Συνέχεια από Τετάρτη,14 Οκτωβρίου 2023
HANS JONAS - TECHNIK, MEDIZIN UND ETHIK - ZUR PRAXIS DES PRINZIPS VERANTWORTUNG
8. ΑΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ:
Απ’ την ευγονική στη γονιδιακή τεχνολογία.
Φουτουριστικές («μοντέρνες») μέθοδοι ΙΙ
Η αρχιτεκτονική τού DNA
7. Δεν υφίστασται καμμιά μέχρι τώρα αυστηρή αναλογία μεταξύ βιολόγου και μηχανικού
Οι ομοιότητες της βιολογικής τεχνικής με την κλασσική τέχνη τού μηχανικού υπήρξαν μέχρι τώρα «ασθενείς». Μια αυστηρή τυπική αναλογία θα περιελάμβανε την πλήρη κατασκευή βιολογικών οντοτήτων, ζωντανών δηλ. οργανισμών, από μια πρώτη ύλη, σύμφωνα μ’ ένα ιδιαίτερο σχέδιο, ή και τον προγραμματισμένο ακόμα ανασχηματισμό ήδη υφισταμένων τύπων και μορφών με σκοπό τη βελτίωσή τους. Ο πρώτος απ’ αυτούς, και πιο ριζοσπαστικός τρόπος – μια πραγματικά καινούργια παραγωγή και σύνθεση προηγμένων οργανισμών μέσω ανοικοδομήσεως χρωμοσωμάτων από μοριακά στοιχεία – αποκλείεται πρακτικά, καθώς η απέραντη πολυπλοκότητα των (ήδη υπαρχόντων…) συστημάτων υπερβαίνει πιθανώς τη δυνατότητα κάθε επίγειου (ηλεκτρονικού…) υπολογιστή· αυτός ο τρόπος θα αποτελούσε όμως, εκτός τών άλλων, ακόμα κι αν υπήρχε αυτή η δυνατότητα, μια «σκέτη σπατάλη», μπροστά στην πληθώρα έτοιμου γενετικού υλικού που προσφέρει η φύση, για άπειρες στην πράξη αλλαγές μέσω «τεχνικής» επεμβάσεως. Δεν (θα…) πρόκειται άρα για μια καινούργια κατασκευή, αλλά για ανακατασκευή, με τη διαμεσολάβηση μιας ρεαλιστικά (ήδη…) υφισταμένης οδού μηχανικής ικανότητας στο βιολογικό, και ειδικά το γενετικό πεδίο. Κάτι που μπορεί «να πάη κι αυτό ωστόσο μακριά», οδηγώντας σε πιο ισχυρές («στενές») αναλογίες προς το πραγματικό «ποιείν» και «κατασκευάζειν», με τον τρόπο μιας μηχανικής κατασκευής.
Όλες οι μέθοδοι που συζητήσαμε μέχρις εδώ – της ευγονικής, αλλά και της κλωνοποίησης – είναι μέθοδοι συντηρητικές, με την έννοια ότι «επιλέγουν» ήδη υπάρχοντες γενοτύπους, όπως αυτοί παρουσιάζονται μέσα σ’ έναν πληθυσμό, καθοδηγώντας μεν τη φύση, χωρίς να εισάγουν ωστόσο σ’ αυτήν νεοκατασκευασμένους «τύπους» και «μορφές». Στατιστικά μπορεί έτσι να αλλάζη η μακροδομή τού είδους, ωστόσο η μικροδομή τών ατόμων κατάγεται πάντοτε ακόμη απ’ το (ίδιο το…) βιολογικό γίγνεσθαι και τις «διαθέσεις» του. Γι’ αυτό και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η τέχνη «αναλαμβάνει» τον έναν μόνον αιτιώδη παράγοντα της φυσικής εξέλιξης, την επιλογή μέσα απ’ τα διαφορετικά προσφερόμενα ενδεχόμενα, χωρίς να παράγη όμως τα ίδια τα ενδεχόμενα – αυτά δηλ. που προσφέρονται μέσω τής μετάλλαξης ως σπερματικές αλλαγές και εμπλουτισμοί. Μπορεί άραγες να αφαιρεθή κι αυτό ακόμα απ’ τη φυσική «τύχη» και «σύμπτωση» και να καταστή αντικείμενο προγραμματισμού; Γιατί κάτι τέτοιο θα καθιστούσε τότε τον πρακτικό βιολόγο σχεδόν έναν μηχανικό…
