Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς - ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΙΕΡΩΣ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΩΝ (18)

 Συνέχεια από: Δευτέρα 26 Ιουνίου 2023

8. Γι’ αυτό κανένας ποτέ δεν χαρακτήρισε φως την είδηση που προέρχεται από τις αισθήσεις, αν και βέβαια σε μερικές περιπτώσεις είναι γνώση και μάλιστα ασφαλέστατη, αλλά (καλείται έτσι) μόνο η γνώση (που προέρχεται) από το νου και είναι λογική. Γιατί τίποτε δεν βλέπουμε που έχει δύναμη λόγου, που να μην είναι νοερό φως. Καθόσον και οι άγγελοι είναι πυρ κατά κάποιο τρόπο άϋλο και ασώματο· τί άλλο είναι αυτό, παρά φως νοερό; Και ο νους, βλέποντας ο ίδιος τον εαυτό του, τον βλέπει ως φως· τί είναι λοιπόν και αυτός, αν δεν βλέπει τον εαυτό του ως νοερό φως; Αλλά και ο ίδιος ο Θεός, που βρίσκεται πέρα (επέκεινα) από κάθε νοερό φως και υπερβαίνει κατά τρόπο υπερούσιο κάθε ουσία, αποκαλούμενος πυρ από τους ιερούς θεολόγους, έχει βέβαια καθ’ εαυτόν το κρύφιο και αθεώρητο, κατά τρόπο παρόμοιο με την αμυδρή εικόνα του πυρός στα αισθητά, αφού δεν υπάρχει ύλη που να χωρεί τη θεία παρουσία (εμφάνεια)· αλλ’ όταν βρει ύλη κατάλληλη (επιτήδεια) και ακάλυπτη, και τέτοια είναι κάθε νοερή φύση κεκαθαρμένη (που έχει καθαρθεί) και δεν φέρει το κάλυμμα της κακίας, τότε και αυτός βλέπεται ως νοερό φως, όπως δείξαμε και θα δείξουμε με τους ίδιους τους αγίους, οι οποίοι έπαθαν και είδαν τη λαμπρότητα τού Θεού.

9. Όπως λοιπόν η φωτιά, αν καλυφθεί με ύλη μη διαφανή, μπορεί βέβαια να τη θερμαίνει, όχι όμως και να φωτίζει, έτσι και ο νους, όταν έχει επάνω του το σκοτεινό (ζοφώδες) κάλυμμα των πονηρών παθών, θα μπορούσε βέβαια να παρέχει γνώση, αλλ’ όχι και φως. Γιατί ο νους δεν είναι μόνο φως ορατό από το νου, έστω και το τελευταίο από αυτά πού βλέπονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά και θεωρητικός, όντας οφθαλμός κατά κάποιο τρόπο της ψυχής, γιατί λέγει· «οφθαλμός (όραση) της ψυχής είναι ο συμφυής με αυτήν νους». Επομένως, όπως η αισθητή όραση δεν θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί χωρίς να λάμψει επάνω της φως από έξω, έτσι και ο νους δεν θα μπορούσε να βλέπει με τη νοερή αίσθηση την οποία έχει και να τεθεί από μόνος του σε ενέργεια, αν δεν τον περιλάμψει το θείο φως. Και όπως η όραση, όταν ενεργεί, γίνεται η ίδια φως και ενώνεται με το φως και πρώτα βλέπει αυτό το φως που περιχύνεται σ’ όλα τα ορώμενα, κατά τον ίδιο τρόπο και ο νους, όταν φθάσει στην πληρότητα (εντελέχεια) της νοερής αισθήσεως, αυτός ο ίδιος είναι όλος σαν φως και βρίσκεται μαζί με το φως και μαζί με το φως βλέπει με σαφήνεια το φως, όχι μόνο πάνω από τις σωματικές αισθήσεις, αλλά και πάνω από κάθετι από τα γνώριμά μας, και γενικά όλων των όντων. Γιατί τον Θεό βλέπουν εκείνοι που έχουν καθαρή την καρδιά, σύμφωνα με τον αψευδή μακαρισμό του Κυρίου, ο οποίος, όντας φως, σύμφωνα με την θεολογικότατη διακήρυξη του Ιωάννη, του υιού της βροντής, κατοικεί και εμφανίζει τον εαυτό του σε εκείνους που τον αγαπούν και αγαπήθηκαν από αυτόν σύμφωνα με την υπόσχεση αυτού προς αυτούς, και εμφανίζει τον εαυτό του σαν σε καθρέφτη (εν εσόπτρω) στον καθαρό νου, ενώ στην πραγματικότητα είναι αόρατος. Γιατί τέτοιο πράγμα είναι η μορφή μέσα σε καθρέφτη· φαινόμενη δεν βλέπεται και σχεδόν είναι αδύνατο να βλέπει κανείς μέσα στον καθρέφτη, και συγχρόνως να βλέπει εκείνο που δίνει τη μορφή στον καθρέφτη.

Αρχαίο κείμενο

8. Διόπερ οὐδέ τήν ἀπό τῶν αἰσθήσεων προσγινομένην εἴδησιν, καίτοι γνῶσιν οὖσαν ἔστιν ὅπου καί ἀσφαλεστάτην, φῶς πώποτέ τις προσηγόρευσεν, ἀλλά μόνην τήν ἀπό τοῦ νοῦ καί λογικήν. Οὐδέν γάρ ὁρῶμεν λόγου δύναμιν ἔχον, ὅ μή νοερόν ἐστι φῶς. Οἵ τε γάρ ἄγγελοι, πῦρ οἷον ἄυλον καί ἀσώματον˙ τί δ᾿ ἄλλο τοῦτό ἐστιν ἤ φῶς νοερόν; Ὅ τε νοῦς αὐτός ἑαυτόν ὁρῶν, ὡς φῶς ὁρᾷ˙ τί τοίνυν καί οὗτος, εἰ μή νοερόν ἑαυτόν βλέπει φῶς; Καί αὐτός δέ ὁ παντός νοεροῦ φωτός ἐπέκεινα Θεός καί πάσης οὐσίας ὑπερουσίως ἐκβεβηκώς, πῦρ παρά τῶν ἱερῶν θεολόγων ὠνομασμένος, ἔχει μέν, ὡς κατά τήν τοῦ πυρός ἀμυδράν ἐν αἰσθητοῖς εἰκόνα, τό κρύφιόν τε καί ἀθεώρητον καθ᾿ ἑαυτόν, μή προκειμένης ὕλης  τῆς χωρούσης τήν θείαν ἐμφάνειαν˙ ἡνίκα δ᾿ ἄν ἐπιτηδείας ὕλης ἀπερικαλύπτως ἐχούσης ἐπιλάβηται, τοιαύτη δέ ἐστι πᾶσα νοερά κεκαθαρμένη φύσις, τό τῆς κακίας οὐκ ἐπιφερομένη κάλυμμα, τηνικαῦτα καί αὐτός ὡς φῶς ὁρᾶται νοερόν, ὡς δι᾿ αὐτῶν τῶν καί παθόντων καί ἰδόντων λαμπρότητα Θεοῦ ἐδείξαμέν τε καί δείξομεν ἁγίων.

9. Ὥσπερ δέ τό πῦρ, ἄν ἐπικαλυφθῇ δι᾿ ὕλης οὐ διαφανοῦς, θερμαίνειν μέν αὐτήν δύναται, φωτίζει δέ οὐχί, οὕτω καί ὁ νοῦς, ὅταν ἐπικείμενον ἔχῃ τό ζοφῶδες κάλυμμα τῶν πονηρῶν παθῶν, γνῶσιν μέν παρέχειν δύναιτ᾿ ἄν, ἀλλ᾿ οὐχί καί φῶς. Ἐπεί δέ μή μόνον φῶς ἐστιν ὁ νοῦς νῷ θεωρητόν, εἰ καί ἔσχατον τῶν τοῦτον τόν τρόπον ὁρωμένων, ἀλλά καί θεωρητικόν, οἷον ὀφθαλμός ὑπάρχων τῆς ψυχῆς, «ὄψις» γάρ, φησί, «τῇ ψυχῇ ὁ συμφυής αὐτῇ νοῦς», ὥσπερ ἡ κατ᾿ αἴσθησιν ὄψις οὐκ ἄν ἐνεργείᾳ γίγνοιτο, μή ἔξωθεν ἐπιλάμψαντος αὐτῇ φωτός, οὕτω καί ὁ νοῦς οὔκ ἄν ᾖ νοεράν ἔχων αἴσθησιν ὁρῴη καί καθ᾿ ἑαυτόν ἐνεργείᾳ γίγνοιτο, μή τοῦ θείου περιλάμψαντος αὐτόν φωτός. Ὥσπερ δέ ἡ ὄψις, ὅταν ἐνεργῇ, φῶς αὐτή τε γίνεται καί μετά τοῦ φωτός συγγίνεται καί τοῦτ᾿ αὐτό πρῶτον ὁρᾷ πᾶσι τοῖς ὁρωμένοις περικεχυμένον, τόν αὐτόν τρόπον καί ὁ νοῦς, ἠνίκ᾿ ἄν εἰς ἐντελέχειαν ἀφίκοιτο τῆς νοερᾶς αἰσθήσεως, αὐτόν ὅλος οἷον φῶς ἐστι καί μετά τοῦ φωτός ἐστι καί σύν τῷ φωτί γνωστῶς ὁρᾷ τό φῶς, οὐχ ὑπέρ τάς σωματικάς αἰσθήσεις μόνον, ἀλλά καί ὑπέρ πᾶν ὅ τι τῶν ἡμῖν γνωρίμων καί ἁπλῶς τῶν ὄντων πάντων. Θεόν γάρ ὁρῶσιν οἱ κεκαθαρμένοι τήν καρδίαν, κατά τόν ὑπό τοῦ Κυρίου ἀψευδῆ μακαρισμόν, ὅς φῶς ὧν, κατά τήν θεολογικωτάτην Ἰωάννου τοῦ τῆς βροντῆς υἱοῦ φωνήν, οἰκίζει τε καί ἐμφανίζει ἑαυτόν τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν καί ἀγαπηθεῖσιν ὑπ᾿ αὐτοῦ κατά τήν πρός αὐτούς ἑαυτοῦ ἐπαγγελίαν˙ ἐμφανίζει δέ ὡς ἐν ἐσόπτρῳ τῷ κεκαθαρμένῳ νῷ, τό καθ᾿ ἑαυτόν ἀόρατος ὑπάρχων. Τοιοῦτον γάρ ἡ ἐν ἐσόπτρῳ μορφή˙ φαινομένη οὐχ ὁρᾶται καί σχεδόν ἀδύνατόν ἐστιν ὁρᾶν τε ἐν ἐσόπτρῳ καί αὐτό κατά ταὐτό τό μορφοῦν τό ἔσοπτρον ὁρᾶν.

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΑΤΥΧΗΣΑΜΕ ΝΑ ΑΚΟΥΜΕ ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ (ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΓΙΟΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ) ΝΑ ΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΦΩΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΘΕΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΝΟΥ.  

ΚΑΙ ΣΑΝ ΜΟΙΡΑΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΟΥΡΑΝΙΟ ΙΕΡΑΡΧΙΑ (ΤΗΝ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΝΟΩΝ) ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΘΗΚΕ ΚΑΤΑ ΦΑΝΤΑΣΙΑΝ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ, ΣΑΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ.

ΦΤΑΣΑΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΑΙΣΙΩΣ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΑΡΑ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ, ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ. ΑΦΟΥ ΠΡΩΤΑ ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΕ ΘΡΑΣΥΤΑΤΑ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕ ΤΙΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΕΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ.

ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΜΕ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ. ΜΕ ΤΗΝ ΑΘΕΛΗΤΑ ΡΙΓΜΕΝΗ ΥΠΑΡΞΗ ΣΤΟ ΜΗΔΕΝ.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΑΝΑΚΟΜΙΔΗ ΛΕΙΨΑΝΩΝ.