HEIDEGGER (12)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 1 Ιουνίου 2023

HEIDEGGER  

Toυ Enrico Berti.

         

4. Η ενότης τού Είναι σάν "αλήθεια".

          

Και όμως ήδη στο Natorp-Berricht, στον απολογισμό στον Natorp, ο Χάϊντεγκερ διέκρινε όψεις τής σκέψης τού Αριστοτέλη τις οποίες θα μπορούσε να υιοθετήσει, δηλαδή εκείνες οι οποίες προήρχοντο απο την ηθική και απο την φυσική. Η στάση απέναντι στο Είναι όπως εκφράζεται απο την τέχνη, παρότι υπολογίζεται απο τον Χάϊντεγκερ σαν κυρίαρχη, είναι μόνον μία απο τις στάσεις τις οποίες περιγράφει ο Αριστοτέλης σαν δυνατοί τρόποι προσλήψεως και φύλαξης τού Είναι! Αυτοί είναι, σύμφωνα με τον Χάϊντεγκερ, τα διάσημα πέντε διανοητικά ενδύματα τα οποία εκτίθενται στο VI βιβλίο τής Ηθικής Νικομάχειας, τα οποία πρίν αποκτήσουν ακόμη μία ηθική σημασία, είναι "οι τρόποι με τους οποίους η ψυχή κατανοεί και φυλάττει το όν καθότι δέν είναι κρυμένο" (Έτσι μεταφράζει ο Χάϊντεγκερ την αριστοτελική έκφραση η οποία περιέχεται στην γραμμή 1139  b 15, ώς αληθεύει η ψυχή η οποία κατά γράμμα σημαίνει "μέσω των οποίων η ψυχή είναι στην αλήθεια").

          Αυτά τα ενδύματα, πέραν τής τέχνης και τής επιστήμης, η οποία μειώνεται στην πρώτη, είναι ο νούς, τον οποίο ο Χάϊντεγκερ ερμηνεύει σαν "η καθαρή αντίληψη σαν τέτοια", η σοφία την οποία μεταφράζει σαν "την αυθεντική θεωρητική κατανόηση" και η φρόνησις, την οποία ερμηνεύει σαν "η καθαυτή οξύνοια της μέριμνας", αλλά το δεύτερο και το τρίτο, σύμφωνα με τον Χάϊντεγκερ, δέν είναι παρά η πραγματοποίηση του πρώτου, δηλαδή του νού. Αυτός λοιπόν είναι η θεμελιώδης διάθεση, εναλλακτική στην τέχνη, την οποία μπορούμε να λάβουμε απέναντι στην αλήθεια καθότι ο νούς είναι η καθαρή αντίληψη, το αληθές, καθώς μία αντίληψη η οποία προτίθεται απο τον νού, δέν έχει καθόλου την πρωταρχική της βάση στην κρίση, όπως συνήθως πιστεύεται, αλλά είναι το "Είναι μή-κρυπτό", η "φανέρωση" δηλαδή η άμεση εμφάνιση τού Είναι στον Νού.

          Το όν ώς αληθές -γράφει ο Χάϊντεγκερ- δέν είναι το αυθεντικό Είναι, ούτε το οντολογικό πλαίσιο ή τής ισχύος τών αληθινών κρίσεων, αλλά το όν το ίδιο ώς δίδεται στην αποκάλυψη τού διατεθειμένου είναι του! Αυτό είναι εν διανοία καθότι νοητόν, στον "νού" όπως το πρός τί τής αντιλήψεως το οποίο το εκδηλώνει. Αυτή η ερμηνεία τού αληθούς και του αληθεύειν η οποία ανακινεί μία σειρά δυσκολιών οι οποίες επινοήθηκαν απλώς απο την ερμηνεία, αποδεικνύεται με ακρίβεια μέσω μιας βαθειάς αναλύσεως φαινομενολογικής τής Μετ. Ε 4, Περί ψυχής Γ 5, Περί ερμηνείας, Μετ. Δ 29 και ιδιαιτέρως στην Μετ. Θ. 10!

          Αυτό το τελευταίο χωρίο το επικαλείται εκ νέου ο Χάϊντεγκερ για να βεβαιώσει ότι το όν σαν αληθές, καθότι άμεση και φανερή παρουσία, είναι το κυριότατον (Μετ. Θ. 10, 1051 b 1), δηλαδή λέει ο Χάιντεγκερ, αυτό που αποφασίζει, που χρησιμεύει σαν οδηγός στην πρόσβαση στο όν μέσω της καθαρής αντιλήψεως και του ερμηνευτικού καθορισμού.

          Εδώ λοιπόν προκύπτει καθαρά επιβεβαιωμένο ότι η νέα σημασία τού Είναι, την οποια διέκρινε ο Χάϊντεγκερ σαν θεμελιώδη ανάμεσα σε εκείνες που ξεχώρισε ο Αριστοτέλης, είναι το είναι σαν αληθές, το οποίο συνιστά την αληθινή εναλλαγή στο Είναι σαν ουσία, δηλαδή σαν προϊόν!

          Σ'αυτή την ερμηνεία είναι δυνατόν να γίνουν πολλές παρατηρήσεις. Πρώτα απ'όλα είναι κάθε άλλο παρά καθησυχαστικό ότι το επίρρημα κυριότατα, το οποίο χρησιμοποίησε ο Αριστοτέλης στην Μετ. 1051 b 1, Δηλαδή στο χωρίο που χρησιμοποίησε ο Χάϊντεγκερ σαν αποφασιστικό στις θέσεις του, σχετικά με το Είναι εννοημένο σαν αληθές και ψευδές, έχει αποκτήσει την σημασία "αυτού που αποφασίζει, που χρησιμεύει σαν οδηγός". Αυτό μπορεί να σημαίνει απλώς "με την κυρίαρχη σημασία" δηλαδή εκείνη που κυριαρχεί στην κοινή χρήση, όπως μας λέει ο Αριστοτέλης σχετικά με την πρώτη απο τις δύο σημασίες της δυνάμεως, όπως αναφέρονται στο ίδιο βιβλίο (1, 1045 b, 36: μάλιστα κυρίως). Αυτό θέλει να πεί ότι το είναι σαν αληθές για τον Αριστοτέλη, δέν είναι η θεμελιώδης σημασία τού Είναι, αλλά η πιό κοινή, διότι φαίνεται πώς για τους Έλληνες "είναι" σήμαινε κυρίως "είναι αληθές", όπως στην Αγγλική έκφραση "isn't it;", έτσι δέν είναι; Αλλά θα το εξετάσουμε καλύτερα σε λίγο!

          Επι πλέον σε όλα τα χωρία τα οποία αναφέρει ο Χάϊντεγκερ, ο Αριστοτέλης ξεχωρίζει όπως είναι γνωστό, δύο τύπους τού αληθούς και του ψεύδους, ο ένας εκ των οποίων έχει θέση ακριβώς στην κρίση, θετική ή αρνητική, η οποία ενώνει αντιστοίχως (συνθέτει) ή χωρίζει (διαιρεί) δύο έννοιες, ενώ το άλλο έχει θέση στην νόηση μιας ξεχωριστής έννοιας, δηλαδή αυτής που ο Αριστοτέλης ονομάζει "αδιαίρετον" ή "ασύνθετον". Έτσι λοιπόν δέν υπάρχει κανένας λόγος να δηλώσουμε ότι η αληθινή έννοια τού "αληθούς", για τον Αριστοτέλη, είναι μόνον η δεύτερη, η οποία στην πραγματικότητα προέρχεται απο τον Πλάτωνα και είναι η λιγότερο πρωτότυπη.

          Επι πλέον η ίδια η νόησις μιάς ξεχωριστής έννοιας, δηλαδή η ενέργεια του νοός όπως προκύπτει απο το ίδιο βιβλίο Μετ. 1051 b 32-33, εκφράζεται σε μία κρίση, για την ακρίβεια στον ορισμό που λέει "ένα πράγμα εάν τοιαύτα εστιν ή μή" και ο ίδιος ο Αριστοτέλης όταν, στο VI βιβλίο της Ηθικής Νικομάχειας εισάγει την κατάταξη των διανοητικών συνηθειών παρουσιάζοντας τες σαν τις διαθέσεις μέσω των οποίων η ψυχή είναι μέσα στο αληθές, διευκρινίζει τις καταφάσκει και αποφάσκει (και όχι με το και όπως γράφει ο Χάϊντεγκερ στην αναφορά στον Natorp), δηλαδή "μέσω τής καταφάσεως ή τής αρνήσεως", κάτι που σημαίνει ότι και ο νούς είναι στο αληθές μέσω τής κρίσεως. Ο Χάϊντεγκερ σιωπά σ'όλα αυτά και επομένως αυτό που μας παρουσιάζει δέν είναι η αριστοτελική έννοια του Είναι σαν αληθές, αλλά η Χάϊντεγκεριανή έννοια, φαινομενολογική, διαισθητική, δηλαδή Χουσσερλιανή, τού Είναι σαν φανέρωση!

          Είναι όμως σημαντικό το γεγονός ότι μέσω αυτών των βιασμών ο Χάϊντεγκερ οικειοποιείται την σκέψη τού Αριστοτέλη, τον υποχρεώνει να πεί εκείνο που θέλει αυτός για να μπορέσει να παρουσιάσει σαν σκέψη τού Αριστοτέλη την δική του σκέψη ή την σκέψη τού Χούσσερλ. Γι'αυτό μπορεί να αφηγηθεί στην αυτοβιογραφική του ομιλία, όπως είδαμε, ότι κατενόησε πώς «εκείνο που για την φαινομενολογία τών πράξεων τής συνειδήσεως πραγματοποιείται σαν η αυτο-φανέρωση των φαινομένων, το έχει στοχαστεί ακόμη πιό πρωτότυπα ο Αριστοτέλης». Έτσι λοιπόν ακριβώς την στιγμή που ξεχωρίζει απο τον παραδοσιακό Αριστοτέλη, δηλαδή απο τον Αριστοτέλη τής Σχολαστικής, ο οποίος υπήρξε και ο δικός του Αριστοτέλης, ο Χάϊντεγκερ δέν εγκαταλείπει τον Αριστοτέλη, αλλά κατασκευάζει έναν άλλον Αριστοτέλη, αυτή την φορά όλον δικό "του", μέσω τού οποίου εκφράζει την σκέψη του! Αυτή η διφορούμενη συμπεριφορά πρός τον Αριστοτέλη, καταστροφής και οικειοποιήσεως χαρακτηρίζει τήν αναφορά στον Νάτορπ, δηλαδή το πρώτο σημαντικό κείμενο τής στάσης του Χάϊντεγκερ πρός τον Αριστοτέλη!

Συνεχίζεται

ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΙ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΑΛΛΟΝ ΘΕΟ, ΟΛΟΝ ΔΙΚΟ ΤΟΥ.

Αμέθυστος.