8. Το μηχανικό δυναμικό τής μοριακής βιολογίας
α. Η έννοια της γονιδιακής χειρουργικής. Η ανάδυση της μοριακής βιολογίας, και η αποκρυπτογράφηση του γενετικού ιδιαιτέρως κώδικα ως προς τη γραφή DNA, άνοιξαν τον δρόμο προς μια τέτοιαν ακριβώς προοπτική, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να τεθούν καινούργιοι και πιο φιλόδοξοι σκοποί και στόχοι: άμεσες επεμβάσεις στους γενοτύπους μέσω «γονιδιακής χειρουργικής», η οποία και «υποτάσσει» τώρα, μετά την επιλογή, και τον άλλον, μεταλλακτικό αιτώδη παράγοντα της φυσικής επιλογής στην «τέχνη». Παρερχόμαστε προς το παρόν την ήδη συντελούμενη χρήση αυτής τής καινούργιας «τεχνικής» αρχής στα μικρόβια, την οποία και θα διαπραγματευτούμε ιδιαιτέρως αργότερα. «Μελλοντολογική» είναι τώρα ακόμα η χρήση της στον άνθρωπο. Μια χρήση από ιατρικής κατ’ αρχάς απόψεως, που θα έρθη σίγουρα (και πιθανώς σύντομα) κι αυτή στο προσκήνιο: η αντικατάσταση μεμονωμένων, «νοσηρών» γονιδίων με υγιή στον χρωμοσωματικό πυρήνα τών σπερματικών κυττάρων (γαμετών ή ζυγωτών), μια «θεραπεία» άρα στο «αρχικό σημείο» ενός μελλοντικού ατόμου και των απογόνων του. Στην περίπτωση αυτή ο σκοπός είναι ακόμα διορθωτικός και όχι «δημιουργικός» ή «κατασκευαστικός». Από το σημείο αυτό θα μπορούμε ωστόσο να προχωρήσουμε (δυνητικά) στην αλλαγή ενός δεδομένου προτύπου DNA προσθέτοντας, απαλείφοντας και ανακατατάσσοντας στοιχεία – ξαναγράφοντας ούτως ειπείν ένα γενετικό «κείμενο», με τον τρόπο που το καθιστά αυτό κατ’ αρχήν δυνατό η πλήρης (αλλά και η ατελής έστω) ανάγνωσή του σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες μικρο-τεχνικές: ένα είδος αρχιτεκτονικής τελικά τού DNA, η οποία και θα οδηγή σε νέους «τύπους» ζωντανών όντων, σε σκόπιμα δημιουργημένες «περιπλανήσεις» αλλά και σε ολόκληρες αντίστοιχες κληρονομικές σειρές. Κάτι που πραγματοποιείται ήδη, όπως είπαμε, με επιτυχία στο πεδίο τών μικροβίων, κι αν επιχειρηθή το ίδιο στο ανθρώπινο πεδίο, θα αφαιρούσε, ως μεγάλη «περιπέτεια», με τις διάφορες «επιτυχίες» του (βιώσιμοι, οποιασδήποτε εντελώς αξίας φαινότυποι) απ’ την εικόνα τού ανθρώπου τη μοναδικότητά του ως αντικείμενο τελικού σεβασμού, ανακαλώντας την πίστη στην ακεραιότητά του. Θα πρόκειται για ένα μεταφυσικό δηλ. ρήγμα προς την κανονι(στι)κή «φύση» τού ανθρώπου και το πιο απερίσκεπτο ταυτόχρονα, λόγω τών εντελώς απρόβλεπτων συνεπειών, «τυχερό παιχνίδι» - ο αυτοσχεδιασμός ενός τυφλού και σφετεριστή «δημιουργού» στην (πιο) ευαίσθητη καρδιά τής Δημιουργίας.
Εδώ αποκτά τελικά και η βιολογική τεχνική την «όψη» μιας τυπικής μηχανικής τέχνης, κάτι που της έλειπε (σαφώς…) μέχρι τώρα. Και παρ’ όλο που παραμένει ακόμη συνδεδεμένη με προϋπάρχουσες δομές ως βάση εκκίνησης, μπορεί ωστόσο να αντικαταστήση με μιαν ελεύθερη τώρα επινόηση την απλή και μόνον επιλογή κατά τον χειρισμό τους, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα ενός «αυθ-αίρετου» σχεδιασμού στην υπηρεσία «αυθ-αίρετων» σκοπών. Και ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι σκοποί; Στην περίπτωση των φυτών και των ζώων το μυαλό μας πάει φυσικά στο κερδοφόρο για τον άνθρωπο όφελος από καινούργιες ή ανώτερες ιδιότητες. Τί συμβαίνει όμως στην περίπτωση του ίδιου του ανθρώπου; Προσπερνώντας ασφαλώς ένα (πιθανό…) «απλό παιχνίδι» με τις διάφορες δυνατότητες (που θα το αποδίδαμε στη «φλεγόμενη» περιέργεια και το πειραματικό πάθος κάποιων ερευνητών), θα έπρεπε να είναι κι εδώ τελικά ωφελιμιστικός ο σκοπός, μια σχεδιασμένη δηλ. χρησιμότητα της βιολογικής αλλαγής για το ένα ή το άλλο νεοφανές έργο τής κοινότητας. Δεν μπορεί δηλ. να είναι (σε καμμιά περίπτωση…) η «βελτίωση» (το «βέλτιστο» δυνατό…) των ίδιων των αλλαγμένων ατόμων, γιατί δεν μπορούμε βέβαια να έχουμε καμμιάν (απολύτως…) ιδέα για το βέλτιστο ή την ευτυχία νέων ειδών υπάρξεως (εκτός απ’ την ιδέα, το πολύ-πολύ, της δυστυχίας τού να είναι «διαφορετικοί») (( Την ιδέα τής «ετερότητάς» τους!... )) . Μπορούμε βέβαια να υπολογίζουμε ότι η «ατροφία» ορισμένων ιδιοτήτων, η «υπερτροφία» άλλων, και η προσθήκη κάποιων τρίτων θα απέδιδαν μιαν ανώτερη καταλληλότητα για συγκεκριμένες ειδικές ενασχολήσεις ενός τεχνολογικού κόσμου (τα διαστημικά π.χ. ταξίδια), για τις οποίες δεν έχει προετοιμάσει μέχρι τώρα η (φυσική…) εξέλιξη τον άνθρωπο. Αποφεύγοντας να ονομάσω τα «αλλόκοτα» όνειρα, τα οποία έχουν ήδη αναφερθή εδώ – όνειρα που δεν αφορούν εξάλλου στην ελπίδα και μόνο, σχεδόν φυσική στους πρωτοπόρους κάθε προόδου, αλλά μερικές φορές και στον φόβο (και τρόμο…). Ας αρκεστούμε σε μερικές «καταστατικές» λοιπόν παρατηρήσεις…
( συνεχίζεται )
Όλες οι μέθοδοι που συζητήσαμε μέχρις εδώ – της ευγονικής, αλλά και της κλωνοποίησης – είναι μέθοδοι συντηρητικές, με την έννοια ότι «επιλέγουν» ήδη υπάρχοντες γενοτύπους, όπως αυτοί παρουσιάζονται μέσα σ’ έναν πληθυσμό, καθοδηγώντας μεν τη φύση, χωρίς να εισάγουν ωστόσο σ’ αυτήν νεοκατασκευασμένους «τύπους» και «μορφές». Στατιστικά μπορεί έτσι να αλλάζη η μακροδομή τού είδους, ωστόσο η μικροδομή τών ατόμων κατάγεται πάντοτε ακόμη απ’ το (ίδιο το…) βιολογικό γίγνεσθαι και τις «διαθέσεις» του. Γι’ αυτό και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η τέχνη «αναλαμβάνει» τον έναν μόνον αιτιώδη παράγοντα της φυσικής εξέλιξης, την επιλογή μέσα απ’ τα διαφορετικά προσφερόμενα ενδεχόμενα, χωρίς να παράγη όμως τα ίδια τα ενδεχόμενα – αυτά δηλ. που προσφέρονται μέσω τής μετάλλαξης ως σπερματικές αλλαγές και εμπλουτισμοί. Μπορεί άραγες να αφαιρεθή κι αυτό ακόμα απ’ τη φυσική «τύχη» και «σύμπτωση» και να καταστή αντικείμενο προγραμματισμού; Γιατί κάτι τέτοιο θα καθιστούσε τότε τον πρακτικό βιολόγο σχεδόν έναν μηχανικό…
