KATA ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ (ΤΟ ΑΝΤΙΦΩΝΟ ΤΟΥ ΣΟΡΟΣ)
Eric Voegelin
Τάξη και Ιστορία
Τόμος ΙΙΙ
Πλάτων και Αριστοτέλης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ - Οι “νόμοι”
4. Πολιτική μορφή
Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την κατασκευή των κυρίαρχων συμβόλων επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη δομή του διαλόγου. Αν τα σύμβολα που ρυθμίζουν το νόημα του διαλόγου συμμορφώνονται με την αρχή της συστολής (συρρίκνωσης), δεν είναι πλέον σκόπιμο να εκθέσει κανείς το νόημα καταφεύγοντας στην αφηγηματική μορφή της μυθικής ιστορίας, ούτε καν στη σωκρατική διαλεκτική των ερωτήσεων και των απαντήσεων, αλλά πρέπει να καταφύγει σε μια θεματική έκθεση που προχωρά με συνειρμικά μέσα, ακολουθώντας τα καθοδηγητικά κυρίαρχα σύμβολα. Η προκύπτουσα λογοτεχνική μορφή μπορεί να επεξηγηθεί καλύτερα καταφεύγοντας σε ένα παράδειγμα.Στα δύο πρώτα βιβλία των Νόμων αφιερώνεται πολύς χώρος στο κοινωνικό έθιμο της κατανάλωσης αλκοόλ, μια παρέκβαση και ένα θέμα που έχει συχνά προβληματίσει τους ερμηνευτές. Στην πραγματικότητα, αν επιμείνει κανείς να το διαβάζει ως μια πραγματεία για το ποτό, αγνοώντας τις συμβολικές λειτουργίες που αυτό εκπληρώνει, η παρέκβαση είναι πραγματικά παράξενη. Το ποτό εισάγεται στο πλαίσιο μιας συζήτησης για τα εκπαιδευτικά προβλήματα, ως το πιο κατάλληλο και ανέξοδο τεστ του βαθμού αντίστασης ενός ανθρώπου στον πειρασμό της υπερβολικής απόλαυσης. Το πρόβλημα αυτό διαπλέκεται αργότερα με το σύμβολο εκείνου (του Παίκτη) που παίζει μαριονέτες: πρέπει κανείς να "προσφέρει επίμονα ένα ποτό" στις μαριονέτες για να δοκιμάσει τη στερεότητα του ελέγχου του "λογισμού" στην ψυχή τους. Ωστόσο, οι νέοι δεν θα πρέπει να εκτίθενται σε αυτόν τον πειρασμό, αλλά θα πρέπει να προορίζεται για άνδρες πιο ώριμης ηλικίας, άνω των σαράντα ετών. Ωστόσο, γι' αυτούς ένα συμπόσιο υπό την καθοδήγηση ενός τελετάρχη είναι κάτι περισσότερο από μια δοκιμασία, αφού "το παιχνίδι του ποτού" υποτίθεται ότι απομακρύνει την ακαμψία και τις αναστολές της ηλικίας και επαναφέρει κάτι από την ευλυγισία και την ανεμελιά της νεότητας. Η δοκιμασία του λογισμού στις μαριονέτες καθίσταται επομένως αμφίσημη, εφόσον η χαλάρωση θα αυξήσει επίσης την ικανότητα συμμετοχής στα τελετουργικά χορικά προς τιμήν του θεού· το ποτό θα καταστήσει επομένως τις μαριονέτες πιο ικανές να παίξουν τους ρόλους τους στο "σοβαρό παιχνίδι". Ενώ η παιδική και η νεανική χορωδία θα διευθύνονται από τις Μούσες και τον Απόλλωνα, η τρίτη χορωδία, αυτή των μεγαλύτερων ανδρών, θα διευθύνεται από τον Διόνυσο. Από αυτή την άποψη, η παρέκβαση στο ποτό χρησιμεύει για να εισαγάγει τη διονυσιακή αρχή παράλληλα με την απολλώνια στις τελετουργικές χορωδίες της πόλης. Από μια άλλη άποψη, ωστόσο, η εισαγωγή του Διονύσου συνδέεται με την κατασκευή ολόκληρου του διαλόγου. Οι Νόμοι ξεκινούν με μια αναφορά στον Δία και τον Απόλλωνα, τους θεούς που γέννησαν τους θεσμούς της Κρήτης και της Σπάρτης, οι οποίοι εκπροσωπούνται από την Κλεινία και τον Μέγιλλο. Η Αθηνά, η θεά του ξένου, αναφέρεται μόνο χάριν ευγένειας: δεν θα εμφανιστεί ξανά στο διάλογο με μια λειτουργία μεγαλύτερης βαρύτητας. Τη θέση του τρίτου θεού καταλαμβάνει έτσι ο Διόνυσος, ο θεός που εμπνέει τους γέροντες στην τέλεια ερμηνεία του τελετουργικού. Αυτοί οι γέροντες δεν είναι μόνο χορωδοί, αλλά παίζουν και τον ρόλο των κριτών των μουσικών και των θεατρικών παραστάσεων μέσα στην πόλιν των νομών. Οφείλουν να επιβλέπουν την επιλογή των νόμων από μουσικής άποψης -σε αντίθεση με τη θεατροκρατία του αθηναϊκού όχλου- είναι κριτές των δημόσιων παραστάσεων των νόμων, και δεδομένου ότι οι μουσικές και θεατρικές παραστάσεις είναι από τα κύρια μέσα της παιδείας, δηλαδή της διαμόρφωσης του χαρακτήρα, ενεργούν ως φύλακες των νόμων της πόλις από τη διαφθορά. Η σοβαρή επιτέλεση των θυσιαστηρίων, των τραγουδιών και των χορών τίθεται υπό την εποπτεία των γερόντων, προκειμένου να αποτραπεί η διαφθορά της πόλις απευθείας στην αφετηρία της, ακριβώς στην πηγή της, δηλαδή στη διαφθορά του τελετουργικού πολιτισμού της κοινότητας. Είναι λοιπόν ο Διόνυσος, που παίρνει τη θέση του Δία και του Απόλλωνα, εκείνος που κυβερνά τους νόμους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου