HEIDEGGER (10)

  Συνέχεια από: Παρασκευή 26 Μαίου 2023

HEIDEGGER 

Tού ENRICO BERTI.

         

3. Η ερμηνεία τής μεταφυσικής σαν "οντο-Θεολογία" (συνέχεια).

          

Στην οντο-Θεολογική δομή τής μεταφυσικής ο Χάϊντεγκερ επιστρέφει στο χειμερινό εξάμηνο 1929-1930 με τα μαθήματα στις "Βασικές έννοιες τής μεταφυσικής", τα οποία παρέδωσε στο Φράϊμπουργκ, όταν διαδέχθηκε τον Χούσσερλ. Εδώ παραδίδοντας την διπλή σημασία τού όρου Φύσις, το πλαίσιο δηλαδή τών φυσικών όντων και την ουσία των πραγμάτων, δηλώνει ότι σ'αυτό αντιστοιχεί η διπλή σημασία τής μεταφυσικής στον Αριστοτέλη, δηλαδή η έρευνα στο όν στην ολότητά του και η έρευνα στην ουσία τού όντος, δηλαδή στο Είναι. Η πρώτη οδηγεί στην Θεολογία, δηλαδή στην επιστήμη του Θείου σαν υπέρτατου γένους, ενώ η δεύτερη οδηγεί στην οντολογία, δηλαδή στην επιστήμη του Είναι στη καθολικότητά του!

          Ο Αριστοτέλης σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, δέν προβληματίστηκε στην σχέση ανάμεσα σ'αυτές τις δύο έρευνες, υπολογίζοντας τες σαν δύο στιγμές μιας μοναδικής επιστήμης! Αλλά αυτό δημιούργησε, μέσω τής μεσολάβησης τής αραβικής φιλοσοφίας, την ταύτιση, απο μέρους τής Χριστιανικής Σχολαστικής, τής μεταφυσικής με την Θεολογία, εννοημένης σαν Θεολογίας τής νοήσεως ή ορθολογικής Θεολογίας και όχι σαν Θεολογίας τής πίστεως. Ο Χάϊντεγκερ δέν παίρνει θέση απέναντι σ'αυτό το αποτέλεσμα, αλλά δέν είναι δύσκολο να υποθέσουμε από μέρους του μια καθαρή απόρριψή του, - στο μέτρο που αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας προτιμήσεως, ανάμεσα στα δύο αντικείμενα έρευνας που σημειώνει ο Αριστοτέλης, δηλαδή το Είναι και το όν, - τού δευτέρου και επομένως στην λήθη τού πρώτου, κάτι που είναι ακριβώς αυτό στο οποίο έχει πρόθεση να εναντιωθεί ο Χάϊντεγκερ με την σκέψη του!

          Η καθαρή απόρριψη τής αριστοτελικής μεταφυσικής, έρχεται μόνον με τα κείμενα μετά την "στροφή", καθότι δομημένη σαν οντο-θεολογία! Ιδιαιτέρως με την εισαγωγή στο "Τί είναι η μεταφυσική;" γραμμένης το 1949 και με το τμήμα τής ταυτότητος και διαφοράς με τον τίτλο Die onto-theologische verfassung der Metaphysik, του 1956-1957! Στο πρώτο από αυτά τα γραπτά, το οποίο είναι ένα συμπλήρωμα στην πέμπτη έκδοση της εισαγωγής στο "Τί είναι η μεταφυσική", την οποία ανακοίνωσε στο Φράϊμπουργκ, το 1929, δηλαδή πρίν τής "στροφής", όπου ο Χάϊντεγκερ δέν ασκούσε κριτική στην μεταφυσική, ο φιλόσοφος δηλώνει καθαρά ότι η μεταφυσική σκέπτεται το όν καθότι όν χωρίς να στραφεί στο Είναι σαν Είναι, δέν σκέπτεται, δηλαδή το ίδιο το Είναι! Επομένως είναι απαραίτητη μία υπέρβαση της μεταφυσικής. Ακόμη και η Αριστοτελική μεταφυσική, καθότι σκέψη τής ουσίας του όντος δέν κατανοείται πλέον από τον Χάϊντεγκερ, όπως στα μαθήματα του 1926, σαν σκέψη τού Είναι, αλλά μόνον σαν σκέψη τού όντος και επομένως σαν την λήθη τού Είναι!

          Αλλά η μεταφυσική -ισχυρίζεται ο Χάϊντεγκερ- αντιπροσωπεύει την ουσία τού όντος με δύο τρόπους: απο το ένα μέρος την ολότητα τού όντος καθαυτού με την έννοια των καθόλου όψεών του (το κοινόν), απο το άλλο την ολότητα τού όντος καθαυτού  με την έννοια τού υπέρτατου όντος και επομένως τού Θείου (το ακρότατον, το Θείον). Η φανέρωση τού καθαυτού όντος παρουσιάζεται καθαρά σ'αυτήν την διπλή όψη στην Μεταφυσική τού Αριστοτέλη (Γ, Ε, Κ). Καθώς φέρει στην αναπαράσταση το όν σαν όν, η μεταφυσική είναι καθαυτή, μ' έναν τρόπο ταυτοχρόνως διπλό και ενιαίο, φέρει την αλήθεια τού όντος στην καθολικότητά του και στην υπέρτατη έκφρασή του. Στην ουσία της λοιπόν είναι ταυτοχρόνως οντολογία με την στενή έννοια και Θεολογία!

          Μέχρις αυτού τού σημείου ξαναβρίσκουμε την ερμηνεία η οποία ανεπτύχθη ήδη στα προηγούμενα γραπτά του, αλλά με την σημαντική τροποποίηση σύμφωνα με την οποία και η οντολογία επίσης και όχι μόνον η θεολογία, είναι σκέψη, και μάλιστα αναπαράσταση του όντος, και όχι του Είναι, κάτι που είναι ήδη μια κριτική. Η κριτική εξάλλου γίνεται πιό φανερή και οξύνεται στην συνέχεια, αποκαλύπτοντας την αληθινή της πρόθεση!

          Ο θεολογικός χαρακτήρας τής οντολογίας -συνεχίζει ο Χάϊντεγκερ- δέν εξαρτάται λοιπόν από το γεγονός ότι η ελληνική μεταφυσική προσελήφθη ιστορικά στην εκκλησιαστική Χριστιανική Θεολογία και μετεμορφώθη εξ αυτής, αλλά εξαρτάται περισσότερο απο τον τρόπο με τον οποίο εξ'αρχής το όν εφανερώθη σαν όν. Μόνον αυτή η φανέρωση τού όντος έδωσε την δυνατότητα στην Χριστιανική Θεολογία να οικειοποιηθεί την ελληνική φιλοσοφία. Εάν αυτό ωφέλησε ή ζημίωσε ας το αποφασίσουν οι θεολόγοι βασιζόμενοι στην Χριστιανική εμπειρία, αλλά ξανασκεπτόμενοι όσα έγραψε ο Απόστολος Παύλος στην 1η πρός Κορινθίους επιστολή του (1 Κορ. 1.20) "Ουχί εμώρανεν ο Θέος την σοφίαν τού κόσμου;". Αλλά η σοφία τού κόσμου είναι, όπως λέγεται εκεί (1,22) αυτό που ζητούν οι Έλληνες. Ο Αριστοτέλης μάλιστα ονομάζει ζητούμενη την πρώτη φιλοσοφία (την καθαυτή). Θα θελήσει η Χριστιανική φιλοσοφία να ξανα αποφασίσει να λάβει στα σοβαρά τον λόγο του Αποστόλου και επομένως την φιλοσοφία σαν μία μωρία;

          Εδώ ο Χάϊντεγκερ δέν κατηγορεί πλέον τον Σχολαστικισμό ότι παραμόρφωσε τον Αριστοτέλη, αλλά αποδίδει αμέσως στον τελευταίο την εννοιολόγηση τού Είναι σαν όντος, μάλιστα δέ σαν Θείο όν και κρίνει καθαρά αυτή την εννοιολόγηση πάνω στην βάση μιας δικής του ερμηνείας του Απ. Παύλου, σάν μία μωρία, η οποία θα'πρεπε να εγκαταλειφθή επιτέλους απο την Χριστιανική Θεολογία. Και έτσι στον φτωχό Αριστοτέλη αντιπαρατίθεται ο Απ. Παύλος, δηλαδή η Χριστιανική αποκάλυψη, σε τέλειο λουθηρανικό στύλ. Και όμως πρόκειται γι' άλλη μια φορά για έναν Αριστοτέλη ερμηνευμένο μέσω τού μεσαιωνικού και μοντέρνου σχολαστικισμού και επομένως μέσω τού Κάντ και των επιγόνων του, τον Natorp και τον Jaeger.

Αμέθυστος.