ENRICO BERTI-ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (2)

 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ

Συνέχεια απο :  Παρασκευή  26 Μαίου 2023

Βιβλία Α, α, Β, - Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

Τί εννοούμε λοιπόν γιά τά τρία πρώτα βιβλία; Εδώ παρουσιάζεται ένα άλλο πρόβλημα πού είναι τών αριθμών ή τής αριθμήσεως. Έχουμε δύο βιβλία Αλφα, δηλ. δύο πρώτα βιβλία, ενώ εκείνο πού έρχεται αμέσως μετά, τό οποίο θά έπρεπε να είναι τό τρίτο, έχει σάν αριθμό του τό Β. Δηλ. είναι αριθμημένο σάν δεύτερο. Αυτό σημαίνει εν ολίγοις πώς αρχικώς, τουλάχιστον στήν έκδοση τού Ανδρόνικου, υπήρξε μόνο ένα βιβλίο Α. Ποιό; Είναι δύσκολο να αποφασισθεί. Οι εκδότες συνήθως γιά νά τά διακρίνουν τά ονομάζουν Α μεγάλο και α μικρό, διότι τό ένα είναι μεγαλύτερο από τό άλλο.

Τί περιέχουν αυτά τα βιβλία; Τί διαφορές παρουσιάζουν το ένα συγκρινόμενο με το άλλο; Κατ’αρχάς υπάρχουν αμφιβολίες ως πρός το άν είναι αυθεντικά βιβλία τού Αριστοτέλη καί τά δύο. Καί υπάρχει μία τέτοια νύξη στό πιό αρχαίο χειρόγραφο. Τά χειρόγραφα τού Αριστοτέλη δέν είναι τόσο αρχαία όσο περιμέναμε. Τό πιό αρχαίο γράφτηκε στό Βυζάντιο ανάμεσα στόν ένατο καί τόν δέκατο αιώνα καί μεταφέρθηκε στήν Ιταλία τήν εποχή τής Συνόδου τής Φλωρεντίας. Στά 1439, όταν υπήρξε γιά λίγο η ένωση τής καθολικής εκκλησίας μέ τήν Ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, στήν Σύνοδο έλαβαν μέρος πολλοί θεολόγοι, φιλόσοφοι, καρδινάλιοι, επίσκοποι, προσωπικότητες σημαντικές τής Ελληνικής εκκλησίας. Αυτοί ερχόμενοι στήν Ιταλία μετέφεραν μαζί τους πολλά χειρόγραφα, ανάμεσα στά οποία τά έργα τού Αριστοτέλη. Ένας από τούς πλέον διάσημους υπήρξε ο καρδινάλιος Βησσαρίων ο οποίος άφησε, μέ τό θάνατό του, όλα του τά έργα στή Βενετία, στήν Βιβλιοθήκη τού San Marco, στήν βιβλιοθήκη Marciana, όπου ακόμη μέχρι σήμερα μπορούν νά βρεθούν τά χειρόγραφα, πού άφησε ο Βησσαρίων.

Τό χειρόγραφο γιά τό οποίο μιλάμε, πού είναι τό αρχαιότερο όλων, ταξίδεψε γρήγορα μέχρι τήν Φλωρεντία όπου καί παρέμεινε. Όταν η Φλωρεντία πέρασε στήν κατοχή των Μεδίκων, οι οποίοι έγιναν στή συνέχεια μεγάλοι Δούκες μία από τίς γυναίκες τού οίκου τών Μεδίκων παντρεύτηκε τόν Βασιληά τής Γαλλίας, Ερρίκο τόν 4ο, πρώτα βασιληά τής Ναβάρα καί στήν συνέχεια βασιληά τής Γαλλίας. Ο οποίος είπε : «Τό Παρίσι αξίζει στά αλήθεια μιά λειτουργία», δηλ. μετεστράφη στόν καθολικισμό γιά νά γίνη βασιληάς τής Γαλλίας. Η Μαρία τών Μεδίκων λοιπόν ανάμεσα στά πολλά πράγματα πού μετέφερε μαζί της σάν προίκα στό Παρίσι, ήταν καί τό χειρόγραφο τού Αριστοτέλη, τό οποίο βρίσκεται τελικώς σήμερα στήν Εθνική Βιβλιοθήκη τού Παρισιού με το όνομα Pariginus Regius, δηλ. παρισινός κώδικας, Ιδιοκτησίας του Βασιλέως, που ήταν τότε ο Ερρίκος ο 4ος. Στον κώδικα Pariginus Regius – εάν πάμε στο Παρίσι, στην Εθνική Βιβλιοθήκη, μπορούμε να ζητήσουμε να το δούμε, είναι πανέμορφο, και είναι ακριβώς το αρχαιότερο χειρόγραφο του Αριστοτέλη- όπου υπάρχει η Μεταφυσική και υπάρχει κατ’αρχάς το βιβλίο Άλφα μεγάλο και στην δεύτερη θέση υπάρχει το άλφα μικρό, αλλά στη μέση ανάμεσα στο τέλος του πρώτου βιβλίου και στην αρχή του δεύτερου, στο περιθώριο της σελίδος, υπάρχει ένα σχόλιο.

Τι είναι ένα σχόλιο; Είναι μια σημείωση από αυτόν που μετέγραψε το έργο του Αριστοτέλη στο χειρόγραφο, και σ’αυτό το σχόλιο λέγεται πάνω – κάτω το εξής : «αυτό το βιβλίο, σύμφωνα με μερικούς, γράφτηκε από τον "Pasicle" της Ρόδου, ο οποίος ήταν ανηψιός του Εύδημου. Ο Εύδημος ήταν ένας μαθητής του Αριστοτέλη -υπάρχει μια Ηθική Νικομάχεια αφιερωμένη στον γιό του Νικόμαχο, και μια Ηθική Ευδήμεια- και ονομάζεται έτσι επειδή κατά πάσαν πιθανότητα εξεδόθη από τον Εύδημο, άμεσο μαθητή του Αριστοτέλη, Ο Εύδημος είχε έναν ανηψιό ο οποίος ονομαζόταν "Pasicle", ο οποίος καταγόταν και αυτός από την Ρόδο.

Στο σχόλιο λοιπόν τώρα είναι γραμμένο : «αυτό το βιβλίο, σύμφωνα με μερικούς, -ας προσέξουμε, δεν είναι η σκέψη αυτού που γράφει, αλλά είναι μια πληροφορία που μας μεταφέρει- σύμφωνα με μερικούς πως είναι του "Pasicle" της Ρόδου!» δηλ. δέν είναι του Αριστοτέλη. Νά λοιπόν που η αμφιβολία για τη γνησιότητα του ενός απο τα δύο βιβλία άλφα, υπάρχει ήδη απο το πρώτο χειρόγραφο. Μόνο που το σχόλιο είναι τοποθετημένο σε τέτοια θέση, ακριβώς στη μέση ανάμεσα στο τέλος του πρώτου βιβλίου και στην αρχή του δευτέρου, ώστε δέν γίνεται κατανοητό σε ποιό απο τα δύο βιβλία αναφέρεται: για αυτό και μερικοί ισχυρίσθηκαν πώς αναφέρεται στο δέυτερο βιβλίο και συμπέραναν πώς το δεύτερο δέν είναι αυθεντικό. Άλλοι όμως συμπέραναν ακριβώς το αντίθετο, πώς δηλ. το πρώτο βιβλίο δέν είναι αυθεντικό.

Παρότι λοιπόν όλα αυτά είναι ανοιχτά, πιστεύω-σε συμφωνία με τους περισσότερους συγχρόνους μας μελετητές- πώς πρέπει να θεωρήσουμε αυθεντικά και τα δύο βιβλία. Πώς δηλ. ανήκουν και τα δύο στον Αριστοτέλη, μόνο που δέν θα έπρεπε να βρίσκονται μαζί. Διότι και τα δύο βιβλία είναι εισαγωγικά. Έκανα πολλές έρευνες για το θέμα αυτό, μίλησα και με τη σχολή του Moraux, η οποία ήταν έμπειρη στην παλαιογραφία, και σχημάτισα τελικώς την γνώμη πώς και τα δυό βιβλία είναι εισαγωγές σε δύο διαφορετικές εκδόσεις της μεταφυσικής. Η μία άρχιζε με το άλφα μικρό, η πιό αρχαία, και ακολουθούσαν μερικά άλλα βιβλία, κατά την γνώμη μου ξανά το λάμδα και ίσως το νι, που είναι το τελευταίο δηλαδή το δέκατοτέταρτο. Ενώ το άλφα μεγάλο ήταν εισαγωγή σε μια άλλη έκδοση της μεταφυσικής η οποία περιείχε όλα τα υπόλοιπα βιβλία.

Είναι λοιπόν δύο εισαγωγές στο έργο και μάλιστα ακόμη και το βήτα κατά κάποιο τρόπο είναι και αυτό εισαγωγή. Διότι σε αυτό το βιβλίο ο Αριστοτέλης εκθέτει, παρουσιάζει, προετοιμάζει την επιστήμη η οποία αποτελεί το αντικείμενο αυτού του έργου.

Η έκθεση του περιεχομένου ξεκινά με το βιβλίο γάμμα, που είναι το τέταρτο της σειράς απο τη συλλογή που διαθέτουμε.

Αμέθυστος.