Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος: Ο Χριστιανισμός και οι άλλες θρησκείες

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ἕνας τρόπος διάκρισης τῶν θρησκειῶν μεταξὺ τους εἶναι ἡ τυπολογία. Ἀνάλογα δηλαδὴ μὲ ὁρισμένα κριτήρια, οἱ θρησκεῖες μποροῦν νὰ καταταγοῦν σὲ τύπους. Θεωρῶ ὅτι τὸ πιὸ σημαντικὸ τέτοιο κριτήριο εἶναι ὁ σκοπός, δηλαδὴ τὶ ἀποσκοπεῖ μιὰ θρησκεία. Μὲ βάση αὐτό μποροῦμε νὰ διακρίνομε τὶς θρησκεῖες σὲ μυστικιστικὲς (αὐτὲς ποὺ ἔχουν σκοπὸ τὴν ἕνωση μὲ ὅ,τι θεωροῦν ὡς ἀπόλυτο -μὲ τὸν Θεό, ἄν αὐτὸ τὸ ἀπόλυτο εἶναι προσωπικό), σε ὑπερβατικὲς (ποὺ ἔχουν σκοπὸ τὴν ὑπέρβαση τοῦ κόσμου, ποὺ σ’ αὐτὴ τὴν περίπτωση θεωρεῖται ὀδυνηρός, μή – πραγματικὸς κλ.π., γιὰ ἄλλα, καλύτερα κοσμικὰ ἐπίπεδα, π.χ. κάποιον παραδείσιο, οὐράνιο κόσμο), πρωτολογικὲς (ποὺ ἔχουν σκοπὸ τὴν ἐπιστροφὴ στὴν ἀρχὴ τοῦ κόσμου), σὲ ἐνδοκόσμιες (ποὺ ἔχουν σκοπὸ ποὺ πραγματοποιεῖται σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο, ὅπως π.χ. οι πολυθεϊατικὲς ἀλλὰ καὶ ἄλλες) καὶ, τέλος, ἐσχατολογικές, ἐκεῖνες τῶν ὁποίων ὁ τελικὸς σκοπὸς τοποθετεῖται στὸ τέλος τοῦ χρόνου. Ἕνα μεγάλο πρόβλημα ποὺ ὑπάρχει εἶναι ὅτι ἡ κατάταξη δὲν μπορεῖ νὰ γίνει μεταξὺ μιᾶς θρησκείας ὡς ἕνα γενικὸ μέγεθος (π.χ. ὁ Βουδισμός). Τοῦτο, διότι μιὰ θρησκεία ἐμπεριέχει ἄλλες θρησκεῖες, διαφορετικὲς μεταξὺ τους (ἔχομε π.χ. διαφορετικὲς μεταξὺ τους μορφὲς Βουδισμοῦ, ποὺ ἀντιστοιχοῦν σὲ κάποιον ἀπὸ τοὺς παραπάνω τύπους) καὶ ἡ κατάταξη δὲν μπορεῖ νὰ γίνει παρὰ μόνο μεταξύ τῶν τύπων καὶ τῶν ἐπιμέρους αὐτῶν θρησκειῶν. Στὴν περίπτωση τοῦ Χριστιανισμοῦ θὰ ἔπρεπε λοιπόν νὰ πάρομε ὅλες τὶς ἐπιμέρους θρησκεῖες ποὺ κρύβονται κάτω ἀπὸ τὶς διάφορες μορφὲς του. Στὴν Ὀρθοδοξία μποροῦμε νὰ διακρίνομε κυρίως δύο διαφορετικὲς μεταξὺ τους θρησκεῖες, τὴ βιβλική, ποὺ εἶναι ἐσχατολογικοῦ τύπου, καὶ ἐπιζεῖ μέχρι σήμερα μὲσα ἀπὸ τὴ λατρεία, τὸ λειτουργικὸ ἔτος, τὴν κεντρικὴ θέση τοῦ εὐαγγελίου, τὸ σύμβολο τῆς πίστεως κ.λπ., τὴ λεγόμενη θέωση, ποὺ ἔχει σκοπὸ τὴν ἕνωση μὲ τὸ Θεὸ, καὶ ἀνήκει στὸν μυστικιστικὸ τύπο. Οἱ θρησκεῖες αὐτὲς μποροῦν νὰ θεωρηθοῦν διαφορετικὲς, διότι ὑπάρχουν ὡς αὐτάρκη μεταξὺ τους συστήματα. Θὰ μποροῦσαμε νὰ προσθέσομε καὶ τὸ θρησκευτικὸ σύστημα ποὺ ὀνομάζεται θεολογία τοῦ προσώπου, ποὺ προτείνομε ὅτι μπορεῖ νὰ καταταγεῖ στὶς ἐνδοκόσμιες, ἐφόσον, ἔχοντας ὡς βάση μιὰ φιλοσοφία, ἐκείνη τοῦ περσοναλισμοῦ, μάλιστα ἐκεῖνον ποὺ ἔχει ὡς κύρια ἔννοια ἐκείνη τῆς σχέσης, σκοπεύει στὴν μετατροπὴ τοῦ ἀνθρώπου σὲ ἕνα σχεσιακό ὄν. Ἐμεῖς προτείνομε ὡς κανονικὸ χριστιανισμὸ τὴ βιβλικὴ θρησκεία, ποὺ κατατάσσεται στὸν ἐσχατολογικὸ τύπο καὶ ἔτσι, μὲ βάση τὸ θεμελιῶδες κριτήριο τοῦ σκοποῦ, διακρίνεται ἀπὸ θρησκεῖες ποὺ ἀνήκουν σὲ ἄλλους τύπους. Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, ὁμότιμος καθηγητὴς τοῦ Τμήματος Κοινωνικῆς Θεολογίας καὶ Θρησκειολογίας τοῦ ΕΚΠΑ

Στα πλαίσια του φιλοσοφικού κύκλου στο σπιτάκι δίπλα από τον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Ραγκαβά (Απρίλιος 2024).

 https://www.youtube.com/watch?v=C7byVzeXdLc