ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Συστηματικής – Δογματικής Θεολογίας
Διπλωματική εργασία Η οντολογία του προσώπου στη νεότερη θεολογική σκέψη: Ν. Νησιώτης, Χρ. Γιανναράς, Ι. Ζηζιούλας. Μια κριτική αποτίμηση.
Καθηγητής: Χρ. Σταμούλης
Φοιτητής : Περικλής Αγγελόπουλος - Θεσσαλονίκη 2020
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
3. Ο ΚόσμοςΗ σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο αντιμετωπίστηκε από τη μεταφυσική αλλά και την επιστημονική θεώρηση ως πεδίο αντιπαράθεσης και ισχυροποίησης των επιχειρημάτων για την υποστήριξη των θέσεων τους υπέρ ή κατά της ύπαρξης του Θεού. Ακόμα, στο ζήτημα της αιωνιότητας της ύλης[ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗ ΖΩΣΑ ΠΝΟΗ;] ή της δημιουργίας εκ του μηδενός οι απαντήσεις που δόθηκαν είχαν τον χαρακτήρα της ανεξέταστης πίστης δίχως να θεμελιώνονται εμπειρικά και θεωρητικά και από τις δύο πλευρές. Ωστόσο, η απάντηση από την πλευρά της θεολογίας στο «πως» της δημιουργίας σηματοδοτεί την έξοδο από το σκοταδισμό και τις ξεπερασμένες αντιπαραθέσεις με την επιστήμη και ανοίγει το δρόμο για το διάλογο με το σύγχρονο άνθρωπο.
Ταυτόχρονα, οι νέες γνωσιολογικές προσεγγίσεις που αποκλείουν την αρχή της αιτιότητας και εισάγουν την αρχή της απροσδιοριστίας στην επιστημονική διεργασία, όπως επίσης και η ανακάλυψη ότι η ύλη συγκροτείται από ενέργεια σηματοδοτούν μια νέα εποχή στο διάλογο θεολογίας και επιστήμης264. Οι Πατέρες της Εκκλησίας έδωσαν την πρώτη ερμηνεία για τη σύσταση της ύλης, η οποία συμπίπτει και με τις νεότερες επιστημονικές παραδοχές. Η ύλη αποτελεί αποτέλεσμα της ενέργειας του Θεού, δηλαδή της ικανότητας του να παράγει έργο, το οποίο ως προς την ουσία του να διαφέρει οντολογικά από την ουσία του δημιουργού του265. Η ύλη φανερώνεται στον άνθρωπο ως γεγονός λογικών σχέσεων και ποιοτικών καθορισμών που συνιστούν ένα λόγο.[ΠΟΛΥ ΘΑ ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΠΟΙΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΗΛΩΣΕ ΟΤΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΕΝ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΝ ΛΟΓΟ ΑΛΛΑ ΣΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ. Ο ΜΕΓΕΝΤΟΡΦ;]
Ο άνθρωπος συναντά στη φύση ένα λόγο που του απευθύνεται ως πρόσωπο καθώς ο κόσμος υπάρχει σύμφωνα με ένα τρόπο συμμετρίας, που δίνει μορφή στην αισθητή πραγματικότητα και συνιστά την κοσμική τάξη266. Στη δημιουργία φανερώνεται ο λόγος του Θεού που καλεί τα όντα από το μη είναι στο είναι. Είναι ο ίδιος λόγος που καλεί τον άνθρωπο από την ανυπαρξία στην ύπαρξη και από την ατομοκεντρική θωράκιση στην σχέση, που σημαίνει μετοχή στις ενέργειες του Θεού που δημιουργούν τον κόσμο και τον άνθρωπο.
Οι ενέργειες του Θεού αποτελούν το οντολογικό χαρακτηριστικό που συμπληρώνει την ουσία και την υπόσταση και στην παράδοση της Εκκλησίας κατανοούνται ως άκτιστες και κτιστές. Οι Πατέρες της Εκκλησίας θα διακρίνουν ανάμεσα στις άκτιστες και τις κτιστές ενέργειες του Θεού. Οι άκτιστες αναφέρονται στις κατά την ουσία του Θεού ενέργειες, που απευθύνονται στον άνθρωπο, και περιγράφουμε με τον όρο η Χάρη του Θεού, και οι κτιστές αναφέρονται στις ετερογενείς ενέργειες του Θεού που έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία διαφορετικών από την ουσία του Θεού κτισμάτων που φανερώνονται με τη μορφή της υλικής πραγματικότητας267.[ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ Η ΠΤΩΣΗ;]
Στην προσέγγιση του Χρ. Γιανναρά Θεός, κτίση και άνθρωπος παραμένουν αξεδιάλυτα συνδεδεμένα σε σχέση κοινωνίας και αναφοράς. Ο άνθρωπος υπάρχει εντός του κόσμου ως πρόσωπο, ως ύπαρξη με αυτοσυνείδηση, ετερότητα και ελευθερία την οποία ο Θεός καλεί από την ανυπαρξία στην ύπαρξη. Αποτελεί την κορύφωση της θείας δημιουργίας και η αποκατάσταση της αρχικής σχέσης με το Θεό και τη κτίση αποτελεί την αποστολή του Χριστού και της Εκκλησίας. Η δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου από τον Θεό συνιστά και ένα γεγονός φανέρωσης του ίδιου του Θεού, που καλεί τον άνθρωπο σε συνάντηση και διάλογο μαζί του.[ΤΟΤΕ ΠΡΟΣ ΤΙ Η ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ;]
Στο ερώτημα για την ύπαρξη των όντων και συνακόλουθα στην απορία για την αλήθεια, ο άνθρωπος είναι δυνατόν να απαντήσει μέσω της γνώσης του Θεού και η κατανόηση του μυστηρίου της κτίσης που εννοείται ως το πεδίο της δημιουργίας του Θεού παραμένει άρρηκτα δεμένο με την γνώση του ίδιου του Θεού. Η ιδέα του αυτόνομου ανθρώπου που υπάρχει για να παράγει και να καταναλώνει κατασκευασμένα αγαθά και ο οποίος δρα ως κυρίαρχος της φύσης δημιούργησε σοβαρά οικολογικά προβλήματα. Ο περιορισμός της ανθρώπινης ύπαρξης στην ικανότητα της ορθολογικής σκέψης συνέβαλλε στην αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον Θεό με αποτέλεσμα τον μετασχηματισμό της οικολογικής και κοινωνικής πραγματικότητας σύμφωνα με την ιδέα του αυτόνομου υποκειμένου.[Ο ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΥΤΟΣ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΤΗΣ ΕΩΣΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ;]
Ωστόσο, ο άνθρωπος ως δημιούργημα κατ΄εικόνα του Θεού δεν είναι κάποιου είδους επιστάτης κυρίαρχος της φύσης αλλά οδηγός που κατευθύνει στην πραγμάτωση του σκοπού και του λόγου της δημιουργίας το σύνολο της κτίσης[ CUR DEUS HOMO;]268. Στις αρχές του 21ου αιώνα η κλιματική αλλαγή και η οικολογική ρύπανση θέτει εκ νέου το ερώτημα για τον άνθρωπο και τη σχέση του με το Θεό και τον κόσμο. Ο 21ος αιώνας θεωρείται ο αιώνας της ανθρωπολογίας και συνακόλουθα του ερωτήματος για τον άνθρωπο στην προοπτική της αξίας του προσώπου. Στη συνέχεια της μελέτης μας θα εξετάσουμε την ανθρωπολογία του Χρ. Γιανναρά που διαμορφώνεται ακριβώς στην προοπτική αυτή.[ΟΙ ΑΞΙΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΕΤΕΣ.ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΠΥΡΑΜΟΕΙΔΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΟΠΟΙΑ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΤΑΛΕΝΤΑ ΤΩΝ ΕΛΙΤ]
Σημειώσεις
262. Στο ίδιο, σ. 79, και Ρωμ.8,19-23
263. Στο ίδιο, σ.84.
264. Στο ίδιο, σ.66.
265. Στο ίδιο,σ. 67.
266. Χρ. Γιανναράς Σχεδίασμα εισαγωγής στη φιλοσοφία. Αρμός, Αθήνα, 1988, σ. 20.
267. Χρ. Γιανναράς, Αλφαβητάρι της Πίστης. Δόμος, Αθήνα, 1994, σ. 76.
268. Χρ. Γιανναράς, Αλφαβητάρι της Πίστης. Δόμος, Αθήνα, 1994, σ. 86.
263. Στο ίδιο, σ.84.
264. Στο ίδιο, σ.66.
265. Στο ίδιο,σ. 67.
266. Χρ. Γιανναράς Σχεδίασμα εισαγωγής στη φιλοσοφία. Αρμός, Αθήνα, 1988, σ. 20.
267. Χρ. Γιανναράς, Αλφαβητάρι της Πίστης. Δόμος, Αθήνα, 1994, σ. 76.
268. Χρ. Γιανναράς, Αλφαβητάρι της Πίστης. Δόμος, Αθήνα, 1994, σ. 86.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου