HEIDEGGER (11)

 Συνέχεια από:Τρίτη 30 Μαίου 2023

HEIDEGGER 

Tού Enrico Berti.

         

3. Η ερμηνεία τής μεταφυσικής σαν "οντο-Θεολογία" (συνέχεια).

          

Στο γραπτό "Η οντο-Θεο-λογική σύσταση τής μεταφυσικής" ο Χάιντεγκερ, αφού θυμίζει τήν διαφορά ανάμεσα στό Είναι και τό όν, όπως και την λήθη αυτής τής διαφοράς, το χαρακτηριστικό τής μεταφυσικής, δηλώνει:

          Αλλά η δυτική μεταφυσική  απο το ξεκίνημά της ακόμη στους Έλληνες, αλλά ακόμη και σήμερα, είναι αξεδιάλυτα σύμφωνα με τον τίτλο, ταυτοχρόνως οντολογία και Θεολογία! Στον πρόλογο τού "Τί είναι η μεταφυσική" (1929) γι'αυτόν τον λόγο ορίζεται σαν την ερώτηση τού ουσιώδους σαν τέτοιου και στην ολότητά του! Η ολότης αυτού τού όλου είναι η ενότης τού ουσιώδους, που ενώνει σαν το δημιουργόν θεμέλιο! Για όποιον γνωρίζει να διαβάζει, αυτό σημαίνει : η μεταφυσική είναι οντο-θεολογία. Όποιος έχει μία ώριμη γνώση τής Θεολογίας, τόσο εκείνης τής Χριστιανικής πίστης, όσο και τής φιλοσοφίας, προτιμά σήμερα να σιωπά περί τού Θεού στο πλαίσιο τής σκέψης. Διότι ο οντο-Θεολογικός χαρακτήρας τής μεταφυσικής έγινε προβληματικός για την σκέψη και όχι πάνω στην βάση ενός οποιουδήποτε αθεϊσμού, αλλά ξεκινώντας απο την εμπειρία μιας σκέψης, στην οποία φανερώθηκε στην οντο-Θεολογία η ενότης, η οποία δέν έγινε ακόμη αντικείμενο στοχασμού τής ουσίας τής μεταφυσικής (Χάϊντεγκερ, Ταυτότης και Διαφορά σελ. 51).

          Η μεταφυσική σαν οντο-Θεολογία, είναι λοιπόν αυτό το οποίο κατέστησε σήμερα προτιμητέα την σιωπή σχετικά με τον Θεό, δηλαδή αυτό που μόλυνε, πρόδωσε, ψεύτισε την έννοια τού Θεού τόσο ώστε κατέστησε προτιμητέα την σιωπή γι'αυτή. Αυτή είναι μία κριτική στην μεταφυσική στραμμένη απο τυπικά "Θεολογική" οπτική γωνία, με την έννοια τής λουθηρανής Θεολογίας.

          Αλλά, ο Χάιντεγκερ αυξάνει την κριτική του: Στην πέμπτη έκδοση τού "Τί πράγμα είναι η μεταφυσική" (1949), η προστεθείσα εισαγωγή προσφέρει μία καθαρή παραπομπή στην οντο-Θεολογική ουσία τής μεταφυσικής (σ.17). «Παρ'όλα αυτά θα ήταν βεβιασμένο να βεβαιώσουμε ότι  η μεταφυσική είναι Θεολογία λόγω τού γεγονότος ότι είναι οντολογία! Κατ'αρχάς πρέπει να πούμε : η μεταφυσική είναι Θεολογία, δηλαδή μία πιστοποίηση περί του Θεού διότι ο Θεός εισέρχεται στην φιλοσοφία. Έτσι η ερώτηση περί του οντο-Θεολογικού χαρακτήρος τής μεταφυσικής εκλεπτύνεται στην ερώτηση : πώς εισέρχεται ο Θεός στην φιλοσοφία, όχι μόνον στην μοντέρνα, αλλά στην καθαυτή φιλοσοφία;» Και η απάντηση τού Χάιντεγκερ είναι: «ο Θεός εισέρχεται στην φιλοσοφία μέσω τής "συνθέσεως" τής οντολογικής διαφοράς ανάμεσα στο Είναι και στο όν, βάσει τής οποίας το Είναι παρουσιάζεται σαν το "δημιουργόν θεμέλιο" το οποίο διακρίνεται απο το όν το οποίο κατανοείται σαν το θεμελιωθέν προϊόν».

          Αυτό -λέει ο Χάϊντεγκερ αναφερόμενος στο θεμέλιο- είναι η πρωτογενής αιτία, η οποία κατανοείται σαν η καθαυτή αιτία (causa sui). Έτσι ηχεί το κατάλληλο όνομα τού Θεού, στην φιλοσοφία. Σ'αυτόν τον Θεό ο άνθρωπος δέν μπορεί να απευθύνει προσευχές, ούτε μπορεί να προσφέρει θυσίες. Απέναντι στην causa sui ο άνθρωπος δέν μπορεί ούτε να γονατίσει με ευλάβεια, ούτε απέναντι σ'αυτόν τον Θεό να κάνει μουσική και χορό!

          Σχετικά μ'αυτές τις λέξεις ο W. Pannenberg επικαλείται το γραπτό τού Χάϊντεγκερ "Φαινομενολογία και Θεολογία" τού 1927-28, απο το οποίο προκύπτει ότι «η Θεολογία δέν είναι "στοχαστική γνώση του Θεού", αλλά επιστήμη τής πίστης καθότι "τρόπος υπάρξεως τού ανθρώπου που είναι εδώ και τώρα" και πρόκειται για έναν τρόπο υπάρξεως ο οποίος αντιπαρατίθεται σαν σε "έναν θανάσιμο εχθρό" στην μορφή υπάρξεως η οποία ανήκει στην φιλοσοφία, καθότι η πίστη ακυρώνει τον υπαρκτό άνθρωπο σαν τέτοιο». Στον Χάιντεγκερ, σύμφωνα με τον Pannenberg, η Θεολογία δέν κατανοείται, όπως το ήθελε η μεσαιωνική παράδοση, σαν επιστήμη του Θεού, αλλά σαν "στοχασμός τής πίστεως. Γι'αυτό οφείλει να ελευθερωθεί απο την χρήση οποιουδήποτε φιλοσοφικού συστήματος ! Η πίστη είναι θέμα μόνον σαν πράξη υπάρξεως. Δέν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα αντικείμενο τής πίστεως, το οποίο μπορεί να προηγείται τής πράξης τής πίστεως, σύμφωνα με τον Χάϊντεγκερ, καθότι η "αποκάλυψη δέν είναι μεταφορά γνώσεως". Σύμφωνα με τον Pannenberg, ο οποίος είναι ένας προτεστάντης Θεολόγος, αυτή δέν είναι κάν η εννοιολόγηση τής Θεολογίας η οποία κατέστη παραδοσιακή στον προτεσταντισμό, αλλά είναι μία εννοιολόγηση ενός ιδιαιτέρου κλάδου τού προτεσταντισμού, δηλαδή εκείνου που αντιπροσωπεύεται από τον Rudolf Bultmann, ο οποίος υπήρξε συνάδελφος και φίλος του Χάιντεγκερ στο Μαρβούργο και αντιτίθεται για παράδειγμα, στην σύλληψη του Καρλ Μπαρθ.

          Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε ποιά σχέση έχουν όλα αυτά με τον Αριστοτέλη. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι ξεκάθαρο ότι ο Χάιντεγκερ απορρίπτει την μεταφυσική τού Αριστοτέλη διότι αυτή, κατά την κρίση του, διαλύει την οντολογία στην Θεολογία, δηλαδή ταυτίζει το νόημα τού Είναι με ένα Ον το οποίο θα ήταν το ουσιωδώς Είναι, δηλαδή πρώτα απ'όλα η ουσία και στην συνέχεια Θεός. Απέναντι σ'αυτή την ερμηνεία δέν θα κουραστούμε ποτέ να επαναλαμβάνουμε ότι αυτή είναι ακριβώς η ερμηνεία τού σχολαστικισμού και πρίν αυτού τού νεοπλατωνισμού, τού Αριστοτέλη, η οποία στην συνέχεια έγινε η μοντέρνα ερμηνεία του! Εξάλλου δέν είναι μήπως νεοπλατωνική και μοντέρνα, ακριβέστερα Σπινοζική, η εννοιολόγηση τού Θεού σαν  causa sui, σαν αυτοαίτιο, την οποία ο Χάιντεγκερ χρησιμοποιεί σαν άμεσο στόχο της κριτικής του, αλλά η οποία είναι παντελώς ξένη στον Αριστοτέλη.

Αμέθυστος.