ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ (28) – Marie-Louise von Franz

 Συνέχεια από Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 2022

Κεφάλαιο 6 (4ο μέρος)

Το Πέρασμα από τη φωτιά και το νερό

Και οι δύο αυτές όψεις του ασυνείδητου εμφανίζονται στις εμπειρίες θανάτου που αναφέρουν οι Moody και Hampe. Περιγράφοντας τις εμπειρίες τους, οι ασθενείς συχνά κυριεύονταν από έντονα συναισθήματα ευδαιμονίας ή πόνου. Τόνιζαν συνεχώς ότι δεν μπορούσαν να βρουν τις κατάλληλες λέξεις για να περιγράψουν ικανοποιητικά αυτά που ένοιωσαν. Είχαν δοκιμάσει ένα απερίγραπτο συναίσθημα (φωτιά).

Σε άλλες περιπτώσεις οι εμπειρίες αυτές συχνά εικονίζουν ένα είδος ροής φωτός, χρωμάτων, ή ψυχών, που δεν διακρίνονται καθαρά στις λεπτομέρειές τους. Έχουν μεγαλύτερη ομοιότητα με την υδάτινη πλευρά του ασυνείδητου.

Μία γυναίκα περνάει πρώτα μέσα από ένα τούννελ: «Έπρεπε να ψάξω για τον συνοδό μου κάπου μέσα εκεί. Το σκούρο μπλε χρώμα απλωνόταν προς το μέρος μου από το άνοιγμα αυτού του τούννελ. Το σφύριγμα που ακουγόταν έγινε βαθμιαία πιο δυνατό και πιο όμορφο. Τα χρώματα έγιναν επίσης πιο καθαρά, και φαίνονταν άλλοτε να συγχωνεύονται σε ένα παιχνίδι από χιλιάδες σκιές και άλλοτε να ξεχωρίζουν πάλι σε ένα μπουκέτο από χρώματα. Κάθε χρώμα είχε έναν ήχο. Και όλα εκείνα τα χρώματα και οι ήχοι έβγαζαν μαζί μία θαυμάσια μουσική, που με γέμιζε και με τραβούσε προς τα εμπρός»(42).

Ή: «Τυλιγόμουνα όλο και περισσότερο μέσα σε ένα υπέροχο γαλάζιο ουρανό με ροζ σύννεφα και απαλούς βιολετί ήχους. Πετούσα μέσα σε αυτή την ιδανική ατμόσφαιρα, απαλά και χωρίς καθόλου λύπη»(43).

Ή: «Ενώ είχα χάσει τις αισθήσεις μου είδα μπροστά μου εικόνες του εαυτού μου, στις οποίες όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου εισχωρούσαν το ένα μέσα στο άλλο»(44).

Αυτό το στοιχείο της ροής απαντάται εμφανώς και πολύ συχνά στις εμπειρίες ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στον θάνατο. Αντιστοιχεί στην υδάτινη πλευρά του ασυνείδητου. Η ταφή των Ινδουιστών, κατά την οποία οι στάχτες του νεκρού σκορπίζονται στον Γάγγη, ή το έθιμο των κατοίκων των νησιών Bali που μεταφέρουν τις στάχτες στ' ανοικτά της θάλασσας μέσα σε μία βάρκα και τις σκορπίζουν, εκφράζουν συμβολικά την ιδέα μίας λυτρωτικής διάλυσης (διάσπασης), μιας επιστροφής στον αρχέγονο ωκεανό. Ο συμβολισμός τους εκφράζει την υδάτινη πλευρά του ασυνείδητου, κάτι μέσα στο οποίο επιπλέουν οι "εικόνες της δημιουργίας" πιο όμορφες και περισσότερο έντονες απ' ότι στο όνειρο, αλλά λιγότερο κατανοητές.

Ας επιστρέψουμε εδώ στο όνειρο του ετοιμοθάνατου, ο οποίος βρισκόταν "επάνω ή μέσα σε ένα γαλάζιο αεριώδες υγρό" που είχε το σχήμα αυγού. Αισθανόταν ότι "έπεφτε μέσα στο γαλάζιο, μέσα στο σύμπαν" και φοβόταν ότι θα διαλυόταν μέσα σ' αυτό. Άλλα μικρά γαλάζια πανιά που πετούσαν κοντά του τον τύλιξαν και τον συγκράτησαν (και μετά από αυτό πρόσεξε το χριστουγεννιάτικο δέντρο). Παρόμοιο είναι και το ακόλουθο όνειρο που ένας ηλικιωμένος άνδρας το έστειλε στον Jung.

Γράφει ότι συνάντησε δύο οδηγούς που τον κατεύθυναν σε ένα κτίριο με πολλούς ανθρώπους, ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν ο πατέρας του, ο θετός πατέρας του και η μητέρα του, που τον φίλησε καλωσορίζοντάς τον. Έπρεπε να κάνει μία μεγάλη αναρρίχηση, που τελειώνει στο χείλος ενός ψηλού γκρεμού. Μια φωνή τον διέταξε να πηδήξει· έπειτα από μερικές απελπισμένες αρνήσεις υπάκουσε και βρέθηκε «να κολυμπάει γλυκά μέσα στο γαλάζιο της αιωνιότητας»(45).

Ο Jung ερμηνεύει αυτό το όνειρο σαν μία προετοιμασία για τον θάνατο και αναφέρει την αντίληψη των Ινδουιστών σύμφωνα με την οποία οι νεκροί ανεβαίνουν προς το κοσμικό Atman. «Δεν υπάρχει μοναξιά, αλλά ολότητα ή απεριόριστα αυξανόμενη ολοκλήρωση»(46).

To γαλάζιο "αεριώδες υγρό" είναι μία παράξενη εικόνα, που εμφανίζεται επίσης στο έργο ενός μαθητή του Παράκελσου, του αλχημιστή Gerhard Dorn. Για τον Dorn ολόκληρο το αλχημιστικό έργο κορυφώνεται με την παραγωγή του ονομαζόμενου caelum, "εσωτερικού ουρανού", που αποτελεί την αποσπασμένη πεμπτουσία της ζωής του σώματος, την εσωτερική αλήθεια. Σαν "ακριβής εικόνα του θεού" βρίσκεται κρυμμένη στις πιο εσωτερικές πτυχές της ψυχής του ανθρώπου. Αν κάποιος αποστάξει και έπειτα θέσει σε περιστροφική κίνηση αυτό το υγρό θα το δει να εκτινάσσεται προς τα πάνω, διαφανές και λαμπρό με το πιο φωτεινό «χρώμα του αέρα»(47). Με αυτό τον τρόπο ο μυστηριώδης εσωτερικός ουρανός γίνεται ορατός. Η παρασκευή αυτής της γαλάζιας βαφής αντιπροσώπευε για τον Dorn το ανώτερο στάδιο της Coniunctio (ένωσης των αντιθέτων), μιας ένωσης με το θεϊκό παγκόσμιο πνεύμα. Ο Jung ερμηνεύει το ίδιο πράγμα με τον ακόλουθο τρόπο: «Ολόκληρος ο συνειδητός άνθρωπος έχει παραδοθεί στο Ταυτό, το καινούριο κέντρο της προσωπικότητας που αντικαθιστά το προηγούμενο εγώ»(48).

Τα αλχημιστικά κείμενα, εντούτοις, αναφέρουν ότι αυτό είναι ένα εισαγωγικό στάδιο, που θα έπρεπε να το διαδεχθούν πρόσθετες σπουδαίες μεταβολές. Πρόκειται για μία αρχική απελευθέρωση από τα δεσμά του σώματος, από τους πόθους και τις επιθυμίες, από τον στενό κόσμο στον οποίο το συνειδητό -περιορισμένο από τα δεσμά της διανόησης- μας περιχαρακώνει κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Κάποιος που επανήλθε στην ζωή έπειτα από κλινικό θάνατο, περιγράφει την εμπειρία του ως εξής:

«Η κατάσταση στην οποία βρέθηκα χαρακτηριζόταν από ένα συναίσθημα ασυνήθιστης γαλήνης, αλλά και από κάτι πολύ διαφορετικό. Μία προαίσθηση μεγάλων γεγονότων, μιας ακόμη μεγαλύτερης μεταμόρφωσης. Δεν είμαι όμως σε θέση να περιγράψω συγκεκριμένα τίποτε άλλο εκτός από την ξαφνική επιστροφή μου στο χειρουργικό τραπέζι»(49).

Αρκετές παρόμοιες αναφορές υπαινίσσονται την ύπαρξη ενός ακόμη σταδίου πέρα από το οποίο προφανώς δεν υπάρχει επιστροφή(50).

Η αιγυπτιακή νεκρώσιμη τελετή και τα παραδοσιακά αλχημιστικά σύμβολα περιγράφουν και άλλα στάδια, όπως την επιστροφή της ψυχής στο σώμα, όχι στο παλιό της σώμα, αλλά σε μια "μορφή" του, η οποία, εν τω μεταξύ έχει εξευγενιστεί και μεταμορφωθεί. Πρέπει επομένως να αναρωτηθούμε, τί ακριβώς συμβαίνει στο παλιό σώμα όταν η ψυχή το έχει προσωρινά εγκαταλείψει στη διάρκεια μιας κατάστασης έκστασης;

Τέλος 6ου κεφαλαίου

Σημειώσεις
 

 42. Σημείωση στο έργο του Hampe, ο.π., σ.83.
  43. Αυτόθι, σ.85.
  44. Αυτόθι, σ.91.
  45. Jung: Επιστολές, τόμος 2, σ.146, τμήμα 1.
  46. Αυτόθι, σ.146.
  47. Jung: “Mysterium Coniunctionis” (Το μυστήριο της συνένωσης), παρ.691.
  48. Αυτόθι, π.704.
  49. Hampe, ο.π., σ.93.
  50. Michael Sabom: “Αναμνήσεις του θανάτου”, σελ.45-51.

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος