ΠΑΥΛΟΣ ΤΟΜΕΣ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ - ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ (27)

 Συνέχεια από: Τετάρτη 3 Αυγούστου 2022

ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

ΠΑΥΛΟΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

ΤΟΜΕΣ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ

Μέρος Δεύτερο

ΤΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΥΛΕΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ

Κεφάλαιο 7

Η ΠΑΥΛΕΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ

7.3. Η Η ΠΡΟΠΑΥΛΕΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ

Προτού επιχειρήσουμε να εξετάσουμε τη συμβολή του Απ. Παύλου στην κατανόηση του μυστηρίου της Εκκλησίας θα πρέπει να ανατρέξουμε στην εκκλησιολογική αυτοσυνειδησία της αρχέγονης χριστιανικής κοινότητας. Έτσι τις δυο πρώτες δεκαετίες μετά την Πεντηκοστή, η αρχική χριστιανική κοινότητα κατανόησε την ύπαρξή της ως τη γνήσια έκφραση του «λαού του Θεού». Με μια σειρά από όρους παρμένους από την Π.Δ. τονίζεται στην Κ.Δ. πως η Εκκλησία είναι «o Ισραήλ του Θεού» (Γαλ 6,16), «οι άγιοι» (Πράξ 9,32·41· 26,10· Ρωμ 1,7-8,27· 12,13· 15,25· 16,5· Α´ Κορ 1,2· κλπ.), «οἱ ἐκλεκτοί» (Ρωμ 8,33· Κολ 3,12 κ.ά.) το «ἐκλεκτόν γένος» (Α´ Πε 2,9), το «βασίλειον ἱεράτευμα» (Α´ Πε 2,9) κλπ., ο άγιος δηλαδή λαός του Θεού κατά τους έσχατους χρόνους, για τον οποίον ισχύουν όλες οι επαγγελίες της Γραφής. Ό,τι δηλαδή αναφέρει η Έξοδος για τον Ισραήλ (19,6· 3,12εξ), η αρχική χριστιανική κοινότητα πίστευε ότι ίσχυε για τον εαυτό της, αφού αυτή αποτελούσε το λαό του Θεού par excellence38. Την πρώτη κιόλας επιστολή του (Α´ Θεσ), το πρώτο γραπτό κείμενο της Εκκλησίας, επιτάσσει ο Απόστολος «ἀναγνωσθῆναι... πᾶσι τοῖς ἁγίοις ἀδελφοῖς» (5,27)39, ενώ γίνεται λόγος και για την παρουσία «τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μετά πάντων τῶν ἁγίων αὐτοῦ» (3,13)40. Σαφέστατα ο Παύλος κάνει λόγο για «τήν ἐκλογήν ἡμῶν» (1,4), μνημονεύοντας παράλληλα και την αγάπη του Θεού «τοῦ καλοῦντος ὑμᾶς εἰς τήν ἑαυτοῦ βασιλείαν καί δόξαν» (2,12· πρβλ. καί 4,7 «οὐ γάρ ἐκάλεσεν ὑμᾶς ὁ Θεός...» και 3,24 «πιστός ὁ καλῶν ὑμᾶς...»).

7.4. ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΔΙΑΘΗΚΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΠΑΥΛΕΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Για να κατανοήσουμε σε βάθος τη βιβλική σημασία των παραπάνω όρων θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα ακόλουθα:

7.4.1. Ο Θεός της Π.Δ., σχεδόν αποκλειστικά, έρχεται σε σχέση με τον κόσμο συνδιαλεγόμενος με την κοινότητα ως σύνολο, ως «λαόν περιούσιον»· το ενδιαφέρον του για το άτομο εκδηλώνεται μόνον καθόσον αυτό τυχαίνει να είναι μέλος της κοινότητας. Η διαθήκη την οποία περιγράφει το βιβλίο της Εξόδου λαμβάνει χώρα ανάμεσα στον Θεό με πρωτοβουλία δική Του και στον περιούσιο λαό Του. Το άτομο δεν έχει άμεση προσωπική ευθύνη για τις ενέργειές του απέναντι στον Θεό όσες φορές παραβαίνει μεμονωμένα τους όρους της διαθήκης. Ήταν υπόθεση όλου του Ισραήλ, ως έθνους και περιούσιου λαού, η τήρηση της διαθήκης. Η ιδέα της συλλογικής προσωπικότητας (corporate personality) σήμαινε πως αν κάποια μεμονωμένα άτομα ή ένα μεγάλο μέρος του λαού αμάρτανε, όλος ο λαός μηδέ των αθώων και ευσεβών εξαιρουμένων, τιμωρούνταν αδιάκριτα· αλλά και αντιστρόφως, ο κάθε ισραηλίτης ατομικά δεν έχει ηθική προσωπική ευθύνη απέναντι στον Θεό, αφού δεν υπήρχε περίπτωση προσωπικής αλλά συλλογικής σχέσεως με τον Θεό. Η γνωστή φράση του Ιερεμία «οἱ πατέρες ἔφαγον ὄμφακα καί οἱ ὀδόντες τῶν τέκνων ἠμωδίασαν» (Ιερ 38,29) είναι ενδεικτική αυτής της αντιλήψεως· άσχετα αν από την εποχή των προφητών, και ιδιαίτερα του προφήτη Ιερεμία, αρχίζει μια διορθωτική παρέμβαση προς την κατεύθυνση και της προσωπικής σχέσεως Θεού - ανθρώπου.41

7.4.2. Η έννοια του λαού, της συλλογικότητας, γίνεται ακόμη πιο φανερή από την εξέταση της σχετικής ορολογίας τόσο στην Π.Δ., όσο και στην Κ.Δ. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο εκλεκτός λαός του Θεού χαρακτηρίζεται ως 'am στα εβραϊκά και λαός στα ελληνικά, σε αντίθεση προς τον έξω κόσμο για τον οποίο χρησιμοποιούνται στη Γραφή οι όροι goim στα εβραϊκά και έθνη στα ελληνικά.42 Πολύ χαρακτηριστικά στη διήγηση του Λουκά στις Πράξεις για τα διαδραματισθέντα κατά την Αποστολική Σύνοδο, μετά την αναφορά του Παύλου και του Βαρνάβα για «ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεός σημεῖα καί τέρατα ἐν τοῖς ἔθνεσιν δι' αὐτῶν, ἀπεκρίθη Ἰάκωβος λέγων «ἄνδρες ἀδελφοί, ἀκούσατέ μου· Συμεών ἐξηγήσατο καθώς πρῶτον ὁ Θεός ἐπεσκέψατο λαβεῖν ἐξ ἐθνῶν λαόν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ» (Πράξ 15,14). Την ίδια ακριβώς αλήθεια διατρανώνει και το χωρίο της Α´ Πε, όπου οι πιστοί χαρακτηρίζονται «οἱ πότε οὐ λαός νῦν δέ λαός Θεοῦ» (2,10). Αυτή ακριβώς η επίγνωση ότι ο Θεός όταν κάλεσε τον Ισραήλ στην Π.Δ. και το «Νέο Ισραήλ», την Εκκλησία, στην Κ.Δ., δημιούργησε ένα «λαό» κι όχι μια συνηθισμένη θρησκεία, ήταν που διέκρινε την Εκκλησία στα πρώτα της βήματα από τις διάφορες συντεχνίες και τις θρησκευτικές ή κοινωνικές οργανώσεις, φαινόμενα συνηθισμένα στη ρωμαϊκή, όπως και στη σημερινή εποχή.43

7.4.3. Είναι επίσης πολύ σημαντικό ότι η πρωτοχριστιανική κοινότητα χρησιμοποίησε τον όρο «εκκλησία» όχι με την κλασική του έννοια, αλλά στο υπόβαθρο της παλαιοδιαθηκικής σχετικής ορολογίας. Ο όρος ετυμολογικά ανάγεται στο σύνθετο ρήμα εκκαλώ (καλώ, προσκαλώ, συναθροίζω) και στην κλασική γραμματεία (τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Θουκυδίδη, τον Πολύβιο κ.ά.), σημαίνει συνέλευση πολιτών για γνωμοδότηση και απόφαση για σημαντικά ζητήματα. Η πρωτοχριστιανική κοινότητα χρησιμοποίησε τον όρο «εκκλησία» με τη σημασία που είχε στην Π.Δ., όπου ο όρος αντιστοιχεί στην εβραϊκή λέξη qâhâl, έναν όρο δηλαδή που αναφέρεται και εκφράζει την κοινότητα, το λαό δηλαδή του Ισραήλ, είτε έν συνάξει, είτε γενικώς. Οι Ο´ ποτέ δεν μεταφράζουν σε «εκκλησία» το εβραϊκό 'edhah, που συνήθως αντιστοιχεί στον όρο «συναγωγή».44

Σημειώσεις

38. Βλ. Δ. Δόικου, «Ἡ Ἐκκλησία ἐν τῇ Π.Δ.», Τι είναι Εκκλησία, Θεσσαλονίκη 1968, σελ. 10-24.

39. Ορισμένα αρχαία χειρόγραφα και από τις αρχαίες μεταφράσεις η λατινική και η σαϊδική παραλείπουν το «αγίοις», το οποίο όμως απαντά σε εξίσου αρχαία χειρόγραφα και μεταφράσεις (p46, Α, συριακή και βοχαϊρική) και ολόκληρη την οικογένεια του Βυζαντινού τύπου.

40. Για τις διάφορες ερμηνείες του στίχ. αυτού βλ. Ι. Γαλάνη, Η Πρώτη Επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Θεσσαλονικείς, Θεσσαλονίκη 1985, σελ. 232εξ.

41. Βλ. G. E. Wright (κ.ά.), The Biblical Doctrine of Man in Society, 1954, σελ. 22εξ.

42. Στο ίδιο, σελ. 78εξ. Επίσης R. Ν. Flew, Jesus and his Church, 1938, σελ. 139εξ.

43. G. E. Wright, The Biblical Doctrine, σελ. 79.

44. Πρβλ. W. Schräge, “Ekklesia und Synagoge. Zum Ursprung der urchristlichen Kirchenbergiffs,” ZTK 60 (1963) σελ. 178εξ. K. L. Schmidt, «καλέω... ἐκκλησία», ΤDNT τομ. III, σελ. 524εξ.

 "Στο κήρυγμά του ο Σεβασμιώτατος μίλησε για την τελευταία Δεσποτική Εορτή του έτους, η οποία έρχεται να ολοκληρώσει τον εορτολογικό κύκλο στρέφοντας τον νου μας, στην Δευτέρα του Κυρίου Παρουσία. Τόσο ο Ευαγγελιστής Ιωάννης όσο κι ο Απόστολος Πέτρος, μάρτυρες και οι δύο του γεγονότος της Μεταμορφώσεως δεν αναφέρονται στη Μεταμόρφωση στα κείμενά τους, αλλά στη Δευτέρα του Κυρίου Παρουσία καθώς το Φως της Μεταμορφώσεως αποδεικνύει τη λαμπρότητα του Κυρίου και η δόξα της Μεταμορφώσεως είναι η άφθιτη δόξα του Παραδείσου, η δε Εκκλησία μας προσκαλεί στον πόθο της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου προκειμένου να ζήσουμε τη δόξα του, να γευτούμε τη χαρά της παρουσίας του και να συμβασιλεύσουμε και να συνδιαιωνίσουμε με Αυτόν."

Ο ΛΑΡΙΣΗΣ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΚΕΡΔΙΣΕ ΤΗΝ ΜΑΧΗ, ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΜΙΑ ΔΙΑΜΑΧΗ,ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕ Η ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΥΣΣΩΔΗ ΓΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΠΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ. ΑΥΤΗ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΞΕΦΟΡΤΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΠΑΝΩ ΤΗΣ ΤΗΝ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. 

ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΑΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΚΗ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΛΛΑ ΑΓΚΥΡΟΒΟΛΗΜΕΝΗ ΣΤΟ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΤΗΝ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ ΠΛΕΟΝ ΚΑΘΑΡΑ ΝΑ ΒΥΘΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΗΔΕΝ ΑΠΟ ΟΠΟΥ ΞΕΠΕΤΑΧΤΗΚΕ.

ΟΡΟΣ ΘΑΒΩΡ: Γιατί Κύριός μας, στο όρος Θαβώρ, δεν εκδήλωσε τη Θεία δόξα Του ενώπιον όλων των μαθητών, παρά μόνον ενώπιον τριών εξ’ αυτών;

Πρώτον, διότι Αυτός ο ίδιος έδωσε τον Νόμο διά στόματος του Μωυσή: επί στόματος δύο μαρτύρων και επί στόματος τριών μαρτύρων στήσεται παν ρήμα (Δευτερονόμιον19,15).

Επομένως, τρεις μάρτυρες ήταν αρκετοί. Αυτοί οι τρεις μάρτυρες αντιπροσωπεύουν τις τρεις μεγάλες αρετές. Ο Πέτρος – την Πίστη, διότι αυτός ήταν ο πρώτος που ομολόγησε την πίστη του στον Χριστό, ως Υιό του Θεού· ο Ιάκωβος – την Ελπίδα, διότι αυτός ήταν ο πρώτος ο οποίος, με πίστη στην επαγγελία του Χριστού, έδωσε τη ζωή του για τον Κύριο και ο πρώτος που δολοφονήθηκε από τους Ιουδαίους· ο Ιωάννης – την Αγάπη, διότι ανέπεσε επί το στήθος του Κυρίου και παρέμεινε μέχρι τέλους κάτω απ’ τον Σταυρό Του.

Ο Θεός δεν επονομάζεται Θεός των πολλών, αλλά Θεός των εκλεκτών: εγώ ειμι ο Θεός του πατρός σου, Θεός Αβραάμ και Θεός Ισαάκ και Θεός Ιακώβ. (Έξοδος3, 6). Ο Θεός πολλάκις λογάριασε περισσότερο έναν πιστό άνθρωπο από ένα ολόκληρο έθνος. Έτσι, σε πολλές περιστάσεις θέλησε να αφανίσει όλο το εβραϊκό έθνος, αλλά χάριν των προσευχών του δικαίου Μωυσή χάρισε τη ζωή στο έθνος αυτό. Ο Θεός εισάκουσε τον πιστό προφήτη Ηλία μάλλον, παρά ολόκληρο το άπιστο βασίλειο του Άχαβ.

Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς Ο Πρόλογος της Αχρίδος