ΤΟ ΝΕΟ "ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ" ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ (3)

Συνέχεια από: Σάββατο 8 Απριλίου 2017

Του Hans Joachim Kramer.

Διαλέξεις-μαθήματα στην Νάπολη το 1986.

1. Άμεση και έμμεση πλατωνική παράδοση (συνέχεια).

         
 Η θεωρία των αρχών ανοίγει στην πλατωνική φιλοσοφία έναν συστηματικό ορίζοντα και διαγράφει τις περιμέτρους μίας θεωρητικής ενοποιημένης διατυπώσεως. Παρ'όλα αυτά η σύσταση και η ακρίβεια και η τάση πρός την πληρότητα δέν εμπλέκουν ακόμη απαιτήσεις δογματικής και καθοριστικής αξίας. Συμφέρει να μιλήσουμε για μία ανοιχτή συστηματική, η οποία κάθε στιγμή παραμένει διαθέσιμη σε επεκτάσεις και αναθεωρήσεις. Σε κάθε περίπτωση μ'αυτό έχουν τεθεί σίγουρα κριτήρια για την αξιολόγηση της γενικής φιλοσοφικής θέσης του Πλάτωνος και επομένως και για την ερμηνεία των γραπτών του, κριτήρια τα οποία δέν μπορούμε να αγνοήσουμε!

          Η έμμεση παράδοση, όχι μόνον ολοκληρώνει το πλαίσιο της πλατωνικής φιλοσοφίας σε μία γενική οπτική, αλλά συνεισφέρει επίσης, κάτω απο πολλές απόψεις, στην καλύτερη φιλοσοφική κατανόηση των πλατωνικών γραπτών:

          1. Πολλά χωρία αποκτούν νόημα μόνον εάν τα ερμηνεύσουμε ξεκινώντας απο την άγραφη διδασκαλία, όπως για παράδειγμα η ακολουθία των εικόνων τής Πολιτείας.

          2. Σε άλλες περιπτώσεις η έμμεση παράδοση προσφέρει τα κριτήρια για να αποφασίσουμε ανάμεσα σε διαφορετικές ερμηνευτικές δυνατότητες, όπως για παράδειγμα στήν εξήγηση του διαλόγου Παρμενίδης.

          3. Παίζει τον ρόλο του διορθωριτκού και της μεσολαβήσεως, όπως για παράδειγμα στον Σοφιστή, η θεματική του οποίου σε μία πρώτη ανάγνωση φαίνεται να είναι απομονωμένη δίπλα στο ηθικό-πολιτικό πρόγραμμα της Πολιτείας.

          4. Τέλος οι αυτομαρτυρίες του Πλάτωνος αφήνουν σε μία αβεβαιότητα εάν και μέχρι ποιού σημείου στην μεθοδολογική ακαθοριστία του γραπτού έργου δέν θα αντιστοιχούσε και μία απλότητα και μία ελευθερία του περιεχομένου. Απο το άλλο μέρος η απόδειξη τής υπάρξεως αντικειμενικών σχέσεων ανάμεσα στα γραπτά και την προφορική διδασκαλία την οποία έχει εκφράσει ο ίδιος ο Πλάτων, εκ μέρους του επιβεβαιώνει τον χαρακτήρα φιλοσοφικά σημαντικό του γραπτού έργου και μ'αυτόν τον τρόπο, το επαξιώνει και δέν το υποτιμά όπως ισχυρίζονται λανθασμένα ορισμένοι κριτικοί.

          Στο βιβλίο μου "Πλάτων και τα θεμέλια της Μεταφυσικής" χρησιμοποίησα σαν παράδειγμα την Πολιτεία, διότι αυτό το αριστούργημα του Πλάτωνος συνθέτει τους πρώτους διαλόγους, προηγείται των επομένων και όσον αφορά τον ίδιο τον διάλογο είναι, ανάμεσα σε όλους τους πλατωνικούς διαλόγους, εκείνος που φανερώνει την μεγαλύτερη ομοιότητα με την προφορική διδασκαλία. Η σχολή τής Τυβίνγκης εξ'άλλου χαρακτηρίζεται απο το γεγονός ότι εντελώς διαφορετικά απο την προηγούμενη παράδοση μελετητών, στους οποίους ανήκουν οι Zeller, Robin, Stenzel, Jaeger, Ross ή ο Wilpert, δέν συνδέει την έμμεση παράδοση μόνον στους διαλόγους που γράφτηκαν μετά την Πολιτεία, αλλά και στα γραπτά της μεσαίας περιόδου, και ιδιαιτέρως στην ίδια την Πολιτεία. Όσον αφορά την θέση τής Πολιτείας αναφορικά με το προφορικό δόγμα είναι μεγάλης σημασίας το γεγονος ότι σε πολυάριθμα χωρία, αναφέρεται σε πράγματα που δέν έχουν λεχθεί, ιδιαιτέρως (αλλά όχι μόνον) στην παραβολή του ήλιου και της γραμμής και όπως στην συνέχεια σιωπά και αποφεύγει τον ορισμό της ουσίας του αγαθού!

          Εάν ερμηνεύσουμε πειραματικά το αγαθό-σύμφωνα με την θεωρία "περί του αγαθού" η οποία παρουσιάστηκε προφορικώς σαν την καθαρή, απλή ενότητα, τότε όλες οι λειτουργίες και οι ξεχωριστές πλευρές του αγαθού στην πολιτεία μπορούν να κατανοηθούν πλήρως, με ενοποιητικό τρόπο και ταυτοχρόνως βασισμένον ιστορικά-κάτι που είναι ένα αποτέλεσμα το οποίο δέν κατορθώθηκε απο καμμία άλλη ερμηνευτική πρόταση, αλλά είναι μονίμως ζητούμενο απο μεθοδολογικής απόψεως, σαν απόδειξη συνοχής. Πρώτα απ'όλα το αγαθό παράγει τάξη και ενότητα έτσι ώστε πρέπει να υποθέσουμε ότι η τάξη είναι ένα είδος ενιαίο, ενωτικό και επομένως το αγαθό σαν αρχή τάξεως είναι η απλή ενότης! Είναι αυτονόητο λοιπόν ότι και η οντολογική λειτουργία και η γνωσιολογική τού αγαθού, σαν θεμέλιο τού Είναι, της αλήθειας και της γνώσεως, στηρίζονται στο ταυτίζων και καθορίζων τής καθαυτής ενότητος. Η παραβολή του ήλιου προϋποθέτει έτσι την βασική εννοιολόγηση της προφορικής διδασκαλίας μαζί με την λειτουργική πολυαξιατότητα των αρχών. Η βεβαίωση, τόσο πλούσια σε συνέπειες, του αγαθού σαν υπεράνω τού Είναι, το επιβεβαιώνει: γίνεται κατανοητή ακόμη και ιστορικά, ξεκινώντας απο την προϋπόθεση ότι ο Πλάτων έχει ξαναορίσει την παραδοσιακή αποσύνδεση τού Παρμενίδη τού Ενός και τών πολλών μέσω της οντολογικής επαναξιολογήσεως των πολλών, του πλήθους, έτσι ώστε η ενότης μετακινήθηκε αναπόφευκτα και κατέλαβε μία θέση "πέραν του υπαρκτού".

          Μ'αυτό εννοούμε ότι το υπαρκτό είναι μία μείξη ενότητος και πολλαπλότητος και επομένως η ενότης είναι απο κάτω, απο το εδώ μέρος και απο πάνω τού υπαρκτού (κάτι που δέν σημαίνει ότι δέν υπάρχει). Το χωρίο δέν εξηγείται, όπως έγινε προσπάθεια πρός τούτο πολύ συχνά, τελεολογικά, ξεκινώντας απο το αγαθό σαν τελική αιτία, διότι το κείμενο και τα συγκείμενα παρουσιάζουν το αγαθό σαν ποιητική αιτία.-Αλλά και ο μυστηριώδης σύνδεσμός τού αγαθού με τις βασικές έννοιες των μαθηματικών στην μεταφορά της γραμμής εξηγείται εύκολα εάν χρησιμοποιηθούν η κατηγορική οπισθοδρόμηση ή στοιχειοποίηση και η πρόοδος κατά συνέχειαν σύμφωνα με την τάξη του Είναι στην έμμεση παράδοση!-Επιπλέον γίνεται κατανοητό το γεγονός ότι το χωρίο Πολ. 534 Β εξαρτά την έμπνευση του αγαθού απο τον διαλεκτικό του ορισμό-μέσω ενός διαχωρισμού απο όλο το υπόλοιπο! Αυτός ο ορισμός δέν θα έπρεπε να είναι άλλο παρά εκείνος του ακριβούς μέτρου, δηλαδή του απολύτως ατμήτου και επομένως θεμελιώνων στο τελικό επίπεδο, όπως η προφορική διδασκαλία εκθέτει και στην οποία αναφέρεται επίσης και στο έκτο βιβλίο της Πολιτείας (Πολ. 504 Β) Παρ'όλα αυτά ο Πλάτων σε συμφωνία με τις μαρτυρίες του που περιέχονται στον Φαίδρο και στην έβδομη επιστολή, στην Πολιτεία τίς ανέπτυξε τόσο λίγο σαν την βασική οντολογική έννοια, διότι ήταν αναγκαίες μεγάλες νοητικές πρόοδοι πρακτικής και αφομοιώσεως για να γίνει κατανοητή σ'έναν ικανοποιητικό βαθμό. Γι'αυτό τον λόγο τις προόρισε για την προφορική διδασκαλία της Ακαδημίας. Αυτό δέν σημαίνει όμως, ότι η έκθεση της πολιτείας δέν έχει καμμία χρησιμότητα : αυτή εισήγαγε τον ανείδεο στα προβλήματα, ενώ αντιστρόφως υπενθύμιζε στον μυημένο τίς λύσεις.

          Η Πολιτεία παρουσιάζει περισσότερα σημεία αναφοράς με την προφορική διδασκαλία απο κάθε άλλο γραπτό του Πλάτωνος, ιδιαιτέρως λόγω της ιδιαιτερότητος του θέματος τού καθαυτό αγαθού. Έτσι λοιπόν, αυτός που θα ήθελε να βγάλει συμπεράσματα βασισμένος σε σημεία, θα έπρεπε να συνδυάσει την προφορική διδασκαλία με την Πολιτεία όπως και με τους επόμενους διαλόγους. Εάν, απο το άλλο μέρος η προφορική διδασκαλία υπάρχει ήδη πίσω απο τους διαλόγους της μεσαίας περιόδου, αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τους επόμενους διαλόγους.

Συνεχίζεται