Η οντολογία του προσώπου στη νεότερη θεολογική σκέψη: Ν. Νησιώτης, Χρ. Γιανναράς, Ι. Ζηζιούλας. Μια κριτική αποτίμηση (11)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 3 Μαρτίου 2022

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ 

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Συστηματικής – Δογματικής Θεολογίας 

Διπλωματική εργασία Η οντολογία του προσώπου στη νεότερη θεολογική σκέψη: Ν. Νησιώτης, Χρ. Γιανναράς, Ι. Ζηζιούλας. Μια κριτική αποτίμηση.

Καθηγητής: Χρ. Σταμούλης 

Φοιτητής : Περικλής Αγγελόπουλος - Θεσσαλονίκη 2020

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

5. Η εκκλησιολογία του Ν. Νησιώτη και η σημασία της για την εποχή μας.

Ο Ν. Νησιώτης δημιουργεί την εκκλησιολογία του βασισμένος στην Χριστολογία και την Πνευματολογία. Θέτει με τον τρόπο αυτό τις βάσεις για μια εκκλησιολογία επίκαιρη, εντός της ιστορίας, που όμως να εδράζεται στην πατερική κληρονομιά και στην σύλληψη της ύπαρξης ως συνύπαρξης195. Αποφεύγοντας τη Χριστομονική προσέγγιση της δυτικής Εκκλησίας, και αναγνωρίζοντας τον ρόλο του Αγίου Πνεύματος, ως υπόστασης προσωπικής, που ενεργεί εισάγοντας την Εκκλησία στα έσχατα, αναδεικνύει το γεγονός ότι η σωτηρία δεν αποτελεί ατομικό συμβάν, που ήδη έχει τελειωθεί δια της πίστεως στο Χριστό, αλλά γεγονός που πραγματοποιείται, καθώς ο Θεός ενεργεί στην ιστορία διαρκώς παρών και σε συνεχή δημιουργία.[ΜΙΑ ΚΑΘΑΡΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΑΙΡΕΣΕΩΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΔΗΛ. ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ]

Συνακόλουθα, η Εκκλησία, δεν είναι ένας οργανισμός, ούτε μια σύναξη ανθρώπων με βάση την κοινή τους ομολογία. Είναι η ενέργεια της ουσίας του Τριαδικού Θεού που δίνει ζωή στην οικουμένη. Η Εκκλησία μετέχει στην ενέργεια του Θεού, συνίσταται από αυτή και μεταφέρει την αλήθεια αυτή στον κόσμο196. Διαμορφώνει έτσι, ο καθηγητής, μια δυναμική εκκλησιολογία συνδέοντας την εκκλησιολογία, με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, και την μαρτυρία του ευαγγελίου με την καθολική και οικουμενική της διάσταση. Το μήνυμα του ευαγγελίου αφορά ολόκληρη την οικουμένη και η Εκκλησία προκειμένου να ανταποκριθεί στη κλήση της διαμορφώνει ένα χαρακτήρα ανοικτό, καθολικό, ικανό να συμπεριλαμβάνει τους πάντες και τα πάντα197. Η σωτηρία πραγματοποιείται εντός της Εκκλησίας, και η γνώση του Θεού δεν αποτελεί διανοητικό επίτευγμα, αλλά επίγνωση του Θεού ως αποδοχή της γνώσης του ανθρώπου υπό του Θεού. Η επίγνωση είναι η δωρεά του Θεού στον άνθρωπο, και αφορά την ένταξη του στο εκκλησιαστικό σώμα, στο οποίο μετέχει ο πιστός ως πρόσωπο,το οποίο ανακαινίζεται μέσω της κοινωνίας με τον Θεό και τους αδελφούς εν Χριστώ. Η ενέργεια αυτή του Αγίου Πνεύματος και η ανακαίνιση της ζωής μεταφέρεται σε όλο το κόσμο. Με τη θέση αυτή ο Ν. Νησιώτης αντιτίθεται στην ιδέα της υποκειμενικής σωτηρίας, και θεμελιώνει εκ νέου την ανθρωπολογία του στην σχέση με τον Θεό και τους άλλους198.

Η Εκκλησία ως ορατή έκφραση του Πνεύματος περιλαμβάνει τα μυστήρια, το περιεχόμενο της δογματικής διδασκαλίας, την ιεραποστολή και τον Ευαγγελισμό του κόσμου μετέχοντας στην ευχαριστιακή και εσχατολογική διάσταση του μυστηρίου της Αγίας Τριάδας. Η Εκκλησία δεν αποτελεί ένα νομικό πρόσωπο, ούτε ιεροκρατικό καθίδρυμα με απαρτισμένους νόμους και τρόπους ζωής αλλά αποτελεί ένα μεταμορφωτικό γίγνεσθαι και φορέα της Βασιλείας του Θεού που προσλαμβάνει και μεταμορφώνει τον κόσμο. Για τον Νησιώτη η Εκκλησία ανακαινίζει την παράδοση καθώς εκτείνεται διαρκώς στα έσχατα199. Η κίνηση αυτή συντελείται προς τον κόσμο και προς τις άλλες χριστιανικές αποχρώσεις.

Η επικαιροποίηση και η μεταφορά του μηνύματος του Ευαγγελίου αποτελεί την κλήση της Εκκλησίας, η οποία οφείλει να μεταφέρει το μήνυμα με τρόπο κατανοητό και διαλογικό στον σύγχρονο άνθρωπο. Οι εξελίξεις στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών δεν επιτρέπουν παρά τον διάλογο με τον άνθρωπο της νεωτερικότητας. Καθήκον της θεολογίας και της Εκκλησίας είναι η διατήρηση της σχέσης της πίστης με τον κόσμο και ο διάλογος με τις σύγχρονες φιλοσοφικές και επιστημονικές προσεγγίσεις. Η θεολογία και η Εκκλησία μέσα σε ένα περιβάλλον εκκοσμίκευσης και αμφισβήτησης των θεολογικών και ηθικών παραδοχών της οφείλει να θεολογήσει με τρόπο διαλογικό προκειμένου να μεταφέρει στον κόσμο το μήνυμα της σωτηρίας200.

Ακόμα, η Ορθόδοξη Εκκλησία, κινούμενη προς τις άλλες Εκκλησίες έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια κλειστή και μια ανοικτή, περιεκτική στάση201. Η κλειστή στάση περιχαρακώνεται αποκλείει το διάλογο με τις άλλες Εκκλησίες και αξιώνει την επιστροφή είτε στην Ορθόδοξη Εκκλησία είτε στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Η ανοικτή στάση αναγνωρίζει την ενότητα ως την ουσία της εκκλησιαστικής ζωής και την οικουμενικότητα του ευαγγελικού μηνύματος. Η ενότητα δεν σημαίνει ένωση, αλλά επανάκτηση της αποστολικής πίστης για την κάθε Εκκλησία εντός της δικής της παράδοσης. Η ενότητα δεν σηματοδοτεί την επιστροφή στους πρώτους αιώνες, ούτε στην Ορθόδοξη παράδοση. Η ενότητα αφορά την επικαιροποίηση της αλήθειας της Εκκλησίας στον τόπο που βρίσκεται ο καθένας και τη μετάδοση της ζωής που χορηγείται δια της μετοχής στην εκκλησιαστική ζωή και συνακόλουθα στο πρόσωπο του Χριστού.

Στο σημείο αυτό θα λέγαμε ότι η προοπτική η Ορθόδοξη Εκκλησία να αποτελέσει ένα συνδετικό σημείο ανάμεσα στις άλλες Εκκλησίας προϋποθέτει την εγκατάλειψη της αυτοδικαίωσης και της διεκδίκησης της κατοχής της αλήθειας. Η Εκκλησία δεν κατέχει την αλήθεια αλλά μετέχει σε αυτήν, καθώς η αλήθεια είναι ο Χριστός που γνωρίζεται σε ένα διαρκές γίγνεσθαι δια των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος, που οδηγεί την Εκκλησία στην μεταμόρφωση της202.

Η Εκκλησία λοιπόν, βρίσκεται καθ΄οδόν διαμορφώνοντας την ταυτότητα της με μια κίνηση αλλοτρίωσης ώστε να υποδεχτεί και να προσλάβει το ξένο, το διαφορετικό και το ανοίκειο. Η Εκκλησία ζώντας με τον τρόπο αυτό είναι ένας ζωντανός οργανισμός, η σύναξη των αγίων που πορεύεται προς τα έσχατα. Η πορεία αυτή είναι μια πορεία αγάπης, υπακοής, αγιασμού και οδηγεί στην ενότητα των πάντων που συγκεφαλαιώνεται στο πρόσωπο του Χριστού203. Οι θέσεις αυτές του Ν. Νησιώτη συνέβαλλαν στην δημιουργία μιας στέρεης εκκλησιολογίας, η οποία αναγνωρίζει την εκκλησιαστικότητα των άλλων και άσκησαν επίδραση στις θέσεις της Οικουμενικής Κίνησης. Η αναγνώριση του γεγονότος ότι η πραγματικότητα της ενσάρκωσης δεν απευθύνεται στους καλούς χριστιανούς ή στον χριστιανικό κόσμο, αλλά σε όλη την οικουμένη τονίζει την καθολικότητα του χριστιανικού μηνύματος και διευρύνοντας τον ορισμό της Εκκλησίας, με καταφατικό τρόπο, συνέβαλλε καθοριστικά στη δημιουργία μιας εκκλησιολογίας για να αναφέρεται στην ενότητα των Εκκλησιών και ταυτόχρονα σε όλη την κτίση204.

Συνοψίζοντας όσα αναφέραμε θα λέγαμε ότι από τη σκοπιά που μελετάμε το ζήτημα στην παρούσα εργασία, η εκκλησιολογία του καθηγητή που θεμελιώνεται στην έννοια του προσώπου, είναι μια εκκλησιολογία συμβατή με την παράδοση των πατέρων, ενώ ταυτόχρονα απευθύνεται στον σύγχρονο κόσμο. Η Εκκλησία δεν είναι μια σύναξη πιστών, ούτε ένα θείο καθίδρυμα με προκατασκευασμένες παραδοχές. Είναι η ενέργεια του Θεού που πραγματώνεται δια του Αγίου Πνεύματος και εκχύεται σε όλη την οικουμένη. Οι πιστοί ως πρόσωπα κοινωνούν μεταξύ τους, καθώς η αλήθεια και η κοινωνία βρίσκεται στην επικοινωνία των προσώπων μεταξύ τους και με τον Χριστό δια του Αγίου Πνεύματος. Η αλήθεια αυτή μοιράζεται με όλον τον κόσμο που αποτελεί το πεδίο της ενέργειας του Θεού. Η Εκκλησία έτσι, πορεύεται προς τα έσχατα ενώ ταυτόχρονα μετέχει στον Είναι του Θεού. Η Εκκλησία βρίσκεται πάντα καθ΄οδόν και διαμορφώνεται με μια κίνηση αλλοτρίωσης που της επιτρέπει να προσλαμβάνει τον πλησίον. Ο ανοικτός και καταφατικός ορισμός της έννοιας της Εκκλησίας αναδεικνύει την οικουμενική και καθολική της διάσταση ως συμπεριληπτική των πάντων κίνησης που πραγματοποιείται στο πρόσωπο του Χριστού.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ. Η ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΙΑ. ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΑΡΚΑΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΩΝ, ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΜΑΡΤΙΑ. ΠΕΤΑΜΕ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ PUER ETERNUS, ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ. Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ ANTE PORTAS, TOY ΕΩΣΦΟΡΟΥ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΝΤΥΝΕΤΑΙ ΠΛΕΟΝ ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, ΚΑΙ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΦΙΚΤΟ, ΤΩΝ ΑΚΤΙΣΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ. Η ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ ΜΙΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ, ΤΟΥ ΘΕΟΥ, Η ΟΠΟΙΑ ΜΑΣ ΣΩΖΕΙ. Η ΝΕΑ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΑΘΕΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΕΝ ΚΥΡΙΩ, ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΤΗΣ ΠΡΟ-ΥΠΑΡΞΕΩΣ. Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΟΒΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟ ΜΗΔΕΝ.

      Το Άγιο Πνεύμα απο το ένα μέρος, είναι οπωσδήποτε το πνεύμα το οποίο ενεργεί, είναι ενεργό, ανάμεσα στον Χριστό και την Εκκλησία. Αλλά απο το άλλο μέρος Αυτό είναι το Άγιο Πνεύμα που

πέμπεται απο την ενότητα Χριστός Εκκλησία (όπως απο την αιώνια ενότητα τού Πατρός με τον Υιό) 

και επομένως είναι άνοιγμα το οποίο η ένωση αγάπης ανάμεσα στην Νύμφη και τον Νυμφίο δοκιμάζει πρός το νέο, πρός τον Υιό, πρός τον κόσμο τής δημιουργίας, και σήμερα ακριβώς προς τον "εκκοσμικευμένο"  μή-Χριστιανικό κόσμο.

Σημειώσεις

195. Ν. Νησιώτης, Προλεγόμενα εις την θεολογικήν γνωσιολογίαν. Το ακατάληπτον του Θεού και η δυνατότητα γνώσις αυτού. Μήνυμα, Αθήνα, 1986, σ.228.

196. Ν. Νησιώτης, Προλεγόμενα εις την θεολογικήν γνωσιολογίαν. Το ακατάληπτον του Θεού και η δυνατότητα γνώσις αυτού. Μήνυμα, Αθήνα, 1986, σ.227.

197. Στ. Τσομπανίδης, Νίκος Νησιώτης. Πρωτοπόρος και συνδιαμορφωτής μιας δυναμικής εκκλησιολογίας. Στο Στ. Τσομπανίδης, Οικουμενικά πορτρέτα. Ostragon Publishing, Θεσσαλονίκη, 2018, σ.92.

198 Ν. Νησιώτης, Προλεγόμενα εις την θεολογικήν γνωσιολογίαν. Το ακατάληπτον του Θεού και η δυνατότητα γνώσις αυτού. Μήνυμα, Αθήνα, 1986, σ.230.

199. Στο ίδιο, σ. 92.

200. Ν.Νησιώτη, Η απολογία της ελπίδας. Ανάτυπον εκ της Θεολογίας, Αθήνα, 1975, σ.5.

201. Στ. Τσομπανίδης, Νίκος Νησιώτης. Πρωτοπόρος και συνδιαμορφωτής μιας δυναμικής εκκλησιολογίας. Στο Στ. Τσομπανίδης, Οικουμενικά πορτρέτα. Ostragon Publishing, Θεσσαλονίκη, 2018, σ.94.

202. Στο ίδιο, σ.97.

203. Ν. Νησιώτης, Προλεγόμενα εις την θεολογικήν γνωσιολογίαν. Το ακατάληπτον του Θεού και η δυνατότητα γνώσις αυτού. Μήνυμα, Αθήνα, 1986, σ.229 και Κολ. 1,18.

204. Στ. Τσομπανίδης, Νίκος Νησιώτης. Πρωτοπόρος και συνδιαμορφωτής μιας δυναμικής εκκλησιολογίας. Στο Στ. Τσομπανίδης, Οικουμενικά πορτρέτα. Ostragon Publishing, Θεσσαλονίκη, 2018, σ.105 και Ν. Νησιώτης, «Ενσάρκωσις και ιστορική πραγματικότης». Στο Ν. Νησιώτη, Ορθοδοξία Παράδοση και Ανακαίνιση. Ευθύνη, Αθήνα, 2001, σ.40