Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς - ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΙΕΡΩΣ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΩΝ (8)

  Συνέχεια από: Δευτέρα 29 Μαίου 2023

22. Όπως δηλαδή ελάχιστα θα μπορούσε να ονομασθεί θείο δώρο (της χάριτος) του Θεού η σύμφωνα με τους νόμιμους γάμους ηδονή προς παιδοποιία, γιατί είναι σαρκικό και φυσικό δώρο, και όχι της χάριτος, μολονότι ο Θεός έπλασε την φύση, έτσι και η από την έξω παιδεία γνώση, και αν ακόμη την χρησιμοποιήσει κανείς σωστά, είναι δώρο της φύσεως και όχι της χάριτος, που δίνεται από το Θεό μέσω της φύσεως σ’ όλους γενικά και με τη μελέτη φθάνει σε μεγάλη προκοπή. Σαφής απόδειξη ότι είναι φυσικό και όχι πνευματικό δώρο είναι το ότι χωρίς σπουδή και μελέτη δεν αποκτάται από κανένα απολύτως. Γιατί Θεού δώρο κυρίως και όχι φυσικό είναι η δική μας θεοσοφία, η οποία και σε αλιείς ακόμη αν δοθεί από τον Θεό, τους καθιστά υιούς βροντής, σύμφωνα με τον θεολόγο Γρηγόριο, και ικανούς να διδάσκουν με το λόγο τα πέρατα της οικουμένης, αν δοθεί σε τελώνες, δημιουργεί εμπόρους ψυχών, αν (δοθεί) σε θερμούς από ζήλο διώκτες, τους μεταστρέφει και τους κάμνει από Σαύλους, Παύλους, φθάνοντας από τη γη μέχρι τον τρίτο ουρανό και ακούοντας άρρητα λόγια. Με τη βοήθεια αυτής λοιπόν είναι δυνατόν και εμείς να γίνουμε κατ’ εικόνα Θεού και να είμαστε τέτοιοι μετά το θάνατό μας (και μετά θάνατον είναι). Αντίθετα η φυσική σοφία λέγεται ότι υπήρχε και στον Αδάμ περισσότερο από κάθε άλλον μετά από αυτόν, αν και βέβαια πρώτος αυτός από όλους δεν φύλαξε το κατ' εικόνα. Αλλά και η φιλοσοφία επίσης των έξω (σοφών), που βοηθεί αυτήν, βρίσκεται να υπάρχει προτού κατέβει στη γή εκείνος που επανεκάλεσε αυτοπροσώπως την ψυχή στο αρχαίο κάλλος της. Και πώς λοιπόν δεν ανακαινισθήκαμε με αυτήν πριν από τον ερχομό του Χριστού στη γή, αλλά χρειασθήκαμε και εκείνοι και όλοι, όχι εκείνον που διδάσκει φιλοσοφία, τέχνη πού καταλύεται μαζί με τον αιώνα τούτον, γι’ αυτό και λέγεται του αιώνος τούτου, αλλ’ αυτόν που σηκώνει την αμαρτία του κόσμου και παρέχει σοφία αληθινή και αιώνια, αν και φαίνεται όχι μόνο μωρία στους πρόσκαιρους και οδηγούμενους στην απώλεια σοφούς, αλλά και μωραίνει με την απουσία της εκείνους που δεν προσηλώνουν σ’ αύτη τον νου τους; Βλέπεις με σαφήνεια ότι δεν είναι η μάθηση της έξω παιδείας αύτη που σώζει και καθαρίζει το γνωστικό της ψυχής και αφομοιώνει προς το θειο αρχέτυπο;

Θα τερματίσω λοιπόν με τρόπο κατάλληλο τους λόγους σχετικά μ’ αυτήν. Εάν κανείς επιστρέφει στις νομικές παρατηρήσεις (του μωσαϊκού νόμου) με τη σκέψη ότι θα καθαρθεί μ’ αυτές, ο Χριστός δεν θα τον ωφελήσει καθόλου, αν και βέβαια οι παρατηρήσεις εκείνες ολοφάνερα νομοθετήθηκαν κάποτε από τον Θεό, αλλ’ όχι και η ενασχόληση με τα έξω μαθήματα. Για τον λόγο αυτόν, και πολύ περισσότερο, εάν κανείς επιστρέφει πάλι στη φιλοσοφία των έξω (σοφών) που αποδοκιμάσθηκε, με τη σκέψη ότι θα επιτύχει μ’ αύτη την κάθαρση της ψυχής του, ο Χριστός δεν θα τον ωφελήσει καθόλου. Τό στόμα του Χριστού, ο Παύλος, αυτός είναι εκείνος που λέγει εκεί αυτά και συμφωνεί με εμάς εδώ. 

23. Αυτά να πεις, αδελφέ, σε εκείνους που εκθειάζουν περισσότερο από ό,τι πρέπει την έξω σοφίαν. Και επί πλέον με τα πατερικά χωρία που παρατίθενται παρακάτω δείξε τους, πόσο μάταια και άξια περιφρονήσεως θεωρήθηκε αύτη από τους πατέρες μας και μάλιστα από εκείνους που την είχαν γνωρίσει και χρησιμοποιήσει.

ΤΕΛΟΣ ΛΟΓΟΥ 1,1

Αρχαίο κείμενο

22. Ὡς γάρ ἡ ἐπί παιδοποιΐᾳ κατά τούς νομίμους τῶν γάμων ἡδονή θεῖον Θεοῦ δῶρον, ἥκιστ᾿ ἄν κληθείη, σαρκικόν γάρ καί φύσεως, ἀλλ᾿ οὐ χάριτος δῶρον, καίτοι τήν φύσιν ὁ Θεός ἐποίησεν˙ οὕτω καί ἡ παρά τῆς ἔξω παιδείας γνῶσις, εἰ καί καλῶς τις ταύτῃ χρῷτο, φύσεώς ἐστιν, ἀλλ᾿ οὐ χάριτος τό δόμα, διά τῆς φύσεως παρά Θεοῦ κοινῇ πᾶσι δεδομένον καί μελέτῃ πρός ἐπίδοσιν ἀγόμενον˙ ὅ καί τοῦτο τεκμήριον ἐναργές ὡς φυσικόν ἀλλ᾿ οὐ πνευματικόν ἄρα δῶρον, τό μή σπουδῆς καί μελέτης ἄνευ μηδενί τῶν ἁπάντων παραγίνεσθαι. Θεοῦ γάρ κυρίως δῶρον, ἀλλ᾿ οὐ φυσικόν, ἡ καθ᾿ ἡμᾶς θεοσοφία, ἥ κἄν ἁλιεῦσιν ἄνωθεν ἐπιπτῇ βροντῆς υἱούς, κατά τόν θεολόγον Γρηγόριον, ἀπεργάζεται, περιηχοῦντας, τῷ λόγῳ τῆς οἰκουμένης τά πέρατα, κἄν τελώναις, ψυχῶν ἐμπόρους δημιουργεῖ, κἄν διώκταις θερμοῖς τόν ζῆλον, μετατίθησι καί ποιεῖ Παύλους ἀντί Σαύλων, ἀπό γῆς μέχρι οὐρανοῦ τρίτου φθάνοντας καί ἀκούοντας ἄρρητα˙ δι᾿ αὐτῆς τοίνυν ἔνι καί ἡμᾶς κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ γενέσθαι τε καί μετά θάνατον εἶναι. Τῆς δέ φυσικῆς σοφίας καί τῷ Ἀδάμ εἴπερ τινι τῶν μετ᾿ αὐτόν περιεῖναι λέγεται, καίτοι τό κατ᾿ εἰκόνα πρώτῳ πάντων μή φυλάξαντι. Καί ἡ ταύτῃ δ᾿ αὖθις βοηθοῦσα τῶν ἔξω φιλοσοφία πρό τοῦ κατελθεῖν τόν δι᾿ ἑαυτοῦ πρός τό ἀρχαῖον κάλλος τήν ψυχήν ἐπανακαλεσάμενον εὕρηται. Πῶς οὖν οὐ πρό Χριστοῦ δι᾿ αὐτῆς ἀνεκαινίσθημεν, ἀλλ᾿ ἐδεήθημεν ἐκεῖνοί τε καί πάντες, οὐ τοῦ διδάσκοντος φιλοσοφίαν, τέχνην τῷ αἰῶνι τούτῳ συγκαταλυομένην, διό καί τοῦ αἰῶνος τούτου λέγεται, ἀλλ᾿ αὐτοῦ τοῦ τήν ἁμαρτίαν αἴροντος τοῦ κόσμου καί παρέχοντος σοφίαν ἀληθῆ τε καί διαιωνίζουσαν, εἰ καί μωρία τοῖς προσκαίροις καί ἀπολλυμένοις ἐστί σοφοῖς, οὐ δοκοῦσα μόνον, ἀλλά καί μωραίνουσα τῇ ἑαυτῆς ἀπουσίᾳ τούς μή ταύτῃ προσέχοντας τόν νοῦν; Ὁρᾷς σαφῶς ὡς οὐχ ἡ τῆς ἔξω παιδείας μάθησίς ἐστιν ἡ σώζουσα καί τό τῆς ψυχῆς γνωστικόν καθαίρουσα καί πρός τό θεῖον ἀρχέτυπον ἀφομοιοῦσα; 
Τοιγαροῦν τοῖς περί αὐτῆς λόγοις προσῆκον ἐποίσω τέλος. Εἴ τις πρός τάς νομικάς παρατηρήσεις ὡς καταρθησόμενος ἐκ τούτων ἐπιστρέφεται, Χριστός αὐτόν οὐδέν ὠφελήσει, καίτοι παρά τοῦ Θεοῦ ποτε νενομοθέτηνται σαφῶς ἐκεῖναι, ἀλλ᾿ οὐχί καί ἡ τῶν ἐξω μαθημάτων ἀνάληψις˙ ᾧ δή καί πολλῷ μᾶλλον, εἴ τις πρός τήν ἀποδεδοκιμασμένην τῶν ἔξω φιλοσοφίαν ὡς ἐξ αὐτῆς τήν ψυχήν καθαρθησόμενος αὖθις ἐπιστρέφει, Χριστός αὐτόν οὐδέν ὠφελήσει. Τό τοῦ Χριστοῦ στόμα Παῦλός ἐστιν ὁ λέγων ἐκεῖ καί ἡμῖν ἐνταυθοῖ συμμαρτυρῶν.

23. Ταῦτα πρός τούς τήν ἔξω σοφίαν πλέον ἤ δέον ἐξαίροντας, ἀδελφέ, εἰπέ. Καί πρός τούτοις δεῖξον αὐτοῖς διά τῶν ὑπογεγραμμένων κεφαλαίων, πῶς ματαία καί περιφρονητέα τοῖς ἁγίοις ἡμῶν πατράσιν ἐνομίσθη καί μάλιστα τοῖς ἐν πείρᾳ γεγονόσιν αὐτῆς.