλυτος αναφέρουν αυτά, ειδικά, τα σημεία, σαν παράδειγμα. Οι Άγιοι Ιππόλυτος και Κύριλλος Ιεροσολύμων προτρέπουν τους Χριστιανούς να εξετάζουν όλα τα σημεία τών καιρών και να είναι σε εγρήγορση311.
Από την στιγμή που θα συμβούν όλα αυτά και θα πραγματοποιηθούν τα « σημεία », τότε οι Χριστιανοί θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει. Μετά την εμφάνιση τών σημείων δεν θα μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά, σύντομα, θα έλθει και η Β παρουσία312.
Όπως στα Σόδομα, όταν συμπληρώθηκαν οι αμαρτίες τών ανθρώπων, αμέσως, κατέβηκε πυρ απ’ τον ουρανό και χάθηκαν, έτσι θα συμβεί και στο τέλος τών καιρών. Μόλις αυξηθεί η ανομία στον κόσμο και χωρισθεί το « σιδηρούν θηρίο » σε 10 τμήματα και γίνουν ακαταστασίες και ασυμφωνίες και πόλεμοι, τότε, θα έλθει το τέλος313.
Πάντως, οφείλουμε να επισημάνουμε πως και στο ζήτημα τής ανάγνωσης και εξέτασης τών σημείων τών καιρών απαιτείται προσοχή. Μια πολύ ενδιαφέρουσα θέση, που συναντήσαμε στα πλαίσια της εξέτασης τής σύγχρονης βιβλιογραφίας, είναι αυτή που εκφράζει ο π. Seraphim Rose. Όπως πολύ ορθά παρατηρεί ο αμερικανός Θεολόγος, δεν θα πρέπει να υπερβάλουμε, να προσπαθούμε να υπολογίσουμε ημερομηνίες, να προβλέπουμε με λεπτομέρειες τί, ακριβώς, πρόκειται να συμβεί, να βιαζόμαστε να ταυτίζουμε γεγονότα της επικαιρότητας με χωρία της Αποκάλυψης κ.τ.λ.. Ως παράδειγμα αναφέρει το « The great late planet Earth » του Hal Lindsay, για το οποίο προβλέπει – το 1981 – πως μετά από κάποια χρόνια θα είναι ξεπερασμένο και θα πρέπει να γραφεί ένα καινούργιο βιβλίο με αναφορές στις νέες πολιτικές ή στρατιωτικές εξελίξεις που θα έχουν συμβεί. Και, πράγματι, ο Hal Lindsay, το 1982 εξέδωσε το « The 1980s: Countdown to Armageddon314, στο οποίο αναθεωρεί κάποια σημεία παλαιότερων προβλέψεών του, ενώ στις επανεκδόσεις του « The great late planet earth » - το βιβλίο πωλείται ακόμη και σήμερα – αλλά και άλλων σχετικών βιβλίων του έχει αλλάξει διάφορα σημεία στα οποία διαψεύσθηκε315. Η Ορθόδοξη προσέγγιση στο ζήτημα τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών θα πρέπει να είναι ευρύτερη, υψηλότερη και να μην υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες316.
Συνεχίζεται
Σημειώσεις
Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
1) Ανυπομονησία για την έλευση τών εσχάτων.
Η ανυπομονησία στο θέμα τής αναμονής των εσχάτων και του προσδιορισμού τού χρόνου τής Β΄ παρουσίας δεν είναι καινούργια υπόθεση. Στις ερωτήσεις τών μαθητών γύρω από το θέμα τής συντέλειας του κόσμου είναι εύκολο να διακρίνει κανείς μια κάποια ανυπομονησία.
Αργότερα, ο Παύλος γράφει την Β΄ προς Θεσσαλονικείς επιστολή ακριβώς για να διαλύσει κάποιες παρερμηνείες πάνω στα ζητήματα αυτά. Φαίνεται πως κάποιος είχε κατασκευάσει πλαστή επιστολή του Παύλου καί δείχνοντάς την έλεγε πως ήρθε η Β΄ παρουσία. Στην Εκκλησιαστική κοινότητα προκλήθηκε αναστάτωση σε σημείο ώστε κάποιοι να σταματήσουν να εργάζονται περιμένοντας την Β΄ Παρουσία του Κυρίου. Για να δώσει ένα τέλος σ’ αυτή την αναστάτωση ο Παύλος γράφει την σχετική επιστολή. Σ’ αυτήν τους προτρέπει να προσέχουν να μην εξαπατηθούν με κανένα τρόπο, ούτε με πλαστή επιστολή, ούτε με ψεύτικη προφορική μαρτυρία, ή ακόμη και με επίκληση πνευματικής εμπειρίας, και να μην πιστέψουν ότι ήλθε η Β΄ Παρουσία249.
Ο Ιππόλυτος αναφέρει δύο περιπτώσεις ανθρώπων που νόμισαν πως ήρθε το τέλος του κόσμου και προκάλεσαν αναστάτωση στην εποχή τους. Ο πρώτος ήταν « προεστώς » τής τοπικής Εκκλησίας σε μια περιοχή τής Συρίας. Εξ αιτίας τής μη προσεκτικής ανάγνωσης τών Γραφών πλανήθηκε ο ίδιος και πλάνησε και πολλούς άλλους πείθοντάς τους να εξέλθουν στην έρημο μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους για να συναντήσουν τον Χριστό. Αυτοί περιπλανιόντουσαν στους δρόμους και στα βουνά με αποτέλεσμα να συλληφθούν ως ληστές από τον ηγεμόνα και να κινδυνεύσουν να θανατωθούν. Τελικά, με την μεσολάβηση τής συζύγου τού ηγεμόνα, που ήταν Χριστιανή, αφέθησαν ελεύθεροι250.Κάποιος άλλος, προεστώς και αυτός Εκκλησίας στον Πόντο, δίνοντας περισσότερη προσοχή στα οράματα που έβλεπε παρά στις Γραφές, άρχισε να προφητεύει διάφορα πράγματα. Κάποτε, ανακοίνωσε στους Χριστιανούς ότι η συντέλεια του κόσμου θα γίνει μετά από ένα χρόνο. Αυτοί με κλαυθμούς και οδυρμούς προσεύχονταν νύκτα και ημέρα έχοντας προ οφθαλμών την μέλλουσα κρίση. Και σε τέτοιο φόβο και δειλία έβαλε τους Χριστιανούς ώστε να εγκαταλείψουν τα χωριά και τους αγρούς τους με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να τα χάσουν. Και τους είπε με βεβαιότητα πως αν δεν γίνουν τα πράγματα, όπως τα προφήτεψε, τότε, ούτε και στις Γραφές να πιστεύουν πλέον αλλά να κάνει ο καθένας ότι θέλει. Όταν πέρασε ο χρόνος και τίποτε από όσα προφήτευε δεν πραγματοποιήθηκε, τότε, αυτός μεν καταισχύνθηκε, οι Γραφές βέβαια δεν διαψεύσθηκαν αλλά πολλοί Χριστιανοί σκανδαλίσθηκαν, ώστε πολλές παρθένοι να παντρευτούν. Αυτοί που μόνοι τους είχαν πουλήσει τα κτήματά τους βρέθηκαν κατόπιν να επαιτούν251.
Στο διάβα της Ιστορίας πολλοί παρόμοιοι ανόητοι ψευδοπροφήτες ανήγγειλαν το τάχα επερχόμενο τέλος του κόσμου και πλάνησαν πολλούς. Πολύ χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ουίλιαμ Μίλερ που έδωσε δύο ημερομηνίες της συντελείας, το 1843 και το 1844. Η διάψευσή του ονομάστηκε « η μεγάλη απογοήτευση »252.
Και στην εποχή μας υπάρχουν παρόμοιες καταστάσεις ψευδοπροφητών που αναγγέλουν το τέλος του κόσμου « πλανώντες και πλανώμενοι ». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση των Χιλιαστών που έχουν διαψευσθεί πολλές φορές. Είχαν προφητεύσει πως το τέλος του κόσμου θα συμβεί το 1914, το 1915, το 1918, το 1925 και το 1975. Η οργάνωση συνιστούσε στα μέλη της να μην παντρεύονται. Και πράγματι πολλοί μάρτυρες του Ιεχωβά δεν παντρεύτηκαν, δεν σπούδασαν, δεν έκαναν καριέρα και πούλησαν τις περιουσίες τους για να διαψευσθούν στο τέλος οικτρά. Αρκετές παρόμοιες περιπτώσεις ψευδοπροφητειών έχουν αναφερθεί και στους κύκλους των Πεντηκοστιανών253.
2) Η αιτία τών παρανοήσεων και παρερμηνειών στο ζήτημα τού χρόνου έλευσης τών εσχάτων
Σύμφωνα με τον Άγιο Ιππόλυτο αυτοί που αποτυγχάνουν στο ζήτημα τής εξέτασης τών σημείων, τών καιρών και τής εσχατολογίας είναι οι ανόητοι άνθρωποι. Όσοι δεν δείχνουν την απαιτούμενη προσοχή ώστε να κατανοήσουν με ακρίβεια τί λένε οι Θείες Γραφές αλλά αντίθετα πείθονται με ευχαρίστηση περισσότερο στις ανθρώπινες παραδόσεις, τις δικές τους πλάνες, τα όνειρα που βλέπουν, τους διάφορους μύθους και τους « γραώδεις λόγους » που κυκλοφορούν254.
Ο Ιππόλυτος εντοπίζει και μια ομοιότητα ανάμεσα σε όσους υποπίπτουν σε παρερμηνείες στα εσχατολογικά θέματα περιμένοντας την Β΄ παρουσία πριν την ώρα της και τους Ιουδαίους που ακολούθησαν και αυτοί ανθρώπινες παραδόσεις εγκαταλείποντας τον Θείο Νόμο ή και διάφορους αιρετικούς255. Η ομοιότητα έγκειται στην πίστη σε ανθρώπινες παραδόσεις και την προτίμησή τους από την αλήθεια των Θείων Γραφών. Αυτή η παραβολή δεικνύει και την ιδιαίτερη σημασία που έδινε ο Ιππόλυτος στο θέμα τής τήρησης τής σωστής στάσης πάνω στο θέμα τής εσχατολογίας.
Τελικά, πράγματι, η σωστή στάση στο ζήτημα τής εσχατολογίας είναι ζήτημα σωτηρίας ψυχής. Όπως θα δούμε στη σχετική ενότητα, οι Πατέρες προφητεύουν ότι απ’ τους Χριστιανούς θα πλανηθούν απ’ τον Αντίχριστο, όσοι δεν μελετούν με προσοχή τις μεσσιανικές και άλλες προφητείες.
3) Η σωστή θέση πάνω στο ζήτημα τού εντοπισμού τού χρόνου τής συντελείας και τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών
Η πατερική εσχατολογική διδασκαλία βασίζεται σε σχετικά αγιογραφικά χωρία. Και το ζήτημα τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών τέθηκε απ’ τον ίδιο τον Κύριο. Οι Πατέρες δεν θα μπορούσαν να το αγνοήσουν. Έπρεπε να διασαφηνίσουν ποια είναι η ενδεδειγμένη στάση που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι Χριστιανοί πάνω σε αυτό το ζήτημα. Και αυτό έκαναν. Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων σημειώνει χαρακτηριστικά. « Οὐ γάρ ἱστορία παρελθόντων ἐστί πραγμάτων, ἀλλά προφητεία μελλόντων, καί πάντως ἡξόντων. Οὐχ ἡμῶν προφητευόντων ( ἀνάξιοι γάρ ), ἀλλά τῶν γεγραμμένων εἰς μέσον προσφερομένων καί λεγομένων τῶν σημείων. Βλέπε σύ, τίνα μέν γέγονεν ἤδη, τίνα δέ ἔτι λείπει, καί ἀσφαλίζου σεαυτόν »256.
Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων αναφέρει τρεις διαφορετικές στάσεις πάνω στο ζήτημα της εξέτασης των σημείων των καιρών και της προσπάθειας προσδιορισμού του χρόνου της συντελείας.
Η πρώτη είναι η υπερβολική, η υπέρ το δέον εξέταση του ζητήματος. Το « πολυπραγμονείν περί του θέματος » και η προσπάθεια προσδιορισμού τού ακριβούς χρόνου τής συντελείας. Αυτή η στάση απορρίπτεται ρητά και με έμφαση απ’ τον επίσκοπο τών Ιεροσολύμων. « Ἀλλά τόν καιρόν μηδείς πολυπραγμονείτω »257 γράφει. Επικαλείται και τον λόγο του ιδίου τού Κυρίου που είπε ότι δεν είναι ανθρώπινη υπόθεση η γνώση των χρόνων ή των καιρών, που ο Θεός Πατέρας κράτησε κάτω από την δική του εξουσία258. Και σημειώνει, παρακάτω, με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση. « Καί μή τολμήσης ἀποφήνασθαι τό, πότε ταῦτα γίνεται »259.
Αλλά και ο Άγιος Ιππόλυτος είναι σαφής και απόλυτος σε αυτό το θέμα. Λέγει χαρακτηριστικά: « Για ποιο λόγο ψάχνεις και ζητάς να μάθεις την ημέρα της Β΄ παρουσίας, όταν ο Σωτήρας την έχει αποκρύψει από μας; Αν ξέρεις την ημέρα του θανάτου σου τότε ασχολήσου και με την εύρεση τού χρόνου τής συντέλειας τού κόσμου » 260. Άλλωστε, ο άνθρωπος δεν πρέπει να είναι ανυπόμονος. Όσο περισσότερος καιρός περνάει, τόσο περισσότεροι δίκαιοι προστίθενται στον αριθμό των σεσωσμένων261. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να « προλαμβάνουμε » τήν θέληση τού Θεού, τοποθετώντας την συντέλεια πριν την ώρα της. Όποια μέρα πεθάνουμε, τότε φθάνει στον καθένα, προσωπικά, η συντέλεια262.
Η στάση τής υπερβολικής ενασχόλησης με το θέμα, και της προσπάθειας ακριβούς προσδιορισμού του χρόνου τής συντελείας θα μπορούσε να θεωρηθεί πως αποτελεί την μία ακρότητα.
Η δεύτερη στάση που αναφέρει ο Άγιος Κύριλλος, είναι αντίθετη προς την πρώτη ακρότητα. Πρόκειται για την πλήρη και τέλεια αδιαφορία, το « ὑπτίως κοιμάσθαι »263. Και αυτή η στάση δεν είναι σύμφωνη με το θέλημα τού Κυρίου που είπε: « άγρυπνεῖτε ὅτι ὥρα ἧ οὐ προσδοκᾶτε, ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται »264. Και αυτή η στάση είναι εσφαλμένη, κατακριτέα και αποφευκταία.
Ποια, λοιπόν, είναι η σωστή και ενδεδειγμένη στάση; Η άνευ προσπάθειας προσδιορισμού του ακριβούς χρόνου τής συντελείας εξέταση, μελέτη και έρευνα τών σημείων τών καιρών265. Οφείλουμε να εξετάζουμε ποιά σημεία έχουν ήδη πραγματοποιηθεί και ποιά περιμένουμε να πραγματοποιηθούν και, έτσι, να ασφαλίζουμε τον εαυτό μας. « Βλέπε σύ, τίνα μέν γέγονεν ἤδη, τίνα δε ἔτι λείπει, και ἀσφαλίζου σεαυτόν »266, σημειώνει ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων.
Ο Κύριος από την μια απέκρυψε την ημέρα του τέλους, αλλά από την άλλη την έδειξε και την φανέρωσε με τα σημεία που θα γίνονται τότε και μέσω τών οποίων ο άνθρωπος εύκολα θα μπορέσει να καταλάβει ότι έρχεται267.
Δεν γνωρίζουμε την ημέρα και την ώρα της συντελείας. Γνωρίζουμε τους καιρούς και τους χρόνους268. Δεν γνωρίζουμε την ώρα του τέλους. Γνωρίζουμε, όμως, τα σημάδια που την προμηνύουν, τα σημεία των καιρών. Δεν γνωστοποίησε την ημέρα και την ώρα. Φανέρωσε τούς καιρούς και τα « προοίμια »269.
Αυτή η διδασκαλία βασίζεται στους λόγους τού Κυρίου. Τα πράγματα είναι πολύ απλά. Ο Κύριος δεν ανέφερε τον ακριβή χρόνο τής συντελείας, γιατί δεν ήθελε να τον γνωρίζουμε. Ανέφερε τα σημεία τών καιρών, γιατί ήθελε να τα γνωρίζουμε. Και ήθελε να τα γνωρίζουμε, για να τα μελετούμε και να τα εξετάζουμε.
4) Ο λόγος τής απόκρυψης τού χρόνου συντελείας
Ο ίδιος ο Κύριος απέκρυψε τον χρόνο τής συντελείας, αρνούμενος κατηγορηματικά να δώσει τον ακριβή χρόνο της. « Οὐχ ἡμῶν ἐστιν γνῶναι χρόνους ἤ καιρούς οὕς ὁ Πατήρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδία ἐξουσία »270, είπε στους μαθητές του λίγο πριν την ανάληψή του. Το ίδιο αναφέρεται και σε άλλα χωρία της Αγίας Γραφής271. Είναι στην εξουσία τού Κυρίου πότε θα γίνει η συντέλεια του κόσμου. Οι Πατέρες, αποφεύγοντας τον σκόπελο τής προσπάθειας υπολογισμού τού χρόνου τής συντελείας, συνήθως, χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως « ὅταν ὁ σύμπας χρόνος πληρωθῆ »272, « κατά τόν προσήκοντα ἔσται καιρόν » 273, « ὅταν ἐπιστῆ ὁ ὡρισμένος αὐτῷ καιρός »274.
Η προσπάθεια ακριβούς εντοπισμού του χρόνου της Β΄ παρουσίας έρχεται σε τέλεια αντίθεση προς το θέλημα του Κυρίου. Και υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο ο Κύριος δεν ήθελε να είναι γνωστή στους ανθρώπους η ακριβής ημέρα τής Β παρουσίας. Το επισημαίνει ο ίδιος, το επαναλαμβάνουν και οι Πατέρες. Για να γρηγορούμε275. Για να μεριμνούμε και να προσδοκάμε καθημερινά τον επουράνιο Νυμφίο. Αν γνωρίζαμε ότι θα αργήσει να έρθει, θα αμελούσαμε, θα « νυστάζαμε » και θα στερούμασταν την αιώνια ζωή276.
Ο Χριστός χρησιμοποίησε τέσσερις παραβολές για να καταστήσει σαφές αυτό ακριβώς, ότι ο χρόνος της συντελείας δεν γνωστοποιήθηκε, ώστε οι άνθρωποι να γρηγορούν. Την παραβολή τού κλέφτη που έρχεται μές στη νύχτα277, την παραβολή τού επιστάτη δούλου που οφείλει να είναι έτοιμος για την ξαφνική επιστροφή τού κυρίου του278, την παραβολή τών δέκα παρθένων, που δεν ξέρουν πότε θα έρθει ο νυμφίος,279 και την παραβολή τών ταλάντων280. Χρησιμοποίησε, επίσης, δύο εικόνες. Δύο παρομοιώσεις από την καθημερινή ζωή που είναι πολύ χαρακτηριστικές και περιγράφουν τέλεια το αιφνίδιον της Β΄ παρουσίας. Η Συντέλεια θα έρθει ξαφνικά σαν αστραπή281 και σαν παγίδα282. Όπως το ζώο ξαφνικά, σε μια μόνο στιγμή πιάνεται στην παγίδα τού κυνηγού και, όπως η αστραπή, ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση φαίνεται, έτσι και η Β΄ παρουσία θα συμβεί ξαφνικά, και ούτε οι άγγελοι θα το γνωρίζουν αλλά μόνο Εκείνος283. Και χρησιμοποίησε, τέλος, και δύο ιστορικά προηγούμενα. Τον κατακλυσμό τού Νώε και την καταστροφή τών Σοδόμων284. Όπως την εποχή του Νώε οι άνθρωποι ζούσαν με άνεση, μέχρι την ώρα που μπήκε ο Νώε στην κιβωτό και πάλι δεν κατάλαβαν τίποτε μέχρι την ώρα που ήρθε ο κατακλυσμός, έτσι θα συμβεί και με την Β΄ παρουσία285. Ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιεί καί άλλη μια παραβολή. Η Β΄ Παρουσία θα έλθει σε στιγμή που δεν θα την περιμένουν, όπως έρχονται οι ωδίνες στην έγκυο286.
« Γρηγορεῖτε οὖν, ὅτι οὐκ οἴδατε ποίᾳ ὥρᾳ ὁ Κύριος ὑμῶν ἔρχεται »287. Σε αυτή τη φράση ο Κύριος φανερώνει με τον καλύτερο τρόπο γιατί δεν δηλώνει τον χρόνο τής Β΄ παρουσίας. Διότι θέλει να κρατά τους ανθρώπους σε διαρκή ετοιμότητα, σε διαρκή αρετή288.
Για τον ίδιο λόγο ο Κύριος δεν γνωστοποιεί στους ανθρώπους και τον χρόνο του θανάτου τους. Διότι αν τον γνώριζαν, οπωσδήποτε θα έδειχναν προθυμία και φροντίδα μόνο εκείνη την ώρα. Για να μην προσέχουν λοιπόν μόνο εκείνη τήν ώρα αλλά κάθε ώρα, καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους, γι’ αυτό δεν γνωστοποιεί ούτε το χρόνο τού τέλους τού κόσμου, ούτε το χρόνο του τέλους τού κάθε ανθρώπου, διότι θέλει να τον περιμένουν πάντα, για να δείχνουν επιμέλεια πάντα289.