8. Το μηχανικό δυναμικό τής μοριακής βιολογίας
α. Η έννοια της γονιδιακής χειρουργικής. Η ανάδυση της μοριακής βιολογίας, και η αποκρυπτογράφηση του γενετικού ιδιαιτέρως κώδικα ως προς τη γραφή DNA, άνοιξαν τον δρόμο προς μια τέτοιαν ακριβώς προοπτική, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να τεθούν καινούργιοι και πιο φιλόδοξοι σκοποί και στόχοι: άμεσες επεμβάσεις στους γενοτύπους μέσω «γονιδιακής χειρουργικής», η οποία και «υποτάσσει» τώρα, μετά την επιλογή, και τον άλλον, μεταλλακτικό αιτώδη παράγοντα της φυσικής επιλογής στην «τέχνη». Παρερχόμαστε προς το παρόν την ήδη συντελούμενη χρήση αυτής τής καινούργιας «τεχνικής» αρχής στα μικρόβια, την οποία και θα διαπραγματευτούμε ιδιαιτέρως αργότερα. «Μελλοντολογική» είναι τώρα ακόμα η χρήση της στον άνθρωπο. Μια χρήση από ιατρικής κατ’ αρχάς απόψεως, που θα έρθη σίγουρα (και πιθανώς σύντομα) κι αυτή στο προσκήνιο: η αντικατάσταση μεμονωμένων, «νοσηρών» γονιδίων με υγιή στον χρωμοσωματικό πυρήνα τών σπερματικών κυττάρων (γαμετών ή ζυγωτών), μια «θεραπεία» άρα στο «αρχικό σημείο» ενός μελλοντικού ατόμου και των απογόνων του. Στην περίπτωση αυτή ο σκοπός είναι ακόμα διορθωτικός και όχι «δημιουργικός» ή «κατασκευαστικός». Από το σημείο αυτό θα μπορούμε ωστόσο να προχωρήσουμε (δυνητικά) στην αλλαγή ενός δεδομένου προτύπου DNA προσθέτοντας, απαλείφοντας και ανακατατάσσοντας στοιχεία – ξαναγράφοντας ούτως ειπείν ένα γενετικό «κείμενο», με τον τρόπο που το καθιστά αυτό κατ’ αρχήν δυνατό η πλήρης (αλλά και η ατελής έστω) ανάγνωσή του σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες μικρο-τεχνικές: ένα είδος αρχιτεκτονικής τελικά τού DNA, η οποία και θα οδηγή σε νέους «τύπους» ζωντανών όντων, σε σκόπιμα δημιουργημένες «περιπλανήσεις» αλλά και σε ολόκληρες αντίστοιχες κληρονομικές σειρές. Κάτι που πραγματοποιείται ήδη, όπως είπαμε, με επιτυχία στο πεδίο τών μικροβίων, κι αν επιχειρηθή το ίδιο στο ανθρώπινο πεδίο, θα αφαιρούσε, ως μεγάλη «περιπέτεια», με τις διάφορες «επιτυχίες» του (βιώσιμοι, οποιασδήποτε εντελώς αξίας φαινότυποι) απ’ την εικόνα τού ανθρώπου τη μοναδικότητά του ως αντικείμενο τελικού σεβασμού, ανακαλώντας την πίστη στην ακεραιότητά του. Θα πρόκειται για ένα μεταφυσικό δηλ. ρήγμα προς την κανονι(στι)κή «φύση» τού ανθρώπου και το πιο απερίσκεπτο ταυτόχρονα, λόγω τών εντελώς απρόβλεπτων συνεπειών, «τυχερό παιχνίδι» - ο αυτοσχεδιασμός ενός τυφλού και σφετεριστή «δημιουργού» στην (πιο) ευαίσθητη καρδιά τής Δημιουργίας.
