Συνέχεια από: Τετάρτη, 12 Αυγούστου 2020
1) Η έλευση του Αντιχρίστου θα γίνει κατά συγχώρησιν και ανοχήν Θεού
Όμως, η « βούληση » δεν πρέπει να ταυτίζεται με την « ενέργεια ». « Οὔ μήν ἐνέργειαν καλοῦμεν τήν βούλησιν »227 σημειώνει ο επίσκοπος Κύρου. Δηλαδή, όταν λέμε πως ένα γεγονός συμβαίνει με τη Θεία βούληση, αυτό δεν σημαίνει, απαραίτητα, πως ενεργείται από τον Θεό. Συχνά, η λέξη « βούληση » δηλώνει περισσότερο την έννοια της ανοχής και της παραχώρησης. Άλλωστε, αποτελεί θέση ακόμη και αυτών των θύραθεν φιλοσόφων πως ο Θεός είναι « αναίτιος κακών ». Δεν ενεργεί ο ίδιος κανένα κακό. Επιτρέπει σε διάφορες περιπτώσεις και για κάποιους λόγους την τέλεσή του. Δεν το επιτελεί, όμως, ο ίδιος.
Ο Θεοδώρητος επιστρατεύει και δυο παραδείγματα από την Π.Δ. προκειμένου να καταστήσει σαφέστερα τα όσα λέει. Έτσι, δεν υπήρξε ο Θεός η αιτία του θανάτου τού Άβελ. Αιτία υπήρξε η κακία του Κάιν. Ο Θεός, απλά, επέτρεψε το φόνο, δεν τον εμπόδισε. Ούτε ο Θεός ανάγκασε τα παιδιά του Ιακώβ να πουλήσουν στους δουλέμπορους τον αδελφό τους Ιωσήφ. Αιτία της πράξης αυτής ήταν η κακία των αδελφών του Ιωσήφ. Ο πάνσοφος Δεσπότης, απλά, επέτρεψε να τελεστεί αυτή η πράξη προκειμένου να εξυπηρετηθεί κάποιος άλλος σκοπός. Να καταδειχθεί, δηλαδή, μέσω της πονηρίας των αδελφών η αλήθεια και η αυθεντικά προφητική διάσταση των οραμάτων του Ιωσήφ228. Έτσι, και στην περίπτωση του Αντιχρίστου, πρέπει να κατανοηθεί ότι ο Θεός δεν θα είναι ο αίτιος της επιδημίας του.
Βέβαια, προβληματίζει κάπως η φράση « πέμψει αὐτοῖς ἐνέργειαν πλάνης », που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος, αλλά και αυτή η φράση έχει τεθεί αντί του « συγχωρήσει φανῆναι ». Ο Θεός όχι μόνο δεν θα είναι αίτιος της επιδημίας του Αντιχρίστου αλλά, αντίθετα, θα είναι αυτός που θα την καταργήσει. « Οὐ γάρ αὐτός αὐτήν πέμψει, ἀλλ΄ αὐτός αὐτήν καταργήσει »229.
Ο Θεός λοιπόν δεν θα ενεργήσει την παρουσία του Αντιχρίστου αλλά απλά θα την επιτρέψει. Το ερώτημα που αμέσως ανακύπτει είναι γιατί θα το κάνει αυτό.
2) Οι λόγοι τής έλευσης τού Αντιχρίστου
Ο Ιερός Χρυσόστομος αναφέρει την αναζήτηση τών λόγων τής έλευσης τού Αντιχρίστου, το « τίνος ἕνεκεν ὁ Ἀντίχριστος παραγίνεται », ως το σημαντικότερο από μια σειρά θεολογικών ερωτημάτων που σήμερα θα εντάσσαμε στην κατηγορία των θεολογουμένων. Τα άλλα ερωτήματα που αναφέρει είναι τα εξής: Για ποιό λόγο επετράπη απ’ το Θεό να υπάρχουν οι αιρέσεις, για ποιο λόγο υπάρχει ο διάβολος, οι δαίμονες και οι πονηροί άνθρωποι που υποσκελίζουν πολλούς. Το σημαντικότερο ερώτημα απ όλα αυτά, « τό κεφάλαιον τούτων ἁπάντων », είναι κατά τον Χρυσόστομο το γιατί θα έρθει ο Αντίχριστος: « Τίνος ἔνεκεν ὁ Ἀντίχριστος παραγίνεται » 230.
Η πρώτη τοποθέτηση τού ιερού Χρυσοστόμου είναι πως αυτά τα θέματα δεν πρέπει να τα εξετάζουμε αλλά είναι προτιμότερο να τα αφήνουμε στο ακατάληπτο της σοφίας του Θεού. Άλλωστε αυτός που με γενναιότητα στέκεται εδραίος στην πίστη, ακόμη και αν αμέτρητα τα κύματα και οι χειμώνες και οι θύελλες των δυσχερειών πέσουν πάνω του, όχι μόνο δεν παραβλάπτεται στο ελάχιστο αλλά καθίσταται και ισχυρότερος. Αντίθετα, ο ασθενής και αδιάφορος πολλές φορές καταπίπτει και δίχως να τον ενοχλεί κανείς. Ωστόσο, ο Χρυσόστομος, τελικά, λέγει πως αν κάποιος επιμένει να γνωρίσει κάποιο λόγο, θα πρέπει να γνωρίζει πως οι λόγοι της έλευσης του Αντιχρίστου διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι λόγοι που είναι φανεροί μόνο στο Θεό, ο οποίος με διάφορους τρόπους οικονομεί όλες τις σχετικές με εμάς υποθέσεις. Αυτοί είναι και οι περισσότεροι. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν αυτοί που είναι γνωστοί και σε μας231. Αυτοί, είναι:
α) Η πλήθυνση τής ανομίας και ασέβειας τού κόσμου.
Όπως, χαρακτηριστικά, αναφέρει ο Εφραίμ ο Σύρος, την εποχή των εσχάτων η ανθρωπότητα θα κατεργάζεται κάθε λογής κακότητα. Και εξ αιτίας αυτής ακριβώς της ασεβείας ο Θεός θα επιτρέψει την δοκιμασία του Αντιχρίστου, διότι αυτό θα θέλουν οι άνθρωποι, να αποστατήσουν απ’ τον Θεό και να ακολουθήσουν τον πονηρό232. Στην ουσία οι ίδιοι οι άνθρωποι θα ελκύσουν πάνω τους τον πειρασμό. Η επιδημία του Αντιχρίστου θα έλθει ως φυσική συνέπεια της ανθρώπινης αποστασίας. Ο υιός της απωλείας θα έρθει διότι η ανθρωπότητα με τον τρόπο της θα τον έχει προσκαλέσει.
β) Η ανάδειξη τής αρετής τών δικαίων.
Η έλευση τού Αντιχρίστου θα επιτραπεί για να μη μειωθούν τα βραβεία των γενναίων εκείνων Χριστιανών που θα αναδειχθούν νικηφόροι απ’ αυτή την δοκιμασία, χρησιμοποιώντας την ως βατήρα για την ανάβασή τους στον ουρανό. Διότι κατά την ώρα του πειρασμού φαίνεται το ποιόν του καθενός και αναδεικνύεται η αρετή των δικαίων. Εάν ο Αντίχριστος δεν ερχόταν, οι πιστοί Χριστιανοί θα ζημιώνονταν αφού δεν θα είχαν την ευκαιρία να δείξουν την δύναμη της αρετής τους. Δεν μπορεί να χορηγηθεί στέφανος νίκης αν δεν προηγηθεί το αγώνισμα. Πως θα στεφανώσεις κάποιον αν δεν νικήσει πρώτα σε κάποιο αγώνισμα; Και πώς θα είναι δυνατόν να νικήσει κάποιος χωρίς πρώτα να αγωνιστεί;
Εξ άλλου δεν θα ήταν δίκαιο εξ αιτίας της απροσεξίας και της ραθυμίας των άλλων να υστερήσουν όσον αφορά την ανταπόδοση των αμοιβών εκείνοι που αγρυπνούν και νήφουν και είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν την δοκιμασία ώστε να κερδίσουν αναρίθμητους στεφάνους.
Άλλωστε, η δοκιμασία του Αντιχρίστου θα διαρκέσει για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ η βασιλεία των Ουρανών, που θα ακολουθήσει, θα διαρκέσει αιώνια233.
γ) Ο έλεγχος τής μοχθηρίας τών Ιουδαίων.
Ένας άλλος λόγος τής έλευσης του Αντιχρίστου είναι η απόλυτη κατάκριση των Ιουδαίων και ο αποκλεισμός κάθε είδους απολογίας γι’ αυτούς. « Καί τότε ἐλεύσεται εἰς ἔλεγχον τῶν ἀντιθέων Ἰουδαίων », γράφει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός234. Η αποδοχή του ψευτομεσσία Αντιχρίστου απ’ τους Ιουδαίους θα ακυρώσει το κύριο επιχείρημά τους για την απιστία τους απέναντι στο πρόσωπο του πραγματικού Μεσσία, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Το επιχείρημα, δηλαδή, ότι δεν τον αποδέχτηκαν εξ αιτίας δήθεν της αγάπης και της πίστης τους στο Θεό, επειδή τάχα θεώρησαν βλασφημία το ότι απεκάλεσε τον εαυτό του Υιό Θεού235.
Ο ίδιος ο Κύριος ανέφερε πρώτος την μελλοντική πίστη των Ιουδαίων στον Αντίχριστο ως αναντίρρητη απόδειξη της αγνωμοσύνης και μισοθεΐας τους. « Ἑγώ ἦλθον ἐν τῷ ὀνόματί τοῦ Πατρός μου καί οὐκ ἐδέξασθέ με. Ἐάν ἄλλος ἔλθῃ ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ ἐκεῖνον λήψεσθε »236, είπε. Και, πράγματι, αν, όντως, οι Ιουδαίοι είχαν αρνηθεί τον Ιησού Χριστό από αγάπη δήθεν προς το Θεό, όπως ισχυρίζονται, πολύ περισσότερο θα έπρεπε να δυσπιστήσουν απέναντι στον Αντίχριστο. Και αυτό, διότι ο Χριστός ποτέ δεν απεκάλεσε τον εαυτό του Θεό, παρά μόνο ελάχιστες φορές Υιό Θεού. Έλεγε ότι είχε αποσταλεί απ’ τον Πατέρα, και πως έπραττε όσα άρεσαν σε Εκείνον. Απέδιδε κάθε τι σε Αυτόν, λέγοντας ότι απ’ Αυτόν έλαβε την κρίση, και ότι τίποτε δεν μπορούσε να κάνει αφ’ εαυτού, ότι είχε έλθει « ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός Του ». Και όλα αυτά τα έκανε ακριβώς για να αποκόψει κάθε πρόφαση απιστίας και ασέβειας από πλευράς των Ιουδαίων. Και όμως οι Ιουδαίοι δεν τον πίστεψαν αλλά τον σταύρωσαν237.
Αντίθετα, ο Αντίχριστος δεν θα ισχυριστεί τίποτε τέτοιο, ούτε ότι έχει σταλεί από τον Πατέρα, ούτε ότι έχει έλθει στη γη με τη σύμφωνη γνώμη Του. Απεναντίας, αρπάζοντας με τυραννικό τρόπο αυτά που καθόλου δεν του αρμόζουν, απροκάλυπτα, θα ονομάσει του εαυτό του Θεό και θέτοντας τον εαυτό του πάνω από κάθε τι που λατρεύεται ως Θεός, θα επιχειρήσει να καταργήσει κάθε άλλη λατρεία. Θα έλθει, όπως είπε ο ίδιος ο Κύριος « ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ »238. Και, όμως, οι Ιουδαίοι που σταύρωσαν τον Χριστό, επειδή, δήθεν, ονόμασε τον εαυτό του Υιό του Θεού, αυτοί οι ίδιοι θα πιστέψουν στον Αντίχριστο που θα ισχυρίζεται πως είναι Θεός239.
Η επιλογή των Ιουδαίων να προτιμήσουν τον Αντίχριστο από το Χριστό στερείται κάθε δικαιολογίας. Και αυτό γιατί για τον Χριστό είχε προφητευτεί ότι θα είναι Σωτήρ και θα προσκομίσει αγαθά στο ανθρώπινο γένος, ενώ αντίθετα για τον Αντίχριστο έχει προλεχθεί πως θα είναι « υιός της απωλείας » και θα δράσει κατ’ ενέργειαν του Σατανά240. Τη στιγμή μάλιστα που, αντίθετα προς τον Χριστό που όσα κήρυττε ήταν σωστά και δίκαια, ο Αντίχριστος θα έλθει « μηδέν επιττάτων υγιές »241.
Η μόνη δικαιολογία που θα μπορούσαν, ίσως, να προβάλλουν οι Ιουδαίοι είναι τα θαύματα που θα επιτελέσει ο Αντίχριστος με τη δύναμη του Σατανά. Όμως τέτοια έκανε και ο Χριστός και δεν πίστεψαν σ’ αυτόν242. Άλλωστε και οι προφήτες Ηλίας και Ενώχ θα κάνουν θαύματα ως αντιστάθμισμα στις ψευτοθαυματουργίες του Αντιχρίστου, όμως ούτε αυτούς θα πιστέψουν οι Ιουδαίοι. Αναπολόγητοι λοιπόν από κάθε άποψη θα μείνουν οι Ιουδαίοι για την απιστία τους. Και έτσι θα καταδειχθεί για άλλη μια φορά πως είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της αλήθειας και οι πιο πιστοί εργάτες του ψεύδους243.
Αναλύοντας ο ιερός Χρυσόστομος το χωρίο Ιω. 5,43 λέγει πως με αυτό ο Χριστός καταδεικνύει την αχαριστία των Ιουδαίων βασιζόμενος όχι πια στην άρνηση του Χριστού από τους Ιουδαίους αλλά στην αποδοχή του Σατανά από αυτούς. Όπως λέγει χαρακτηριστικά, « καί ἐκ τοῦ ἐναντίου δείκνυσι τήν ἀναισχυντίαν »244.
Την πρώτη φορά η απιστία και η ασέβειά τους εκδηλώθηκαν με την απόρριψη και την σταύρωση του Κυρίου Ιησού, την άρνηση στον Χριστό. Την δεύτερη φορά, στα έσχατα, θα εκδηλωθούν με τον ενστερνισμό του Αντιχρίστου, την κατάφαση στο Σατανά.
Ένα άλλο χωρίο που χρησιμοποιείται ως αγιογραφική βάση για να στηριχθεί η συγκεκριμένη θέση περί του ελέγχου της μοχθηρίας των Ιουδαίων ως αιτίας της έλευσης του Αντιχρίστου είναι το Β΄ Θεσ/νικείς 2, 10-12. Όσον αφορά αυτό το χωρίο θα πρέπει να πούμε πως η διατύπωση του Παύλου σε αυτόν τον στίχο είναι γενική. Μιλά για κατάκριση όσων δεν δέχθηκαν την αλήθεια, δηλαδή τον Χριστό. Ωστόσο, σύμφωνα τουλάχιστον με τους Αγίους Ιωάννη Χρυσόστομο, Θεοδώρητο Κύρου και Ιωάννη τον Δαμασκηνό αυτοί που εννοούνται στους συγκεκριμένους στίχους δεν είναι άλλοι απ’ τους Ιουδαίους245. Έτσι, και αυτό το χωρίο μαζί με το Ιω. 5,43 αποτελούν τη βιβλική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η θεολογική θέση στην οποία αναφερθήκαμε.
Η έλευση του Αντιχρίστου θα αποτελέσει τόν μεγαλύτερο έλεγχο των Ιουδαίων246. Θα τους στερήσει από κάθε δυνατότητα απολογίας247. Διότι ποιάς συγγνώμης θα μπορούσαν να τύχουν αυτοί που δεν δέχθηκαν τον Χριστό αλλά θα δεχθούν τον Αντίχριστο; Οι Ιουδαίοι, πραγματικά θα αποστομωθούν. Το γεγονός της αποδοχής του θηρίου θα τους « ἀπορράψει τό στόμα »248.
221. Β΄ Θεσσαλονικείς, 2,11, « καί διά τοῦτο πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεός ἐνέργειαν πλάνης εἰς τό πιστεῦσαι αὐτούς τῷ ψεύδει … ».
222. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 528, « « Ἀλλ’ ὅμως οἱ τον Δεσπότην ἐσταυρωκότες … τούτω φανησομένω πιστεύουσι, και ταύτη δεικνύντες , ὡς ἔχθιστοι μέν εἰσί τῆς ἀληθείας , ἐργάται δε τοῦ ψεύδους. Τούτου δη χάριν ἐνδίδωσιν ὁ πάνσοφος ἐπιφανήναι τον ἀλιτήριον.
223. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΖ΄, P.G. 33, 893, « Εἰ μή Θεός ἤθελεν, οὐκ ἄν συνεχώρησεν… συγχωρεῖ δέ ταῦτα », Εφραίμ, Λόγος εις την παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 112, « Κατά συγχώρησιν γάρ Θεοῦ τοῦ ἁγίου … πειρασθῆναι τόν κόσμον… συνεχώρησεν », Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Οὕτω τοιγαροῦν και τοῦτον συγχωρεῖ φανῆναι, την ἐκείνου πονηρίαν γυμνῶν, και την Ἰουδαίων μοχθηρίαν ἐλέγχων », Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, Θ-Ι΄, P.G. 82, 668, « Τό δέ Πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεός ἐνέργειαν πλάνης, ἀντί τοῦ, Συγχωρήσει φανῆναι τήν πλάνην, τέθεικεν, ὥστε δειχθῆναι τῆς πονηρίας τούς ἐραστάς », Ερμηνεία εις τον Δανιήλ, P.G. 83, 1432, « Εἶτα ἐπάγει: Και δοθήσεται ἐν χειρί αὐτοῦ ». Τουτέστι, συγχωρήσει ἡ τοῦ Θεοῦ προμήθεια », και 1433 « Καί διδάσκων τί δήποτε ταῦτα συγχωρεῖ γενέσθαι ὁ τῶν ὅλων Θεός ἐπήγαγεν … », Ιωάννου Δαμασκηνού, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 95, 924, « συγχωρήσει ἀποσταλῆναι ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Ωριγένους, Κατά Κέλσου Β΄, L, Β.Ε.Π.Ε.Σ. 9, σελ. 159, « Ἐκτιθέμενος δέ καί τήν αἰτίαν τοῦ ἐπιτρέπεσθαι τόν ἄνομον ἐπιδημεῖν τῷ βίω φησίν … », Θεοδώρου Μοψουεστίας, Σχόλια εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, P.G. 66, 936 C, « τήν συγχώρησιν δηλονότι ὡς ἔργον τῷ Θεῷ περιῆψεν. Βούλεται γάρ εἰπεῖν ὅτι μή μείναντες ἐπί τῆς ἀληθείας προσέξουσι τῇ πλάνη … » και Αρέθα, Ε.Α., ΛΣΤ΄, σελ. 375, « Διττόν το ἐδόθη. ἤ γαρ τῆς ἀνεκφράστου τοῦ Θεοῦ ἀνοχῆς τοῦτο μόνον ἡμῶν καταλαμβανόντων ὡς γυμνασίας χάριν και δοκιμῆς τῆς προς αὐτόν ἡμῶν διαθέσεως, ανεχομένου τα τοιαῦτα », και σελ. 376, « κατά θείαν ἀνοχήν ὡς ἔφθημεν ».
224. Αυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, Κ΄, ΙΘ΄, σελ. 120.
225. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΖ΄, P.G. 33, 893, και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 144, « Εἰ μη Θεός ἤθελεν, οὐκ ἄν συνεχώρησεν· ἀσφαλίζεταί σε και προλέγει ὁ Ἀπόστολος “ και διά τοῦτο πέμπει αὐτοῖς ἐνέργειαν πλάνης “ - το δε,πέμπει, ἀντί τοῦ συγχωρεῖ γίνεσθαι – οὐχ ἵνα ἀπολογήσωνται, ἀλλ’ “ ἵνα κατακριθῶσι “. διά τι; “ οἱ μη πιστεύσαντες τῆ ἀληθεία “, τουτέστι τῷ ἀληθινῶ Χριστῶ, “ ἀλλ’ εὐδοκήσαντες τῇ ἀδικία “, τουτέστι τῷ Ἀντιχρίστω. Συγχωρεῖ δε ταῦτα ὁ Θεός ἔν τε τοῖς κατά καιρόν διωγμοῖς και τότε, οὐκ ἀδυνατῶν κωλύειν, ἀλλά δι’ υπομονῆς συνήθως στεφανῶν τους οἰκείους ἀθλητάς, παραπλησίως τοῖς ἑαυτοῦ προφήταις και ἀποστόλοις, ἵνα προς ὀλίγον χρόνον καμόντες, την αἰώνιον κληρονομήσωσι τῶν οὐρανῶν βασιλείαν, καθώς Δανιήλ φησί… ».
226. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Εὔδηλον γάρ ὡς οὐκ ἄν ὤφθη μη βουλομένου Θεοῦ. Οὐ μην ἐνέργειαν καλοῦμεν την βούλησιν. Κακῶν γάρ ἀναίτιος ὁ Θεός και κατά τους ἔξω σοφούς ». Σύμφωνα με την Αγία Γραφή τίποτε από όσα συμβαίνουν στη γη δεν συμβαίνει χωρίς τη θέληση του Θεού. Πρβλ. και Μθ. 10,29.
227. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528.
228. Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 527, « Κακῶν γάρ ἀναίτιος ὁ Θεός και κατά τους ἔξω σοφούς. Οὐδέ γάρ τον Κάιν αὐτός ἀνδροφόνον ἀπέφηνεν, ἐπειδή βουληθέντα τον ἀδελφόν ἀνελεῖν οὐκ ἐκώλυσεν. Οὐδέ τοῦ Ἰακώβ τούς παῖδας αὐτός ἀποδόσθαι τόν Ἰωσήφ παρεσκεύασεν, ἐπειδήπερ αὐτῶν οὐκ ἔπαυσεν τήν ἐγχείρησιν. Ἔστι ἀρ΄ εὑρεῖν, κακείνους μέν κακῶς χρησαμένους τῷ αὐθαιρέτω τῇς γνώμης, τόν δε πάνσοφον Δεσπότην διά τῆς ἐκείνων πονηρίας δείξαντα τήν τῶν ὀνείρων ἀλήθειαν. Οὕτω τοιγαροῦν και τοῦτον συγχωρεῖ φανῆναι, την ἐκείνου πονηρίαν γυμνῶν, και την Ἰουδαίων μοχθηρίαν ἐλέγχων ». Πολλοί σκοποί εξυπηρετήθηκαν με την πώληση του Ιωσήφ ως δούλου· η κατάδειξη της αρετής του· η σωτηρία της οικογενείας του από τον λιμό που επήλθε στη συνέχεια· η προτύπωση του Χριστού.
229. Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, Θ-Ι΄, P.G. 82, 668, « Τό δέ πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεός ἐνέργειαν πλάνης, ἀντί τοῦ, Συγχωρήσει φανῆναι τήν πλάνην, τέθεικεν, ὥστε δειχθῆναι τῆς πονηρίας τούς ἐραστάς. Οὐ γάρ αὐτός αὐτήν πέμψει, ἀλλ΄ αὐτός αὐτήν ἀναλώσει τῷ λόγω τοῦ στόματος αὐτοῦ ». Βλ. και Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ’, ΙΖ΄, P.G. 33, 893 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 144-6, « Τό δέ, πέμπει, ἀντί τοῦ συγχωρεῖ γίνεσθαι, οὐχ ἵνα ἀπολογήσωνται, ἀλλ᾿ “ ἵνα κατακριθῶσι “. Διά τι; “ οἱ μή πιστεύσαντες τῇ ἀληθεία “, τουτέστι τῷ ἀληθινῷ Χριστῷ, “ ἀλλ᾿ εὐδοκήσαντες τῇ ἀδικία “, τουτέστι τῷ Ἀντιχρίστω ».
230. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Προς τους σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 508 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 570, «Εἰ δε ζητοίης τίνος ἕνεκεν ταῦτα συνεχωρήθη καί μή τοῖς ἀρρήτοις τῶν οἰκονομιῶν αὐτοῦ λόγοις παραχωροίης, ἀλλά ἐμελέτησας ἀεί πάντα περιεργάζεσθαι, ὁδῶ προβαίνων καί ἄλλα πολλά διαπορήσεις, οἷον, τίνος ἕνεκεν ἀφείθησαν αἱ αἱρέσεις, τίνος ἕνεκεν διάβολος, τίνος ἕνεκεν οἱ δαίμονες, τίνος ἕνεκεν οἱ πονηροί τῶν ἀνθρώπων καί πολλούς ὑποσκελίζοντες . και το δή κεφάλαιον ἁπάντων τούτων, τίνος ἕνεκεν ὁ ἀντίχριστος παραγίνεται, ὁ τοσαύτην ἔχων δύναμιν πρός ἀπάτην...».
231. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Προς τους σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 508 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 570, « Εἰ δε και λόγον τινά ἐπιζητεῖς μαθεῖν, ἄκουε τον ἡμῖν γνώριμον. Εἰσί μεν γαρ και ἕτεροι πολλοί τῶ διαφόρως και ποικίλως τα καθ᾿ ἡμᾶς πάντα οἰκονομοῦντι δῆλοι. ὅν δε ἠμεῖς ἴσμεν οὗτός ἐστι τέως… ».
232. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 112, « Κατά συγχώρησιν γάρ Θεοῦ τοῦ ἁγίου, λαμβάνει ἐξουσίαν τοῦ ἀπατῆσαι τόν κόσμον, διότι ἐπληθύνθη ἡ ἀσέβεια τοῦ κόσμου καί πανταχοῦ παντοῖα δεινά κατεργάζεται. Καί διά τοῦτο ὁ ἄχραντος Δεσπότης πνεύματι πλανήσεως πειρασθῆναι τόν κόσμον διά τήν ἀσέβειαν αὐτῶν συνεχώρησεν, ἐπειδή οὕτως ἤθελον οἱ ἄνθρωποι τοῦ ἀποστῆναι Θεοῦ καί φιλεῖν τόν Πονηρόν ».
233. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία προς τους σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 508 Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4, « Φαμέν ὅτι τά σκάνδαλα ταῦτα ἀφείθη ὑπέρ τοῦ μή ἐλαττωθῆναι τῶν γενναίων τά βραβεῖα, ὅ καί τῷ Ἰώβ διαλεγόμενος ὁ Θεός ἐδήλωσε, λέγων. “ Ἄλλως με οἴει σοι κεχρηματικέναι, ἤ ἵνα ἀναφανῆς δίκαιος ; ”. Καί ὁ Παύλος δέ φησί. “ Δεῖ δέ καί αἱρέσεις εἶναι ἵνα οἱ δόκιμοι φανεροί γένωνται ἐν ὑμῖν “. Σύ δέ ὅταν ἀκούης τό “ Δεῖ δέ αἱρέσεις εἶναι ” μή νομίσης ὅτι κελεύων ἤ νομοθετῶν ταῦτα φησιν. Ἄπαγε. ἀλλά τό μέλλον προαναφωνῶν, καί τό ἐκ τούτου κέρδος τοῖς νήφουσι προμηνύων. Τότε γάρ ὑμῶν τῶν ἀνεξαπατήτων, φησί, σαφέστερον φανεῖται ἡ ἀρετή. Πρός τούτοις καί δι᾿ ἑτέραν αἰτίαν οἱ πονηροί ἀφείθησαν, ὥστε μή προαναρπασθέντας ἀποκλεισθῆναι τῆς ὠφελείας τῆς ἐκ τῆς μεταβολῆς αὐτοῖς γενομένης. Οὔτω κάι Παύλος ἐσώθη, οὔτως ὁ ληστής, οὔτως ἡ πόρνη, οὔτως ὁ τελώνης, οὔτως ἕτεροι πολλοί. Εἰ δέ πρίν ἤ μεταβαλέσθαι ἀνηρπάγησαν ἐντεύθεν, οὐδείς ἄν αὐτῶν ἐσώθη ». Bλ. και Κυρίλλου, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΖ΄, 893 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 144-6, « Συγχωρεῖ δε ταῦτα ὁ Θεός ἔν τέ τοῖς κατά καιρόν διωγμοῖς καί τότε, οὐκ ἀδυνατῶν κωλύειν, ἀλλά δι᾿ ὑπομονῆς συνήθως στεφανῶν τούς οἰκείους ἀθλητάς, παραπλησίως τοῖς ἑαυτοῦ προφήταις καί ἀποστόλοις, ἵνα, πρός ὀλίγον χρόνον καμόντες, τήν αἰώνιον κληρονομήσωσι τῶν οὐρανῶν βασιλείαν, καθῶς Δανιήλ φησί. « Καί ἐν τῷ καιρῷ σωθήσεται ὁ λαός πᾶς ὁ γεγραμμένος ἐν τῇ βίβλω, δῆλον δέ ὅτι τῆς ζωῆς. Καί πολλοί τῶν καθευδόντων ἐν γῆς χώματι ἐξεγερθήσονται. Οὗτοι εἰς ζωήν αἰώνιον, καί οὗτοι εἰς ὁνειδισμόν καί αἰσχύνην αἰώνιον… ».
234. Ιωάννου Δαμασκηνού, « Περί Αντιχρίστου », σελ. 440. Βλέπε και Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 526, « πρότερον ἐπιφανῆναι τόν τοῦ ψεύδους τεχνίτην εἰς ἔλεγχον τῶν τῆς ἀληθείας μή δεξαμένων τό κήρυγμα ». Αξιοσημείωτο είναι πως σύμφωνα με τον Θεοδώρητο ο Θεός θα επιτρέψει να έρθει ο Αντίχριστος ώστε να αποκαλυφθεί η πονηρία του. Βλέπε Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 528 C, « Οὕτω τοιγαροῦν και τοῦτον συγχωρεῖ φανῆναι, την ἐκείνου πονηρίαν γυμνῶν, και την Ἰουδαίων μοχθηρίαν ἐλέγχων ».
235. Κατά τον Ιερό Χρυσόστομο οι πραγματικές αιτίες της πνευματικής πτώσης των Ιουδαίων και της απώλειας της Θείας Χάριτος ήταν η απιστία, η υπερηφάνεια, ο φθόνος, η αλαζονεία, η πονηρία και η μισανθρωπία. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ιωάννην, Ομιλία Θ΄, Α΄, P.G. 59, 70-71 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 75-85. Πρβλ. και Ιωάννου Δαμασκηνού, Εις την προς Ρωμαίους, Ε.Π.Ε. 11, σελ. 282, « Δείκνυσιν ἀπό φιλονεικίας καί φιλαρχίας μᾶλλον, ἤ εξ ἀγνοίας πλανωμένους ».
236. Ιω. 5,43.
237. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ιωάννην, Ομιλία ΜΑ΄, Α΄, P.G. 59, 235 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 476, « “ Ἐγώ γάρ ἦλθον “ , φησίν, “ ἐν τῶ ὀνόματι τοῦ Πατρός μου και οὐκ ἐδέξασθέ με. Ἐάν ἄλλος ἔλθη ἐν τῶ ὀνόματι τῶ ἰδίω, ἐκείνον λήψεσθε “ . Ὁρᾶς ὁτι ἄνω και κάτω διά τοῦτο λέγει ἀπεστάλθαι, και παρά τοῦ Πατρός εἰληφέναι την κρίσιν, και οὐδέν δύνασθαι ποιεῖν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ, ἵνα πᾶσαν ἐκκόψη πρόφασιν ἀγνωμοσύνης; » και Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Ὁ μέν γάρ Δεσπότης Χριστός, Θεός ὤν ἀληθινός, καί τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ Ὑιός, Ὑιόν ἀνθρώπου ἑαυτόν καί ἄνθρωπον προσηγόρευσεν , ἀπό τῆς ὁρωμένης φύσεως τάς προσηγορίας τιθείς, ὁλιγάκις Θεοῦ Ὑιόν ὠνόμασεν ἑαυτόν ».
238. Ιω. 5,43. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ιωάννην, Ομιλία ΜΑ΄, Α΄, P.G. 59, 235-236 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 476, « Τίνα δε φησίν ἥξειν ἐν τῶ ὀνόματι τῶ ἰδίω; Τον ἀντίχριστον ἐνταῦθα αἰνίττεται, και ἀναντίρρητον τῆς ἀγνωμοσύνης αὐτῶν τίθησιν ἀπόδειξιν. Εἰ γαρ ὡς ἀγαπῶντες τον Θεόν με διώκετε, πολλῶ μᾶλλον ἐπί τοῦ ἀντιχρίστου τοῦτο γενέσθαι ἔδει. Ἐκείνος γάρ οὐδέν τοιοῦτον ἐρεῖ, οὔτε απεστάλθαι ἀπό τοῦ Πατρός, οὔτε κατά την γνώμην ἤκει την ἐκείνου. ἀλλά τοὐναντίον ἅπαν, τυραννικῶς τά μηδέν αὐτῶ προσήκοντα ἀρπάζων και τον ἐπί πάντων Θεόν ἑαυτόν εἶναι λέγων, καθῶς και Παῦλός φησιν: ᾿ Ἐπί πάντα λεγόμενον Θεόν ἥ σέβασμα, ἀποδεικνύντα ἑαυτόν ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ Θεός ᾿ . Τοῦτο γάρ ἐστίν ἐν τῶ ὀνόματι τῶ ἰδίω ἐλθείν », και Ομιλία προς τους σκανδαλισθέντας, P.G. 52, 508 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4. Βλ. και Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Ὁ δέ παμπόνηρος δαίμων, Θεόν μέγιστον ἑαυτόν ὀνομάσει. Τοῦτο γάρ καί ὁ ἅγιος ἄγγελος τόν προφήτην ἔδειξεν Δανιήλ. Ἐπί θεούς γάρ, ἔφη, τῶν Πατέρων αὑτοῦ οὐ συνήσει, και θεόν Μαζουρίμ ἐπί τόπω ἑαυτοῦ δοξάσει. Τουτέστιν, ἱσχυρόν καί δυνατόν ἑαυτόν προσαγορεύσει θεόν. ἀλλ᾿ ὅμως οἱ τόν Δεσπότην ἐσταυρωκότες, ὡς Ὑιόν θεοῦ ὀνομάσαντα, τούτω φανησομένω πιστεύσουσι, καί ταύτη δεικνύντες, ὡς ἔχθιστοι μέν εἰσί τῆς ἀληθείας, ἐργάται δέ τοῦ ψεύδους. Τούτου δή χάριν ἐνδίδωσιν ὁ πάνσοφος ἐπιφανῆναι τόν ἀλιτήριον », και Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς , Β΄, Θ-Ι΄, P.G. 82, 668, « Ὡς ἀντιθέω γάρ πιστεύσαι τῷ Κυρίω μή βουληθέντες, ἐκείνω πιστεύσουσι. Καίτοι ὁ μέν Κύριος Θεόν ἑαυτόν προφανῶς οὐκ ἐκάλεσε. ὑπό δέ τοῦ Πατρός ἀπεστάλθαι, καί ἐντολήν εἰληφέναι, καί τά ἀρεστά ποιεῖν ἔλεγε τῶ Θεῶ καί Πατρί. Οὗτος δέ τοὐναντίον ἑαυτόν ἀποκαλέσει τῶν ὅλων Θεόν. Ἀλλ᾿ ὄμως οἱ τόν Θεόν ἐσταυρωκότες, ὠς Ὑιόν Θεοῦ ἑαυτόν ὀνομάσαντα, τούτω φανησομένω πιστεύσουσι, καί ταύτη δεικνύντες, ὠς ἔχθιστοι μέν εἰσί τῆς ἀληθείας, ἐργάται δέ τοῦ ψεύδους ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία την ίδια άποψη συναντήσαμε και στον κατά Ιουδαίων λόγο του Ιωάννου του Καντακουζηνού. Βλ. Καντακουζηνού Ιωάννου, Κατά Ιουδαίων, Λόγος Η΄, σελ. 212. Βλ. και Γεωργίου Φραντζή, Χρονικόν Μέγα, Β΄, ΙΒ΄, P.G. 156, 776-777, « Θεόν ἑαυτόν καί Χριστόν ὀνομάζοντα ».
239. Βλ. Aμβροσίου Μεδιολάνων, Οn the Holy Spirit, Book 3, XIII, Ambrose, selected works and letters, CCEL, σελ. 111-2 “ but Antichrist will come in his own name ”. Βλέπε και Ιλαρίου, De trinitate, IX, Hilary of Poitiers, John of Damascus, CCEL, Edinburg, 1898, σελ. 162-3.
240. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70, « Καίτοι περί μέν τούτου πολλά προερρήθη ὅτι ὁ ἄνομος, ὅτι ὁ ὑιός τῆς ἀπωλείας, ὅτι παρουσία αὐτοῦ κατ᾿ ἐνέργειαν τοῦ Σατανᾶ. Περί δε ἐκείνου τά ἐναντία, ὅτι Σωτήρ, ὅτι μύρια ἀγαθά κομίζει ».
241. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70, « Ὅταν γάρ ἔλθη ἐκεῖνος και οὐδέν ἐπιτάττων ὑγιές, ἀλλά πάντα παράνομα, ἀπό σημείων μόνων ψευδῶν πιστεύηται, απορράψει το στόμα αὐτοῖς ».
242. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70, « Ἀλλά σημεῖα εἴδομεν, φησίν. Ἀλλά και ἐπί τοῦ Χριστοῦ γέγονε πολλά και μεγάλα. Οὑκοῦν πολλῶ μᾶλλον αὑτῶ πιστεῦσαι ἐχρῆν ».
243. Οι Πατέρες κατακεραυνώνουν τους Ιουδαίους, δηλαδή τους οπαδούς της Ιουδαϊκής θρησκείας. Ο όρος « Ιουδαίος », συνήθως, δηλώνει την θρησκεία και όχι το έθνος. Για την στάση του Ιερού Χρυσοστόμου απέναντι στους Ιουδαίους βλ. και Κολοβοπούλου Μαρίνας, Οι Ιουδαίοι στις επιστολές του Παύλου και στα έργα του Ιερού Χρυσοστόμου, Πρακτικά Διεθνούς επιστημονικού Συνεδρίου, Από τον Απόστολο Παύλο στον Ιερό Χρυσόστομο, ΙΓ΄ Παύλεια, Βέροια, 2007, σελ. 170-1, « Ο Ιερός Χρυσόστομος χρησιμοποίησε τα βασικά χαρακτηριστικά της ρητορικής τέχνης της εποχής, την επιθετικότητα στο λόγο, την χρήση εικόνων, την υπερβολή… Υπάρχουν άλλωστε περιπτώσεις όπου ο Χρυσόστομος αναφέρεται με σεβασμό προς τους Ιουδαίους, τους χαρακτηρίζει ως συμμάχους που τον υποστήριξαν την ώρα που οι Χριστιανοί αντίπαλοί του συνομωτούσαν εναντίον του προκειμένου να τον εκθρονήσουν από την Κωνσταντινούπολη, ενώ αλλού σημειώνει την πιστότητά τους προς την παράδοσή τους κάτι που δεν έδειχναν να κάνουν οι Χριστιανοί… Οι Ιουδαίοι αξιολογούνται, όπως ο σύνολος κόσμος, σύμφωνα με τη γενικώτερη στάση τους έναντι του λόγου του Θεού ».
244. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία ΜΑ΄ εις το κατά Ιωάννην, Α΄, P.G. 59, 236 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 478.
245. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70-72, και Ομιλία προς τους σκανδαλισθέντας, Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572, Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς P.G. 83, 668 ΑΒ, Ερμηνεία εις τον Δανιήλ, P.G. 83, 1433 Β, Ιωάννου Δαμασκηνού, Περί Αντιχρίστου, σελ. 440, « ” Καί ὁ ἀπόστολος. « Ἀνθ᾿ ὧν τήν ἀγάπην … εὐδοκήσαντες ἐν τῇ ἀδικία ”. Οἱ οὖν Ἰουδαίοι Υἱόν Θεοῦ ὄντα τόν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν καί Θεόν οὐκ ἐδέξαντο, τόν δέ πλάνον, Θεόν ἑαυτόν λέγοντα, δέξονται ».
246. Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Ἐπειδή γάρ Ἰουδαίοι, τοῦ Θεοῦ δῆθεν ὑπερμαχοῦντες, ὡς ἀντίθεον τῷ σταυρῷ τόν Δεσπότη προσήλωσαν, μέγιστος αὐτῶν ἔλεγχος γενήσεται τοῦ Ἀντιχρίστου ἡ παρουσία… ».
247. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Β΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 72, « Ἵνα κριθῶσιν ᾿. Οὐκ εἴπεν, ἵνα κολασθῶσι ᾿ , και γάρ και χωρίς τούτου ἔμελλον κολάζεσθαι, ἀλλ᾿ ἵνα κριθῶσι ᾿, τουτέστι, κατακριθῶσιν ἐπί τοῦ δικαστηρίου του φοβεροῦ, εἰς το εἶναι αὐτούς ἀναπολογήτους ».
248. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε.23, σελ. 70, « Ὅταν γάρ ἔλθη ἐκεῖνος και οὐδέν ἐπιτάττων ὑγιές, ἀλλά πάντα παράνομα, ἀπό σημείων μόνων ψευδῶν πιστεύηται, απορράψει το στόμα αὐτοῖς », Ομιλία προς σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 509 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4, « Και ἑτέραν φησίν αἰτίαν ὁ Παύλος. Ποίαν δή ταύτην; Τό πᾶσαν καί ἐντεῦθεν ἀποκλεισθῆναι τήν ἀπολογίαν. Ποίαν γάρ ἄν σχοῖεν συγγνώμην, τόν Χριστόν μή δεξάμενοι, οἱ μέλλοντες ἐκείνω πιστεύειν; Διό, φησίν, « ἵνα κριθῶσιν πάντες οἱ μή πιστεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ », Θεοδωρήτου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 83, 668, « Ἰουδαίοις τοίνυν μάλιστα πρόφασις συγγνώμης οὐδεμία καταλειφθήσεται ». Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει ξανά να τονίσουμε πως αυτή η σκληρή στάση των Πατέρων δεν έχει καμία σχέση με εθνικισμό ή οποιουδήποτε είδους άλλο φανατισμό. Αυτό θα γίνει σαφέστερο σε άλλα σημεία της εργασίας και κυρίως στην ενότητα σχετικά με την επιστροφή του Ισραήλ.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ
« ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ »,
ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
1) Η έλευση του Αντιχρίστου θα γίνει κατά συγχώρησιν και ανοχήν Θεού
Η έλευση τού Αντιχρίστου θα γίνει κατά συγχώρησιν και ανοχήν Θεού. Αυτό συνάγεται από κάποιες σχετικές γραφικές αναφορές, όπως π.χ. τα χωρία Δαν. 7,25(220), και Β΄ Θεσσαλονικείς, 2,11(221). Ωστόσο, ο Θεός δεν θα ενεργήσει την παρουσία τού Αντιχρίστου. Θα « ενδώσει »222, θα « συγχωρήσει »223, θα επιτρέψει224 να συμβεί. Δεν θα την ενεργήσει. Η διάκριση τής έννοιας τής « ενέργειας » από την έννοια της « ανοχής » είναι βασικώτατη.
Πράγματι, η παρουσία τού Αντιχρίστου δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τη βούληση τού Θεού. Όπως, χαρακτηριστικά, λέγει ο Κύριλλος « εἴ μή Θεός ἤθελε οὐκ ἄν συνεχώρησεν »225. Κατά τον Θεοδώρητο, και ο Αντίχριστος δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί χωρίς τη Θεία βούληση226.Όμως, η « βούληση » δεν πρέπει να ταυτίζεται με την « ενέργεια ». « Οὔ μήν ἐνέργειαν καλοῦμεν τήν βούλησιν »227 σημειώνει ο επίσκοπος Κύρου. Δηλαδή, όταν λέμε πως ένα γεγονός συμβαίνει με τη Θεία βούληση, αυτό δεν σημαίνει, απαραίτητα, πως ενεργείται από τον Θεό. Συχνά, η λέξη « βούληση » δηλώνει περισσότερο την έννοια της ανοχής και της παραχώρησης. Άλλωστε, αποτελεί θέση ακόμη και αυτών των θύραθεν φιλοσόφων πως ο Θεός είναι « αναίτιος κακών ». Δεν ενεργεί ο ίδιος κανένα κακό. Επιτρέπει σε διάφορες περιπτώσεις και για κάποιους λόγους την τέλεσή του. Δεν το επιτελεί, όμως, ο ίδιος.
Ο Θεοδώρητος επιστρατεύει και δυο παραδείγματα από την Π.Δ. προκειμένου να καταστήσει σαφέστερα τα όσα λέει. Έτσι, δεν υπήρξε ο Θεός η αιτία του θανάτου τού Άβελ. Αιτία υπήρξε η κακία του Κάιν. Ο Θεός, απλά, επέτρεψε το φόνο, δεν τον εμπόδισε. Ούτε ο Θεός ανάγκασε τα παιδιά του Ιακώβ να πουλήσουν στους δουλέμπορους τον αδελφό τους Ιωσήφ. Αιτία της πράξης αυτής ήταν η κακία των αδελφών του Ιωσήφ. Ο πάνσοφος Δεσπότης, απλά, επέτρεψε να τελεστεί αυτή η πράξη προκειμένου να εξυπηρετηθεί κάποιος άλλος σκοπός. Να καταδειχθεί, δηλαδή, μέσω της πονηρίας των αδελφών η αλήθεια και η αυθεντικά προφητική διάσταση των οραμάτων του Ιωσήφ228. Έτσι, και στην περίπτωση του Αντιχρίστου, πρέπει να κατανοηθεί ότι ο Θεός δεν θα είναι ο αίτιος της επιδημίας του.
Βέβαια, προβληματίζει κάπως η φράση « πέμψει αὐτοῖς ἐνέργειαν πλάνης », που αναφέρει ο Απόστολος Παύλος, αλλά και αυτή η φράση έχει τεθεί αντί του « συγχωρήσει φανῆναι ». Ο Θεός όχι μόνο δεν θα είναι αίτιος της επιδημίας του Αντιχρίστου αλλά, αντίθετα, θα είναι αυτός που θα την καταργήσει. « Οὐ γάρ αὐτός αὐτήν πέμψει, ἀλλ΄ αὐτός αὐτήν καταργήσει »229.
Ο Θεός λοιπόν δεν θα ενεργήσει την παρουσία του Αντιχρίστου αλλά απλά θα την επιτρέψει. Το ερώτημα που αμέσως ανακύπτει είναι γιατί θα το κάνει αυτό.
2) Οι λόγοι τής έλευσης τού Αντιχρίστου
Ο Ιερός Χρυσόστομος αναφέρει την αναζήτηση τών λόγων τής έλευσης τού Αντιχρίστου, το « τίνος ἕνεκεν ὁ Ἀντίχριστος παραγίνεται », ως το σημαντικότερο από μια σειρά θεολογικών ερωτημάτων που σήμερα θα εντάσσαμε στην κατηγορία των θεολογουμένων. Τα άλλα ερωτήματα που αναφέρει είναι τα εξής: Για ποιό λόγο επετράπη απ’ το Θεό να υπάρχουν οι αιρέσεις, για ποιο λόγο υπάρχει ο διάβολος, οι δαίμονες και οι πονηροί άνθρωποι που υποσκελίζουν πολλούς. Το σημαντικότερο ερώτημα απ όλα αυτά, « τό κεφάλαιον τούτων ἁπάντων », είναι κατά τον Χρυσόστομο το γιατί θα έρθει ο Αντίχριστος: « Τίνος ἔνεκεν ὁ Ἀντίχριστος παραγίνεται » 230.
Η πρώτη τοποθέτηση τού ιερού Χρυσοστόμου είναι πως αυτά τα θέματα δεν πρέπει να τα εξετάζουμε αλλά είναι προτιμότερο να τα αφήνουμε στο ακατάληπτο της σοφίας του Θεού. Άλλωστε αυτός που με γενναιότητα στέκεται εδραίος στην πίστη, ακόμη και αν αμέτρητα τα κύματα και οι χειμώνες και οι θύελλες των δυσχερειών πέσουν πάνω του, όχι μόνο δεν παραβλάπτεται στο ελάχιστο αλλά καθίσταται και ισχυρότερος. Αντίθετα, ο ασθενής και αδιάφορος πολλές φορές καταπίπτει και δίχως να τον ενοχλεί κανείς. Ωστόσο, ο Χρυσόστομος, τελικά, λέγει πως αν κάποιος επιμένει να γνωρίσει κάποιο λόγο, θα πρέπει να γνωρίζει πως οι λόγοι της έλευσης του Αντιχρίστου διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι λόγοι που είναι φανεροί μόνο στο Θεό, ο οποίος με διάφορους τρόπους οικονομεί όλες τις σχετικές με εμάς υποθέσεις. Αυτοί είναι και οι περισσότεροι. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν αυτοί που είναι γνωστοί και σε μας231. Αυτοί, είναι:
α) Η πλήθυνση τής ανομίας και ασέβειας τού κόσμου.
Όπως, χαρακτηριστικά, αναφέρει ο Εφραίμ ο Σύρος, την εποχή των εσχάτων η ανθρωπότητα θα κατεργάζεται κάθε λογής κακότητα. Και εξ αιτίας αυτής ακριβώς της ασεβείας ο Θεός θα επιτρέψει την δοκιμασία του Αντιχρίστου, διότι αυτό θα θέλουν οι άνθρωποι, να αποστατήσουν απ’ τον Θεό και να ακολουθήσουν τον πονηρό232. Στην ουσία οι ίδιοι οι άνθρωποι θα ελκύσουν πάνω τους τον πειρασμό. Η επιδημία του Αντιχρίστου θα έλθει ως φυσική συνέπεια της ανθρώπινης αποστασίας. Ο υιός της απωλείας θα έρθει διότι η ανθρωπότητα με τον τρόπο της θα τον έχει προσκαλέσει.
β) Η ανάδειξη τής αρετής τών δικαίων.
Η έλευση τού Αντιχρίστου θα επιτραπεί για να μη μειωθούν τα βραβεία των γενναίων εκείνων Χριστιανών που θα αναδειχθούν νικηφόροι απ’ αυτή την δοκιμασία, χρησιμοποιώντας την ως βατήρα για την ανάβασή τους στον ουρανό. Διότι κατά την ώρα του πειρασμού φαίνεται το ποιόν του καθενός και αναδεικνύεται η αρετή των δικαίων. Εάν ο Αντίχριστος δεν ερχόταν, οι πιστοί Χριστιανοί θα ζημιώνονταν αφού δεν θα είχαν την ευκαιρία να δείξουν την δύναμη της αρετής τους. Δεν μπορεί να χορηγηθεί στέφανος νίκης αν δεν προηγηθεί το αγώνισμα. Πως θα στεφανώσεις κάποιον αν δεν νικήσει πρώτα σε κάποιο αγώνισμα; Και πώς θα είναι δυνατόν να νικήσει κάποιος χωρίς πρώτα να αγωνιστεί;
Εξ άλλου δεν θα ήταν δίκαιο εξ αιτίας της απροσεξίας και της ραθυμίας των άλλων να υστερήσουν όσον αφορά την ανταπόδοση των αμοιβών εκείνοι που αγρυπνούν και νήφουν και είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν την δοκιμασία ώστε να κερδίσουν αναρίθμητους στεφάνους.
Άλλωστε, η δοκιμασία του Αντιχρίστου θα διαρκέσει για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ η βασιλεία των Ουρανών, που θα ακολουθήσει, θα διαρκέσει αιώνια233.
γ) Ο έλεγχος τής μοχθηρίας τών Ιουδαίων.
Ένας άλλος λόγος τής έλευσης του Αντιχρίστου είναι η απόλυτη κατάκριση των Ιουδαίων και ο αποκλεισμός κάθε είδους απολογίας γι’ αυτούς. « Καί τότε ἐλεύσεται εἰς ἔλεγχον τῶν ἀντιθέων Ἰουδαίων », γράφει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός234. Η αποδοχή του ψευτομεσσία Αντιχρίστου απ’ τους Ιουδαίους θα ακυρώσει το κύριο επιχείρημά τους για την απιστία τους απέναντι στο πρόσωπο του πραγματικού Μεσσία, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Το επιχείρημα, δηλαδή, ότι δεν τον αποδέχτηκαν εξ αιτίας δήθεν της αγάπης και της πίστης τους στο Θεό, επειδή τάχα θεώρησαν βλασφημία το ότι απεκάλεσε τον εαυτό του Υιό Θεού235.
Ο ίδιος ο Κύριος ανέφερε πρώτος την μελλοντική πίστη των Ιουδαίων στον Αντίχριστο ως αναντίρρητη απόδειξη της αγνωμοσύνης και μισοθεΐας τους. « Ἑγώ ἦλθον ἐν τῷ ὀνόματί τοῦ Πατρός μου καί οὐκ ἐδέξασθέ με. Ἐάν ἄλλος ἔλθῃ ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ ἐκεῖνον λήψεσθε »236, είπε. Και, πράγματι, αν, όντως, οι Ιουδαίοι είχαν αρνηθεί τον Ιησού Χριστό από αγάπη δήθεν προς το Θεό, όπως ισχυρίζονται, πολύ περισσότερο θα έπρεπε να δυσπιστήσουν απέναντι στον Αντίχριστο. Και αυτό, διότι ο Χριστός ποτέ δεν απεκάλεσε τον εαυτό του Θεό, παρά μόνο ελάχιστες φορές Υιό Θεού. Έλεγε ότι είχε αποσταλεί απ’ τον Πατέρα, και πως έπραττε όσα άρεσαν σε Εκείνον. Απέδιδε κάθε τι σε Αυτόν, λέγοντας ότι απ’ Αυτόν έλαβε την κρίση, και ότι τίποτε δεν μπορούσε να κάνει αφ’ εαυτού, ότι είχε έλθει « ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός Του ». Και όλα αυτά τα έκανε ακριβώς για να αποκόψει κάθε πρόφαση απιστίας και ασέβειας από πλευράς των Ιουδαίων. Και όμως οι Ιουδαίοι δεν τον πίστεψαν αλλά τον σταύρωσαν237.
Αντίθετα, ο Αντίχριστος δεν θα ισχυριστεί τίποτε τέτοιο, ούτε ότι έχει σταλεί από τον Πατέρα, ούτε ότι έχει έλθει στη γη με τη σύμφωνη γνώμη Του. Απεναντίας, αρπάζοντας με τυραννικό τρόπο αυτά που καθόλου δεν του αρμόζουν, απροκάλυπτα, θα ονομάσει του εαυτό του Θεό και θέτοντας τον εαυτό του πάνω από κάθε τι που λατρεύεται ως Θεός, θα επιχειρήσει να καταργήσει κάθε άλλη λατρεία. Θα έλθει, όπως είπε ο ίδιος ο Κύριος « ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ »238. Και, όμως, οι Ιουδαίοι που σταύρωσαν τον Χριστό, επειδή, δήθεν, ονόμασε τον εαυτό του Υιό του Θεού, αυτοί οι ίδιοι θα πιστέψουν στον Αντίχριστο που θα ισχυρίζεται πως είναι Θεός239.
Η επιλογή των Ιουδαίων να προτιμήσουν τον Αντίχριστο από το Χριστό στερείται κάθε δικαιολογίας. Και αυτό γιατί για τον Χριστό είχε προφητευτεί ότι θα είναι Σωτήρ και θα προσκομίσει αγαθά στο ανθρώπινο γένος, ενώ αντίθετα για τον Αντίχριστο έχει προλεχθεί πως θα είναι « υιός της απωλείας » και θα δράσει κατ’ ενέργειαν του Σατανά240. Τη στιγμή μάλιστα που, αντίθετα προς τον Χριστό που όσα κήρυττε ήταν σωστά και δίκαια, ο Αντίχριστος θα έλθει « μηδέν επιττάτων υγιές »241.
Η μόνη δικαιολογία που θα μπορούσαν, ίσως, να προβάλλουν οι Ιουδαίοι είναι τα θαύματα που θα επιτελέσει ο Αντίχριστος με τη δύναμη του Σατανά. Όμως τέτοια έκανε και ο Χριστός και δεν πίστεψαν σ’ αυτόν242. Άλλωστε και οι προφήτες Ηλίας και Ενώχ θα κάνουν θαύματα ως αντιστάθμισμα στις ψευτοθαυματουργίες του Αντιχρίστου, όμως ούτε αυτούς θα πιστέψουν οι Ιουδαίοι. Αναπολόγητοι λοιπόν από κάθε άποψη θα μείνουν οι Ιουδαίοι για την απιστία τους. Και έτσι θα καταδειχθεί για άλλη μια φορά πως είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της αλήθειας και οι πιο πιστοί εργάτες του ψεύδους243.
Αναλύοντας ο ιερός Χρυσόστομος το χωρίο Ιω. 5,43 λέγει πως με αυτό ο Χριστός καταδεικνύει την αχαριστία των Ιουδαίων βασιζόμενος όχι πια στην άρνηση του Χριστού από τους Ιουδαίους αλλά στην αποδοχή του Σατανά από αυτούς. Όπως λέγει χαρακτηριστικά, « καί ἐκ τοῦ ἐναντίου δείκνυσι τήν ἀναισχυντίαν »244.
Την πρώτη φορά η απιστία και η ασέβειά τους εκδηλώθηκαν με την απόρριψη και την σταύρωση του Κυρίου Ιησού, την άρνηση στον Χριστό. Την δεύτερη φορά, στα έσχατα, θα εκδηλωθούν με τον ενστερνισμό του Αντιχρίστου, την κατάφαση στο Σατανά.
Ένα άλλο χωρίο που χρησιμοποιείται ως αγιογραφική βάση για να στηριχθεί η συγκεκριμένη θέση περί του ελέγχου της μοχθηρίας των Ιουδαίων ως αιτίας της έλευσης του Αντιχρίστου είναι το Β΄ Θεσ/νικείς 2, 10-12. Όσον αφορά αυτό το χωρίο θα πρέπει να πούμε πως η διατύπωση του Παύλου σε αυτόν τον στίχο είναι γενική. Μιλά για κατάκριση όσων δεν δέχθηκαν την αλήθεια, δηλαδή τον Χριστό. Ωστόσο, σύμφωνα τουλάχιστον με τους Αγίους Ιωάννη Χρυσόστομο, Θεοδώρητο Κύρου και Ιωάννη τον Δαμασκηνό αυτοί που εννοούνται στους συγκεκριμένους στίχους δεν είναι άλλοι απ’ τους Ιουδαίους245. Έτσι, και αυτό το χωρίο μαζί με το Ιω. 5,43 αποτελούν τη βιβλική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η θεολογική θέση στην οποία αναφερθήκαμε.
Η έλευση του Αντιχρίστου θα αποτελέσει τόν μεγαλύτερο έλεγχο των Ιουδαίων246. Θα τους στερήσει από κάθε δυνατότητα απολογίας247. Διότι ποιάς συγγνώμης θα μπορούσαν να τύχουν αυτοί που δεν δέχθηκαν τον Χριστό αλλά θα δεχθούν τον Αντίχριστο; Οι Ιουδαίοι, πραγματικά θα αποστομωθούν. Το γεγονός της αποδοχής του θηρίου θα τους « ἀπορράψει τό στόμα »248.
Σημειώσεις
220. Δαν, 7,25, « καί δοθήσεται ἐν χειρί αὐτοῦ ἕως καιροῦ καί καιρῶν καί ἥμισυ καιροῦ ».221. Β΄ Θεσσαλονικείς, 2,11, « καί διά τοῦτο πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεός ἐνέργειαν πλάνης εἰς τό πιστεῦσαι αὐτούς τῷ ψεύδει … ».
222. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 528, « « Ἀλλ’ ὅμως οἱ τον Δεσπότην ἐσταυρωκότες … τούτω φανησομένω πιστεύουσι, και ταύτη δεικνύντες , ὡς ἔχθιστοι μέν εἰσί τῆς ἀληθείας , ἐργάται δε τοῦ ψεύδους. Τούτου δη χάριν ἐνδίδωσιν ὁ πάνσοφος ἐπιφανήναι τον ἀλιτήριον.
223. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΖ΄, P.G. 33, 893, « Εἰ μή Θεός ἤθελεν, οὐκ ἄν συνεχώρησεν… συγχωρεῖ δέ ταῦτα », Εφραίμ, Λόγος εις την παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 112, « Κατά συγχώρησιν γάρ Θεοῦ τοῦ ἁγίου … πειρασθῆναι τόν κόσμον… συνεχώρησεν », Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Οὕτω τοιγαροῦν και τοῦτον συγχωρεῖ φανῆναι, την ἐκείνου πονηρίαν γυμνῶν, και την Ἰουδαίων μοχθηρίαν ἐλέγχων », Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, Θ-Ι΄, P.G. 82, 668, « Τό δέ Πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεός ἐνέργειαν πλάνης, ἀντί τοῦ, Συγχωρήσει φανῆναι τήν πλάνην, τέθεικεν, ὥστε δειχθῆναι τῆς πονηρίας τούς ἐραστάς », Ερμηνεία εις τον Δανιήλ, P.G. 83, 1432, « Εἶτα ἐπάγει: Και δοθήσεται ἐν χειρί αὐτοῦ ». Τουτέστι, συγχωρήσει ἡ τοῦ Θεοῦ προμήθεια », και 1433 « Καί διδάσκων τί δήποτε ταῦτα συγχωρεῖ γενέσθαι ὁ τῶν ὅλων Θεός ἐπήγαγεν … », Ιωάννου Δαμασκηνού, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 95, 924, « συγχωρήσει ἀποσταλῆναι ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Ωριγένους, Κατά Κέλσου Β΄, L, Β.Ε.Π.Ε.Σ. 9, σελ. 159, « Ἐκτιθέμενος δέ καί τήν αἰτίαν τοῦ ἐπιτρέπεσθαι τόν ἄνομον ἐπιδημεῖν τῷ βίω φησίν … », Θεοδώρου Μοψουεστίας, Σχόλια εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, P.G. 66, 936 C, « τήν συγχώρησιν δηλονότι ὡς ἔργον τῷ Θεῷ περιῆψεν. Βούλεται γάρ εἰπεῖν ὅτι μή μείναντες ἐπί τῆς ἀληθείας προσέξουσι τῇ πλάνη … » και Αρέθα, Ε.Α., ΛΣΤ΄, σελ. 375, « Διττόν το ἐδόθη. ἤ γαρ τῆς ἀνεκφράστου τοῦ Θεοῦ ἀνοχῆς τοῦτο μόνον ἡμῶν καταλαμβανόντων ὡς γυμνασίας χάριν και δοκιμῆς τῆς προς αὐτόν ἡμῶν διαθέσεως, ανεχομένου τα τοιαῦτα », και σελ. 376, « κατά θείαν ἀνοχήν ὡς ἔφθημεν ».
224. Αυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, Κ΄, ΙΘ΄, σελ. 120.
225. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΖ΄, P.G. 33, 893, και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 144, « Εἰ μη Θεός ἤθελεν, οὐκ ἄν συνεχώρησεν· ἀσφαλίζεταί σε και προλέγει ὁ Ἀπόστολος “ και διά τοῦτο πέμπει αὐτοῖς ἐνέργειαν πλάνης “ - το δε,πέμπει, ἀντί τοῦ συγχωρεῖ γίνεσθαι – οὐχ ἵνα ἀπολογήσωνται, ἀλλ’ “ ἵνα κατακριθῶσι “. διά τι; “ οἱ μη πιστεύσαντες τῆ ἀληθεία “, τουτέστι τῷ ἀληθινῶ Χριστῶ, “ ἀλλ’ εὐδοκήσαντες τῇ ἀδικία “, τουτέστι τῷ Ἀντιχρίστω. Συγχωρεῖ δε ταῦτα ὁ Θεός ἔν τε τοῖς κατά καιρόν διωγμοῖς και τότε, οὐκ ἀδυνατῶν κωλύειν, ἀλλά δι’ υπομονῆς συνήθως στεφανῶν τους οἰκείους ἀθλητάς, παραπλησίως τοῖς ἑαυτοῦ προφήταις και ἀποστόλοις, ἵνα προς ὀλίγον χρόνον καμόντες, την αἰώνιον κληρονομήσωσι τῶν οὐρανῶν βασιλείαν, καθώς Δανιήλ φησί… ».
226. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Εὔδηλον γάρ ὡς οὐκ ἄν ὤφθη μη βουλομένου Θεοῦ. Οὐ μην ἐνέργειαν καλοῦμεν την βούλησιν. Κακῶν γάρ ἀναίτιος ὁ Θεός και κατά τους ἔξω σοφούς ». Σύμφωνα με την Αγία Γραφή τίποτε από όσα συμβαίνουν στη γη δεν συμβαίνει χωρίς τη θέληση του Θεού. Πρβλ. και Μθ. 10,29.
227. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528.
228. Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 527, « Κακῶν γάρ ἀναίτιος ὁ Θεός και κατά τους ἔξω σοφούς. Οὐδέ γάρ τον Κάιν αὐτός ἀνδροφόνον ἀπέφηνεν, ἐπειδή βουληθέντα τον ἀδελφόν ἀνελεῖν οὐκ ἐκώλυσεν. Οὐδέ τοῦ Ἰακώβ τούς παῖδας αὐτός ἀποδόσθαι τόν Ἰωσήφ παρεσκεύασεν, ἐπειδήπερ αὐτῶν οὐκ ἔπαυσεν τήν ἐγχείρησιν. Ἔστι ἀρ΄ εὑρεῖν, κακείνους μέν κακῶς χρησαμένους τῷ αὐθαιρέτω τῇς γνώμης, τόν δε πάνσοφον Δεσπότην διά τῆς ἐκείνων πονηρίας δείξαντα τήν τῶν ὀνείρων ἀλήθειαν. Οὕτω τοιγαροῦν και τοῦτον συγχωρεῖ φανῆναι, την ἐκείνου πονηρίαν γυμνῶν, και την Ἰουδαίων μοχθηρίαν ἐλέγχων ». Πολλοί σκοποί εξυπηρετήθηκαν με την πώληση του Ιωσήφ ως δούλου· η κατάδειξη της αρετής του· η σωτηρία της οικογενείας του από τον λιμό που επήλθε στη συνέχεια· η προτύπωση του Χριστού.
229. Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, Θ-Ι΄, P.G. 82, 668, « Τό δέ πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεός ἐνέργειαν πλάνης, ἀντί τοῦ, Συγχωρήσει φανῆναι τήν πλάνην, τέθεικεν, ὥστε δειχθῆναι τῆς πονηρίας τούς ἐραστάς. Οὐ γάρ αὐτός αὐτήν πέμψει, ἀλλ΄ αὐτός αὐτήν ἀναλώσει τῷ λόγω τοῦ στόματος αὐτοῦ ». Βλ. και Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ’, ΙΖ΄, P.G. 33, 893 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 144-6, « Τό δέ, πέμπει, ἀντί τοῦ συγχωρεῖ γίνεσθαι, οὐχ ἵνα ἀπολογήσωνται, ἀλλ᾿ “ ἵνα κατακριθῶσι “. Διά τι; “ οἱ μή πιστεύσαντες τῇ ἀληθεία “, τουτέστι τῷ ἀληθινῷ Χριστῷ, “ ἀλλ᾿ εὐδοκήσαντες τῇ ἀδικία “, τουτέστι τῷ Ἀντιχρίστω ».
230. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Προς τους σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 508 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 570, «Εἰ δε ζητοίης τίνος ἕνεκεν ταῦτα συνεχωρήθη καί μή τοῖς ἀρρήτοις τῶν οἰκονομιῶν αὐτοῦ λόγοις παραχωροίης, ἀλλά ἐμελέτησας ἀεί πάντα περιεργάζεσθαι, ὁδῶ προβαίνων καί ἄλλα πολλά διαπορήσεις, οἷον, τίνος ἕνεκεν ἀφείθησαν αἱ αἱρέσεις, τίνος ἕνεκεν διάβολος, τίνος ἕνεκεν οἱ δαίμονες, τίνος ἕνεκεν οἱ πονηροί τῶν ἀνθρώπων καί πολλούς ὑποσκελίζοντες . και το δή κεφάλαιον ἁπάντων τούτων, τίνος ἕνεκεν ὁ ἀντίχριστος παραγίνεται, ὁ τοσαύτην ἔχων δύναμιν πρός ἀπάτην...».
231. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Προς τους σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 508 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 570, « Εἰ δε και λόγον τινά ἐπιζητεῖς μαθεῖν, ἄκουε τον ἡμῖν γνώριμον. Εἰσί μεν γαρ και ἕτεροι πολλοί τῶ διαφόρως και ποικίλως τα καθ᾿ ἡμᾶς πάντα οἰκονομοῦντι δῆλοι. ὅν δε ἠμεῖς ἴσμεν οὗτός ἐστι τέως… ».
232. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 112, « Κατά συγχώρησιν γάρ Θεοῦ τοῦ ἁγίου, λαμβάνει ἐξουσίαν τοῦ ἀπατῆσαι τόν κόσμον, διότι ἐπληθύνθη ἡ ἀσέβεια τοῦ κόσμου καί πανταχοῦ παντοῖα δεινά κατεργάζεται. Καί διά τοῦτο ὁ ἄχραντος Δεσπότης πνεύματι πλανήσεως πειρασθῆναι τόν κόσμον διά τήν ἀσέβειαν αὐτῶν συνεχώρησεν, ἐπειδή οὕτως ἤθελον οἱ ἄνθρωποι τοῦ ἀποστῆναι Θεοῦ καί φιλεῖν τόν Πονηρόν ».
233. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία προς τους σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 508 Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4, « Φαμέν ὅτι τά σκάνδαλα ταῦτα ἀφείθη ὑπέρ τοῦ μή ἐλαττωθῆναι τῶν γενναίων τά βραβεῖα, ὅ καί τῷ Ἰώβ διαλεγόμενος ὁ Θεός ἐδήλωσε, λέγων. “ Ἄλλως με οἴει σοι κεχρηματικέναι, ἤ ἵνα ἀναφανῆς δίκαιος ; ”. Καί ὁ Παύλος δέ φησί. “ Δεῖ δέ καί αἱρέσεις εἶναι ἵνα οἱ δόκιμοι φανεροί γένωνται ἐν ὑμῖν “. Σύ δέ ὅταν ἀκούης τό “ Δεῖ δέ αἱρέσεις εἶναι ” μή νομίσης ὅτι κελεύων ἤ νομοθετῶν ταῦτα φησιν. Ἄπαγε. ἀλλά τό μέλλον προαναφωνῶν, καί τό ἐκ τούτου κέρδος τοῖς νήφουσι προμηνύων. Τότε γάρ ὑμῶν τῶν ἀνεξαπατήτων, φησί, σαφέστερον φανεῖται ἡ ἀρετή. Πρός τούτοις καί δι᾿ ἑτέραν αἰτίαν οἱ πονηροί ἀφείθησαν, ὥστε μή προαναρπασθέντας ἀποκλεισθῆναι τῆς ὠφελείας τῆς ἐκ τῆς μεταβολῆς αὐτοῖς γενομένης. Οὔτω κάι Παύλος ἐσώθη, οὔτως ὁ ληστής, οὔτως ἡ πόρνη, οὔτως ὁ τελώνης, οὔτως ἕτεροι πολλοί. Εἰ δέ πρίν ἤ μεταβαλέσθαι ἀνηρπάγησαν ἐντεύθεν, οὐδείς ἄν αὐτῶν ἐσώθη ». Bλ. και Κυρίλλου, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΖ΄, 893 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 144-6, « Συγχωρεῖ δε ταῦτα ὁ Θεός ἔν τέ τοῖς κατά καιρόν διωγμοῖς καί τότε, οὐκ ἀδυνατῶν κωλύειν, ἀλλά δι᾿ ὑπομονῆς συνήθως στεφανῶν τούς οἰκείους ἀθλητάς, παραπλησίως τοῖς ἑαυτοῦ προφήταις καί ἀποστόλοις, ἵνα, πρός ὀλίγον χρόνον καμόντες, τήν αἰώνιον κληρονομήσωσι τῶν οὐρανῶν βασιλείαν, καθῶς Δανιήλ φησί. « Καί ἐν τῷ καιρῷ σωθήσεται ὁ λαός πᾶς ὁ γεγραμμένος ἐν τῇ βίβλω, δῆλον δέ ὅτι τῆς ζωῆς. Καί πολλοί τῶν καθευδόντων ἐν γῆς χώματι ἐξεγερθήσονται. Οὗτοι εἰς ζωήν αἰώνιον, καί οὗτοι εἰς ὁνειδισμόν καί αἰσχύνην αἰώνιον… ».
234. Ιωάννου Δαμασκηνού, « Περί Αντιχρίστου », σελ. 440. Βλέπε και Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 526, « πρότερον ἐπιφανῆναι τόν τοῦ ψεύδους τεχνίτην εἰς ἔλεγχον τῶν τῆς ἀληθείας μή δεξαμένων τό κήρυγμα ». Αξιοσημείωτο είναι πως σύμφωνα με τον Θεοδώρητο ο Θεός θα επιτρέψει να έρθει ο Αντίχριστος ώστε να αποκαλυφθεί η πονηρία του. Βλέπε Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, P.G. 83, 528 C, « Οὕτω τοιγαροῦν και τοῦτον συγχωρεῖ φανῆναι, την ἐκείνου πονηρίαν γυμνῶν, και την Ἰουδαίων μοχθηρίαν ἐλέγχων ».
235. Κατά τον Ιερό Χρυσόστομο οι πραγματικές αιτίες της πνευματικής πτώσης των Ιουδαίων και της απώλειας της Θείας Χάριτος ήταν η απιστία, η υπερηφάνεια, ο φθόνος, η αλαζονεία, η πονηρία και η μισανθρωπία. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ιωάννην, Ομιλία Θ΄, Α΄, P.G. 59, 70-71 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 75-85. Πρβλ. και Ιωάννου Δαμασκηνού, Εις την προς Ρωμαίους, Ε.Π.Ε. 11, σελ. 282, « Δείκνυσιν ἀπό φιλονεικίας καί φιλαρχίας μᾶλλον, ἤ εξ ἀγνοίας πλανωμένους ».
236. Ιω. 5,43.
237. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ιωάννην, Ομιλία ΜΑ΄, Α΄, P.G. 59, 235 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 476, « “ Ἐγώ γάρ ἦλθον “ , φησίν, “ ἐν τῶ ὀνόματι τοῦ Πατρός μου και οὐκ ἐδέξασθέ με. Ἐάν ἄλλος ἔλθη ἐν τῶ ὀνόματι τῶ ἰδίω, ἐκείνον λήψεσθε “ . Ὁρᾶς ὁτι ἄνω και κάτω διά τοῦτο λέγει ἀπεστάλθαι, και παρά τοῦ Πατρός εἰληφέναι την κρίσιν, και οὐδέν δύνασθαι ποιεῖν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ, ἵνα πᾶσαν ἐκκόψη πρόφασιν ἀγνωμοσύνης; » και Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Ὁ μέν γάρ Δεσπότης Χριστός, Θεός ὤν ἀληθινός, καί τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ Ὑιός, Ὑιόν ἀνθρώπου ἑαυτόν καί ἄνθρωπον προσηγόρευσεν , ἀπό τῆς ὁρωμένης φύσεως τάς προσηγορίας τιθείς, ὁλιγάκις Θεοῦ Ὑιόν ὠνόμασεν ἑαυτόν ».
238. Ιω. 5,43. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ιωάννην, Ομιλία ΜΑ΄, Α΄, P.G. 59, 235-236 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 476, « Τίνα δε φησίν ἥξειν ἐν τῶ ὀνόματι τῶ ἰδίω; Τον ἀντίχριστον ἐνταῦθα αἰνίττεται, και ἀναντίρρητον τῆς ἀγνωμοσύνης αὐτῶν τίθησιν ἀπόδειξιν. Εἰ γαρ ὡς ἀγαπῶντες τον Θεόν με διώκετε, πολλῶ μᾶλλον ἐπί τοῦ ἀντιχρίστου τοῦτο γενέσθαι ἔδει. Ἐκείνος γάρ οὐδέν τοιοῦτον ἐρεῖ, οὔτε απεστάλθαι ἀπό τοῦ Πατρός, οὔτε κατά την γνώμην ἤκει την ἐκείνου. ἀλλά τοὐναντίον ἅπαν, τυραννικῶς τά μηδέν αὐτῶ προσήκοντα ἀρπάζων και τον ἐπί πάντων Θεόν ἑαυτόν εἶναι λέγων, καθῶς και Παῦλός φησιν: ᾿ Ἐπί πάντα λεγόμενον Θεόν ἥ σέβασμα, ἀποδεικνύντα ἑαυτόν ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ Θεός ᾿ . Τοῦτο γάρ ἐστίν ἐν τῶ ὀνόματι τῶ ἰδίω ἐλθείν », και Ομιλία προς τους σκανδαλισθέντας, P.G. 52, 508 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4. Βλ. και Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Ὁ δέ παμπόνηρος δαίμων, Θεόν μέγιστον ἑαυτόν ὀνομάσει. Τοῦτο γάρ καί ὁ ἅγιος ἄγγελος τόν προφήτην ἔδειξεν Δανιήλ. Ἐπί θεούς γάρ, ἔφη, τῶν Πατέρων αὑτοῦ οὐ συνήσει, και θεόν Μαζουρίμ ἐπί τόπω ἑαυτοῦ δοξάσει. Τουτέστιν, ἱσχυρόν καί δυνατόν ἑαυτόν προσαγορεύσει θεόν. ἀλλ᾿ ὅμως οἱ τόν Δεσπότην ἐσταυρωκότες, ὡς Ὑιόν θεοῦ ὀνομάσαντα, τούτω φανησομένω πιστεύσουσι, καί ταύτη δεικνύντες, ὡς ἔχθιστοι μέν εἰσί τῆς ἀληθείας, ἐργάται δέ τοῦ ψεύδους. Τούτου δή χάριν ἐνδίδωσιν ὁ πάνσοφος ἐπιφανῆναι τόν ἀλιτήριον », και Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς , Β΄, Θ-Ι΄, P.G. 82, 668, « Ὡς ἀντιθέω γάρ πιστεύσαι τῷ Κυρίω μή βουληθέντες, ἐκείνω πιστεύσουσι. Καίτοι ὁ μέν Κύριος Θεόν ἑαυτόν προφανῶς οὐκ ἐκάλεσε. ὑπό δέ τοῦ Πατρός ἀπεστάλθαι, καί ἐντολήν εἰληφέναι, καί τά ἀρεστά ποιεῖν ἔλεγε τῶ Θεῶ καί Πατρί. Οὗτος δέ τοὐναντίον ἑαυτόν ἀποκαλέσει τῶν ὅλων Θεόν. Ἀλλ᾿ ὄμως οἱ τόν Θεόν ἐσταυρωκότες, ὠς Ὑιόν Θεοῦ ἑαυτόν ὀνομάσαντα, τούτω φανησομένω πιστεύσουσι, καί ταύτη δεικνύντες, ὠς ἔχθιστοι μέν εἰσί τῆς ἀληθείας, ἐργάται δέ τοῦ ψεύδους ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία την ίδια άποψη συναντήσαμε και στον κατά Ιουδαίων λόγο του Ιωάννου του Καντακουζηνού. Βλ. Καντακουζηνού Ιωάννου, Κατά Ιουδαίων, Λόγος Η΄, σελ. 212. Βλ. και Γεωργίου Φραντζή, Χρονικόν Μέγα, Β΄, ΙΒ΄, P.G. 156, 776-777, « Θεόν ἑαυτόν καί Χριστόν ὀνομάζοντα ».
239. Βλ. Aμβροσίου Μεδιολάνων, Οn the Holy Spirit, Book 3, XIII, Ambrose, selected works and letters, CCEL, σελ. 111-2 “ but Antichrist will come in his own name ”. Βλέπε και Ιλαρίου, De trinitate, IX, Hilary of Poitiers, John of Damascus, CCEL, Edinburg, 1898, σελ. 162-3.
240. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70, « Καίτοι περί μέν τούτου πολλά προερρήθη ὅτι ὁ ἄνομος, ὅτι ὁ ὑιός τῆς ἀπωλείας, ὅτι παρουσία αὐτοῦ κατ᾿ ἐνέργειαν τοῦ Σατανᾶ. Περί δε ἐκείνου τά ἐναντία, ὅτι Σωτήρ, ὅτι μύρια ἀγαθά κομίζει ».
241. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70, « Ὅταν γάρ ἔλθη ἐκεῖνος και οὐδέν ἐπιτάττων ὑγιές, ἀλλά πάντα παράνομα, ἀπό σημείων μόνων ψευδῶν πιστεύηται, απορράψει το στόμα αὐτοῖς ».
242. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70, « Ἀλλά σημεῖα εἴδομεν, φησίν. Ἀλλά και ἐπί τοῦ Χριστοῦ γέγονε πολλά και μεγάλα. Οὑκοῦν πολλῶ μᾶλλον αὑτῶ πιστεῦσαι ἐχρῆν ».
243. Οι Πατέρες κατακεραυνώνουν τους Ιουδαίους, δηλαδή τους οπαδούς της Ιουδαϊκής θρησκείας. Ο όρος « Ιουδαίος », συνήθως, δηλώνει την θρησκεία και όχι το έθνος. Για την στάση του Ιερού Χρυσοστόμου απέναντι στους Ιουδαίους βλ. και Κολοβοπούλου Μαρίνας, Οι Ιουδαίοι στις επιστολές του Παύλου και στα έργα του Ιερού Χρυσοστόμου, Πρακτικά Διεθνούς επιστημονικού Συνεδρίου, Από τον Απόστολο Παύλο στον Ιερό Χρυσόστομο, ΙΓ΄ Παύλεια, Βέροια, 2007, σελ. 170-1, « Ο Ιερός Χρυσόστομος χρησιμοποίησε τα βασικά χαρακτηριστικά της ρητορικής τέχνης της εποχής, την επιθετικότητα στο λόγο, την χρήση εικόνων, την υπερβολή… Υπάρχουν άλλωστε περιπτώσεις όπου ο Χρυσόστομος αναφέρεται με σεβασμό προς τους Ιουδαίους, τους χαρακτηρίζει ως συμμάχους που τον υποστήριξαν την ώρα που οι Χριστιανοί αντίπαλοί του συνομωτούσαν εναντίον του προκειμένου να τον εκθρονήσουν από την Κωνσταντινούπολη, ενώ αλλού σημειώνει την πιστότητά τους προς την παράδοσή τους κάτι που δεν έδειχναν να κάνουν οι Χριστιανοί… Οι Ιουδαίοι αξιολογούνται, όπως ο σύνολος κόσμος, σύμφωνα με τη γενικώτερη στάση τους έναντι του λόγου του Θεού ».
244. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία ΜΑ΄ εις το κατά Ιωάννην, Α΄, P.G. 59, 236 και Ε.Π.Ε. 13, σελ. 478.
245. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 70-72, και Ομιλία προς τους σκανδαλισθέντας, Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572, Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς P.G. 83, 668 ΑΒ, Ερμηνεία εις τον Δανιήλ, P.G. 83, 1433 Β, Ιωάννου Δαμασκηνού, Περί Αντιχρίστου, σελ. 440, « ” Καί ὁ ἀπόστολος. « Ἀνθ᾿ ὧν τήν ἀγάπην … εὐδοκήσαντες ἐν τῇ ἀδικία ”. Οἱ οὖν Ἰουδαίοι Υἱόν Θεοῦ ὄντα τόν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν καί Θεόν οὐκ ἐδέξαντο, τόν δέ πλάνον, Θεόν ἑαυτόν λέγοντα, δέξονται ».
246. Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Αιρετικής κακομυθίας επιτομή, Ε΄, ΚΓ΄, P.G. 83, 528, « Ἐπειδή γάρ Ἰουδαίοι, τοῦ Θεοῦ δῆθεν ὑπερμαχοῦντες, ὡς ἀντίθεον τῷ σταυρῷ τόν Δεσπότη προσήλωσαν, μέγιστος αὐτῶν ἔλεγχος γενήσεται τοῦ Ἀντιχρίστου ἡ παρουσία… ».
247. Βλ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Β΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε. 23, σελ. 72, « Ἵνα κριθῶσιν ᾿. Οὐκ εἴπεν, ἵνα κολασθῶσι ᾿ , και γάρ και χωρίς τούτου ἔμελλον κολάζεσθαι, ἀλλ᾿ ἵνα κριθῶσι ᾿, τουτέστι, κατακριθῶσιν ἐπί τοῦ δικαστηρίου του φοβεροῦ, εἰς το εἶναι αὐτούς ἀναπολογήτους ».
248. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Δ΄, Α΄, P.G. 62, 487 και Ε.Π.Ε.23, σελ. 70, « Ὅταν γάρ ἔλθη ἐκεῖνος και οὐδέν ἐπιτάττων ὑγιές, ἀλλά πάντα παράνομα, ἀπό σημείων μόνων ψευδῶν πιστεύηται, απορράψει το στόμα αὐτοῖς », Ομιλία προς σκανδαλισθέντας, ΙΒ΄, P.G. 52, 509 και Ε.Π.Ε. 33, σελ. 572-4, « Και ἑτέραν φησίν αἰτίαν ὁ Παύλος. Ποίαν δή ταύτην; Τό πᾶσαν καί ἐντεῦθεν ἀποκλεισθῆναι τήν ἀπολογίαν. Ποίαν γάρ ἄν σχοῖεν συγγνώμην, τόν Χριστόν μή δεξάμενοι, οἱ μέλλοντες ἐκείνω πιστεύειν; Διό, φησίν, « ἵνα κριθῶσιν πάντες οἱ μή πιστεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ », Θεοδωρήτου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, P.G. 83, 668, « Ἰουδαίοις τοίνυν μάλιστα πρόφασις συγγνώμης οὐδεμία καταλειφθήσεται ». Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει ξανά να τονίσουμε πως αυτή η σκληρή στάση των Πατέρων δεν έχει καμία σχέση με εθνικισμό ή οποιουδήποτε είδους άλλο φανατισμό. Αυτό θα γίνει σαφέστερο σε άλλα σημεία της εργασίας και κυρίως στην ενότητα σχετικά με την επιστροφή του Ισραήλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου