ΤΟ "ΚΑΚΟ ΣΤΟΝ ΘΕΟ" (7)

 Συνέχεια από: Τρίτη 21 Ιουνίου 2022

ΤΟ ΚΑΚΟ ΣΤΟΝ ΘΕΟ 

Του Antonio Stevenazzi.

         

O PAREYSON και το ΚΑΚΟ!

         

Ενάντια σε μία πυκνή παράδοση η οποία ξεκινά απο τον Πλωτίνο και τον Αυγουστίνο σύμφωνα με την οποία το κακό υπολογίζεται σαν Privatio boni (έλλειψη αγαθού), ο Pareyson, δηλώνει καθαρά ότι το κακό αντιθέτως είναι απόλυτη αρνητικότης, μία θετική απόρριψη τού αγαθού, "το κακό δέν είναι απουσία τού Είναι, έλλειψη τού αγαθού, έλλειψη πραγματικότητος, αλλά είναι πραγματικότης, και ακριβέστερα είναι μία θετική πραγματικότης στην αρνητικότητά της. Αποτελείται απο μία θετική ενέργεια αρνήσεως: απο μία πρόθεση συνειδητή ανατροπής και επαναστάσεως, αποκρούσεως και αποδοκιμασίας απέναντι σε μία προηγούμενη θετικότητα, απο μία αρνητική δύναμη ή οποία δέν περιορίζεται σε μία αρνητική και αναφορική ενέργεια αλλά η οποία θεμελιώνοντας θετικά μία αρνητικότητα, είναι μία πράξη αρνητική και καταστροφική. Το κακό λοιπόν λαμβάνεται στην πιό δυνατή του σημασία τής επαναστάσεως και της καταστροφής". Επομένως είναι μία πράξη τής ελευθερίας τού ανθρώπου η οποία φανερώνεται σαν επανάσταση και ανταρσία στο απόλυτο Είναι, στην καταγωγική θετικότητα, στον Θεό. Έτσι η θετικότης τού κακού και η σπείρα τού κακού μαρτυρούνται μ'έναν τρόπο τόσο ριζικό και αβυσσαλέο ώστε για τον Pareyson το κακό, παρότι είναι προϊόν τής ανθρώπινης ελευθερίας, παρ'όλα αυτά δέν βρίσκει σ'αυτή το κατάλληλο θεμέλιο τής δυνατότητός της! Η επιβεβαίωση αυτού ανιχνεύεται στην διήγηση τής πτώσεως τού ανθρώπου η οποία βρίσκεται στο βιβλίο τής Γενέσεως, το οποίο υψώνει ο Pareyson σε αντικείμενο τής ερμηνευτικής του!

          Και εδώ αποκαλύπτεται η άλλη πλευρά τής ενοχής, εκείνη η σκοτεινή και απύθμενη, η ανήσυχη και αληθινά αβυσσαλέα: το υπερπροσωπικό τής αμαρτίας η ομαδικότητα της ενοχής, το γεγονός δηλαδή ότι πάνω σε ολόκληρη την ανθρωπότητα βαραίνει μία καταγωγική αμαρτία λόγω της οποίας όλοι οι άνθρωποι είναι αμαρτωλοί και αλληλέγγυοι στην κοινή τους αμαρτία ! "Αυτή η ευθύνη τών αμαρτημάτων τα οποία δέν είναι απευθείας και προσωπικά διαπραγμένα, αποτελεί εκείνο το οποίο μπορούμε να ονομάσουμε το προϋπάρχον ή οντολογικό κακό, προηγούμενο και καταγωγικό, το οποίο διαφεύγει εντελώς απο την ηθική σφαίρα και το οποίο βρίσκει έκφραση όχι μόνον στην βιβλική θέση τού προπατορικού αμαρτήματος αλλά και στην ελληνική, τής τραγικής αμαρτίας".

          Βεβαίως για μία φιλοσοφία τού Είναι μεταφυσικό-κλασσικής σφραγίδος, οι κατηγορίες σαν "οντολογικό" και "πρωτογενές"-εφαρμοσμένες στο κακό, εγείρουν απορίες, αν όχι ένα αληθινό σκάνδαλο, λόγω του κινδύνου να εισαχθεί ο δυαλισμός!

          Έτσι λοιπόν ο Possenti, για τον οποίο η επίμονη απόρριψη τού Pareyson να υπολογίσει το κακό σαν έλλειψη, για να καθορισθεί σαν απόλυτη και θετική άρνηση, φέρει τον κίνδυνο να γίνει ουσιώδες και αιώνιο και παρατηρεί ότι σύμφωνα με την γλώσσα τής οντολογίας "η αντίθεση ανάμεσα στο καλό και στο κακό δέν είναι ούτε εκείνη τής σχέσεως, ούτε τής αντιθέσεως, ούτε τής αντιφάσεως, αλλά τής κτήσεως και ελλείψεως. Εάν το κακό είναι έλλειψις τού αγαθού δέν δίδεται μία αρχή τού κακού, αλλά μόνον μία αιτία τής ελλείψεως. Μ'αυτή την τελευταία κατηγορία εκφράζεται και το οντολογικό προγενέστερο τού πράγματος απέναντι στο οποίο ομολογείται κάποια μορφή ελλείψεως δηλαδή ότι το κακό δέν είναι καταγωγικό.

          Αυτή η θεωρία η οποία απορρέει απο την έμπνευση τής ταυτότητος τού Είναι και τής αξίας δηλώνει ότι το κακό συνίσταται στην έλλειψη κάποιου πράγματος που δέν υπάρχει ενώ θα έπρεπε να είναι (έλλειψη). Οι διάφορες τάξεις τού κακού αντιστοιχούν στο αγαθό που λείπει. Το ηθικό κακό είναι η έλλειψη τού ηθικού καλού, το φυσικό κακό (πνευματικό ή υλικό) είναι η έλλειψη εκείνης  τής φυσικής αξίας η οποία θα έπρεπε να υπάρχει (η ανικανοποίητη ανάγκη τής ποσότητος, τής ποιότητος, μίας σχέσεως κ.τ.λ.) Το κακό λοιπόν δέν υφίσταται καθαυτό, δέν είναι ένα πράγμα ή μία ουσία, αλλά προστίθεται σαν μία πληγή στο πράγμα, η οποία τοιουτοτρόπως μένει χωρίς κάποιο αγαθό, μειούμενη στο Είναι της : το κακό είναι η σκιά ενός αγαθού.

          Οπωσδήποτε ένα παρόμοιο δόγμα, το οποίο ανεδύθη σε εθνικό περιβάλλον (Στοά και Νεοπλατωνισμός), ανεπτύχθη και εμβάθυνε στην συνέχεια απο τους Χριστιανούς στοχαστές κάτω απο την καθοδήγηση τής αποκαλύψεως (ιδιαιτέρως διά του Αυγουστίνου και του Ακινάτη) και αφού έγινε κοινό κτήμα τής σχολαστικής συμφωνούσε όχι μόνον με την βιβλική θέση τής αγαθότητος τής δημιουργίας, καθότι απέκλειε κάθε μορφή μεταφυσικού δυαλισμού, αλλά ταυτοχρόνως εναρμονιζόταν με την βιβλική θέση τής αγαθότητος τού Θεού Δημιουργού και με την βιβλική αφήγηση τής πτώσεως και τής ακόλουθης Θεολογικής θέσεως τού προπατορικού αμαρτήματος. Καθότι μία τέτοια έλλειψη στην δημιουργία θα έβρισκε την καταγωγή της σε μία αυτοδιαστροφή εκ μέρους της πεπερασμένης θελήσεως τού πνεύματος (τού ανθρώπου ή κάποιου ανώτερου απο αυτόν όντος), και θα αποκλειόταν κάθε μορφή μονισμού η οποία θα επανέφερε την καταγωγή τού κακού στον ίδιο τον Θεό και ταυτοχρόνως θα οδηγούσε το κακό στην ιστορική απόφαση μίας κτιστής ελευθερίας! Με συνέπεια να δίδεται στην δημιουργία εμμέσως μόνον η δυνατότης τού κακού αλλά όχι το κακό, σαν ένας κίνδυνος της κτιστής ελευθερίας και όχι μόνον το Είναι αλλά ούτε το ίδιο το πεπερασμένο και ο περιορισμός που χαρακτηρίζουν την  δημιουργία σαν πεπερασμένη οντότητα, θα ταυτίζοντο με το κακό.

          Αυτό το δόγμα είναι οπωσδήποτε σημαντικό, αλλά παρ'όλα αυτά ο καθορισμός τού κακού με όρους καθαρά οντολογικούς σαν έλλειψη ενός αναγκαίου αγαθού (Privatio boni debiti) δέν φαίνεται να δικαιολογεί την ενεργητική δύναμη τής φθοράς και τής καταστροφής με την οποία παρουσιάζεται το κακό τόσο το φυσικό όσο και το ηθικό. Η απουσία αγαθού, η έλλειψη ή ο  πολύ μικρός βαθμός τής συμμετοχής στο αγαθό δέν συλλαμβάνουν την ένταση τής αντιπαραθέσεως στο αγαθό, που καθιστά το κακό αυτό που είναι! Μπορούμε ίσως να μειώσουμε σε ένα απλό μή-όν τα βάσανα που μαστίζουν και τυραννούν την ανθρωπότητα; Και η ωμότης ο καταστρεπτικός θυμός, ο κυνισμός, η απόρριψη, το μίσος, πώς μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα "τίποτα;" Τα κακά είναι πάντοτε πιό πραγματικά απο τα αγαθά, έλεγε στον καιρό του ο Bossuet!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.