Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ (6)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 22 Ιουνίου 2023

W.WINDELBAND, ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, Β ΤΟΜΟΣ.

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

7. Στη φιλοσοφία του Ιερού Αυγουστίνου περικλείονται ιδέες και προβληματισμοί κοσμοϊστορικοί. Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η έννοια της μακαριότητας, στην οποία συγκλίνουν όλα τα θέματα της σκέψης του. Παρόλο δηλαδή που ο Αυγουστίνος θεωρούσε ότι η βούληση είναι η εσώτατη κινητήρια δύναμη του ανθρώπινου όντος, παρόλο που διέβλεψε ότι κατά βάθος το κίνητρο όλων των ψυχικών λειτουργιών είναι η επιδίωξη της ευτυχίας, έμεινε σταθερός στην πεποίθησή του ότι όλες αυτές οι ροπές και οι τάσεις εκπληρώνονται μόνο στη θέαση της θείας αλήθειας. Το ύψιστο αγαθό είναι ο Θεός. Ο Θεός όμως είναι η αλήθεια, και την αλήθεια την απολαμβάνει κανείς ατενίζοντάς την, αναπαύοντας το βλέμμα πάνω της. Όλες οι ροπές της βούλησης είναι απλώς ένας δρόμος που οδηγεί σε αυτή την ειρήνη. Τελικός στόχος της βούλησης είναι να σιγήσει, καθώς θα δέχεται με την επενέργεια της χάρης τη θεία αποκάλυψη —να ηρεμήσει καθώς θα αντικρίζει την αλήθεια που έρχεται από ψηλά.

Η χριστιανική αντίληψη ότι ο Θεός είναι το απόλυτο αίτιο όλων των πραγμάτων και η μυστική έκσταση των νεοπλατωνικών ενώνονται εδώ σε κοινή αντίθεση προς την ιδέα ότι η ατομική βούληση έχει κυριαρχική εξουσία. Και από τις δύο πλευρές εκδηλώνεται η ίδια τάση να θεωρηθεί η σωτηρία του ανθρώπου έργο του Θεού, πλήρωση και φώτιση που συντελείται με την παρέμβαση της υπέρτατης αλήθειας, ελεύθερη από βούληση θέαση του μοναδικού άπειρου είναι. Ο Ιερός Αυγουστίνος –και εδώ ακριβώς φαίνεται καθαρά πόσο μεγάλη είναι η προσωπικότητά  του και πόσο πλατύ το πνεύμα του– έχει επισημάνει τις πρακτικές-ηθικές συνέπειες από την επενέργεια της θείας χάρης στη γήινη ζωή: το καθαρό φρόνημα και τον αυστηρό τρόπο ζωής. Η πληθωρική ενεργητικότητα της ισχυρής του φύσης, έχει γίνει εδώ ηθική θεωρία, που σε αντίθεση με την απόκοσμη, «κουρασμένη» φιλοσοφία τού νεοπλατωνισμού τοποθετεί τον άνθρωπο στο κέντρο της εγκόσμιας πόλης του καλού και των κακού σαν γενναίο μαχητή της βασιλείας των ουρανών. Σύμφωνα όμως, με την άποψή του η ύψιστη αμοιβή που επιφυλάσσεται στην αγωνιστή του Θεού δεν είναι η ακατάπαυστη δραστηριότητα της βούλησης, αλλά η ηρεμία της θέασης. Στη ζωή που ξετυλίγεται μέσα στη χρονικότητα απαιτείται η ολοκληρωτική και ακατασίγαστη ένταση της ψυχής που παλεύει και δρα· στην αιωνιότητα η ψυχή θα βρει τη γαλήνη στην αλήθεια του Θεού. Ο Αυγουστίνος χαρακτηρίζει την κατάσταση της μακαριότητας ύψιστη αρετή, αγάπη (charitas). Στην αιώνια μακαριότητα δεν χρειάζεται να γίνει υπέρβαση της αντίστασης του κόσμου και της αμαρτωλής βούλησης. Εκεί η αγάπη δεν έχει πια καμία ανάγκη να ικανοποιήσει· έχει γίνει θέαση πλημμυρισμένη από τον Θεό.

Σε αυτήν τη δυαδικότητα της αυγουστίνειας ηθικής το παλαιό και το νέο πλησιάζουν το ένα στο άλλο. Η μεγάλη ενεργητικότητα της βούλησης που απαιτείται στη γήινη ζωή και η μετατόπιση της ηθικής αποτίμησης στην εσωτερική σφαίρα του φρονήματος προαναγγέλλουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Αλλά το αρχαίο ιδανικό της πνευματικής θέασης επιβάλλεται νικηφόρα ως ανώτατος σκοπός της ζωής. Στο σημείο αυτό η διδασκαλία του Αυγουστίνου συγκρούεται με την άποψη που αναγνωρίζει κυριαρχική θέση στην ατομική βούληση (βουλησιοκρατικός ατομισμός), ενώ παράλληλα διατηρεί ένα αριστοτελικό-νεοπλατωνικό στοιχείο, που παίζει αποφασιστικό ρόλο. Αυτή η εσωτερική αντίθεση αναπτύσσεται στους φιλοσοφικούς προβληματισμούς του Μεσαίωνα.

ΧΟΡΤΑΙΝΕΤΑΙ ΠΟΤΕ Η ΧΑΡΙΣ Η ΟΠΟΙΑ ΔΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΜΕΤΡΟ, ΚΑΤΑ ΧΑΡΙΝ; ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΤΗΝ ΑΞΙΖΕΙ Η ΒΟΥΛΗΣΗ; Η ΔΥΝΑΜΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΟΔΕΧΘΕΙ ΤΗΝ ΧΑΡΙ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ; ΜΗΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ,ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΠΟΛΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ;