Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (41)

Συνέχεια από: Πέμπτη 2 Μαρτίου 2017

Προλεγόμενα σε μία Φιλοσοφική Χριστολογία.      

του Xavier Tilliette.

          

Maine de Biran (συνέχεια).

      

  Μέχρις εδώ θα μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι η αναλογία τείνει πρός μία μόνη πλευρά! Το σχόλιο τού στίχου 14 (Και ο Λόγος σάρξ εγένετο...) επαναφέρει την ισορροπία η οποία διατηρείται μέχρι τέλους! Ο Biran έχει συνείδηση τού γεγονότος ότι δέν ξεπερνά την φιλοσοφική χριστολογία-μιλώντας ανθρωπιστικά και με μία φιλοσοφική σημασία-ταυτίζοντας τον Ιησού Χριστό με τον πνευματικό άνθρωπο, σε έναν μάλιστα βαθμό διακεκριμένο, ασύγκριτο και αξεπέραστο! Η πιό αληθινή φανέρωση τού Πατρός των φώτων" και παρ'όλα αυτά της ίδιας φύσης τού κάθε ανθρώπου " ο οποίος την εκλαμβάνει σαν μοντέλο" "ο ύψιστος μεσάζων" αξίζει να ονομαστεί ο μονογενής τού Θεού διότι είναι χωρίς ίσους στην πληρότητα και τελειότητα τής χάριτος και παρ'όλα αυτά "της ίδιας γενιάς, του ίδιου γένους" με τον πνευματικό άνθρωπο. Υπάρχει εδώ ο σπόρος μίας υπερβατικής χριστολογίας και ταυτοχρόνως το παραδειγματικό σημείο που χαρακτηρίζει όλες τις φιλοσοφίες που έλκονται απο το μυστήριο τού προσώπου τού Ιησού, πολύ περισσότερο απο την συμβολική του σπουδαιότητα η οποία είναι μάλλον διϊστορική (Σπινόζα, Κάντ, Φίχτε).

         
 Πρέπει να δεχθούμε την όμορφη τροπολογία του Biran με τον τρόπο με τον οποίο  πρέπει να αναγνωσθεί: όχι σαν μία προσποίηση ή σαν μία υπεξαίρεση ψυχολογικού τύπου αλλά σαν μία εσωτερική ηχώ και μία πνευματική παράφραση. Το στοχαστικό ύφος του Προλόγου, το οποίο γεμίζει υποψίες τους εξηγητές με την φτωχή ματιά, γοητεύει αντιθέτως τους φιλοσόφους και κολλάει στο μέτρο τους. Με την εξαίρεση του Χέγκελ ο οποίος διαμαρτύρεται για μία διαλεκτική ανεπάρκεια, στοχαστές όπως ο Φίχτε, ο Σέλλινγκ, ο Ravaisson ανακαλύπτουν μία συγγένεια και κατακτούν με την βοήθειά του την αποκάλυψη του ιδεαλισμού και την πιό υψηλή πνευματικότητα! Όχι μόνον ο Πρόλογος αλλά ολόκληρο το Ευαγγέλιο του Ιωάννου, το Ευαγγέλιο τού πνεύματος, είναι ικανό να ενδυναμώσει την στοχαστική συζήτηση και την έρευνα τής αλήθειας.

          Είναι το πιό φιλοσοφικό Ευαγγέλιο λέει ο Ravaisson, και πολύ σωστά φανερώθηκε πολύ καλά πώς η μεταφυσική τού Ravaisson, όλη ξεχειλίζουσα απο Φώς, απο χάρη και γενναιοδωρία, κρύβει πίσω απο τις γραμμές την Χριστολογία και την σωτηριολογία του κατά Ιωάννην. Η ίδια η γλώσσα φανερώνει αυτούς τους σχηματισμούς. Δασκαλεμένος απο τον Σέλλινγκ και ίσως απο τον Maine de Biran, o Ravaisson ξαναβρίσκει στο "είναι του πνεύματος" το ένδυμα της φανέρωσης τού Χριστού. Ο διαφωτισμός του προλόγου έπεφτε στην μεταφυσική προσπάθεια! Εάν θέλουμε να γενικεύσουμε αυτή την σωστή ισορροπία, ανάμεσα σε μία φιλοσοφία η οποία αναγνωρίζεται στο βάθος της Χριστιανική και σ'έναν Χριστιανισμό εσωτερικά μεταφυσικό, μπορούμε να απευθυνθούμε για παράδειγμα στον υπέροχο "'υμνο τής συνειδήσεως" του Jules Lequier, ένα λυρικό κομμάτι το οποίο εξυπνεί την θαυμαστή συμφωνία των ύμνων στις Λιτανείες της Madonna του Loreto, με την συνείδηση! Πιό ψύχραιμος, ο ύμνος του Newman δέν υστερεί καθόλου. ο Lequier, για να δικαιώσει το θάρρος του ανακαλεί τον εγκαινιασμό και την ίδρυση εν Χριστώ κάτι νέου, ενός απέραντου Λόγου ο οποίος δέν αποκλείει τίποτε! Ένα αληθινό απόφθεγμα φιλοσοφικής Χριστολογίας.

          Εντελώς φυσικά επίσης και ο Blondel, στο τέλος του βιβλίου με το οποίο εξακρίβωσε, ας πούμε, την συμμόρφωση τής κλήσεως του ανθρώπου στις απαιτήσεις του Χριστιανισμού, εκφράζεται στην γλώσσα η οποία είναι κατά ένα μέρος σφραγισμένη και φανερώνει όσα πρέπει (προσωρινώς) να παραμείνουν κεκρυμένα:

          "[....] στην αλήθεια του πρωτείου τής πράξεως....αντιστοιχεί η μεγάλη διαβεβαίωσή του Ίσου πρωτείου της αλήθειας. Εν'αρχή ήν ο Λόγος. Αυτό το βασίλειο τής αλήθειας είναι εξ ολοκλήρου έξω απο εμάς και αυτή δέν θα αφοπλιστεί ποτέ απο το σκήπτρο της το σιδερένιο. Αλλά και αυτό το βασίλειο της αλήθειας επίσης είναι ολοκληρωτικώς μέσα μας καθότι παράγουμε μέσα μας όλες τις δεσποτικές απαιτήσεις....Μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια τού τελευταίου αδιόρατου φαινομένου, η μεσολαβητική πράξη κάνει την αλήθεια και το είναι όλου αυτού που υπάρχει. Και πράγματι θα ήταν παράξενο να μπορούσαμε να εξηγήσουμε ο,τιδήποτε πέραν αυτού χωρίς τον οποίο τίποτε δέν έγινε, χωρίς όλο αυτό που έγινε να μήν επιστρέψει στο τίποτα, στο Μηδέν".

          Η αντίστροφη απόδειξη ενός στοχασμού καθ'ολοκληρίαν θρησκευτικού και πνευματικού ο οποίος εμπνέει και τρέφει έναν κόσμο σκέψεως ή μίας Θεολογίας η οποία προφέρει την ενυπάρχουσα μεταφυσική της, προσφέρθηκε απο την θαυμάσια αλλά ημιτελή Εισαγωγή στο Ευαγγέλιο του Αγίου Ιωάννου, του Antonio Rosmini! Μέσα απο κύματα πειστικής περιγραφής, η ζωή της χάριτος, η μυστηριακή ζωή, ξεχειλίζει και σπάει τα σύνορα στα κανάλια της υπάρξεως της φυσικής, και μας φέρει καθοριστικά την υπερφυσική αναγέννηση της νοήσεως.

          Πιό κοντινή σε εμάς, στο όριο ανάμεσα στην φιλοσοφία και στην Θεολογία, η Edith Stein στο μεγάλο της βιβλίο Πεπερασμένο Είναι και Αιώνιο Είναι, μας προσφέρει τυχαίως ένα μοντέλο αναλύσεως σημαντικής και μεταφυσικής, παρουσιάζοντας μερικούς στίχους του προλόγου. Μεταφράζει σε συμφωνία με τον Φάουστ και τον Σολόβιεφ τον Λόγο σαν νόημα. Καθώς το κείμενο προσθέτει αμέσως "πάντα δι'αυτού εγένετο" είναι η σχέση ανάμεσα στο νόημα ή την νόηση και το πραγματικό αυτό που ξεκαθαρίζει σ'αυτόν τον στίχο. Ο μυστηριώδης ορος τής αρχής θέλει να πεί μάλλον Αρχή παρά ξεκίνημα! Και η αρχή επομένως σημαίνει το πρώτο όν (primum Ens) ή τον Πατέρα και η γέννηση του Υιού είναι η παρουσία τής ουσίας στον Λόγο. Αυτή η πλευρά ελκύει ιδιαιτέρως τήν Edith Stein, της οποίας οι ελεύθερες επεξηγήσεις ξαναπροσλαμβάνουν την μεσαιωνική φιλοσοφία χωρίς να αιχμαλωτιστεί απο αυτή.

          Το πρόβλημα το οποίο ερευνάται απο αυτή, είναι ακριβώς η παρουσία των ουσιών στον Λόγο και η σχχέση τους με τα δημιουργημένα πράγματα, τα πραγματικά. Στους στίχους 3 και 4 λέγεται με τον ίδιο τρόπο ότι το πάν έχει την σύστασή του και υφίσταται στον Λόγο. Η E.Stein προτιμά την μεσαιωνική γραφή, εν αυτώ ζωή ήν, και η ζωή ήν το φώς των ανθρώπων (με το κόμμα μετά το είναι, το ήν) απο εκείνη που κυριάρχησε στην συνέχεια, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν. Μ'αυτόν δέ τον τρόπο συναντάται με τους Πατέρες. Πώς να εννοήσουμε την συνύπαρξη, την σύμφυση, στον Λόγο; Δέν αρκεί να επικαλεστούμε αλυσσίδες αιτιότητος! Η συνάφεια του παντός στον Λόγο είναι νοητή ολότης. Σαν καλή φαινομενολόγος η E.Stein διευκρινίζει την σκέψη της με το παράδειγμα τής "συνοχής μίας ζωής". Αυτή είναι ένα σχέδιο ενότητος νοητό, το οποίο συνίσταται απο τα απαριθμημένα μου σχέδια και απο το σχέδιο του Θεού πάνω σε μένα, το οποίο μου διαφεύγει, το οποίο φανερώνεται τυχαία, στο ίχνος του οποίου μπορώ να μαντέψω κάτι a'posteriori αναμένοντας το φώς της δόξης. Όπως επίσης μπορούμε να πλησιάσουμε το Θείο σχέδιο, ολόκληρο το νόημα, στο έργο τέχνης. Το νοητό όλον είναι ένα τέλειο έργο τέχνης, αλλά εμείς αντιλαμβανόμαστε μόνον μερικούς χαμένους ήχους μιας μακρυνής συμφωνίας μεταφερόμενους απο τον άνεμο, αποσπάσματα μιας μελωδίας, διακοπτόμενα φώτα!

          Το ιερό κείμενο μας θυμίζει (στ. 3) ότι πάντα δι'αυτού εγένετο, διά του Λόγου. Όχι μόνον το πάν είναι σ'αυτόν κάτω απο μία μορφή νοητή και λογική, αλλά το πάν είναι δι'αυτού! Τόσο οι αρχετυπικές πραγματικότητες, τα αιώνια παραδείγματα, όσο και τα πράγματα, τα πεπερασμένα, στον πραγματικό χρόνο-όλο το δυνατόν και όλο το πραγματικό. Και πράγματι οι ιδέες είναι "πρωτογενείς εικόνες" δημιουργικές, οι μήτρες οι νοητές των δημιουργημένων πραγμάτων. Ένα πρώτο θέμα αφορά την ιδιότητα του συμβιβασμού των πολλών ιδεών (στον Θείο Νού) με την απλότητα και την Θεία ενότητα! Η απάντηση του Ακινάτη είναι ότι η πολλαπλότης είναι μόνον η ετερότης των δικών μας απόψεων η οποία δέν αλλοιώνει την απόλυτη Θεία απλότητα. Ένα δεύτερο θέμα, σχεδόν μία οπισθοδρόμηση, αφορά την σύσταση των ιδανικών αντικειμένων, μαθηματικά αντικείμενα, καθαρές φόρμες, γεωμετρικές φόρμες, των οποίων το είδος δέν διαθέτει αντιστοιχία στην εμπειρία ή διαθέτει μία ατελή αντιστοιχία. Είναι μία ειδική σύσταση ανάμεσα στο πραγματικό Είναι και στο είναι της σκέψης. Παρ'όλα αυτά οι ιδέες μπορούμε να πούμε ότι δημιουργήθηκαν, ακόμη και αν δέν φθάνουν στην πραγματοποίηση, λόγω του χαρακτήρος τους σαν "εικόνες" ή "αντίγραφα" σε σχέση με την Θεία ουσία που είναι μία και απλή! Ο Λόγος, ο τόπος των ιδεών, είναι ο ενδιάμεσος ανάμεσα στο Θείο Είναι και την πολλαπλότητα των όντων, και αντικατοπτρίζει τα δύο! Με μεγάλη διεισδυτικότητα, στα ίχνη του Duns Scoto, η E. Stein βρίσκει εδώ μία οδό για να προσεγγίσει την διπλή λειτουρία του μοναδικού Λόγου, σαν ανθρώπου και σαν κόσμου. Κεφαλής και σώματος. Αυτή υπήρξε, ακολουθώντας όμως ένα διαφορετικό βάδισμα, ή μεγαλύτερη ανησυχία του Teilhard De Chardin.

          Δέν υπάρχει φιλοσοφική λύση υπογραμμίζει η E. Stein, στην διπλή φύση, Μία και πολλαπλή, του πρώτου όντος, του υπέρτατου όντος. Αλλά οι αλήθειες της πίστεως ξεκαθάρισαν οπωσδήποτε την φιλοσοφική έρευνα του Είναι. Ένα πολύτιμο κέρδος το οποίο δικαιώνει μία εμφατική Χριστιανική φιλοσοφία, όπως εκείνη την οποία προεικόνησε και έθεσε στην πράξη ή Καρμελιτάνα E. Stein και έτσι μία φιλοσοφική Χριστολογία!

          Συνεχίζεται

Αμέθυστος.