Εδώ αποκτά τελικά και η βιολογική τεχνική την «όψη» μιας τυπικής μηχανικής τέχνης, κάτι που της έλειπε (σαφώς…) μέχρι τώρα. Και παρ’ όλο που παραμένει ακόμη συνδεδεμένη με προϋπάρχουσες δομές ως βάση εκκίνησης, μπορεί ωστόσο να αντικαταστήση με μιαν ελεύθερη τώρα επινόηση την απλή και μόνον επιλογή κατά τον χειρισμό τους, αποκτώντας έτσι τη δυνατότητα ενός «αυθ-αίρετου» σχεδιασμού στην υπηρεσία «αυθ-αίρετων» σκοπών. Και ποιοι μπορεί να είναι αυτοί οι σκοποί; Στην περίπτωση των φυτών και των ζώων το μυαλό μας πάει φυσικά στο κερδοφόρο για τον άνθρωπο όφελος από καινούργιες ή ανώτερες ιδιότητες. Τί συμβαίνει όμως στην περίπτωση του ίδιου του ανθρώπου; Προσπερνώντας ασφαλώς ένα (πιθανό…) «απλό παιχνίδι» με τις διάφορες δυνατότητες (που θα το αποδίδαμε στη «φλεγόμενη» περιέργεια και το πειραματικό πάθος κάποιων ερευνητών), θα έπρεπε να είναι κι εδώ τελικά ωφελιμιστικός ο σκοπός, μια σχεδιασμένη δηλ. χρησιμότητα της βιολογικής αλλαγής για το ένα ή το άλλο νεοφανές έργο τής κοινότητας. Δεν μπορεί δηλ. να είναι (σε καμμιά περίπτωση…) η «βελτίωση» (το «βέλτιστο» δυνατό…) των ίδιων των αλλαγμένων ατόμων, γιατί δεν μπορούμε βέβαια να έχουμε καμμιάν (απολύτως…) ιδέα για το βέλτιστο ή την ευτυχία νέων ειδών υπάρξεως (εκτός απ’ την ιδέα, το πολύ-πολύ, της δυστυχίας τού να είναι «διαφορετικοί») (( Την ιδέα τής «ετερότητάς» τους!... )) . Μπορούμε βέβαια να υπολογίζουμε ότι η «ατροφία» ορισμένων ιδιοτήτων, η «υπερτροφία» άλλων, και η προσθήκη κάποιων τρίτων θα απέδιδαν μιαν ανώτερη καταλληλότητα για συγκεκριμένες ειδικές ενασχολήσεις ενός τεχνολογικού κόσμου (τα διαστημικά π.χ. ταξίδια), για τις οποίες δεν έχει προετοιμάσει μέχρι τώρα η (φυσική…) εξέλιξη τον άνθρωπο. Αποφεύγοντας να ονομάσω τα «αλλόκοτα» όνειρα, τα οποία έχουν ήδη αναφερθή εδώ – όνειρα που δεν αφορούν εξάλλου στην ελπίδα και μόνο, σχεδόν φυσική στους πρωτοπόρους κάθε προόδου, αλλά μερικές φορές και στον φόβο (και τρόμο…). Ας αρκεστούμε σε μερικές «καταστατικές» λοιπόν παρατηρήσεις…
( συνεχίζεται )
Ο HOMO FABER ΥΠΟΔΥΕΤΑΙ ΤΟΝ HOMO LUDENS.
Ο ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΤΡΑΓΕΛΑΦΟΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου