Το 1985 -μια γεωλογική εποχή φαίνεται να έχει περάσει- ο καρδινάλιος Τζάκομο Μπίφι όρισε τη Μπολόνια, την πόλη της οποίας ήταν αρχιεπίσκοπος, «χορτασμένη και απελπισμένη». Γι' αυτόν τόν ορισμό κατακρίθηκε για δεκαετίες από τους θαυμαστές τής μεγαλειώδους και προοδευτικής μοίρας του ρυτιδιασμένου πολιτισμού μας. Ήδη την εποχή της παρατήρησης του ιεράρχη, η Μπολόνια, συναρπαστική και όμορφη, βρισκόταν στην κορυφή του κατά κεφαλήν εισοδήματος, στην κορυφή της κατανάλωσης πολυτελείας, αλλά στο χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων. Η Εμίλια έσπασε θλιβερά ρεκόρ μείωσης των γεννήσεων, συνοδευόμενη από αυτοκτονίες διπλάσιες από τον εθνικό μέσο όρο. Μετέφρασα τους αριθμούς σε επίθετα, εξήγησε ο Μπίφι χρόνια αργότερα. Για τον έμπειρο ποιμένα των ψυχών, μια γη πλούσια, καλλιεργημένη και πολιτισμένη, «χορτασμένη με αγαθά, φαινομενικά γεμάτη από την επιθυμία να ζήσει και να διασκεδάσει, αλλά και απελπισμένη γιατί δεν ήθελε να μεταβιβάσει τη ζωή ή ακόμα και να τη διατηρήσει».
Τριάντα έξι χρόνια αργότερα, η ανάλυση του Biffi μπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη τη Δύση, ίσως λιγότερο χορτασμένη από τη δεκαετία του 1980, αλλά σίγουρα πιο απελπισμένη. Και πραγματικά απελπισμένες -δηλαδή χωρίς ελπίδα- είναι οι κοινωνίες στις οποίες το μίσος για την παράδοση και η σκοτεινή γοητεία για τον θάνατο είναι αχαλίνωτη, καλυμμένες από την υποκρισία της συμπόνιας ή από την ευθανασία, τον «ευτυχισμένο θάνατο», σαν το τέλος της ζωής νά ήταν καλό πράγμα. Το Viva la muerte ήταν το μότο της ισπανικής λεγεώνας, το απόλυτο οξύμωρο, αφού ο θάνατος δεν μπορεί να ζήσει. Ωστόσο, παραδόξως, η κραυγή των λεγεωνάριων ήταν ένα τραγούδι για τη ζωή, καθώς εξέφραζε την αποδοχή της απόλυτης θυσίας για έναν σκοπό, αυτόν της ισπανικής πατρίδας.
Ο έρωτας και ο θάνατος , eros e thànatos είναι επίσης ένα αντίπαλο ζευγάρι από την ελληνική μυθολογία, που υιοθέτησε ο Σίγκμουντ Φρόιντ για να εκφράσει την εσωτερική σύγκρουση μεταξύ των ορμών ζωής και θανάτου ( todestriebe ) μέσα στην ψυχαναλυτική θεωρία της «αρχής της ευχαρίστησης» ( lustprinzip ). Συγκεκριμένα, η ορμή του θανάτου κατέλαβε τη δυτική ανθρωπότητα μετά τον θάνατο του Θεού, η δραματική της ασημαντότητα στην ύπαρξη του homo sapiens occidentalis. Ένα επιφαινόμενο αυτής της ορμής θανάτου είναι η φρίκη των γηρατειών, του πόνου, της φυσικής και βιολογικής σήψης που ενώνει τις σύγχρονες γενιές. Ποτέ πραγματικά χορτασμένος - η κατανάλωση μας αναγκάζει να επανεκκινήσουμε την επιθυμία όλο και γιά πιο ψηλά - αλλά όλο και πιο απελπισμένος, ο άνθρωπος αυτής της γωνιάς του κόσμου σκάβει τον τάφο του χωρίς να το ξέρει. Πράγματι, με μια αίσθηση τρελής ευθυμίας διάσπαρτη, όπως σε μια κακή ραψωδία, με κρίσεις τρόμου, μάτια ορθάνοιχτα από την επίγνωση του τίποτα, που συμβολίζεται από την Κραυγή του Edvard Munch, τη ζωγραφική-εικόνα του σύγχρονου μηδενισμού.
Ο Κικέρων, στο φιλοσοφικό έργο De Senectute, έγραψε ότι οι ηλικιωμένοι τείνουν να είναι συγκινητικοί, νιώθοντας ότι τους περιφρονούν και φοβούνται ότι θα τους κοροϊδέψουν. Αναμφίβολα ακόμη και στην αρχαιότητα υπήρχαν εκείνοι που περιφρονούσαν ή κορόιδευαν τούς γέρους. Ωστόσο, οι πρεσβύτεροι ήταν σεβαστοί ως πηγές σοφίας, έμπαιναν στη δημόσια ζωή σε πολλά δικαστήρια και τους άκουγαν ως σύμβουλους των ηγεμόνων, καθώς και των παιδιών και των εγγονών τους. Στην εποχή μας απαγορεύεται η περιφρόνηση και ο δημόσιος χλευασμός προς τους ηλικιωμένους, αλλά είναι μια αφόρητη φαρισαϊκή υποκρισία που κρύβει μια αποκήρυξη, μια φρίκη τών «γηρατειών» (τόσο γελοίος ευφημισμός όσο καί ο άθλιος πολιτικά ορθός «διαφορετικά νέος») ασύλληπτη στην εποχή του Κικέρωνα και επίσης στην παιδική και εφηβική μας ηλικία. Δεν μιλάμε για ατομική εγκατάλειψη, που υπήρχε πάντα σε όλες τις εποχές, όπως πάντα υπήρχαν παραμορφωμένοι γονείς, αλλά συλλογικής, θεσμικής αποκήρυξης, των οποίων τα σύμβολα είναι ο αναγκαστικός περιορισμός, η απόκρυψη, η απομάκρυνση από τα μάτια των γέρων στα γκέτο, οι αποθήκες που περιμένουν την τελική κατεδάφιση, σαν να ήταν άχρηστα ανθρώπινα απορρίμματα μεταξύ τής δημόσιας απαξίωσης και τής ιδιωτικής μοναξιάς. Φυσικά, ένα τέτοιο περίβλημα, σε τόσο υποκριτικούς καιρούς, καλύπτεται με τεχνητές χειρονομίες, άχρηστα εικονικά φάρμακα και συναισθηματική βουή με γεύση μελάσας.
Πίσω από αυτή την περιφρόνηση για τα γηρατειά κρύβεται, φυσικά, ο ακατανίκητος φόβος του θανάτου, η γάγγραινα των απελπισμένων κοινωνιών (χωρίς πίστη και ελπίδα σε μια μετά θάνατον ζωή) που έχουν ανάγκη να κρύψουν τα πιο εμφανή σημάδια της εγγύτητας του τέλους, μέχρι τή δημόσια απώθηση. Έπειτα η επίμονη καταστροφή του οικογενειακού θεσμού, λογική συνέπεια του μίσους για την παράδοση που φύτρωσε σαν μούχλα στίς απελπισμένες κοινωνίες. Η αντίληψη των γενεών ως κρίκων ενωμένων σε μια αλυσίδα, ικανών να αλληλοϋποστηρίζονται, έχει διαγραφεί από τη συνείδηση. Για να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να αντιμετωπίσουν τα βάσανα τής εποχής τους, οι κοινωνίες που διέπονται από την παράδοση βασίστηκαν σε μια οικογενειακή κοινότητα που τους φρόντιζε, σκούπιζε τα δάκρυά τους και άκουγε τη φωνή τους, βέβαιη ότι θα λάμβανε ίση εκτίμηση σε όλη της τη ζωή.
Οι σύγχρονοι άνδρες και γυναίκες έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι η ζωή τους είναι πιο γεμάτη εάν σπάσουν τις αλυσίδες της παράδοσης και γίνουν παρασυρόμενα άτομα χωρίς περιορισμούς και δεσμούς. Έτσι, η καταραμένη γενιά μας έχει γίνει ανεξάρτητη από την οικογένεια -που θεωρείται το μέρος που καταστέλλει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας- για να διαλυθεί σε μονάδες προσωρινά ικανοποιημένες που δεν χρειάζεται πλέον να σηκώνουν το βάρος τών γέρων, παρκαρισμένων στους προθάλαμους του θανάτου που ονομάζονται ευγενικά " υποβοηθούμενες κατοικίες υγείας», που στο παρελθόν ονομάζονταν ειλικρινά ξενώνες. Η επιδημία τα έχει μετατρέψει σε παγίδες για ανήλικους που έχουν υποστεί την κατάσταση αλυσοδεμένων αρουραίων. Για να μπορέσουν οι νέες γενιές να θάψουν ό,τι έχει απομείνει από τη συνείδησή τους, για να αρνηθούν τις αρχαϊκές υποχρεώσεις του αίματος και να κοιμηθούν ήσυχοι περιμένοντας να χτυπήσει το κουδούνι και γι' αυτές, προέκυψε ένα όραμα του γήρατος ως εποχής υπερβολικής, περιττής ζωής . Μια απεχθής φάση στην οποία κάνει πολύ κρύο, στην οποία τα πάθη που χρωματίζουν τη βουλιμική ζωή των απελπισμένων κοινωνιών εξαφανίζονται και οι ασθένειες πολλαπλασιάζονται σε πικρές μέρες, μια περιττή συσσώρευση που πρέπει να συντομευτεί, κυρίως επειδή η μοναξιά στην οποία καταδικάζουμε τούς γέρους καθιστά τίς μέρες πιο αφόρητες όπως και τίς παθήσεις.
Για να θριαμβεύσει αυτή η ιδέα των γηρατειών ως πλεονάζοντος χρόνου (που εκτιμάται πολύ από την οικονομία, τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, υγείας και ιδιωτικών και δημόσιων ασφαλιστικών συστημάτων), ήταν απαραίτητο να διαγραφεί από τις καρδιές η χριστιανική και παραδοσιακή έννοια της ζωής ως δράμα στο οποίο η τελευταία σκηνή είναι η πιο σημαντική, αφού δίνει νόημα σε όλες τις προηγούμενες. Από τη στιγμή που το γήρας έχει οριστικά μετατραπεί σε μια άχρηστη αναπαράσταση της παρακμής, είναι ευκολότερο να φτάσει η περιφρόνηση για τους ηλικιωμένους (και το μίσος για τον εαυτό) στα άκρα, όσο βολικά κι' άν είναι πασπαλισμένη με συμπόνια. Δεδομένου ότι τα γηρατειά δεν αντιμετωπίζονται με φάρμακα, η ίδια η ιατρική πρέπει να είναι υπεύθυνη για τη λύση του προβλήματος, ώστε να μην μας ενοχλούν. Μάλιστα, εκτός από την «υποβοηθούμενη διαβίωση», η γενιά μας προσφέρει στους ηλικιωμένους και άρα στον εαυτό της ένα νέο δικαίωμα, αυτό του υποβοηθούμενου θανάτου, της ευθανασίας.
Ας το παραδεχτούμε, η Δύση αγαπά τον θάνατο: όλοι οι τερματικοί πολιτισμοί αγαπούν τον θάνατο. Πρώτα, σβήνουν τη λέξη, μετά διώχνουν τον θάνατο από το τοπίο, μετακινώντας και κάνοντας ό,τι έχει απομείνει από το νεκροταφείο όλο και μικρότερο, που ο παραδοσιακός πολιτισμός αποκαλούσε νεκροταφείο. Μόλις ολοκληρωθεί η χειρονομία της απώθησης, οι αναίμακτοι πολιτισμοί τόν αγκαλιάζουν, υπό την προϋπόθεση ότι καλύπτεται με πολλά στρώματα καλλυντικών. Κάπου στον κόσμο ζει ένας άνθρωπος που η δημοσιογραφική υπεραπλούστευση αποκαλεί Doctor Death, έναν άθλιο ή μανιακό (δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο) που έχει περάσει δεκαετίες εφευρίσκοντας συσκευές για ανώδυνη αυτοκτονία, αυστηρά δοκιμασμένες σε άλλους.
Η τελευταία του ιδιοφυΐα είναι ένα είδος κάψουλας με φουτουριστική γραμμή όπου τοποθετείται ο ετοιμοθάνατος, χτυπιέται από ένα γλυκό δηλητηριώδες αέριο και πεθαίνει ακούγοντας μουσική. Η μουσική σαρκοφάγος είναι μόνο η πιο πρόσφατη ιδέα της αυτοκτονικής προώθησης του Doctor Death, ενός γιατρού που απαλλάσσεται επειδή θεωρείται κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Κάποιοι έπαιρναν ακόμα σοβαρά τον όρκο του Ιπποκράτη. Πρέπει να σημειωθεί ότι η μάχη του δεν είναι υπέρ της ευθανασίας, αλλά ενός νέου δικαιώματος, της ορθολογικής αυτοκτονίας (μπορεί κανείς με ασφάλεια να παραλείψει το επίθετο) . Η εφεύρεσή του είναι η εγγύηση ενός λαμπερού θανάτου: θα την πειραματιστεί στην Ελβετία σε συγκεκριμένο αριθμό εθελοντών.
Αυτός ο άνθρωπος δεν είναι απομονωμένος, αλλά πρωτοπόρος της νεκρόφιλης ιδεολογίας που διαποτίζει την κουρασμένη καρδιά τής Ευρώπης-νεκροτομείο. Η πρότασή του, μουσική στα αυτιά του προοδευτικού, είναι ότι ο θάνατος είναι ένα «καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα», όχι απλώς ένα ιατρικό προνόμιο για τους ασθενείς. Πρώτα μας έπεισαν ότι η ευθανασία είναι ανακούφιση για περιπτώσεις ακραίας ταλαιπωρίας και μη αναστρέψιμης ασθένειας. Τα «συναισθηματικά» συμπονετικά επιχειρήματα, όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο αποκαλύπτουν σκοπιμότητες για να περάσει η ιδέα ότι η διακοπή της ζωής είναι μια φυσιολογική πράξη. Μια αυτοκτονική και δολοφονική κοινωνία. Στην Ελβετία μπορείς ήδη να πεθάνεις κατά παραγγελία: αυτός κι' άν είναι πολιτισμός! Μόνο τρεις εξαιρέσεις, η ανήλικη ηλικία, η ανικανότητα κρίσης και η ψυχική ασθένεια. Θα το ξεπεράσουμε κι αυτό, στο όνομα του θανάτου, του «παλιού καπετάνιου» του Μπωντλαίρ.
Στη Γερμανία, οργανώθηκε και φιλοξενήθηκε μια ευχάριστη έκθεση για την αυτοκτονία σέ πιο κατάλληλο χώρο, The Museum of Sepulchral Culture. Ας φανταστούμε τους επιμελητές να ζουν σε ένα αέναο Halloween και να υπερασπίζονται τις εκστρατείες τους για την κινητοποίηση του νεκροταφείου με την πνευματική ασπίδα της τέχνης. Θαύματα της Ευρώπης που επιβάλλει περιοριστικά μέτρα κατά του καπνίσματος, αλλά υποδέχεται και προωθεί με ενθουσιασμό τον τουρισμό του θανάτου. Πριν από μερικά χρόνια στην Ελβετία διηγήθηκαν την ιστορία της Jacqueline, μιας υγιούς 77χρονης γυναίκας που είχε θέσει προθεσμία για τη ζωή της: τον Ιανουάριο του 2020 θα πήγαινε στην επιλεγμένη ελβετική κλινική για να αυτοκτονήσει με τη βοήθεια ενός ειδικευμένου οργανισμού. Όταν ήρθε η μοιραία μέρα, κέρδισε η ζωή και η ακτιβίστρια υπέρ του θανάτου αποφάσισε να αναβάλει την αυτοκτονία της. Το ανέβαλε ξανά και ξανά, μέχρι που άφησε την ιδέα στην άκρη. Ωστόσο, Η υπόθεσή της χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα από τους υπερασπιστές της λεγόμενης «εθελούσιας διακοπής της γήρατος» (αριστερή αδελφή της Εθελούσιας Διακοπής Κύησης). Δραστηριοποιούνται επίσης στην Ιταλία με συνδέσμους κοντά στο Ριζοσπαστικό Κόμμα – ένα βραβευμένο γραφείο κηδειών – και σίγουρα βρίσκουν ενδιαφέρουσα τη μουσική κάψουλα του Doctor Death.
Οι λόγοι της κυρίας Ζακλίν είναι μια εκπληκτική περίληψη του πόσο η ανοιχτή, απελευθερωμένη και προοδευτική ανθρωπότητα περιορίστηκε στο κομμάτι του κόσμου μας: «Δεν θέλω να κάνω έρωτα με έναν άντρα με τεράστια κοιλιά και μεγαλύτερο στήθος από το δικό μου». Η διάβρωση της ψυχής πιο σοβαρή από τις αδυναμίες του σώματος. Ξεκινά με τη θέωση του εαυτού μας, από την οποία περνά στην τυφλή εμπιστοσύνη στην Υπέρτατη Θεά, την Επιστήμη. Αναγνωρίζοντας ότι ούτε αυτή ξέρει πώς να εξαλείψει την ασθένεια και την ταλαιπωρία, τη ζωή που γίνεται αφόρητη από τις παραμέτρους της κατανάλωσης, της απόδοσης και της αποτελεσματικότητας· Έχοντας χάσει τη δυνατότητα του απόλυτου ελέγχου της ύπαρξης, πρέπει απλώς να εξαλείψουμε τον εαυτό μας, τη ζωή μας χωρίς αξία, ένα ακόμη απόβλητο να κομποστοποιηθεί. Με αυτή την παράδοξη και απαίσια έννοια, ο θάνατος γίνεται πραγματικά «το τελευταίο ταξίδι», ανάμεσα στη μουσική, τό λιβάνι, τά απαλά χρώματα, τούς έμπειροι θανατολόγους, δήμιους με ασορτί φόρμες. Ο ευτυχής θάνατος του χορτασμένου και του απελπισμένου.
ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ. ΟΙ ΑΓΡΑΦΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ, Η ΑΝΤΙΓΟΝΗ, Η ΟΠΟΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΣΑΤΥΡΑΣ ΧΑΝΕΙ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΡΕΟΝΤΑ, ΑΠΑΣΧΟΛΗΜΕΝΗ ΚΑΘΩΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΙΜΑΚΤΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΚΕΝΩΝ ΛΟΓΩΝ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου