Ι. Μ. Γλυφάδας - Λόγος του π. Νικολάου Λουδοβίκου 5-3-2023

Ι. Μ. Γλυφάδας - Λόγος του π. Νικολάου Λουδοβίκου «Η σημασία της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου για μια σύγχρονη ανθρωπολογία» 5-3-2023

(79) Ι. Μ. Γλυφάδας - Λόγος του π. Νικολάου Λουδοβίκου 5-3-2023 - YouTube

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ. ΟΠΟΥ ΕΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ. ΒΛΕΠΩ ΤΟΝ ΘΕΟ. Ο ΠΑΥΛΟΣ ΓΝΩΡΙΣΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ. ΕΜΕΙΣ ΤΟΝ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΠΑΝΤΟΥ.

Εάν τοποθετήσουμε την διαφορά των προσώπων στις σχέσεις, πρέπει νά’χουμε υπ’όψιν πως ο όρος σχέση δεν έχει το ίδιο νόημα που έχει για τα πεπερασμένα πράγματα. Ο Αυγουστίνος προσπαθεί να το ξεκαθαρίσει, αποδεικνύοντας πως σ’αυτήν την περίπτωση οι σχέσεις δεν είναι ούτε ουσία, ούτε συμβεβηκότητα. Δεν είναι ουσιώδεις, διότι όλα όσα είναι ουσιώδη στον Θεό (δηλ. ανήκουν στην ουσία) είναι της ουσίας, δηλ. όλα εκτός από τις σχέσεις, ισχύουν και για τα τρία πρόσωπα και για το καθένα χωρίς καμμία προσοχή πρός τα άλλα, ενώ αυτό δεν είναι δυνατόν να ειπωθεί για τα ονόματα των Θείων προσώπων

Η σχέση ανάμεσα στο «Εγώ είμαι» του Θεού και την πολλαπλότητα των πεπερασμένων όντων είναι η analogia entis, η πιο πρωτογενής αναλογία. Μόνο επειδή κάθε πεπερασμένο όν έχει το αρχέτυπό του στο «Εγώ είμαι», έχει κάθε πράγμα μία κοινή σημασία.

 Ο Αυγουστίνος επινοεί την κατηγορία της σχέσης για να εξασφαλίσει την εσωτερική ζωή της Τριάδος. Η Σχέση αντισταθμίζει το απόλυτο της ουσίας με το σχετικό, το οποίο δείχνεται ήδη με τα ίδια τα ονόματα, δηλαδή του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Ξεκινά λοιπόν την έρευνά του τονίζοντας πως στη συνηθισμένη του χρήση ο όρος persona είναι απόλυτος, δεν είναι σχετικός. Παραπέμπει περισσότερο στην ουσία παρά στη σχέση. Persona ορίζει ένα ανθρώπινο άτομο στην μοναδικότητά του και στην μοναξιά του. Δεν είναι ο πλέον κατάλληλος όρος για να χαρακτηρίσει την Τριάδα. Διότι κατά τον Αυγουστίνο τα ονόματα της Αγίας Τριάδος που μας αποκαλύφθηκαν είναι σχετικά! Πατήρ και Υιός φανερώνουν αμέσως μια αμοιβαιότητα: δεν υπάρχει Πατήρ χωρίς Υιό και αντίστροφα, παρότι το Πνεύμα δεν φανερώνει την σχέση με τόση καθαρότητα, όσο το άλλο όνομα του τρίτου προσώπου, της Αγίας Τριάδος, αυτού του «δώρου».

Έτσι το πρόσωπο του Πατρός π.χ. είναι κατά τον Αυγουστίνο η ίδια η ουσία του Πατρός αλλά η ουσία του Πατρός είναι ο ίδιος ο Πατήρ όχι επειδή είναι «Πατήρ» αλλά επειδή «είναι». Το πρόσωπο τού Πατρός λοιπόν δεν είναι παρά ο ίδιος ο Πατήρ. Δεν έχει μεγάλη εμπιστοσύνη λοιπόν στον όρο πρόσωπο. Επειδή σημαίνει «ατομική ουσία» και επειδή δεν μεταφέρεται εύκολα στην σχεσιακή πραγματικότητα της Αγίας Τριάδος.

Κάποια στιγμή βεβαίως δια χειρός Θωμά Ακινάτη, το πρόσωπο θα συνδυαστεί τόσο καλά με την σχέση που θα μπορεί και να αντικαθιστά το ένα το άλλο στην κοινή τους έννοια. Ο Ακινάτης θα δηλώσει ευθαρσώς πως το πρόσωπο στον θεό δεν είναι «σχετικό» αλλά είναι μια πραγματική και αυτόνομη σχέση. Ο όρος πρόσωπο ορίζει την σχέση «όχι όμως με τον τρόπο της σχέσης, αλλά με τον τρόπο της ουσίας» (Summa Theol. I, q.29, a.4, ad.1).

Δεν θα μπορούσε όμως το πρόσωπο ακόμη και στον άνθρωπο να είναι ουσιωδώς σχεσιακό ακόμη και αν είναι ποιοτικώς διαφορετικό από τις σχέσεις που υπάρχουν στον θεό;

Μ’ αυτό το ερώτημα ο Αυγουστίνος διαστέλλει τα όρια του ανθρωπίνου πνεύματος. Όσα χάνει από την «οικονομία» τα κερδίζει στην ανακάλυψη της εσωτερικότητος.Πριν από τον Αυγουστίνο οι αναλογίες που χρησιμοποιούντο για να γίνουν κατανοητά η Γένηση του Υιού και η Εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος αποτελούσαν μέρος της κοσμικής εμπειρίας. Το φως με την λάμψη του και η ακτίνα, η φωτιά με την φλόγα και την θερμότητα, το δένδρο με τις ρίζες και το φρούτο. Αυτό το κοσμολογικό μοντέλο αντικαθιστά ο Αυγουστίνος με το ανθρωπολογικό. Για την κατανόηση της θείας ζωής ο Αυγουστίνος προτιμά την εσωτερική ζωή τού ανθρώπου. Προτιμά να σκύψει και να κοιτάξει μέσα στα βάθη του ανθρωπίνου πνεύματος και εδώ να βρει την εικόνα της τριάδος.

Με τον Αυγουστίνο λοιπόν εμφανίζεται στην Ιστορία μια καινούργια έννοια τού ανθρώπου. Αυτή η ανθρωπολογική στροφή συνδυάζεται με την ανάλυση τής συνειδήσεως στο De Trinitate και με την θεολογική στροφή που αντιπροσωπεύει αυτό το βιβλίο. Όταν μετά από αιώνες, αυτή η έννοια θα ανθίσει στο καρτεσιανό cogito, όταν δηλαδή πρόσωπο θα σημάνει πλέον αυτοσυνειδησία, η κληρονομιά του Αυγουστίνου θάχει προκαλέσει τα πιο εκπληκτικά αποτελέσματα. Ερευνώντας μέσα στην δομή της ψυχής την εικόνα της Αγίας Τριάδος, δεν θεμελίωσε μόνον το θεολογικό δόγμα της σχέσης και εκείνο του Λόγου, δεν πρόσφερε στον Μυστικισμό τους τρόπους έκφρασης με τους οποίους μπορούσε να εκφράσει τις εμπειρίες του, αλλά απεκάλυψε μια εσωτερικότητα η οποία από τον Καρτέσιο στον Πασκάλ, από τον Κίρκεγκαρντ στον Χούσσερλ θα προσπαθεί, ακολουθώντας τον δάσκαλό της, να αποκαλυφθεί με την σειρά της!

ΑΥΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ, ΑΚΙΝΑΤΗΣ, ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ....Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΠΟΤΗΡΙΟΥ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΗΔΗ ΑΠΟΔΕΚΤΗ.ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΙΜΟΥΜΕ ΟΙ ΑΤΙΜΟΙ. ΜΠΡΑΒΟ ΜΑΣ.