Γι’ αυτό και ο Χριστός θα έρθει ξαφνικά και απροσδόκητα290. Την στιγμή που κανείς δεν θα το περιμένει. Κατά τον Άγιο Νεόφυτο τον έγκλειστο ακόμη και ο Προφήτης Ηλίας, όταν θα έλθει να κηρύττει, δεν θα γνωρίζει τον ακριβή χρόνο της συντελείας291. Η προτροπή τού Κυρίου για εγρήγορση απευθύνεται μέσω των μαθητών σε όλους τους πιστούς. « Ὄ δέ ὑμῖν λέγω, πᾶσιν λέγω, γρηγορεῖτε »292.
Βέβαια, οι Χριστιανοί θα έχουν κάποια σχετική γνώση τού χρόνου τής συντελείας. Όπως σημειώνεται στο Λκ. 21,28, οι πιστοί, όταν δουν να συμβαίνουν τα σημεία τού τέλους θα καταλάβουν πως η συντέλεια πλησιάζει293. Αλλά και ο Παύλος στην Α΄ Θεσσαλονικείς αναφέρεται στην γνώση που θα έχουν οι Χριστιανοί λόγω τής εγρήγορσης294. Θα πρόκειται, όμως, για σχετική γνώση. Όπως επισημαίνει ο Ιερός Χρυσόστομος, όπως η έγκυος γνωρίζει ότι θα γεννήσει σε εννέα μήνες από τη σύλληψη, αλλά, κάποτε, τυχαίνει να γεννήσει και νωρίτερα, σε επτά μήνες, έτσι και οι Χριστιανοί θα γνωρίζουν απ’ την έλευση του Αντιχρίστου πως το τέλος πλησιάζει, όμως, δεν θα γνωρίζουν, ακριβώς, πότε αυτό θα έλθει295.
Ο Παύλος αντιπαραβάλλει όσους ζουν με εγρήγορση προς αυτούς που ζουν στο σκότος τής αμαρτίας296. Όσοι ζουν με εγρήγορση δεν θα ζημιωθούν σε τίποτε απ’ την Δευτέρα Παρουσία. Αντίθετα, όσοι κοιμούνται τον ύπνο τής αμαρτίας θα πέσουν θύματα τής ραθυμίας τους. Ο Χρυσόστομος σχολιάζοντας την εικόνα του κλέπτη μέσα στη νύχτα σημειώνει χαρακτηριστικά: « Ἐπί μέν γάρ τῶν ἐγρηγορότων καί ἐν φωτί ὄντων, κἄν γένηταί τις εἴσοδος ληστοῦ, οὐδέν λυμήνασθαι δυνήσεται. Οὕτω καί ἐπί τῶν ὀρθῶς ζώντων. Ἀλλ’ ἐκείνους τούς καθεύδοντας πάντων γυμνώσας ἄπεισι, τούς ἐνδάδε θαρροῦντας »297.
5) Οι λόγοι τής κοινοποίησης τών σημείων τών καιρών
Ο ίδιος ο Κύριος στον εσχατολογικό του λόγο έδωσε το στίγμα τής πορείας που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι Χριστιανοί στο θέμα τής αναμονής των εσχάτων και τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών. « Ἀπό δέ τῆς συκῆς μάθετε τήν παραβολήν. Ὅταν ἤδη ὁ κλάδος αὐτῆς γένηται ἁπαλός, καί τά φύλλα ἐκφύη, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς το θέρος. Οὕτω καί ὑμεῖς ὅταν ἴδητε ταῦτα πάντα, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς ἐστιν ἐπί θύραις »298. Σε άλλο σημείο κατακρίνει τους Φαρισαίους καί τους Σαδδουκαίους που δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα σημεία των καιρών. « Ὁψίας γενομένης λέγετε, εὐδία, πυρράζει γάρ ὁ οὐρανός, καί πρωΐ, σήμερον χειμών, πυρράζει γάρ στυγνάζων ὁ οὐρανός. Ὑποκριταί, τό μέν πρόσωπον τοῦ οὐρανοῦ γινώσκετε διακρίνειν, τά δέ σημεῖα τῶν καιρῶν οὐ δύνασθε γνῶναι; »299. Η εξέταση τών σημείων τών καιρών λοιπόν είναι επιταγή τού Κυρίου. Κατά τον ιερό Χρυσόστομο οι Ιουδαίοι « τό μέγιστον σφάλμα ἐσφάλησαν » ακριβώς επειδή δεν εξέταζαν τα σημεία των καιρών. Αν εξέταζαν τα σημεία των καιρών δεν θα είχαν απορρίψει τον Ιησού Χριστό και δεν θα προσκυνούσαν στο μέλλον τον Αντίχριστο300.
Υπάρχει μια σειρά από λόγους για τους οποίους μάς δόθηκαν τα σημεία των καιρών. Κατ’ αρχήν, για να είμαστε προετοιμασμένοι ώστε όταν συμβαίνουν, να τηρούμε την σωστή στάση, αλλά και για να μην τα βλέπουμε σαν παράξενα και ταραζόμαστε.301 Επίσης, για να γρηγορούμε302. Ακόμη, για να μη μετακινηθούμε από την πίστη. Διότι, η γνώση όσων πρόκειται να συμβούν θα βοηθήσει τους ανθρώπους να μείνουν εδραίοι303.
Κατά τον Άγιο Κύριλλο οφείλουμε να γνωρίζουμε τα σημεία τής συντελείας. Και αυτό για να μην πλανηθούμε και περιμένοντας τον Χριστό λατρεύσουμε τον Αντίχριστο. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η εξέταση τών σημείων τών καιρών. Από θεία έμπνευση και οικονομία κινήθηκαν οι Απόστολοι και ρώτησαν τον Χριστό για την Β΄ παρουσία. Η απάντηση-προτροπή του Κυρίου προς τους Αποστόλους: « Βλέπετε μή τίς ἡμᾶς πλανήσῃ »304, αφορά άμεσα και τους Χριστιανούς κάθε εποχής305. Και προτρέπει ο ιερός Πατήρ: « Βλέπε σύ, τίνα μέν γέγονεν ἤδη, τίνα δέ ἔτι λείπει, καί ἀσφαλίζου σεαυτόν »306.
Σε άλλο σημείο τού λόγου του ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων προτρέπει τους Χριστιανούς να « ασφαλίζουν » με τη γνώση τών σημείων τής συντελείας όχι μόνο τους εαυτούς τους αλλά και όσους βρίσκονται κοντά σε αυτούς, τους πλησίον τους. « Ἀσφάλιζε τοίνυν σεαυτόν, ἄνθρωπε. Ἔχεις τά σημεῖα τοῦ Ἀντιχρίστου. Καί μή μόνος μνημόνευε τούτων, ἀλλά καί ἀφθόνως πᾶσι μεταδίδου. Εἰ τέκνον ἔχεις κατά σάρκα, τοῦτο ἤδη νουθέτει. Καί εἰ διά κατηχήσεως ἐγέννησάς τινα, καί τοῦτον προασφαλίζου, ἵνα μή τόν ψευδῆ δέξηται ὡς ἀληθῆ… ἀσφαλιζώμεθα »307.
Οι Άγιοι Ειρηναίος και Ιππόλυτος αναφέρουν και συγκεκριμένα « σημεία » που θα πρέπει να περιμένουν να δουν οι Χριστιανοί. Κατ’ αρχήν θα πρέπει να περιμένουν τον χωρισμό της Ρωμαϊκής αρχής σε δέκα τμήματα. Κατόπιν θα περιμένουν να δούν αυτόν που θα παρουσιαστεί ξαφνικά και θα σφετεριστεί αιφνιδιαστικά την εξουσία για τον εαυτό του, έχοντας όνομα « εμπεριεκτικό του αριθμού 666 »308. Η πλήθυνση τής ανομίας καί η εξαφάνιση τής δικαιοσύνης είναι άλλο ένα σημείο που θα πρέπει να προσέξουν309. Ο Ιππόλυτος αναφέρει και την ενθρόνιση τού Αντιχρίστου στο ναό τών Ιεροσολύμων. Και αναφέρει πως αφού δεν έχει φύγει από την μέση το « κατέχον », άρα δεν μπορεί να εμφανιστεί ο Αντίχριστος στην εποχή του310.
Οι Άγιοι Ειρηναίος και ο Ιππόλυτος αναφέρουν αυτά, ειδικά, τα σημεία, σαν παράδειγμα. Οι Άγιοι Ιππόλυτος και Κύριλλος Ιεροσολύμων προτρέπουν τους Χριστιανούς να εξετάζουν όλα τα σημεία τών καιρών και να είναι σε εγρήγορση311.
Από την στιγμή που θα συμβούν όλα αυτά και θα πραγματοποιηθούν τα « σημεία », τότε οι Χριστιανοί θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει. Μετά την εμφάνιση τών σημείων δεν θα μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά, σύντομα, θα έλθει και η Β παρουσία312.
Όπως στα Σόδομα, όταν συμπληρώθηκαν οι αμαρτίες τών ανθρώπων, αμέσως, κατέβηκε πυρ απ’ τον ουρανό και χάθηκαν, έτσι θα συμβεί και στο τέλος τών καιρών. Μόλις αυξηθεί η ανομία στον κόσμο και χωρισθεί το « σιδηρούν θηρίο » σε 10 τμήματα και γίνουν ακαταστασίες και ασυμφωνίες και πόλεμοι, τότε, θα έλθει το τέλος313.
Πάντως, οφείλουμε να επισημάνουμε πως και στο ζήτημα τής ανάγνωσης και εξέτασης τών σημείων τών καιρών απαιτείται προσοχή. Μια πολύ ενδιαφέρουσα θέση, που συναντήσαμε στα πλαίσια της εξέτασης τής σύγχρονης βιβλιογραφίας, είναι αυτή που εκφράζει ο π. Seraphim Rose. Όπως πολύ ορθά παρατηρεί ο αμερικανός Θεολόγος, δεν θα πρέπει να υπερβάλουμε, να προσπαθούμε να υπολογίσουμε ημερομηνίες, να προβλέπουμε με λεπτομέρειες τί, ακριβώς, πρόκειται να συμβεί, να βιαζόμαστε να ταυτίζουμε γεγονότα της επικαιρότητας με χωρία της Αποκάλυψης κ.τ.λ.. Ως παράδειγμα αναφέρει το « The great late planet Earth » του Hal Lindsay, για το οποίο προβλέπει – το 1981 – πως μετά από κάποια χρόνια θα είναι ξεπερασμένο και θα πρέπει να γραφεί ένα καινούργιο βιβλίο με αναφορές στις νέες πολιτικές ή στρατιωτικές εξελίξεις που θα έχουν συμβεί. Και, πράγματι, ο Hal Lindsay, το 1982 εξέδωσε το « The 1980s: Countdown to Armageddon314, στο οποίο αναθεωρεί κάποια σημεία παλαιότερων προβλέψεών του, ενώ στις επανεκδόσεις του « The great late planet earth » - το βιβλίο πωλείται ακόμη και σήμερα – αλλά και άλλων σχετικών βιβλίων του έχει αλλάξει διάφορα σημεία στα οποία διαψεύσθηκε315. Η Ορθόδοξη προσέγγιση στο ζήτημα τής εξέτασης τών σημείων τών καιρών θα πρέπει να είναι ευρύτερη, υψηλότερη και να μην υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες316.
Συνεχίζεται
249. Βλ. Β΄ Θεσσαλονικείς 2, 1-2, « Ἐρωτῶμεν δέ ὑμᾶς, ἀδελφοί, ὑπέρ τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡμῶν ἐπισυναγωγῆς ἐπ᾿ αὐτόν εἰς τό μή ταχέως σαλευθῆναι ὑμᾶς ἀπό τοῦ νοός μηδέ θροεῖσθαι, μήτε διά πνεύματος μήτε διά λόγου μήτε δι᾿ ἐπιστολῆς ὡς δι᾿ ἥμῶν, ὡς ὅτι ἐνέστηκεν ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου ». Βλ. και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θες/νικείς, ομιλία Γ΄, Β΄, P.G. 62, 481-482 και Ε.Π.Ε., 23, σελ. 52, « Ἐνταῦθα δοκεῖ μοι αἰνίττεσθαι περιιέναι τινάς ἐπιστολήν πλάσαντας δῆθεν ἀπό τοῦ Παύλου, καί ταύτην ἐπιδεικνυμένους λέγειν, ὡς ἄρα ἐφέστηκε τοῦ Κυρίου ἡ ἡμέρα, ἵνα πολλούς ἐντεῦθεν πλανήσωσιν. Ὥστε οὖν μή ἀπατηθῆναι, ἀσφαλίζεται αὐτούς ὁ Παῦλος, δι᾿ ὧν γράφει καί φησι. “ Μή θροεῖσθε, μήτε διά πνεύματος, μήτε διά λόγου “. Ὅ δέ λέγει, τοῦτο ἐστι. Κἄν τις Πνεῦμα προφητείας ἔχων τοῦτο εἴπη, μή πιστεύσητε. Ὅτε γάρ ἤμην προς ὑμᾶς, ταῦτα εἶπον ὑμῖν. Ὥστε οὐ δεῖ μεταπείθεσθαι, ἀφ᾿ ὧν ἐδιδάχθητε. “ Ἤ διά πνεύματος “. Τούς ψευδοπροφήτας οὕτω καλεῖ πνεύματι ἀκαθάρτω λαλοῦντας, ἅπερ ἐλάλουν. Βουλόμενοι γάρ οὗτοι μᾶλλον πιστεύεσθαι, οὐ μόνον διά πιθανολογίας ἐπεχείρουν ἀπατᾶν, τοῦτο γάρ ἐμφαίνει εἰπών, “ μήτε διά λόγου “, ἀλλά καί πεπλασμένη ἐπιστολήν ἐπεδείκνυον ὡς ἀπό Παύλου, τό αὐτό τοῦτο δηλοῦσαν. Διά τοῦτο καί αὐτό ἐμφαίνων ἐπήγαγε, το “ μήτε δι᾿ ἐπιστολῆς “, ὡς δι᾿ ἡμῶν », Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 529 Α, « Ὄθεν οὐ μόνον τήν διά ρημάτων καί διά γραμμάτων ἀπηγόρευσεν ἀπάτην, ἀλλά καί διά τῆς νομιζομένης προφητικῆς προῥρήσεως. Τοῦτο γάρ εἴπε “ Μήτε διά πνεύματος “ », καί Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, B΄, Α-Β΄, P.G. 82, 661 D, « Παρεγγυᾶ τοίνυν ὁ θεῖος Ἀπόστολος, μή πιστεύειν τοῖς λέγουσιν ἐνεστηκέναι τόν τῆς συντελείας καιρόν, καί παραυτίκα τόν Κύριον ἐπιφανήσεσθαι, μήτε εἰ προσποιοῖντο χρησμωδεῖν καί προφητεύειν. Τοῦτο γάρ λέγει, « μήτε διά πνεύματος ». μήτε εἰ πλασάμενοι ὡς ἐξ αὐτοῦ γραφεῖσαν ἐπιστολήν προφέροιεν, μήτε εἰ ἀγράφως αὐτόν εἰρηκέναι λέγοιεν ». Βλ. καί Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εξήγησις εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 126, 1340 Β, « Μήτε διά Πνεύματος. Τουτέστι διά προφητείας. Τινές γαρ προφητείαν ὑποκρινόμενοι, ἐπλάνων τόν λαόν, ὡς ἤδη παρόντος τοῦ Κυρίου. Μήτε διά λόγου. Τουτέστι, διδασκαλίας ζῶση φωνῇ γινομένης. Μήτε δι᾿ ἐπιστολής ὡς δι᾿ ἡμῶν. καί γάρ καί ἐπιστολάς πλάττοντες, ὡς παρά Παύλου σταλείσας, ἐκύρουν ἅ ἔλεγον…». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία την ίδια άποψη εξέφρασε και ο Θεόδωρος Μοψουεστίας. Βλ. και Θεοδώρου Μοψουεστίας, Σχόλια εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 66, 933 Β.
250. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, ΧVΙΙI, σελ. 87, « Προεστώς γάρ τίς τῆς ἐκεῖ ἐκκλησίας καί μή ἐμπόνως ἐντυγχάνων ἐν ταῖς θείαις γραφαῖς … ἐπλανήθη καί αὐτός καί ἑτέρους ἐπλάνησεν… Ἔπεισε πολλούς τῶν ἀδελφῶν μετά γυναικῶν καί τέκνων ἐις συνάντησιν τῷ Χριστῷ ἐξελθεῖν εἰς τήν ἔρημον, οἵ καί ἐπλανῶντο ἐν τοῖς ὄρεσιν καί ἐν ταῖς ὁδοῖς εἰκῆ πλαζόμενοι. Ὥστε μικροῦ δεῖν ὡς ληστάς συλληφθέντας πάντας ὑπό τοῦ ἡγεμόνος ἀναιρεθῆναι, εἰ μή ἔτυχεν ἡ τούτου γυνή οὖσα πιστή, καί ὑπ᾿ αὐτῆς παρακληθείς κατέστειλε το πρᾶγμα, ἵνα μή δι᾿ αὐτούς διωγμός πᾶσιν ἐπιγένηται ».
251. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, Δ΄, ΧΙΧ, σελ. 85-6, « Ἔτερος δέ τις ὁμοίως ἐν τῷ Πόντω καί αὐτός προεστώς ἐκκλησίας, εὐλαβής μέν ἀνήρ καί ταπεινόφρων, μή προσέχων δέ ἀσφαλῶς ταῖς γραφαῖς, ἀλλά τοῖς ὁράμασιν οἷς αὐτός ἑώρα μᾶλλον ἐπίστευεν. ἐπιτυχών γάρ ἐφ᾿ ἑνί καί δευτέρω καί τρίτω ἐνυπνίω, ἤρξατο λοιπόν προλέγειν τοῖς ἀδελφοῖς ὡς προφήτης. Τόδε εἶδον καί τόδε μέλλει γίνεσθαι. Καί δή ποτε πλανηθείς εἶπεν:Γινώσκετε ἀδελφοί, ὅτι μετά ἐνιαυτόν ἡ κρίσις μέλλει γίνεσθαι. Οἰ δέ ἀκούσαντες αὐτοῦ προλέγοντος, ὡς ὅτι ἐνέστηκεν ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου, μετά κλαυθμῶν καί ὀδυρμῶν ἐδέοντο τοῦ Κυρίου νυκτός καί ἡμέρας πρό ὀφθαλμῶν ἔχοντες τήν ἐπερχομένην τῆς κρίσεως ἡμέραν. Κάι εἰς τοσοῦτον ἤγαγεν φόβον καί δειλίαν τούς ἀδελφούς, ὥστε ἐᾶσαι αὐτῶν τάς χώρας κάι τούς ἀγρούς ἐρήμους τά τε κτήματα αὐτῶν οἱ πλείους κατεπώλεσαν. ὁ δέ ἔφη αὐτοῖς. Ἐάν μή γένηται καθώς εἶπον, μηκέτι μηδέ ταῖς γραφαῖς πιστεύσητε, ἀλλά ποιείτω ἕκαστος ὑμῶν ὅ βούλεται. Τῶν δέ προσδοκώντων μέν τό ἀποβησόμενον καί τοῦ ἐνιατοῦ πληρωθέντος, μηδενός δέ ὧν ἐκεῖνος ἔλεγεν συμβάντος, αὐτός μέν κατησχύνθη ὡς ψευσάμενος, αἱ δέ γραφαί ἐφάνησαν ἀληθεύουσαι, οἱ δέ ἀδελφοί εὑρέθησαν σκανδαλιζόμενοι, ὥστε λοιπόν τας παρθένους αὐτῶν γῆμαι καί τούς ἄνδρας ἐπί τήν γεωργίαν χωρῆσαι. Οἱ δέ εἰκῆ τά ἑαυτῶν κτήματα πωλήσαντες εὑρέθησαν ὕστερον ἐπαιτοῦντες ».
252. Πολλές τέτοιες περιπτώσεις αναφέρει ο Kohn Norman στο βιβλίο του « Αγώνες για την έλευση της χιλιετούς βασιλείας του Θεού: Επαναστάτες χιλιαστές και μυστικιστές αναρχικοί του Μεσαίωνα », εκδόσεις Νησίδες, Μετάφραση Βασίλης Τομανάς, Θεσσαλονίκη 2006.
253. Βλ. Γεωργοπούλου Α. Βασιλείου, Πρεσβυτέρου, Πεντηκοστιανών κακοδοξίες, Αθήνα 2004, σελ. 1-5 και 11-12.
254. Βλ. Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ, ΧΧ, σελ. 86, « Ταῦτα συμβαίνει τοῖς ἰδιώταις καί ἐλαφροῖς ἀνθρώποις, ὅσοι ταῖς μέν γραφαῖς ἀκριβῶς οὐ προσέχουσιν, ταῖς δέ ἀνθρωπίναις παραδόσεσιν καί ταῖς ἑαυτῶν πλάναις καί τοῖς ἑαυτῶν ἐνυπνίοις καί μυθολογίαις καί λόγοις γραώδεσι μᾶλλον ἡδέως πείθονται ». Η παραθεώρηση των Αγίων Γραφών και η υπερβολική πίστη σε προσωπικές απόψεις και θεωρίες που έρχονται σε αντίθεση με την Ιερά Παράδοση είναι η αιτία και για την αντίθετη ακρότητα, δηλαδή την απόλυτη άρνηση της έλευσης του Αντιχρίστου και της Β΄ Παρουσίας.
255. Βλ. Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ, ΧΧ, σελ. 86, « Καί γάρ τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ τό ὅμοιον συνέβη… Καί νῦν δέ τινες τά ὅμοια τολμῶσιν… καί ἐν σαββάτω καί κυριακῆ πολλάκις νηστείαν ὁρίζοντες… ». Πραγματικά, αν οι Ιουδαίοι δεν πείθονταν στην άνομη διδασκαλία των Φαρισαίων καί έδιναν περισσότερη προσοχή στις Γραφές παρά στις ανθρώπινες πλάνες, θα είχαν δεχτεί τον Ιησού Χριστό. Και, για να έλθουμε και στην σύγχρονη εποχή, αν οι οπαδοί π.χ. του Vernon Howel στο Γουάκο διάβαζαν τις Γραφές και δεν ακολουθούσαν τις ανθρώπινες παραδόσεις του παράφρονα ηγέτη τους θα είχαν διαφορετική κατάληξη. Αξίζει να σημειωθεί πως στην έρευνα που διεξήχθηκε απ’ τις κρατικές αρχές στην Jonestown μετά την ομαδική αυτοκτονία των μελών της αίρεσης δεν βρέθηκε ούτε μια Αγία Γραφή.
256. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ, Δ΄, P.G. 33, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 128.
257. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ, Δ΄, P.G. 33, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 126.
258. Πραξ.1,7 « Εἶπεν δέ πρός αὐτούς. Οὐχ ὑμῶν ἐστιν γνῶναι χρόνους ἤ καιρούς οὕς ὁ πατήρ ἔθετο ἐν τῆ ἰδία ἐξουσία » και Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 126. Πρβλ. και Οικουμενίου, Ε.Α., VIII, σελ. 201 « Τό δέ ἐν τῇ χειρί δρέπανον ἔχειν αὐτόν παραδηλοῖ τό ἐν τῇ ἐξουσία αὐτοῦ καθῆσθαι τήν τοῦ αἰώνος συντέλειαν ».
259. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις Φωτιζομένων ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 126. Βλ. καί Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ, XV, σελ. 83, « Δεῖ οὖν πάντα ἄνθρωπον τόν ἐντυγχάνοντα ταῖς θεῖαις γραφαῖς μιμεῖσθαι τόν προφήτην Δανιήλ καί μή εἶναι εἰκαῖον τε καί προαλῆ, πρό καιροῦ ἐπιθυμοῦντα, ἀλλά κατέχειν μετά φόβου το μυστήριον τοῦ Θεοῦ ἐν καρδία, ἵνα μή αὐτός ὑφ᾿ ἑαυτοῦ τοῖς ἰδίοις χείλεσιν παγιδευθείς ἔνοχος γένηται τῆς ἰδίας ψυχῆς ».
260. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, ΧΧΙΙ, σελ. 87. Βλ. και Αρέθα, Ε.Α., ΙΙΙ, Ζ΄ σελ.221 « Ἄγνωστος γάρ ὁ καιρός. Καί ὥσπερ ἡμῶν ἑκάστῳ ὁ τοῦ θανάτου ἑκάστου ἡμῶν, οὕτω πολλῷ μάλλον ὁ τῆς δευτέρας παρουσίας του Κυρίου ».
261. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, ΧΧΙΙ, σελ. 87, « Τί δέ σοι καί τούς χρόνους περιεργάζεσθαι καί τήν ἡμέραν τοῦ Κυρίου ἐπιζητεῖν, ὁπότε ἀπέκρυψεν αὐτήν ἀφ᾿ ἡμῶν ταύτην ὁ σωτήρ; Εἰπέ μοι εἰ γινώσκεις τήν ἡμέραν τῆς ἐξόδου σου, ἵνα τήν συντέλειαν τοῦ παντός κόσμου πολυπραγμονήσης… Εἰ οὖν τοῖς μάρτυσι προσετάγη μακροθυμεῖν, οἵτινες τό ἴδιον αἶμα ὑπέρ Χριστοῦ ἐξέχεαν, δι άτί καί σύ οὐ μακροθυμεῖς, ἵνα καί ἕτεροι σωθῶσιν καί ὁ ἀριθμός τῶν κλητῶν καί ἁγίων πληρωθῆ; ».
262. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, ΧVIII, σελ. 85, « Ἵνα μή προλαμβάνωσιν τήν βουλήν τοῦ Θεοῦ, γινώσκων εἷς ἕκαστος ὅτι ἐν ἧ ἄν ἡμέρα ἐξέλθη ἐκ τοῦ κόσμου τούτου ἤδη κέκριται. ἔφθασεν γάρ ἐπ᾿ αὐτόν ἡ συντέλεια ».
263. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ.126, « Καί μή τολμήσης ἀποφήνασθαι τό, Πότε ταῦτα γίνεται. Μήτε πάλιν ὑπτίως κοιμηθῆς. « Ἀγρυπνεῖτε »γάρ, φησίν, « ὅτι ὥρα ἧ οὐ προσδοκᾶτε, ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται ».
264. Μθ. 24,44. Βλέπε και Κυρίλλου Κατήχησις Φωτιζομένων ΙΕ΄, Δ΄, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 126 . Ανάλογη στάση εγρήγορσης αλλά και απόθεσης της εμπιστοσύνης του Χριστιανού στον Θεό χωρίς πολυπραγμοσύνη επί του θέματος εκφράζει και ο Αντώνης Σαμαράκης για ένα παρόμοιο θέμα στην τελευταία στροφή του ποιήματός του « Θα γίνει ο τρίτος πόλεμος; »:
« Θα γίνει ο τρίτος; Όχι; Ναι; Δεν ξέρουμε.
Έτοιμες οι καρδιές. Δεόμεθά Σου.
Στα χέρια Σου είναι καί ζωή και θάνατος.
Γενηθήτω λοιπόν το θέλημά Σου ». Βλ. Νεοελληνική Θρησκευτική ανθολογία, επιμέλεια Δημητρίου Χατζηπέτρου, Αστήρ, σελ. 513.
265. Κατά τον L. J. Lietaert Peerbolte η στάση του Χριστιανού που οφείλει να είναι ταυτόχρονα πιστός και προσεκτικός, που δεν πρέπει να θέτει ημερομηνίες της συντέλειας αλλά, όμως, πρέπει, οπωσδήποτε, να γρηγορεί, είναι πλεύση μεταξύ σκύλλας και χάρυβδης ( Manouevring between Skylla and Charybdis ). Βλ. L. J. Lietaert Peerbolte, The Antecedents of Antichrist, A Traditio-historical study of the earliest Christian views on eschatological opponets, E. J. Brill, U.S.A 1996, σελ. 49-50.
266. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876, και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 128.
267. Βλ. καί Ιππολύτου, « Εις τον Δανιήλ », ΧVΙI, Β.Ε.Π.Ε.Σ., σελ. 84, « Ἐπεί οὖν ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ αὐτῶν τήν ἡμέραν, διά δέ τῶν σημείων τῶν γινομένων, δι᾿ ὧν εὐκόλως ἐπιγνώσεται ὁ ἄνθρωπος, ἐξεῖπεν, νοεῖν ὁφείλομεν τά κατά καιρόν συμβαίνοντα καί εἰδότες σιωπᾶν. δεῖ δέ αὐτά γενέσθαι κἄν ἡμεῖς μή θέλωμεν. ἡ γάρ ἀλήθεια οὐδέποτε ψεύδεται… ». Bλ. και Συναξάριον Κυριακής της Απόκρεω, σελ. 32, « Πότε μέντοι γενήσεται ἡ αὐτοῦ Παρουσία, οὐδείς οἶδε· τοῦτο γάρ καί ὁ Κύριος Ἀποστόλοις ἀπέκρυψε· τέως γε μην, σημεῖα τινά ἐνέφηνε προηγήσασθαι, ἅ τινές τῶν Ἁγίων καί πλατύτερον διεσάφησαν ». Πρβλ. και Μθ.24, 32-35 « Ἀπό δέ τῆς συκῆς μάθετε τήν παραβολήν. Ὅταν ἤδη ὁ κλάδος αὐτῆς γένηται ἁπαλός καί τά φύλλα ἐκφύη, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς τό θέρος. Οὕτω καί ὑμεῖς ὅταν ἴδητε ταῦτα πάντα, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς ἐστίν ἐπί θύραις » και Μρ. 13, 28-31, Λκ. 21,29.
268. Βλ. Α΄ Θεσσαλονικείς, 5,1-12.
269. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία ΟΖ΄, Β΄, P.G. 58, 703 και Ε.Π.Ε. 12, σελ. 48, « Εἰ μέν γάρ ἡμέραν ζητοίης καί ὥραν, οὐκ ἀκούσῃ παρ᾿ ἐμοῦ, φησίν. Εἰ δέ καιρούς καί προοίμια, οὐδέν ἀποκρυψάμενος ἐρῶ πάντα σοι μετά ἀκριβείας. Ὅτι μέν γάρ οὐκ ἀγνοῶ, διά πολλῶν ἔδειξα, διαστήματα εἰπών, καί τά συμβησόμενα ἅπαντα, καί ὅσον ἀπό τοῦδε τοῦ χρόνου μέχρι τῆς ἡμέρας αὐτῆς. ( Τοῦτο γάρ τῆς συκῆς ἐδήλωσεν ἡ παραβολή ). Καί ἐπί τά πρόθυρά σε ἤγαγον αὐτά. Εἰ δέ μή ἀνοίγω σοι τάς θύρας, καί τοῦτο συμφερόντος ποιῶ ».
270. Πρ. 1,6-8.
271. Βλ. Μθ. 24, 36 « Περί δέ τῆς ἡμέρας δέ καί τῆς ὥρας οὐδείς οἶδεν, οὐδέ οἱ ἄγγελοι τῶν οὐρανῶν οὐδέ ὁ υἱός, εἰ μή ὁ πατήρ μόνος », καί Μρ. 13,32. Βλ. καί Ιππολύτου, « Εις τον Δανιήλ », ΧVI, σελ. 83-4. Σχετικά με την αναφορά για άγνοια ακόμη και αυτού του ιδίου του Κυρίου περί του ακριβούς χρόνου της συντελείας έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες. Οι Άγιοι Κύριλλος Αλεξανδρείας και Συμεών ο Νέος Θεολόγος γράφουν πως ο Κύριος τότε ομιλούσε με την ανθρώπινη φύση, ως άνθρωπος. Διότι ως Θεός γνώριζε πότε ακριβώς θα γίνει η Β΄ Παρουσία. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει πως ο Κύριος με αυτόν τον λόγο ήθελε να αποτρέψει τους μαθητές απ’ την προσπάθεια αναζήτησης του ακριβούς χρόνου της Β΄ Παρουσίας. Βλ. Iωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία ΟΖ΄, Α΄, P.G. 58, 702-703 και Ε.Π.Ε. 9, σελ. 44-50, « Τῷ μέν εἰπεῖν, “ οὐδέ οἱ ῎αγγελοι “ ἐπεστόμισεν αὐτούς, ὡστε μή ζητῆσαι μαθεῖν ὅπερ ἐκείνοι οὐκ ἰσασι. Τῷ δέ εἰπεῖν, “ οὐδέ ὁ Υἱός “ κωλύει οὐ μόνον μαθεῖν, ἀλλά καί ζητῆσαι. Ὅτι γάρ διά τοῦτο εἴρηκεν, ὅρα μετά τήν ἀνάστασιν, ἐπειδή περιεργοτέρους εἶδε γενομένους, πῶς ἐπεστόμισε μειζόνως. Καί γάρ σφόδρα ἔμελλεν αὐτῷ τοῦ τιμᾶν αὐτούς καί μηδέν αποκρύπτεσθαι. Διά τοῦτο αὐτό τῷ Πατρί αὐτοῦ ἀνατίθησι, καί φοβερόν τό πράγμα ποιῶν, καί ἐκείνων ἀποτειχίζων τῇ πεύσει τό εἰρημένον… Καί τόν μεν Πατέρα οἶδε σαφῶς, καί οὕτω σαφῶς ὡς ἐκείνος τόν Υἱόν. Τήν δέ ἡμέραν ἀγνοεῖ; “ πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο “. Ὁ μέν γάρ τούς αἰῶνας ποιήσας, εὔδηλον ὅτι καί τούς χρόνους. Εἰ δέ τούς χρόνους, καί τήν ἡμέραν. Πῶς οὖν ἥν ἐποίησεν ἀγνοεῖ; ». Νεότεροι ερμηνευτές τονίζουν πως με αυτή τη φράση ο Χριστός τονίζει την ανάγκη εγρήγορσης της Εκκλησίας. Βλ. Καραβιδοπούλου Ιωάννου, « Το κατά Μάρκον Ευαγγέλιον », σελ. 415-6. Διεξοδικότερη ανάλυση του ζητήματος βλ. στο έργο του Μ. Σιώτου, « Το απόρρητον της ημέρας καί της ώρας της Β΄ Παρουσίας », Θεολογία, 58 ( 1987 ), σελ. 7-35.
272. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, XVII, σελ. 85.
273. Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, ΙΒ-ΙΓ΄, P.G. 82, 668 C « Ταῦτα μέν οὖν κατά τόν προσήκοντα ἔσται καιρόν ».
274. Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 124, 1344 A.
275. Βλ. Μθ. 24, 42.
276. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, ΧVI, σελ. 83-4, « Ἀλλ᾿ ἐρεῖ τις, καί πότε ταῦτα ἔσται; … Ἐπεζήτησαν ταῦτα μαθεῖν παρά τοῦ Κυρίου ὁμοίως καί οἱ μαθηταί, ἀλλ᾿ ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ αὐτῶν τήν ἡμέραν, ἱνα ἐγρηγόρους αὐτούς τε καί πάντας προς τά μέλλοντα καταστήση, ἀεί μεριμνῶντας κάι προσδοκῶντας τό καθ᾿ ἡμέραν τόν ἐπουράνιον νυμφίον, μή ποτε διά τήν μακροημερίαν ἀμελήσαντες τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ προστεταγμένων, χρονίζοντος αὐτοῦ, ἀπονυστάξαντες οἱ ἄνθρωποι ἐκπέσωσιν τῆς ἐπουρανίου ζωῆς. γρηγορεῖτε γάρ λέγει … ».
277. Βλέπε Μθ, 24,42-45. Βλ. και Α Θεσ/νικείς 5,2 « Αὐτοί γάρ ἀκριβῶς οἴδατε ὅτι ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέπτης ἐν νυκτί οὕτως ἔρχεται », Β Πέτρου 3,10 « Ἤξει δέ ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέπτης ἐν νυκτί », καί Απ. 16,15 « Ἰδού ἔρχομαι ὡς κλέπτης. Μακάριος ὁ γρηγορῶν … ». Με αυτήν την παραβολή ο Κύριος επιτυγχάνει και τούτο, να κάνει τους ράθυμους να ντραπούν διότι δεν δείχνουν για την ψυχή τους τόση επιμέλεια όση δείχνουν για την περιουσία τους αυτοί που περιμένουν τον κλέπτη. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία OZ΄ εις το κατά Ματθαίον, 3, o.π., σελ. 54, « Ἐνταῦθα δέ μοι καί ἐντρέπειν δοκεῖ τούς ραθύμους, ὅτι οὐδέ ὅσην περί χρήματα σπουδήν πεποίηνται οἱ προσδοκῶντες κλέπτην, οὐδέ τοσαύτην οὗτοι τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΝΑ΄, σελ. 420, « Κλέπτην ἠνέσχετο ἑαυτόν ὀνομασθῆναι, διά τό ἄδηλον καί ἀπροσδόκητον τῆς ἐπελεύσεως τοῦ κρίνειν ἐρχόμενον ».
278. Βλ. Μθ. 24,45-51 και Μκ. 13,33-37.
279. Βλ. Μθ. 25,1-13.
280. Βλ. Μθ. 25,14-30.
281. Βλ. Μθ. 24,27, « Ὥσπερ γάρ ἡ ἀστραπή ἐξέρχεται ἀπό ἀνατολῶν καί φαίνεται ἕως δυσμῶν, οὕτως ἔσται ἡ παρουσία τοῦ ὑιοῦ τοῦ ἀνθρώπου » και Λκ. 17,24.
282. Βλ. Λκ. 21,34-35, « Προσέχετε δέ ἑαυτοῖς μήποτε βαρυθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλῃ κάι μέθῃ καί μερίμναις βιωτικαῖς καί ἐπιστῇ ἐφ’ ὑμᾶς αἰφνίδιος ἡ ἡμέρα ἐκείνη ὡς παγίς. ἐπεισελεύσεται γάρ ἐπί πάντας τούς καθημένους ἐπί πρόσωπον πάσης τῆς γῆς. Ἀγρυπνεῖτε δέ ἐν παντί καιρῷ δεόμενοι ἵνα κατισχύσητε ἐκφυγεῖν ταῦτα πάντα τά μέλλοντα γίνεσθαι καί σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ».
283. Βλ. και Νεοφύτου του Εγκλείστου Συγγράματα, τ. Α, Δέκα λόγοι περί του Χριστού εντολών, Έκδοση Ιεράς Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίου Νεοφύτου, Πάφος 1996, ομιλία 8η , 46-50, σελ. 145, « Καί τίς ἄρα οὐ σαλευθήσεται και τρομάξει τότε και φρίξει λοιπόν; Ὡς παγίς γάρ, φησί, ἐπελεύσεται ἐπί πάντας τούς καθημένους ἐπί πρόσωπον πάσης τῆς γῆς. Καθάπερ γάρ το νεμόμενον κτῆνος ἐξαίφνης θηρᾶται παγίστι τοῦ θηρευτοῦ, οὕτω, φησί, καί ἡ ἡμέρα ἐκείνη ὡς παγίς ἐπελεύσεται, καί, ὥσπερ ἡ ἀστραπή, ἐξάπινα φαίνεται, καί οὐδείς γινώσκει τήν ἡμέραν οὐδέ τήν ὥραν τῆς αὐτοῦ παρουσίας, οὐδέ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, εἰμή μόνος αὐτός ».
284. Βλ. Λκ. 17,26-8, « Καί καθώς ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Νῶε, οὕτως ἔσται καί ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ἤσθιον, ἔπινον, ἐγάμουν, ἐγαμίζοντο, ἄχρι ἧς ἡμέρας εἰσήλθεν Νῶε εἰς τήν κιβωτόν καί ἦλθεν ὁ κατακλυσμός καί ἀπώλεσεν ἄπαντας. Ὁμοίως καθώς ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Λώτ. Ἤσθιον, ἔπινον, ἠγόραζον, ἐπώλουν, ἐφύτευον, ὠκοδόμουν, ἧ δέ ἡμέρα ἐξῆλθεν Λώτ ἀπό Σοδόμων, ἔβρεξεν πῦρ καί θεῖον ἀπ’ οὐρανοῦ καί ἀπώλεσεν ἅπαντας ».
285. Βλ. και Νεοφύτου του Εγκλείστου, ο.π., 46-50, σελ. 145.
286. Βλ. Α΄ Θεσσαλονικείς 5,3, Ὅταν λέγωσιν εἰρήνη καί ἀσφάλεια, τότε αἰφνίδιος αὐτοῖς ἐφίσταται ὄλεθρος ὥσπερ ἡ ὠδίν τῇ ἐν γαστρί ἐχούση, καί οὐ μή ἐκφύγωσι ».
287. Μθ. 24,42. Βλ. και Μρ. 13,33.
288. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία ΟΖ΄, Β΄, P.G. 58, 704-705 και Ε.Π.Ε. 12, σελ. 52-3, « Βουλόμενος ἐναγωνίους εἶναι διηνεκῶς. διά τοῦτο λέγει, « Γρηγορεῖτε », δεικνύς ὅτι διά τοῦτο οὐκ εἶπεν. …Διά τοῦτο οὐ λέγει αὐτοῖς, ἵνα γρηγορῶσιν, ἵνα ἀεί ἕτοιμοι ὦσι. Διά τοῦτό φησιν, ὅτε οὐ προσδοκᾶτε, τότε ἥξει, ἐναγωνίους εἶναι βουλόμενος, καί διαπαντός ἐν ἀρετῇ ».
289. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία ΟΖ΄, Β-Γ΄, P.G. 58, 705 και Ε.Π.Ε. 12, σελ. 52-3, « Εἰ ᾔδεσαν οἱ πολλοί πότε ἀποθανοῦνται, πάντως ἄν κατ᾿ ἐκείνην τ ήν ὥραν ἐσπούδασαν. Ἵν᾿ οὖν μή ἐκείνην μόνον σπουδάζωσι, διά τοῦτο οὐ λέγει οὔτε τήν κοινήν, οὔτε τήν ἑκάστου, ἀεί αὐτούς βουλόμενος τοῦτο προσδοκᾶν, ἵνα ἀεί σπουδάζωσι. Διό καί τῆς ἑκάστου ζωῆς τό τέλος ἄδηλον ἐποίησεν ». Περισσότερους λόγους για το άδηλον του χρόνου θανάτου εκάστου ανθρώπου βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Α΄ προς Θεσσαλονικείς, Θ΄, Α΄, Β΄, P.G. 62, 447-448.
290. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία ΟΖ΄, Β΄, P.G. 58, 703 και Ε.Π.Ε. 9, σελ. 48-9, « Ὤσπερ δέ ἦσαν ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ Νῶε… Ταῦτα δέ εἶπε, δηλῶν ὡς ἀθρόον ἥξει, καί ἀπροσδοκήτως ».
291. Βλ. Νεοφύτου του Εγκλείστου Συγγράματα, τ. Α, ο.π., σελ. 145 « Εἰκός γάρ καί τόν Ἠλίαν ἐλθεῖν καί κηρύττειν, καί τήν ἡμέραν ἀγνοεῖν τῆς Χριστοῦ παρουσίας οὐχ ἁπλῶς τούς ἀκούοντας ἀλλά καί αὐτόν τόν κηρύττοντα ».
292. Μρ. 13,37. Βλ. και L. J. Lietaert Peerbolte, The Antecedents of Antichrist, A Traditio-historical study of the earliest Christian views on eschatological opponets, E. J. Brill, U.S.A, 1996, σελ. 45. Για την ανάγκη εγρήγορσης βλέπε και Seraphim Rose, Contemporary sings of the end times. Βλέπε καί του ιδίου, « Η Αποκάλυψη του Θεού στην ανθρώπινη καρδιά », Εκδόσεις Εγρήγορση, Β΄ Έκδοση, Αθήνα 2004, σελ. 18-9 και 50-2, « Όλοι οι πρώτοι Απόστολοι έγραφαν στις επιστολές τους για την αναγκαιότητα του να σκεπτόμαστε ότι ο Χριστός είναι κοντά, για να προετοιμαζόμαστε, όντες πρώτα απ’ όλα πνευματικά έτοιμοι. Αν είμαστε σ’ αυτήν την κατάσταση της προσμονής του να έλθει ο Χριστός σε μας με μια πνευματική έννοια, είτε στις ψυχές μας μέσω της χάρης είτε στον καιρό του θανάτου μας, τότε το ερώτημα πότε πρόκειται να έλθει σωματικά σ’ αυτή τη γη στο τέλος του κόσμου, δεν θα μας αναστατώνει σε τέτοια έκταση ώστε να προσχωρούμε σε κάποια νέα αίρεση που πηγαίνει στην κορυφή ενός βουνού και περιμένει να έλθει η ημέρα της κρίσεως. Δεν γνωρίζουμε την ημέρα και την ώρα. Η κύρια προτεραιότητα είναι η πνευματική προετοιμασία ».
293. Λκ. 21,28 « Ἀρχομένων δέ τούτων γίνεσθαι ἀνακύψατε καί ἐπάρατε τάς κεφαλάς ὑμῶν, διότι ἐγγίζει ἡ ἀπολύτρωσις ὑμῶν ».
294. Α΄ Θεσσαλονικείς 5,1-8.
295. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Α΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Θ΄, Β΄, P.G. 62, 448-449 και Ε.Π.Ε. 22, σελ. 53-52 « Ἄξιον δέ καί ἐκεῖνο ζητῆσαι, εἰ ὁ Ἀντίχριστος ἔρχεται, πῶς ὅταν λέγωσιν, εἰρήνη καί ἀσφάλεια, τότε αὐτοῖς αἰφνίδιος ὄλεθρος ἐφίσταται; Ταῦτα γάρ οὐκ ἀφίησιν ἐπελθεῖν τήν ἡμέραν, τεκμήρια ὄντα τῆς παρουσίας αὐτῆς. Ἀλλ’ οὐδέ ταὐτόν τόν καιρόν βούλεται εἶναι τόν τοῦ Ἀντιχρίστου, καί τήν ἡμέραν πᾶσαν, ὅτι ἐκεῖνο σημεῖον ἔσται τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ, αὐτός δέ οὐχ ἕξει σημεῖον, ἀλλ’ ἀθρόον καί ἀπροσδοκήτως ἥξει. Καί γάρ τῇ κυούση, φησίν, οὐκ ἐφίσταται ἀδήλως. Οἶδε γάρ ὅτι ἐννέα μῆνας ἔσται ὁ τόκος. Καί σφόδρα μέν οὖν ἀδήλως. Αἰ μέν γάρ ἑπταμηνιαῖα ἔτεκον, αἰ δέ ἐννεαμηνιαῖα. Ἄλλως δέ καί ἡ ἡμέρα καί ἡ ὥρα ἄδηλος. Προς τοῦτο οὐ φησι ταῦτα ὁ Παῦλος ὠδίνός ἐστι τά τεκμήρια. Πολλαί γοῦν οὕτω καί ἐν ὁδοῖς καί τῆς οἰκίας ἔξω, μή προειδυῖαι, ἔτεκον. Οὐ τό ἄδηλον δέ μόνον ἐνταῦθα ἠνίξατο, ἀλλά καί τό τῆς ὀδύνης πικρόν. Ὥσπερ γάρ, ἐκείνη παίζουσα, γελῶσα, οὐδέν ὅλως προορωμένη, ἐξαίφνης ἀρρήτοις κατασχεθεῖσα πόνοις διακόπτεται ταῖς ὠδίσιν, οὕτω καί αἰ ψυχαί ἐκεῖναι τῆς ἡμέρας ἐπελθούσης ». Βλ. και Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εις την Α΄ Θεσσαλονικείς, Ε΄, P.G. 124, 1313-1317.
296. Α΄ Θεσσαλονικείς 5,4 « Ὑμείς δέ, ἀδελφοί, οὐκ ἐστέ ἐν σκότει, ἵνα ἡ ἡμέρα ὑμᾶς ὡς κλέπτης καταλάβῃ ».
297. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Α΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Θ΄, Γ΄, P.G. 62, 449 και Ε.Π.Ε. 22, σελ. 53. Βλ. και Γαλάνη Ιωάννη, Η πρώτη επιστολή του Παύλου προς Θεσσαλονικείς, Ε.Κ.Δ. 11Α, Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 292 -307.
298. Μθ. 24,32. Βλέπε και τα παράλληλα Μρ. 13,28 και Λκ. 21,29, « Ἴδετε τήν συκῆν καί πάντα τά δένδρα … ».
299. Βλέπε Μθ. 16,2-4 και Λκ. 12,54-56. Σχετικά με τον κόκκινο ουρανό ως σημείο πρόβλεψης του καιρού υπάρχει και η γνωστή ρήση: « Κόκκινος ουρανός το βράδυ χαρά στο καράβι, κόκκινος ουρανός το πρωί οι ναύτες ορθοί ».
300. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το “ Είδον τον Κύριον καθήμενον ”, Ομιλία Β΄, Γ΄, P.G. 56,111 και Ε.Π.Ε. 8Α, σελ. 356, « … πρός Ἰουδαίους τούς ἀθλίους καί ταλαιπώρους, οἵ διά τήν τῶν χρόνων ἄγνοιαν τό μέγιστον σφάλμα ἐσφάλησαν… καί εἰ παρετήρησαν μετ’ ἀκριβείας τούς τῆς παρουσίας καιρούς, οὐκ ἔμελλον, ἐκπεσόντες τοῦ Χριστοῦ, τῷ Ἀντιχρίστω περιπίπτειν ».
301. Βλ. Ιππόλυτου, Εις τον Δανιήλ Δ, VI, σελ. 77, « Ἵνα βλέποντες ταῦτα γινόμενα μή σφαλλώμεθα, μηδέ ὡς ξένα ταῦτα θεωροῦντες ταρασσώμεθα ». Και ο Newman σωστά επισημαίνει την ανάγκη οι Χριστιανοί να ζούμε, όπως οι πρώτοι Χριστιανοί με την αναμονή της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, ώστε, αν ο καιρός του τέλους έρθει στην εποχή μας, να μην μας φανούν όλα αυτά τα πράγματα παράξενα, και, αν δεν έρθει, να το θεωρήσουμε σαν γενναιόδωρη εξαίρεση. Βλ. Νewman, The patristic idea of Antichrist, No 83 of Tracts for the times, by members of the University of Oxford, vol. v, 1838-40, London, 1840, σελ. 27.
302. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ, LX, σελ.110, « Καί μαθόντες τα τῷ κόσμῳ ἐπερχόμενα κακά, φοβηθέντες τήν κρίσιν καί ἐκφύγωσιν καί τήν αἰώνιον κόλασιν, ὅπως ἄξιοι πάντες τοῦ Βασιλέως εὑρεθέντες ἐκλάβωμεν αὐτόν καθαρόν καθαροῖς σώμασιν καί ψυχαῖς … ἵνα μή τῇ κραιπάλη καί τῇ μέθη καί τῇ παντοία φαντασία καί ἡδονῆ τοῦ βίου ἀπατηθέντες καί μείζοντα τά πρόσκαιρα καί ἐπίγεια καί εὔφθαρτα νομίσαντες τῶν ἀϊδίων καί ἀφθάρτων καί ἀκηράτων ἀγαθῶν, ἀπονυστάξαντες ἐκπέσωμεν τῆς αἰωνίου ζωῆς ».
303. Βλ. Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ, VII, σελ. 78, « Ἵνα κατά πάντα ἑδραίως ἐστώς ὁ ἄνθρωπος καί ἐν μηδενί βαμβαίνων τῷ νοΐ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας τῷ Θεῷ πιστεῦσαι δυνηθῆ ».
304. Μθ. 24,4.
305. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876, και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 126-9, « Ἀλλ᾿ ἐπειδή ἔδει ἡμᾶς γνῶναι τῆς συντελείας τά σημεῖα, καί ἐπειδή Χριστόν προσδοκῶμεν, ἵνα μή ἀποθάνωμεν ἀπατηθέντες καί ὑπό τοῦ ψευδοῦς Ἀντιχρίστου πλανηθῶμεν, θεία προαιρέσει κινηθέντες, κατ᾿ οἰκονομίαν οἱ Ἀπόστολοι προσέρχονται τῷ ἀληθινῷ διδασκάλω, καί φασιν: “ Εἰπέ ἡμῖν, πότε ταῦτα ἔσται, καί τί τό σημεῖον τῆς σῆς παρουσίας καί συντελείας τοῦ αἰώνος. Προσδοκῶμεν σοι πάλιν ἐρχόμενον, ἀλλ᾿ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός. ἀσφάλισαι οὖν ἡμᾶς, ἱνα μή ἄλλον ἀντί σοῦ προσκυνήσωμεν “. Ὁ δέ τό Θεῖον αὐτοῦ καί μακάριον ἀνοίξας στόμα, λέγει: “ Βλέπετε μή τις ἡμᾶς πλανήση “. Καί ὑμεῖς οἱ ἀκροαταί νῦν τοῖς τῆς διανοίας ὀφθαλμοῖς ὡς ἐκεῖνον ὁρῶντες, τά αὐτά καί προς ὑμᾶς ἀκούετε λέγοντος βλέπετε μή τις ὑμᾶς πλανήση, καί παρακαλεῖ πάντας ὑμᾶς ὁ λόγος προσέχειν τοῖς λεγομένοις ». Πρβλ. και Acta Coensiliorum Oecumenicorum, Academiae Scientarum Bavaricae edita, Series Secunda, Volumen Primum, in aedibus walter de Gruyter & Co. Berolini 1984, Secretarius Quartus, σελ. 234, « Μάξιμος ὁ ἁγιώτατος ( ἐπίσκοπος ) Ἀκυλείας εἶπεν: … δέον γάρ ἀναγινώσκειν ὥσπερ εἰς ἔλεγχον τοῦ Ἀντιχρίστου τάς θείας γραφάς, αὗται γάρ προαναγγέλουσαι τόν ἐκείνου στηλιτεύουσι δόλον, οὕτω καί εἰς ἔλεγχον τῶν αἱρετικῶν τάς ἁγίας τῶν ἐγκρίτων Πατέρων τε καί συνόδων διδασκαλίας ».
306. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις Φωτιζομένων ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876, και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 128. O Άγιος Κύριλλος απευθύνει αυτήν την προτροπή στον κάθε Χριστιανό χωριστά. Και αυτό διότι το ζήτημα της εξέτασης των σημείων των καιρών είναι πολύ σημαντικό για να το εκχωρούμε σε κάποιον τρίτον. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει και ο Hal Lindsay, ένας λόγος που απέρριψαν οι Εβραίοι τον Ιησού Χριστό ήταν γιατί δεν ενδιαφέρονταν οι ίδιοι για τα πνευματικά θέματα και, απλά, ακολουθούσαν τους θρησκευτικούς τους ηγέτες ( Hal Lindsay, The late great planet earth, Zondorvan Publications, 1971, σελ. 31 ). Πράγματι, αν ο άνθρωπος δύσκολα εκχωρεί την διαχείριση οικονομικών του θεμάτων σε τρίτους, όση εμπιστοσύνη και αν έχει σε αυτούς, πολύ περισσότερο θα έπρεπε να δείχνει προσωπικό ενδιαφέρον για πνευματικά θέματα που τον αφορούν άμεσα.
307. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΗ΄, P.G. 33, 896 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 146. Ο Χρ. Βασιλόπουλος εξετάζοντας από παιδαγωγική άποψη αυτούς τους λόγους του Αγίου Κυρίλλου γράφει: « … παρατηρούμε, από τη μια μεριά τη σαφήνεια με την οποία είναι διατυπωμένοι οι στόχοι διδασκαλίας κι από την άλλη την προτροπή στους ακροατές του για συγκεκριμένες ενέργειες, που απορρέουν από τους στόχους και οι οποίες θα πρέπει να εκδηλώνονται και ως εσωτερικευμένη και ως εξωτερικευμένη συμπεριφορά ». Βλ. Βασιλοπούλου Χρ., Οι κατηχήσεις του Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση, Β΄ Έκδοση, Εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 140. Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, επανειλημμένα, επισημαίνει την ανάγκη γνώσης των σημείων της συντελείας από πλευράς των Χριστιανών. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, Θ΄, 880 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 134, « Βλέπε τοίνυν σεαυτόν, ἄνθρωπε, καί ἀσφαλίζου τήν ψυχήν. Διαμαρτύρεταί σε ἡ Ἐκκλησία νῦν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, προδιαλέγεταί σοι τά περί τοῦ Ἀντιχρίστου πρίν παραγενέσθαι. Καί εἴτε ἐπί σοῦ γίνεται οὐκ οἴδαμεν, εἴτε μετά σε γίνεται οὐκ οἴδαμεν. Καλόν δέ ἐστι ταῦτα εἰδότα σε προασφαλίσασθαι », και ΛΓ΄, 916 και Ε.Π.Ε. 2, σελ.166 « Ὁ δέ τῶν ὅλων Θεός πάντας ὑμᾶς διαφυλάξειε, μνημονεύοντας τῶν σημείων τῆς συντελείας, καί ἀκαταγωνίστους ὑπό τοῦ Ἀντιχρίστου μένοντας. Ἔλαβες τά σημεῖα τοῦ μέλλοντος ἔρχεσθαι πλάνου. Ἔλαβες τάς ἀποδείξεις τοῦ ἀληθινοῦ Χριστοῦ, τοῦ κατερχομένου φανερῶς ἐξ οὐρανῶν. Τόν μέν φεῦγε, τόν ψευδῆ, τόν δέ προσδόκα, τόν ἀληθινόν ». Και ο Πασκάλ εφήρμοζε επιστημονική και μεθοδική έρευνα των προφητειών και παρότρυνε και τους άλλους να κάνουν το ίδιο. « Διάβαζε όσα έχουν προφητευθεί – διάλεγε όσα εκπληρώθηκαν – μάζευε όσα πρέπει να εκπληρωθούν », έγραφε. Βλ. Blaise Pascal, « Στοχασμοί », Προλεγόμενα-Μετάφραση-Σχόλια-Υποσημειώσεις Νίκου Α. Ματσούκα, εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1999, Φιλοσοφική και Θεολογική Βιβλιοθήκη αρ. Δ., στοχασμός 697, σελ. 533.
308. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 30, σελ. 378-9, « Δεῖ οὖν … περιμένειν πρῶτον μέν τόν εἰς δέκα τῆς βασιλείας μερισμόν, ἔπειτα δέ, ἐκείνων κρατούντων καί δοκούντων ἀσφαλίζεσθαι τά ἑαυτῶν πράγματα καί αὐξάνειν τήν ἰδίαν ἀρχήν, τόν αἰφνιδίως ἐπελευσόμενον τήν ἀρχήν σφετεριζόμενον καί ἐκπλήσσοντα τούς προειρημένους, ἔχοντα ὄνομα ἐμπεριεκτικόν τοῦ προειρημένου ἀριθμοῦ, τοῦτον ἀληθῶς γινώσκειν εἶναι τό βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως ».
309. Βλ. Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ, V, σελ. 77, « Προσδοκᾶν δεῖ, ἕως ἀναβήσεται δέκα κέρατα ἐξ αὐτῆς ταύτης, ὅταν ὁ Ἀντίχριστος ἐν αὐτοῖς αἰφνιδίως ἀναφανῆ, καί ἡ δικαιοσύνη ἐκ τῆς γῆς ἐξαρθῆ, καί ὁ πᾶς κόσμος εἰς συντέλειαν ».
310. Βλ. Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ, ΧΧΙ, σελ. 86-7.
311. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις Φωτιζομένων ΙΕ΄, Δ΄, P.G. 33, 876 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 128, και Ιππολύτου, Εις τόν Δανιήλ Δ, XVII, σελ. 84.
312. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Ομιλία ΟΖ΄ εις το κατά Ματθαίον, Α΄, P.G. 58, 701 και Ε.Π.Ε. 12, σελ. 40-1, « Δεικνύς ὅτι οὐ πολύ τό μέσον, ἀλλ᾿ ἐφεξῆς καί ἡ παρουσία ἀπαντήσεται, ὅπερ οὖν οὐ διά τῆς παραβολῆς μόνον, ἀλλά καί διά τῶν μετά ταῦτα λέξεων ἐδήλωσεν εἰπών: « Γινώσκετε ὅτι ἐγγύς ἐστιν ἐπί θύραις ».
313. Βλ. Ιππόλυτου, Εις τον Δανιήλ Δ, VΙ, σελ. 77, « Ὥσπερ γάρ ἐπί Σοδόμων, ἡνίκα ἐπληρώθη αὐτῶν τά παραπτώματα, εὐθέως τό πῦρ κατῆλθεν ἐπ᾿ αὐτούς καί ἀπώλοντο, οὕτως καί νῦν ἔσται. ἡνίκα πληθυνθῇ ἡ ἀνομία ἐν τῷ κόσμω καί διαμερισθῆ τό νῦν σιδηροῦν θηρίον εἰς τά δέκα κέρατα καί γένωνται ἀκαταστασίαι καί ἀσυμφωνίαι ἄλλων ἀλλαχῆ διασπώντων τό βασίλειον, τότε ἥξει ἐπ᾿ αὐτούς τό τέλος ».
314. The 1980s: Countdown to Armageddon, Bantam Publications, U.S.A. 1982.
315. Ο Hal Lindsay υποστήριζε στο βιβλίο του ( Hal Lindsay, The late great planet earth, Zondervan publications, 1970, σελ. 88-98 ) πως η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην οποία θα κυριαρχούσε ο Αντίχριστος, και πως τα δέκα κέρατα του θηρίου του Δανιήλ σήμαιναν τα δέκα κράτη της Ε.Ε.. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει 27 κράτη. Αναγκάστηκε μετά από 25 περίπου χρόνια να υποστηρίξει πως τα δέκα κέρατα είναι τα δέκα κράτη της Δυτικής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύγχρονοι Αμερικάνοι Θεολόγοι βασιζόμενοι στo σύγχρονο πολιτικό status quo έχουν διατυπώσει μια άλλη άποψη. Θεωρούν πως αυτά τα δέκα κέρατα είναι 10 ισχυρά ισλαμικά κράτη. Ένα από αυτά τα κράτη είναι και η Τουρκία. Αν μη τι άλλο, ενδιαφέρουσα, γεωπολιτικά, άποψη.
316. Βλ. Seraphim Rose, Contemporary sings of the end times. Βλ. καί του ιδίου, « Η Αποκάλυψη του Θεού στην ανθρώπινη καρδιά », Εκδόσεις Εγρήγορση, Β΄ Έκδοση, Αθήνα, 2004, σελ. 18-9 και σελ. 52-3, « Εξέταζα περιστατικά που συμβαίνουν ως σημεία του τέλους, και ποιά θα έπρεπε να είναι η Χριστιανική μας στάση κοντά στο τέλος. Δεν θα ‘πρεπε να μετράμε τα χρόνια ή να υπολογίζουμε ποιος είναι ο βασιλιάς του Νότου, ο βασιλιάς του Βορρά κ.ο.κ.. αλλά να πηγαίνουμε πιο βαθιά…Πάντως, οι καιροί μας βρίθουν τόσο πολύ από αυτά που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε “ αποκαλυπτικά γεγονότα ”, που θα έπρεπε να είμαστε καλά πληροφορημένοι γι’ αυτά. Ο Κύριος μας λέει ότι, παρ’ ότι δεν γνωρίζουμε τη μέρα και την ώρα, πρέπει να πάρουμε παράδειγμα από τη συκιά, που όταν πρασινίζουν τα φύλλα της ξέρουμε ότι το καλοκαίρι είναι κοντά. Παρομοίως, όταν όλα αυτά τα φαινόμενα αρχίζουν να συμβαίνουν – όταν υπάρξει η δυνατότητα να δημιουργηθεί μια παγκόσμια κυβέρνηση, όταν το ευαγγέλιο κηρυχθεί σε όλα τα έθνη, όταν δημιουργούνται τόσα πολλά πνευματικά ρεύματα, τα οποία είναι τόσο οφθαλμοφανώς απατηλά, - υπάρχουν καθαρά σημεία ότι κάτι βαρυσήμαντο πρόκειται να συμβεί, καί είναι πολύ πιθανώς συνδεδεμένα με το τέλος του κόσμου ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου