Συνέχεια από: Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2021
3. Η επιστήμη στήν ουράνιο Ιεραρχία!(συνέχεια)
Β). Χαρακτήρες τής αγγελικής επιστήμης!(συνέχεια)
Η ίδια ιδέα βρίσκεται εκφρασμένη σε
μία άλλη μορφή σε ένα κείμενο που συναντήσαμε ήδη και το οποίο αντιπαραθέτει
την αγγελική γνώση στην δική μας. Εξηγεί πώς η πρώτη είναι πιο άυλη και πιο
διανοητική : “Ο Θεός, λέει, δεν κινεί (τούς ουράνιους νόες) προς τα Θεία
αντικείμενά τους απ’έξω, αλλά με τρόπο νοητό, φωτίζοντάς τους, από μέσα, σε ένα
θέλημα ποιο Θείο, σε ένα καθαρό και άυλο φώς”. Αυτή η αντίθεση τού απ’έξω και
του από μέσα μάς βοηθά να κατανοήσουμε τον άυλο χαρακτήρα της γνώσεως των
αγγέλων. Το επίρρημα έξωθεν, υπονοεί τους δικούς μας ανθρώπινους τρόπους
γνώσεως διά των αισθήσεων ή δια των συμβόλων. Αυτοί οι τρόποι μάς αφήνουν
απ’έξω από το αντικείμενο που οφείλουν να μας αποκαλύψουν. Το αισθητό
αντικείμενο ή το σύμβολο μάς μένουν πάντοτε εξωτερικά, δεν αποκτούμε ποτέ την
γνώση τους, δεν συμπίπτουμε ποτέ μ’αυτά. Όταν ο Διονύσιος παρουσιάζει την
αγγελική γνώση σαν καθαρά νοητή, εννοεί απ’αρχής να αρνηθεί μ’αυτόν τον όρο τον
χαρακτήρα της υλικής εξωτερικότητος από τον οποίο πάσχει όλη η αισθητή και
συμβολική γνώση! Και σ’αυτή την εξωτερικότητα αντιθέτει την τέλεια
εσωτερικότητα τού φωτισμένου νού από τον Θεό, ένδοθεν ελλαμπομένων αυτών εν
αυγή καθαρή και αΰλω (Εκκλ. Ιερ. 376 Β).
Εάν μία τέτοια εσωτερικότης ορίζει
αληθινά την αγγελική γνώση, πρέπει αυτή η γνώση να πραγματοποιεί μία αληθινή
ενότητα ανάμεσα στον νου που γνωρίζει, από το ένα μέρος, και από το άλλο, το
αντικείμενο το ίδιο της γνώσεως. Επι πλέον, στο εσωτερικό του υποκειμένου, η
καθ’αυτή γνώση, δηλαδή σαν λειτουργία του πνεύματος, δεν πρέπει να
διαφοροποιείται από αυτό το πνεύμα. Η δομή και η λειτουργία πρέπει να
συμπίπτουν. Αυτή η διπλή σύμπτωση, του υποκειμένου με το αντικείμενο και του
καθαυτού υποκειμένου με την λειτουργία της γνώσεως, επιβεβαιώνεται πλήρως από
τον Διονύσιο στο ΧΙ κεφάλαιο των Θ. ονομάτων: “Μέσω της Θείας Ειρήνης οι Θείοι
νόες (οι άγγελοι), ενωμένοι στις δικές τους γνώσεις (δηλαδή στις δικές τους
ενέργειες γνώσης, στην δική τους γνωστική λειτουργία), ενώνονται και με τα
αντικείμενα τής γνώσης τους”! Θ. ον. 949
C : ταίς νοήσεσιν εαυτών ενούνται και τοις νοουμένοις).
Εάν είναι έτσι η επιστήμη των αγγέλων
παρουσιάζει σημαντικές αναλογίες με εκείνη του Θεού, που γνωρίζει το πάν στον
εαυτό του, χωρίς να χρειάζεται να υποστεί την υλικότητα των υλικών
αντικειμένων, τον διαχωρισμό των αντικειμένων, χωρισμένων σε μέρη, την
πολλαπλότητα των πολλαπλών αντικειμένων. (Θ. ονομ. 869 Β: Εαυτήν ούν η Θεία
σοφία γινώσκουσα, γνώσεται πάντα, αϋλως δε τα υλικά και αμερίστως τα μεριστά
και τα πολλά ενιαίως). Γνωρίζοντας τον εαυτό του, με μία μοναδική ενέργεια
(αυτώ τω φή) ο Θεός γνωρίζει και παράγει όλα τα πράγματα: (Ο Θεός γνωρίζει τα
όντα όχι λόγω της γνώσης του των όντων, αλλά λόγω της γνώσεως του εαυτού του! :
ού τη επιστήμη των όντων, αλλά τη εαυτού)! Με ανάλογο τρόπο, στην νοητή τους
γνώση του Θεού και σύμφωνα με την αρετή και την ιδιαίτερη φύση τού Θεόμορφου
νού τους, στην ενότητα, οι άγελοι θα γνωρίσουν με μη-αισθητό τρόπο (ού κατ’αισθήσεις)
τα αντικείμενα των αισθητών (τα αισθητά).
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει μία
αγγελική γνώση μέσα στον καθαυτό χώρο και υποκείμενη στον αναγκαίο
κατακερματισμό κάθε ανθρώπινης γνώσης, αισθητής, συμβολικής ή εννοιολογικής.
Αλλά αυτό που είναι προφανές για τον χώρο, είναι δυνατόν να βεβαιωθεί και για
τον χρόνο; Δεν θα λαθέψουμε αν πούμε καθαρά ότι ο δικός μας ανθρώπινος χρόνος
είναι ακυρωμένος στην αγγελική γνώση, καθότι είδαμε ήδη, ότι υπάρχει μία
πραγματική πρόοδος σ’αυτή την γνώση, ότι αυτή η πρόοδος οφείλεται σε μία
αποκάλυψη όλο και ποιο έντονη των ανώτερων νόων και σε μία μεταστροφή όλο και
πιο ριζική των κατώτερων νόων στο νοητό τους αντικείμενο; Αύξηση της εντάσεως
της αποκαλύψεως ή της μεταστροφής, πρόοδος της γνώσεως στην γνώση: Όλοι αυτοί
οι όροι δεν εμπίπτουν στην έννοια του χρόνου: Και εάν ο χρόνος είναι κρατημένος
στην αγγελική γνώση δεν εισάγεται η έννοια του χώρου, από την οποία φαινόταν
ακοινώνητη; Ο Διονύσιος δεν αντιμετώπισε καθαυτές αυτές τις ερωτήσεις. (Στα Θ.
ονομ. Κεφ Χ ο Διονύσιος εξηγεί τις έννοιες του χρόνου και της αιωνιότητος).
Αλλά όπως θα δούμε τις εξηγεί!
Κατ’αρχάς λοιπόν δεν πρέπει να
εφαρμόσουμε στους αγγέλους την έννοια τού χρόνου εννοημένου με τον ανθρώπινο
τρόπο μας. Αυτός ο χρόνος συνεπιφέρει πολυάριθμους χαρακτήρες απολύτως
αταίριαστους με την πνευματικότητα των αγγέλων : γέννηση, φθορά, αλλαγή,
αλλοίωση, αλλαγή τής φύσεως (Θ. ονομ: 937 D : χρόνον,
τον εν γενέσει και φθορά και αλλοιώσει και άλλοτε άλλως έχοντα! Όλοι αυτοί οι
όροι δείχνουν είδη τού γίγνεσθαι στον δικό μας υποσελήνιο κόσμο, σε αντίθεση με
το Είναι των νοητών πραγματικοτήτων. Όμως ο Διονύσιος, σε αντίθεση με τους
Γνωστικούς, δεν καταδικάζει τον χρόνο μας: είναι μία κατάσταση τελειώσεως για
τα όντα τα υποκείμενα στο γίγνεσθαι : πάντα τα διά γενέσεως εν χρόνω έχει το
τέλειον Θ. ονομ. 728 Β! Η αντίθεση χρόνος-αιών είναι κλασσική μετά τον Πλάτωνα.
Συνδέεται με τις αντιθέσεις αισθητό-νοητό, γνώμη-επιστήμη, γίγνεσθαι-είναι,
διαιρετότης-απλότης κ.τ.λ. Οι ίδιες αντιθέσεις και αντιστοιχίες βρίσκονται και
στον Πρόκλο, με την διαφορά ότι το Ένα είναι πέραν του αιώνος, όπως και στον
Διονύσιο). Είναι αδιαχώριστος από την έννοια του χώρου διότι μετράται από την
κανονική κίνηση των άστρων που καθορίζουν τις ώρες, τις μέρες και τις νύχτες,
τους μήνες και τις εποχές. Και όπως οι περιστροφές των άστρων είναι κυκλικές
και ξαναρχίζουν με κανονικά διαλείματα, η έννοια του χρόνο θα είναι κυκλική
και αυτή και οι αρχές του όπως και οι επιστροφές του, αντικατοπτρίζουν με
ακρίβεια τις κινήσεις του ουρανού. Αυτός είναι ο χρόνος μας. Αλλά δεν είναι των
αγγέλων.
Για αυτούς δεν ταιριάζει ο όρος
χρόνος, αλλά ο αιών. Ο αιών εννοημένος με την στενή του έννοια και σε αντίθεση
με τον χρόνο, αντιστοιχεί στην αιωνιότητα. “Το ιδιαίτερο του αιώνος είναι ότι
ανήκει στην αρχή, είναι αμετάβλητος και είναι το μέτρο της καθολικότητος τού Είναι". Αυτοί οι χαρακτήρες θέτουν τον αιώνα έξω και επέκεινα τού δικού μας
χωρο-χρονικού γίγνεσθαι το οποίο αγκαλιάζει. Γι’αυτούς τούς χαρακτήρες ακόμη
και οι αγγελικές ουσίες βρίσκονται επέκεινα και έξω από τον αιώνα, καθότι
σ’αυτές τις τελευταίες δεχθήκαμε μία κάποια εσωτερική πρόοδο. Ο αιών με την
στενή του σημασία λοιπόν δεν ταιριάζει παρά μόνον στον Θεό, το μόνο αιώνιο, το
μόνο αμετάβλητο, το μόνο τέλειο. Και όμως στο κεφάλαιο V των Θείων
ονομάτων, οι άγγελοι λέγονται αιώνιοι. Το γεγονός είναι ότι πέρα από την στενή
σημασία η οποία εφαρμόζεται μόνον στον Θεό, ο όρος αιών μπορεί να επεκταθεί και
σε όντα τα οποία υπόκεινται στην αλλαγή. Σ’αυτή την περίπτωση δείχνει εκείνα
που είναι πιο κοντά στην αρχή, την αρχαιότητα η την πληρότητα, την ολότητα του
χρόνου μας, ο οποίος στα ακραία του όρια καταλήγει στην αιωνιότητα. Έτσι θα
συμμετέχουμε σ’αυτόν τον αιώνα όταν ο θάνατος θα μας ελευθερώσει από τους
περιορισμούς του δικού μας χώρο-χρόνου. Και τοτε θα είμαστε όμοιοι με τους
αγγέλους (Ισάγγελοι), υιοί Θεού και υιοί της αναστάσεως. Αυτή η κατάσταση, νέα
για μας, θα τοποθετηθεί σε μία ενδιάμεση ζώνη ανάμεσα στον κόσμο της αλλαγής,
της γεννήσεως και της φθοράς και τον κόσμο της απλής Θείας αιωνιότητος. Θα
συμμετάσχουμε σε κάποιο μέτρο, και στο ένα και στο άλλο και γι’αυτό ο Διονύσιος
χαρακτηρίζει αυτά τα είδη διάρκειας που θα γίνει δική μας διάρκεια και θα είναι
κοινή με τους αγγέλους, έγχρονο αιώνα, η αιώνιο χρόνο. Αλλά σημειώνει ότι αυτή
η έγχρονη αιωνιότης ή ο αιώνιος χρόνος δεν μπορούν νά αφομοιωθούν από την Θεία
αιωνιότητα η οποία τους ξεπερνά και τους δημιουργεί.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου